محمدرضا محمدي 
در واقع انقراض، يك پديده طبيعي در جهان وحش است، اما با گسترش جوامع انساني و پيشرفت تكنولوژي اين روند سرعت بيشتري به خود گرفت، به طوري كه از يك پديده طبيعي به يك معضل مهم در حيات وحش بدل شد. 11 هزار سال پيش با مهاجرت انسان هاي اوليه از آسيا به آمريكا در حدود 73 درصد جانوران بزرگ آمريكاي شمالي و 80درصد جانوران آمريكاي جنوبي از بين رفتند. حضور انسان ها از آسيا در استراليا، 90 درصد جانوران اين منطقه را از بين برد. از 500 سال پيش تاكنون اروپايياني كه به اقصي نقاط جهان سفر كردند، بنا به ميل باطنيشان كه شكار را بهترين تفريح مي دانستند، با شكار تعداد زيادي از جانوران حيات وحش، دنيا را دچار تغييرات عمده اي كردند.
شگفت آور است كه جانوران منقرض شده در 10سال گذشته بيش از ساليان قبل از آن بوده است. زنجير به هم تنيده اكولوژيك با حذف يك جانور، گسسته شده و خطر انقراض، ساير گونه ها را تهديد مي كند. ارتباط غذايي بين گونه ها به نحوي مشهود در نابودي گونه هاي ديگر بيانگر شكنندگي جهان وحش است. يك مورد كاملا ملموس، داستان انقراض دودو است؛ پرنده اي بزرگ اما آرام كه در سواحل جزيره موريس به تعداد زياد مشاهده مي شد. اين پرنده كه توان پرواز نداشت، با هيبت بزرگش از سوي هيچ جانوري تهديد نمي شد. به همين دليل از هيچ چيزي نمي ترسيد. هيچ كس علاقه  اي به خوردن دودو نداشت، زيرا گوشتش بدمزه بود. متاسفانه با ورود اروپاييان به اين منطقه شكار دودو آغاز شد، به طوري كه در سال 1680 ديگر اين جانور در جزيره موريس مشاهده نشد. گرچه اين اتفاق در 323 سال پيش رخ داد، اما اين موضوع هرگز فراموش نمي شود، زيرا ديگر نمي توانيم دودوي زنده اي را ببينيم.
آمريكاي جنوبي از آغاز، پستانداران متنوعي را در خود داشت كه به سمداران آفريقايي شباهت زيادي داشتند و شامل گوشتخواران كيسه دار مانند انواع ببر دندان خنجري و انواع كفتار و جانوراني از خانواده اوپوسوم با قامتي كوچكتر بودند. اين گوشتخواران از سمداران علفخوار اوليه تغذيه مي كردند و گروه بزرگي از جفتداران را تشكيل مي دادند كه در حال حاضر به طور كامل منقرض شده اند.
موآ در زلاندنو و فيل مرغ در ماداگاسكار از گونه هاي شترمرغ هاي قاره هاي جنوبي هستند كه در همين چند قرن گذشته منقرض شده اند.
خوك هاي خرطوم دار شايد به نظر زيبا نمي رسند، اما اين جانوران آرام كه عمدتا در نزديكي آبها زندگي مي كنند، ضامن بقاي بسياري از جانوران ديگري هستند كه با آنها در ارتباطند. دوران بارداري اين جانور يك سال طول مي كشد و توله هايش تا سن يك سالگي از شير مادرشان تغذيه مي كنند. مردم بعضي كشورها خوك هاي خرطوم دار را به خاطر گوشت لذيذشان شكار مي كنند. درحال حاضر اين جانور در آمريكاي جنوبي و كشورهاي آسيايي منقرض شده و تنها تعداد كمي از آنها در پاناما باقي مانده است.
