هزاران 'خوا از 'ن‌ه'"'ي" 'آي
مي‌شوند؟ بيدار ساله
ايران كويرهاي در گذاري و گشت
واقعي بيابان‌هاي را ما كشور مساحت درصد بيست از بيش o
ممكن حداقل در زيستي فعاليت‌هاي آنها در مي‌دهد ، كه تشكيل
است
واقعي بيابان‌هاي را ما كشور مساحت پنجم ازيك بيش:اشاره
زيستي فعاليت‌هاي كه است جايي واقعي بيابان.مي‌دهد تشكيل
خيلي پهنه‌هاي جز به نظر ، ازاين و باشد ممكن حداقل آن در
وآتاكاما آفريقا صحراي همچون بيابان‌هايي در محدودي
همچون خصوصياتي جنوب و شمال قطب دو مركز فقط درشيلي
ايجاد چگونه بيابان‌ها اين اينكه.دارند را بيابان‌هاي‌ما
بياباني‌شدن خطر با ما گستره‌هاي‌كشور ديگر چقدراز و شدند
از مي‌توان‌كرد ، چه بيابان‌ها اين با راستي به و روبه‌رويند
بوده ما ميهن طبيعت دلمشغولان رودرروي دشوار پرسشي ديرباز
ويژگي‌هاي بر مروري با خواند خواهيد كه درنوشتاري.است
جذب با كه است شده تاكيد نكته اين بر ايران ، بزرگ كويرهاي
مساحت درصد مي‌توان‌بيست كوير از ديدار براي جهانگردان
نيز پهنه اين براي و درآورده به فراموشي محاق از را كشور
.يافت نو كاربري‌هايي
و آب از آن در و آرميده سكوت و سكون در كه برهوتي كوير ،
در مي‌آيد ، چشم به اندكي نشانه‌هاي وزندگي حركت و گياه
.وشگفتي‌هاست خيال‌انگيزي‌ها سرزمين حال عين
خودرا خاص جاذبه‌هاي كويرها شرق‌شناسان از يكي سخن به
به را انساني معيارهاي بي‌روح مناطق اين كه چرا دارند ،
تفكرات و مشاهدات بر عظيمي تاثير گرفته‌اندو تمسخر
.مي‌گذارند
آن وهم‌انگيز و پهناور گستره‌هاي از گذر و كوير ديدن سوداي
و سخت سرماي و گرما در را بسياري پژوهشگران و جهانگردان
مجموعه آنها مشاهدات حاصل و كشانده كوير به فرسا توان
شده شامل را پژوهش و تحقيق و جهانگردي فرهنگ از بزرگي
.است
و دسترس از دور طبيعتي رابه انسان نگاه پرهراس سفرهاي اين
ناب لحظه‌هاي رابه آدمي و مي‌دهد جلا را جان كه خلوتي
جز مي‌كشاند ، مادي زندگي دغدغه‌هاي از فارغ و وشورانگيز
.است نبوده استثنايي طبيعي و بكر جايگاه چنين به دسترسي
داده جاي دل در را بزرگ كوير چند ايران خشك نيمه سرزمين
از را گذشته خلوت و شكوه تكنولوژي و ماشيني عصر چه اگر كه
جاي و جذابند و جالب كويرها هم هنوز اما است ، گرفته آنها
.دارند بسيار تامل و جستجو
از و بوده ايراني تمدن و حركت تلاش ، نشانه كوير در آنچه
و مختلف باراندازهاي و انبارها آب كاروانسراها جمله
شگفتي‌هاي و بازيبايي‌ها مي‌توان حتي را شده فرش سنگ راه‌هاي
.كرد قياس چين ديوار
كويري راه‌هاي به كوتاه‌تر مرور و عبور براي ايرانيان
روزگار آن نقليه وسيله تنها وچون‌شتر بوده‌اند نيازمند
اهميت امروز آسفالته راه‌هاي با همطراز راه‌ها اين بوده ،
و تمدن از باقيمانده آثار كه است انصاف از دور.داشته‌اند
يك عنوان به را آنها و نداريم پاس را خود پيشينيان تلاش
امروزي نسل و جهانيان ديد در ارزشمند فرهنگي ميراث
.ندهيم قرار كشورمان
متروك ، كاروانسراهاي كوير ، بيابان‌هاي در زندگي نشان تنها
