گروه ادب و هنر- رضا ميركريمي يكي از شاخص ترين فيلمسازان سينماي پس از انقلاب است؛ فيلمسازي كه در اواخر دهه هفتاد به سينما آمد و در زمان كوتاهي جايگاه خود را به عنوان سينماگري خوش فكر و توانا تثبيت كرد. او اين روزها به صندلي مديرعاملي خانه سينما تكيه زده و همچنين در حال كارگرداني پنجمين فيلمش با عنوان به همين سادگي است. اكران ديرهنگام كودك و سرباز و اين جا چراغي روشن است از ساخته هاي اوليه ميركريمي ، بهانه اي است به مرور بر اين فيلم ها.
كودك و سرباز
ميركريمي بعد از تجربه مغتنم سريال بچه هاي مدرسه همت ، كودك و سرباز را به عنوان اولين ساخته بلند سينمايي اش مقابل دوربين برد. فيلم در جشنواره هجدهم فجر به نمايش درآمد. در سالي كه رويكرد سينماي ايران به سياست بيش از هر چيز ديگر جلب توجه مي كرد، ميركريمي در كودك و سرباز بنا را بر پرداختي مبتني بر سادگي و صداقت گذاشته بود. خط داستاني كودك و سرباز به نوعي يادآور حال و هواي آثار موسوم به كانوني بود. فيلم هايي كه با مؤلفه هاي ساخته هاي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان مقابل دوربين مي رفتند. داستان فيلم براساس شكل گيري رابطه يك سرباز با نوجواني بزهكار شكل مي گرفت. در آستانه تحويل سال، سرباز قصد دارد هر چه سريع تر نوجوان را به كانون اصلاح و تربيت تهران تحويل بدهد و پيش خانواده اش برود. منتها در اين مسير اتفاقاتي مي افتد. مير كريمي در پرداخت اين داستان، با رعايت برخي ريزه كاري ها و جزئيات توانست فيلمي بسازد كه بي شباهت به مؤلفه هاي سينماي كانوني مرسوم، به هويتي مستقل دست يابد. مهم ترين وجه تمايز كودك و سرباز از آثار كانوني را بايد در نيمه اول فيلم جست وجو كرد. در فصل هاي زيباي داخل كلانتري ، طنزي عميق و كم ياب، در اغلب نماها جريان دارد. چيزي كه به سكانس هاي كلانتري جان بخشيده بازي خوب مهران رجبي است كه با اين فيلم به سينماي ايران معرفي شد. از لحظه اي كه كودك و سرباز سفري را به قصد تهران آغاز مي كنند، لحن فيلم هم تغيير مي كند. در طول اين سفر، ميركريمي مي كوشد تا تصوير كليشه اي كه از سرباز و كودك بزهكار در سينماي ايران وجود دارد را بشكند. اين كوشش به خلق كاراكترهايي با شناسنامه انجاميده كه خيلي زود حس همذا ت پنداري تماشاگر را برمي انگيزند.
كودك و سرباز با پرداخت ساده و موجزش نويد ظهور فيلمسازي توانمندي را مي داد، چنانكه در همان زمان جشنواره هجدهم فجر، برخي از منتقدان به ستايش از فيلم و سازنده اش پرداختند. مير كريمي با فيلم ارزشمند زير نور ماه به انتظارات برآمده از كودك و سرباز ، پاسخ مناسبي دارد.
اينجا چراغي روشن است
ميركريمي در حالي اينجا چراغي روشن است را مقابل دوربين برد كه با فيلم زير نور ماه به شهرت رسيده بود. مضمون چالش برانگيز زير نور ماه با نگاه هوشمندانه و سلامت ميركريمي،  به اثري خوش ساخت و متفاوت در سينماي ديني انجاميده بود. با چنين پيشينه اي ميركريمي در زمستان سال 1380 اينجا چراغي روشن است را مقابل دوربين برد. فيلم در بخش مسابقه بيست و يكمين جشنواره فيلم فجر به نمايش درآمد و با وجود دريافت جايزه بهترين كارگرداني براي ميركريمي و سيمرغ هاي بهترين بازيگر مرد و فيلمبرداري نتوانست چندان مورد توجه دوستداران دو فيلم قبلي سازنده اش قرار بگيرد. آن هم در شرايطي كه به نظر مي رسيد موضوع فيلم قابليت ساخته شدن يك اثر فوق العاده را داشته است.