كرگدن ها، روزي در سراسر اروپا، آمريكا، آسيا و آفريقا زندگي مي كردند، اما هم اكنون فقط در آسيا و آفريقا باقي مانده اند. كرگدن هاي جاوه اي در جمعيتي كمتر از 50 راس در اندونزي از سوي شكاربانان به شدت محافظت مي شوند. كرگدن هاي سفيد در آفريقاي مركزي از سوي شكارچيان قاچاق مورد هجوم واقع مي شوند و تنها از اين جانور زيبا، شاخ هاي آن را به قيمتي در حدود 12 دلار به فروش مي رسانند البته قيمت يك چاقوي ساخته شده با شاخ كرگدن به صدها يا هزاران دلار مي رسد.
در سال 1985 تنها 13 راس كرگدن سفيد، آن هم در كنگو باقي مانده بود. كشورهاي زيادي علاقه مند به نگهداري از آنها در باغ وحش هايشان بودند، اما كنگويي ها آنها را در يك پارك ملي حفاظت كردند زيرا كنگويي ها معتقد بودند: اين كرگدن ها در باغ وحش به سختي توليد مثل مي كنند. گرچه انسان ها براي نجات نسل اين كرگدن به آنها كمك مي كنند، اما اين كار را خيلي دير انجام دادند. هم اكنون در حدود 25 راس كرگدن باقي مانده است.
يوزپلنگ ايران را هم كه ديگر اينقدر از در خطر انقراض بودنش گفتيم كه ضرورتي بر تكرار مكررات نمي بينيم. به قول دوستي صفحه مان شده يوزنامه.
دلفين ها از جمله پستانداران بزرگي هستند كه در دريا و اقيانوس ها زندگي مي كنند. در رودخانه بزرگ يانگ تسه  كه از غرب به شرق چين جريان دارد، دلفين هاي بايجي زندگي مي كنند. صداي زيباي اين دلفين ها در زير آب در هياهوي كشتي ها و آلودگي هاي زيست محيطي آن به گوش نمي رسد. چشمان اين دلفين ها به دليل آلودگي زياد آبها قادر به ديدن چيزي نيست. در گذشته دلفين ها به صداي كشتي هاي كوچك گوش داده و به زير آنها مي رفتند، ولي امروزه آنها با سر به كشتي هاي بزرگ برخورد مي كنند و جان خود را از دست مي دهند.
در طول 2 هزار كيلومتري رودخانه، حدود 200دلفين كه همگي در خطر انقراض اند زندگي مي كنند. در حال حاضر چيني ها براي آنها خانه هايي در رودخانه ساخته اند. اين خانه ها خيلي گرانقيمت است و چيني ها براي تامين سرمايه ساخت و نگهداري خانه دلفين ها از ابتكار جالبي استفاده كرده اند. مردم نام بايجي را مي خرند. در چين نوشيدني ها، كفش ها و هتلي به نام بايجي وجود دارد. بيشتر سود حاصل از اين راه ها صرف حفاظت از دلفين ها مي شود.
نهنگ ها نيز بر اثر شكار در خطر انقراض قرار گرفته اند. در گذشته اسكيموهاي آلاسكا نهنگ ها را شكار مي كردند، اما تعداد نهنگ هاي كشته شده زياد نبود، ولي درحال حاضر شكارچيان ساير كشورها با استفاده از كشتي هاي بزرگ، هزاران نهنگ را مي كشند. قطب جنوب زيستگاه خوبي براي نهنگ ها بود. حدود 25 هزار قطعه از بزرگترين جانور دنيا نهنگ هاي آبي در آنجا زندگي مي كردند، اما شكارچيان در طول يك سال 19311930 30 هزار نهنگ را كشتند و اكنون تعداد آنها كمتر از يكهزار قطعه است.
ساير نهنگ ها نيز به همين ترتيب در قطب جنوب ناپديد شدند. اكثر كشورها چندين سال است كه اين كشتار بي رحمانه را متوقف كرده اند، ولي زير نظر گرفتن كشتي ها و حفاظت از جانوران در درياهاي دور از خشكي خيلي سخت است.
پرندگان 
در حال حاضر پرنده شناسان جهان در حدود 9 هزار گونه پرنده را شناسايي كرده اند. در ميان پرندگاني كه منقرض شده اند، اكثر قريب به اتفاق آنها در دهه 90 در خطر انقراض هم نبودند. اكنون در حدود يكهزار گونه پرنده در خطر انقراض قرار دارد.