طعم سال چند گاه كه است بوده آبي حوض‌هاي و سرپناه‌ها بعضي
.نمي‌چشيدند باران آب شيرين
آن ، برهوت و خشك بيابان‌هاي و كوير به سفر خطرهاي از
و خيمه گاه كه است ، بوده هراسناك درتوفان‌هاي شدن گرفتار
كوير سراب در را آنان و مي‌كنده جا از را كاروانيان خرگاه
كه تندبادها و توفان‌ها آن از امروز.است مي‌كرده گرفتار
دارند ، آن از غم‌انگيزي و تلخ خاطرات كوير ساحل‌نشين پيران
طبيعت ساختار در كه تغييراتي ظاهرا.هست خبر كمتر انگار
در باغ درختچه‌هاي كاشت جمله از و آمده بيابان‌هابه‌وجود و
در سفر.است كاسته را توفان‌ها اين شدت و شمار كوير حواشي
و باشد همراه كافي و لازم تداركات با مي‌بايست همواره كوير
عدم كه بوده‌اند اساسي عنصر سه شتر و نان آب ، ميان اين در
مي‌داده قرار مسافر برابر را ناگزير مرگي كدام‌شان هر وجود
را كوير پيش سال تا 200 كه 80 جهانگرداني روايات.است
كه شگفتا و مي‌كند راست آدمي اندام بر موي درنورديده‌اند ،
زده كوير به دل نيز ديگر بار مصائب تحمل با جهانگردان اين
در هدين سون.مي‌كرده‌اند طي را مخاطره پر راه‌هاي همان و
از متشكل جنگي شوراهاي تشكيل بارهااز و بارها خود سفرنامه
ذكر با را كوير در سفر مخاطرات و مي‌گويد همراهان‌خويش
.مي‌دهد شرح جزئيات
درسال‌هاي و شده فرش سنگ ، با كه است راه‌هايي كوير عجايب از
.كرده‌اند شناسايي نمك و ريگ دل از را آنها كاوشگران اخير
را كوير اهميت و پيشينيان تلاش وسعت سنگ‌فرش‌كه راه‌هاي اين
.است كوير بي‌كران نمك‌زارهاي در نهفته عجايب از برمي‌تاباند
همسرش با دوبار كه اتريشي بزرگ مستشرق گابريل آلفونس دكتر
در فرش سنگ راه‌هاي از يكي درباره درنورديده را مركزي كوير
:مي‌نويسد ايران صحاري از عبور كتاب
اين عرضرسيديم فرش سنگ راه به كوتاه سواري يك از پس..
هاي سنگ از آن برجسته سطح.بود متر پنج چهارتا جاده
جفتي و جزم صورت به اندازه‌هاي‌مختلف در نخورده تراش
كف.قرارداشت طرف دو زمين‌هاي از بالاتر كمي و شده ساخته
پوشانده را آن روي شوره از لايه‌اي و شده صيقلي و صاف جاده
از فقط شترها.مي‌گرفت صورت دشواري به آن روي حركت.بود
.مي‌كردند حركت اطمينان با و محكم جاده ، باريك شانه
مانند است ، انسان دست ساخته كه فرش سنگ راه اين
اثر يك به‌عنوان و مي‌كند عبور كوير ميان از مستقيمي نوار
قدرت به‌چه.مي‌زند برابري كوس سوئز باكانال جالب
سنگ‌هاي با را جاده تا بوده نياز عظيمي باورنكردني عمل
روزه چند طولاني سفر يك خود اين‌جا به آنها آوردن كه سختي
از به‌جز كه راه اين آيا.كنند فرش است ، لازم‌داشته را
تلاش اين ارزش نمي‌كرده ، عبور ديگري جاي از ميان‌كويرسخت
و ندارد استفاده‌اي ديگر امروز جاده اين است؟ راداشته
را خود احشام كه است فقيري صحرانشينان استفاده حداكثرمورد
و كاشان بين فاصله در سياه‌كوه) به‌سياه‌كوه براي‌چريدن
جمع‌آوري به جا آن در يا و مي‌برند (دارد سمنان‌قرار
.هيزم‌مي‌پردازند