اين كه فردي ساده دل بر حسب اتفاق متولي يك امامزاده مي شود؛ امامزاده اي كه مردم روستا مدتهاست پاسخ نذر و نيازهايشان را از آن نگرفته اند. مرد ساده دل با شيوه اي خارج از عرف و سنت، پاسخگوي نيازهاي مردمي مي شود كه به امامزاده مي آيند. چنان كه در نهايت با مكاني بي سقف و در و پيكر مواجه مي شويم. امامزاده ديگر شبيه ساختماني كه در اول فيلم ديده ايم نيست ولي در عوض به زخم بسياري از مردم مرهم گذاشته شده است. فيلم موجد نوعي نوانديشي ديني در بستر سينماست. در واقع كارگردان مي كوشد تا به نقد مفاهيمي بپردازد كه بيشتر از دل سنت بيرون آمده اند. او در دل جامعه اي كوچك اما كاملاً تمثيلي، از تصويركليشه اي امامزاده آشنايي زدايي مي كند.
با اين همه ضعف هاي بنيادين فيلمنامه باعث شد تا تمام تلاش ميركريمي در پرداخت تصويري فيلم و فيلمبرداري هنرمندانه خضوعي ابيانه هم نتواند بر اين مشكل بنيادين پوشش بگذارد. با وجود يك خط داستاني فوق العاده جذاب، فيلم در عمل مصالح داستاني چنداني را به كار نگرفته و همين به ملال آور شدنش انجاميده است. اينجا چراغي روشن است با چهار سال تاخير به نمايش درآمده و حالا كاراكتر مرد ساده لوح كه جزو عناصر ثابت آثار موسوم به معناگرا شده، بيشتر توي ذوق مي زند.
ميركريمي شكست اينجا چراغي روشن است را با فيلم زيباي خيلي دور، خيلي نزديك جبران كرد. او كه به درستي متوجه ضعف هاي فيلمنامه اينجا... شده بود، بيش از هر چيز روي فيلمنامه خيلي دور، خيلي نزديك كار كرد و توانست فصلي تازه در رويكرد سينما به معنويات بگشايد.

فريدون جيراني
در تدارك سفر به تاريكي
در حالي كه با پارك وي در جشنواره فجر حضور خواهد يافت، در تدارك ساخت اولين مجموعه تلويزيوني اش است. فريدون جيراني مجموعه سفر به تاريكي را براساس فيلمنامه اي از عليرضا محمودي و به تهيه كنندگي آرمان زرين كوب مقابل دوربين خواهد برد. كار انتخاب بازيگران اين سريال را محمدرضا شريفي نيا انجام مي دهد كه اين سومين همكاري او با جيراني بعد از سالاد فصل و پارك وي است. تاكنون بازي مينا لاكاني و حميدرضا پگاه در اين سريال قطعي شده است.
بهرام رادان
ايستادن در كنار قريبيان
بعد از بازي در خون بازي و سنتوري ، بيشتر كوشيده تا در توليدات سينماي موسوم به بدنه حضور يابد. چنان كه ابتدا در چهار انگشتي ساخته سعيد سهيلي بازي كرد و بعد در فيلم كارناوال مرگ مقابل دوربين رفت. در اين فيلم كه دومين ساخته بلند رضا اعظميان است، رادان با چند چهره متفاوت ظاهر شده است. كارناوال مرگ يك فيلم جنايي- پليسي است كه فيلمبرداري اش تا اسفندماه در خيابان هاي تهران ادامه خواهد يافت. رادان در اين فيلم براي اولين بار با فرامرز قريبيان همبازي مي شود. اين بازيگر جوان سنتوري را در بخش مسابقه و خون بازي را در بخش خارج از مسابقه جشنواره امسال دارد.