در نيوزلند پرنده اي به نام كاكاپوس يا پرنده شب كه توان پرواز ندارد، وجود دارد كه تنها 40 عدد از اين پرنده در زيستگاهشان ديده شده اند. اين پرنده كه قدرت پرواز ندارد تا سن 60 سالگي زندگي مي كند. اين گونه منحصر به فرد نمي تواند با انسان ها و سايرجانوران ديگر زندگي و توليد مثل كند. از همين رو نيوزلندي ها براي جلوگيري از انقراض اين گونه، درصدد ايجاد مكاني آرام با طرح حفاظتي قوي هستند. در اين مكان هاي آرام، كاكاپوس ها مي توانند لانه هاي جديد بسازند و آزادانه زندگي كنند.اكراس سرسفيد براي هزاران سال در اروپا زندگي مي كرد، ولي اكنون در اروپا ديده نمي شود. آخرين اكراس در سال 1989 ديده شد. حال...
خوشبختانه هنوز تعداد كمي اكراس سرسفيد در مراكش و تركيه زندگي مي كنند.
ايجاد پارك هاي ملي بزرگ براي نگهداري گونه هاي كمياب 
باغ وحش هاي بد و قديمي 
باغ وحش هاي بد، قديمي و كثيف بوده، قفس حيوانات نامناسب و كوچك بوده و به همين دليل، رفتار جانوران غير عادي به نظر مي رسد. بازديدكنندگان هر روزه در جلوي قفس ها ايستاده و جانوران را نگاه مي كنند، اما جانوران نه كاري انجام مي دهند و نه به جايي مي روند. آنها فقط منتظر غذايشان هستند. اين جانوران اغلب بيمار شده و خيلي زود مي ميرند.
باغ وحش هاي خوب و مدرن 
مردم با علاقه بيشتري به اين مكان ها مي روند. بعضي از حيوانات به زندگي در كنار يا نزديك ساير جانوران علاقه دارند، ولي پاره اي ديگر چنين تمايلي ندارند. تعدادي از حيوانات به بازديدكنندگان و بازي كردن با آنها علاقه دارند، اما بيشتر حيوانات تمايل دارند خودشان شكار كنند و دوست ندارند كسي غذايشان را بياورد. گاهي يك باغ وحش خوب بهترين مكان براي يك جانور در خطر انقراض است و مكاني خوب براي مطالعه دانشمندان و پژوهشگران.

در پي انتشار گزارشي در مورد شكار قاچاق در منطقه فيروزكوه و پرتاب تعدادي كله و پاچه شكار در پاسگاه محيط زيست مندرج در روزنامه 8 دي ماه جاري، جوابيه اي از سوي عباس ميرزاكريمي، سرپرست اداره حفاظت محيط زيست دماوند دريافت داشتيم. در اين جوابيه آمده است:
احتراما اين جوابيه را در باب دفاع كه اميد است مورد عنايت طبيعت مردان و دوستداران محيط زيست و مردم فهيم ايران، به ويژه شهرستان فيروزكوه قرار گيرد، درج كنيد. در متن خبر مربوط به قلع و قمع وحوش در نگين شكارگاه هاي ايران، فيروزكوه، مطالبي خلاف واقع وجود دارد. بايد حقيقت را گفت؛ هرچند تلخ است. اولا در تيتر اول سختگيري مدير را عامل قتل عام وحوش دانسته و پرتاب 14 كله و 56 پاچه را در پاسگاه كاوه ده پيش كشيده و چنين وانمود شده كه اين مسايل نتيجه عملكرد مديريت پيشين بوده است، در حالي كه اگر به آمار دستگيري شكارچيان غير قانوني و كشفيات سلاح هاي جنگي و شكاري غير مجاز در سالهاي گذشته و حتي سال جاري رجوع مي شد، به روشني ميزان فعاليت مديريت پيشين مشخص مي شد.