سال از 78 نيمي از بيش كه سوئدي جهانگرد هدين سون
به قدم را ايران كويرهاي گذرانده ، سفر در را خود عمر
كويرهاي معروف كتاب در آنها درباره و نهاده پا قدم‌زير
.است رانده سخن جزئيات باذكر ايران
واحه‌هاي در زندگي و كوير از روشني تصوير حقيقت در او كتاب
آنان و مي‌گشايد امروزي پژوهشگران روي پيش را ايران كويري
اين از قرن‌پيش يك از بيش در عجايب سرزمين به خود با را
اين‌گونه شبمهتابي يك در را كوير سكون و سكوت هدينميبرد
:مي‌كشد به‌تصوير
شنيده صدايي.است آرام و ساكت بي‌نهايت جا اين
.نمي‌رسد گوش به شب پرنده يك صداي هم دور از حتي.نمي‌شود
زندگي نوع هيچ از جا اين در.است مردگان جاجايگاه اين
سياهي و هموار و گرد صفحه مركز ما.نيست ارگانيك‌خبري
تنها.است يكسان طرف هر از آن روي در افق كه‌فاصله هستيم
و شترهاست جويدن و خوردن يكنواخت صداي مي‌شنويم ، صدايي‌كه
.مي‌شنويم را اتراق آتش صداي هم گاهيكشيدنشان صداي‌نفس
تجربه را نداري و فقر قرن‌ها كه كوير حاشيه مردمان
اين مردمان صبورترين و پرطاقت‌ترين شمار در كرده‌اند
كوير حواشي آبادي‌هاي در كه قنات‌هايي رشته.سرزمين‌اند
ماشين عصر انسان كه است طاقت‌فرسايي تلاش نشان وجوددارد ،
شهرك را آن كه بيابانك و خور در.وامي‌دارد به‌شگفتي را
دو شده واقع مركزي كوير لبه بر درست و مي‌نامند ساحلي‌كوير
به باستان‌شناسان را آن قدمت كه دارد وجود رشته‌قنات
دو اين نقره‌گون اما شور آب.زده‌اند تخمين سال بيش‌ازهزار
ظهور محل يعني پاياب تا را طولاني مسيري كه رشته‌قنات
نشده خشك نه‌تنها كوير خشكسالي‌هاي در هرگز آبمي‌گذرانند ،
.است نبوده همراه كاستي و كمي با آن طبيعي بلكه‌جريان
بوده ، 5 كوير حاشيه فرزند خود كه يغمايي حبيب شادروان
كويري‌خورو شهرك به بازگشت و شهري زندگي از گريز سال‌پيش ،
و شعري‌ساده در را آنجا در بي‌تكلف و ساده گي زند و بيابانك
.است كشيده به‌تصوير چنين روان
بود خوش چه مي‌ماندم درخور اگر
بود خوش چه مي‌ماندم دور تهران ز
شلغم و خرما و جو نان خوشا
فراهم را هركس است خور در كه
به كوير مردمان طبيعي ، مشقت‌هاي و سختي‌ها همه اين ميان در
و نويسندگان و شاعران.مي‌ورزيده‌اند عشق ادبيات و هنر
از برخاسته‌اند كوير حاشيه شهرك‌هاي از كه بزرگي علماي
سرامد جندقي يغمايهستند ايران فرهنگ و تاريخ افتخارات
طنزهاي و مراثي ناب ، غزلهاي قاجاركه عصر شاعران
فرزندان از يكي دارد عام و خاص اوشهرت گزنده و هشداردهنده
شاعر يغمايي حبيب شادروان معاصر دردوران و است كوير حاشيه
بسياري و گران‌سنگ‌يغما مجله ناشر و ومدير بزرگ نويسنده و
كدام هر كه برخاسته‌اند مركزي كوير از چهره‌هاي‌ديگر
نقشي و سهم سرزمين اين ملي فرهنگ اعتلاي در به‌سهم‌خود
.سزاوارداشته‌اند
كوير امروزي چهره
نمك سفيد شيارهاي بر سياه ، آسفالت كويري مناطق بعضي در
خود با را تازه زندگي و نوين تمدن نشانه‌هاي و سايه‌افكنده
از يكي تازه‌ساز آسفالته جاده دو.است برده كوير اعماق به