سيروس الوند
ادامه فيلمبرداري زن دوم
سيروس الوند اين روزها در حال ساخت زن دوم است. اين فيلم كه هجدهمين ساخته سينمايي اين فيلمساز كهنه كار محسوب مي شود، مضموني عاشقانه دارد. الوند هنگام شروع كار اعلام كرد كه در پنجاه و پنج سالگي ترجيح مي دهد با احساسش فيلم بسازد. او در اين فيلم محمدرضا فروتن و نيكي كريمي را در نقش هاي اصلي مقابل دوربين برده است. دو بازيگري كه اولين بار است با الوند همكاري مي كنند.فيلمنامه زن دوم ابتدا قرار بود توسط احمد اميني ساخته شود ولي گويا مخالفت تهيه كننده با تغييراتي كه اميني قصد اعمال آنها را در فيلمنامه داشت، باعث شد تا الوند جاي او را بگيرد.الوند در حالي زن دوم را مقابل دوربين برد كه تله  اش اين روزها در گيشه خوب مي فروشد.

۱) سال ها پيش وقتي محمود دولت آبادي در گفت وگويي مجدداً به خاطرات تلخ اش از فيلم خاك كه براساس داستان او سنه بابا سبحان ساخته شد؛ اشاره كرد، كيميايي در مقايل پاسخ گويي برآمد و گفت: شما نويسندگان هميشه دوست داشته ايد داستان هايتان در سينما مورد اقتباس قرار بگيرند و بعد دوره بيفتيد و بگوييد داستانم را خراب كردند. (نقل به مضمون).
۲) تعدادي از برجسته ترين آثار تاريخ سينماي ايران را اقتباس هاي سينما از ادبيات تشكيل مي دهند. فيلم هايي چون گاو ، دايره مينا ، آرامش در حضور ديگران و شازده احتجاب كه اتفاقاً با همكاري نويسنده داستان ها، فيلمنامه شان نوشته شد و هيچ مشكلي هم ميان نويسنده و كارگردان پيش نيامد.
۳) رويكرد سينماي ايران به ادبيات معاصر عموماً با واكنش هايي از جنس آنچه در بند اول و دوم اين نوشته آمد همراه بوده است. يا نويسنده به خاطر تغييرات كارگردان در داستان، معترض شده و فيلم را به جرم تبعيت نكردن از داستان زير سوال برده است يا اين كه رفاقت نويسنده و كارگردان به همكاري مشترك انجاميده و در انتها نويسنده هم از اين كه داستانش درست به فيلم برگردانده شده ابراز رضايت كرده است.
۴) سال ها پيش فاكنر مناسبات خود با هاليوود را اين گونه توصيف كرد: من يك سو ايستاده ام و آن ها يك سوي ديگر. من سناريو را با پول هاي آن ها معاوضه مي كنم. ديگر هم كاري به كار هم نداريم تا همكاري مالي بعدي. او هيچ وقت نوشتن براي سينما را كار خلاقه اي نمي دانست، همچنان كه اسكات فيتز جرالد و ارنست همينگوي. مي گويند همينگوي تحمل ديدن فيلم هايي كه براساس داستان هايش ساخته مي شد را نداشت.گويا وقتي همينگوي به تماشاي فيلم زنگ ها براي كه به صدا در مي آيند ساخته سام وود و با بازي گري گاري كوپر و اينگريد برگمان رفته، فقط توانسته ده دقيقه از فيلم را تحمل كند.
۵) اقتباس از ادبيات با تمام سوءتفاهم هاي تاريخي كه ميان نويسندگان و استوديوهاي فيلمسازي وجود داشته، ركني جدايي ناپذير از سينماي امروز است. در هاليوود بعيد است داستاني پرفروش شود و فيلمي بر اساس آن مقابل دوربين نرود.
مقوله اقتباس ادبي كه يكي از مؤلفه هاي سينماي متفاوت و پيشرو در اواخر دهه چهل و دهه پنجاه بود، در سال هاي پس از انقلاب، به دلايل متعدد چنان كه بايد پي گرفته نشد.در همه اين سال ها، البته به فراخور سليقه شخصي چند فيلمساز، شاهد اقتباس هايي موفق از ادبيات بوده ايم، حالا هم كه دولت متولي روشن نگاه داشتن چراغ اقتباس در سينما شده است، بايد ديد فعاليت هاي دفتر اقتباس بنياد فارابي ثمربخش تر است يا كوشش هاي فردي فيلمسازان. بخصوص اين كه در جشنواره امسال چند فيلم اقتباسي حضور پررنگي دارند.