اين حقير كوچك ترين مسوول و خدمتگزار اين نظام هستم و شايد الفباي مديريت را هم ندانم، ليكن اگر موضوع مشابهي برايم پيش آيد، عنوان گزارش را سختگيري مدير نمي گذارم، بلكه آن را بي تدبيري مي نامم. همان گونه كه مستحضريد، تفسير انداختن پاچه و كله در داخل اداره نمي تواند لجبازي باشد كه طبيعت مردان و دوستداران محيط زيست و مردم فهيم و بافرهنگ فيروزكوه با توجه به سالها زندگي در كنار طبيعت و حيات وحش غني و انس با طبيعت نمي توانند از كنار مساله قلع و قمع وحوش در منطقه خود بي تفاوت بگذرند و جاي بسي بحث و بررسي دارد و اين حقيقت را اينجانب با تجربه 8 ساله در مسووليت منطقه شكار ممنوع كاوه ده به درستي درك كرده ام.
در جاي ديگري از گزارش آمده كه در پارك هاي ملي كرور كرور شكار مي زنند، در حالي كه در صفحه 3 همان شماره روزنامه همشهري خبر دستگيري 19 شكارچي و كشف شكار و سلاح غير مجاز در پارك ملي سرخه حصار به چاپ رسيده است ! اي كاش خبرنگار محترم، پرونده يك هفته ايام عيد سال جاري را در فيروزكوه مطالعه مي كرد و مي ديد كه چه تعداد سلاح جنگي ژ۳ قاچاق و شكار غير مجاز توسط ماموران سازمان حفاظت محيط زيست منطقه كشف و ضبط شده. آيا در دوران مديريت بعدي مشابه چنين مواردي انجام شده است؟ و باز اي كاش خبرنگار مربوطه، فيلم مستندي را كه از منطقه در زمان مديريت پيشين تهيه شده مي ديد كه چگونه ازدياد وحوش و ورود آنها به باغات حاشيه منطقه، شكايت مكتوب اهالي و كشاورزان را باعث شده است. اينجانب به مدت 8 سال مسوول منطقه كاوه ده بوده ام و مي توانم به هر سوال و انتقادي در رابطه با مسايل دوران مسووليتم پاسخ دهم.
عباس ميرزاكريمي 
سرپرست سابق منطقه ممنوعه كاوه ده، فعلا سرپرست اداره حفاظت محيط زيست دماوند

بوميان جزاير سليمان و طرفداران محيط زيست براي نجات لاك پشت هاي دريايي، خصوصا لاك پشت هاي پشت چرمي از خطر انقراض با يكديگر متحد شده اند.
در طول 22 سال گذشته، جمعيت لاك پشت ها با كاهش 97 درصدي مواجه بوده است، در حال حاضر كمتر از 2300 لاك پشت ماده وجود دارد. لاك پشت هاي پشت چرمي اقيانوس آرام جزو در مخاطره ترين لاك پشت هاي دريايي قرار دارند. از آنجا كه آنها از گونه هاي مهاجر هستند، شبكه  سازي ميان مرزي، تبادل اطلاعات و همكاري كشورها براي محافظت از آنها طي مهاجرتشان از ضروريات است.شركت كنندگان از سراسر مالزي در اجلاسي كه در جزاير سليمان برگزار شد طرح 3 ساله حمايت از حفاظت لاك پشت هاي منطقه اي بويژه لاك پشت  پشت چرمي را تصويب كردند. فعاليت هاي تعيين شده در اين اجلاس عبارت است از: افزايش نظارت و برنامه هاي تحقيقي، رواج مجدد دانش زيست محيطي سنتي، افزايش سطح آموزش جوامع و بررسي امكان ارايه اقدامات آگاهي بخش درباره لاك پشت هاي دريايي در سال 2006 و اختصاص يك سال ديگر به اين كار.

جشن آب كه همه ساله مطابق تقويم بودايي در كامبوج برگزار مي شود، امسال ويژگي خاصي داشت. در مسابقه قايقراني اژدها، گروه هاي مختلفي از چند كشور از جمله استراليا، كانادا، آلمان، كامبوج، آفريقاي جنوبي، انگلستان و ايالات متحده شركت كرده اند تا توجه همگان را به يك گونه دلفين irrawaddy در معرض خطر جلب كنند.