كيلومتر تقريبي 350 به‌طول بيابانك و خور و جندق به دامغان
استان‌هاي كيلومتر ، فاصله به‌طول 198 طبس به خور از يكي و
خراسان با را وگرگان سمنان استان مناطق از بعضي اصفهان ،
.است كرده كوتاه‌تر
صداي هياهوي در را كوير آرامش كه جاده دو اين
مركزي كوير است ، زده برهم موتوري نقليه وسايل ناهنجار
را تازه‌اي معيارهاي و آورده بيرون سكون و ازسكوت را ايران
.است كرده حاكم تنهايي اين‌برهوت بر
آسفالته جاده دو اين راه سر بر كه روستاهايي و شهرك‌ها
تاثير تازه تحول اين از نيز گرفته‌اند قرار پرتردد و
دست از تدريج به را خود قديمي خصلت‌هاي و بافت و پذيرفته
ناب جلوه‌هاي آن ديگر ايران كويرهاي حساب اين با.مي‌دهند
گذشته از آميزه‌اي به بلكه ندارند ، را گذشته واستثنايي
كوير در مي‌شود گفته سويي از.شده‌اند بدل وامروز
و دارد وجود نفت عظيم منابع زواره و اردستان اطراف‌مناطق
ديگر ، معادن و كان‌ها جستجوي به كاوشگران درهمين‌حال
.نهاده‌اند پا زير را آن در گسترده كوهپايه‌هاي و صحاري‌كوير
مي‌رسد به‌نظر ناگزير آن تحقق كه پيش‌بيني اين با
كنندو سپري را تنهايي و شكوه دوران آخرين ايران كويرهاي
.داد خواهند ازدست را خود طبيعي جلوه‌هاي يازود دير
و زبان در پژوهشگر (خورزاد)طباطبايي لسان‌الحق
از است مركزي كوير فرزندان از خود كه باستاني فرهنگ
كه شگفت‌انگيز و پهناور جاذبه اين به عدم‌توجه
بكشاند ، تماشا و سياحت به را بسياري جهانگردان مي‌تواند
.گله‌منداست
صورت اكنون ايران كويرهاي كه‌اگرچه است باور اين بر او
هم هنوز اما ندارند ، را گذشته تنهاي و وهم‌انگيز
و جذاب خارجي جهانگرد و سياح نگاه در مي‌تواند كوير
كاروانسراها مي‌كند ، پيشنهاد طباطبايي.باشد جالب
با قرارمي‌گرفته ، استفاده مورد گذشته در كه وباراندازهايي
با سفر امكانات و بازسازي‌شود آنها ، اوليه هويت و بافت حفظ
.آيد فراهم جهانگردان براي شتر
بسيار خارجي جهانگردان براي شتر با سفر:مي‌افزايد او
ارشاد وزارت جهانگردي تشكيلات و است جذاب و جالب
صنعت زمينه ، اين در اندك سرمايه‌گذاري با اسلامي‌مي‌تواند
رهگذر اين از و كرده احيا كويري سفرهاي بخش در توريسم‌را
نسبت درامد ، كسب و جهانگردي صنعت به دادن ضمن‌رونق
جهانيان به اسلامي ايران ديدني‌هاي و جاذبه‌ها به‌شناسايي
.كمك‌كنند
را طباطبايي سخنان تفاوت‌هايي با نيز توريست راهنماي يك
را توريسم صنعت بخواهيم اگر:مي‌گويد و مي‌كند تكرار
مناسب بسيار جاذبه‌اي مي‌توانند كويرها كنيم ، احيا كشور در
راهي بين وتسهيلات شتر با سفر امكانات آنكه به‌شرط باشند
.فراهم‌آيد امروز ، شرايط با متناسب به‌گونه‌اي
راهنما و شتر با كوير به سفر اگر مي‌گويد او
از بسياري جهانگردان هستم مطمئن شود ، شروع جهانگردان براي
از بخشي مي‌توانيم ما و كرد خواهند استقبال آن
راه بين در كاروانسراهايي ايجاد صرف حاصله‌را درامدهاي
رانيز سفرها اين جنبي تسهيلات و كرده گذاشته سياق و باسبك
.آوريم فراهم
معلم مينا
|