مردم كامبوج اين دلفين را مقدس شمرده و آن را گرامي مي دارند و نمي خواهند آسيبي به آن برسد. يكي از راه هاي موثر حفاظت، ارايه اطلاعات درباره خطراتي است كه دلفين ها با آن مواجه مي شوند و ممانعت از رسيدن آسيب هاي احتمالي به آنها است.
اين گونه زماني به طور فراوان در رودخانه مكونگ۱Mekong و شاخه هاي اصلي آن در كامبوج، Lao PDR جنوبي و دلتاي مكونگ در ويتنام يافت مي شدند، ولي امروزه به ناحيه اي به وسعت 190 كيلومتر محدود شده اند. دانشمندان برآورد كرده اند گير افتادن به طور اتفاقي در تورهاي ماهيگيري، نظارت ضعيف بر صنعت توريسم و آلودگي از جمله دلايلي هستند كه جمعيت اين نوع دلفين به حدود 80 تا 100 راس در مكونگ كاهش يافته است. با اين تعداد دلفين و وجود چنين خطراتي، چنانچه ظرف 3 تا 5 سال آينده هيچ اقدام حفاظتي صورت نگيرد، اين گونه طي 15 سال در مكونگ منقرض خواهد شد.
البته در مورد تعداد دقيق اين نوع دلفين اطلاعي در دست نيست، ولي گروهي از دانشمندان معتقدند در محدوده آسياي جنوب شرقي كمتر از يكهزار راس دلفين irrawaddy وجود دارند كه نيمي از آنها در آبهاي تايلند هستند. در حدود يكهزار دلفين ديگر نيز در خليج استراليا زندگي مي كنند.
دولت تايلند پيشنهاد كرده دلفين irrawaddy جزو ضميمه I كنوانسيون تجارت بين المللي گونه هاي در معرض خطر گياهي و جانوري قرار بگيرد. اين فهرست، تجارت بين المللي گونه هاي در خطر انقراض را ممنوع كرده است.
۱Mekong رودي است در جنوب شرقي آسيا در مرز لائوس و برمه و تايلند كه تا كامبوج امتداد يافته و به درياي چين مي ريزد در چين به آن لان تسانگ مي گويند.

اين خفاش ها دمي دراز و باريك دارند كه حداكثر يك سوم آن را پرده دمي   پوشانده. اين دم به عنوان حس لامسه، به خصوص زماني كه حيوان از عقب به داخل شكاف هاي باريك مي  خزد استفاده مي شود. صورت خفاش هاي دم موشي شبيه به سگ است.
خانواده خفاش هاي دم موشي شامل 3 گونه است كه از هر سه گونه در ايران وجود دارد.
۱۰۹ خفاش دم موشي كوچك
گونهRphinopomahardwick:
خانواده خفاش هاي دم موشيRHINOPOMATIDAE :
رده پستاندارانMAMMALIA :
جثه متوسط و گوش هاي نسبتا بزرگ و پهني دارد كه به وسيله يك نوار پوستي به هم وصلند. قسمت انتهايي شكم و پشت بدون مو است. رنگ موها در قسمت پشتي كرم متمايل به خاكستري و زير بدن كرم روشن است.
طول سر و تنه 55 تا 75 ميليمتر است. بيشتر در غارها، شكاف سنگ ها و معمولا قسمت هاي روشن غار زندگي مي  كند. در ايران از جنوب اهواز تا درياچه پريشان واقع در كازرون مشاهده مي  شود.
در اواخر غروب پرواز مي  كنند و به تندي بال مي  زنند. به صورت انفرادي يا دسته جمعي زندگي مي  كنند. در محل زندگي فضولات انباشته شده زيادي به چشم مي  خورد كه نشانه زندگي چندين نسل است. خواب زمستاني ندارند و از حشرات كوچك تغذيه مي  كنند.