دهكده‌اي هنگام شب چگونه
شد؟ ناپديد
ايران در خاك فرسايش فاجعه به دوباره نگاهي
در تابستان 1375 در زيست محيط و طبيعي منابع كارشناسان
به نسبت همشهري در خود عيني مشاهدات از طولاني گزارش يك
داده هشدار بختياري و چهارمحال در خاك و زمين فرسايش
بودند
:پيش‌درآمد
مربوطبه رويدادهاي صدر در تكان‌دهنده ، خبري امسال بهار
و آن ساكنان با دهكده‌اي.گرفت قرار ما كشور طبيعي حوادث
استان در كوه رانش اثر بر خانگي پرندگان و احشام از شماري
.شد ناپديد و گرفت قرار زمين شكاف در بختياري ، و چهارمحال
صراحت با زيست محيط و طبيعي منابع كارشناسان زمان همان در
را زمينه مي‌تواند ، غم‌انگيز حادثه اين علل پي‌جويي كه گفتند
حوزه در كه اندازه آن تا آن تكرار از پيشگيري براي
ايران در نه‌تنها.كند فراهم دارد ، قرار انساني فعاليت‌هاي
بي‌دقتي و انساني دخالت‌هاي جهان مناطق از بسياري در بلكه
تلخ ، پيامدهاي با همواره منابع‌طبيعي از بهره‌برداري در
از پس كه همچنان است شده روبرو غيرقابل‌جبراني و ناگوار
در كوبه بندري شهر پرخسارت و مهيب زمين‌لرزه وقوع
دخالت كه كردند اعلام دقيق بررسي‌هاي از پس زمين‌شناسان-ژاپن
مسيل‌ها و پركردن‌دره‌ها در بخصوص شهر آن در انسان بي‌رويه
نقش لرزه زمين افزايش‌خسارات در تپه‌ها ، تراشيدن با و
هر به نيست مجاز آدمي درواقع يعني.است داشته اساسي
راستاي در پيشرفته ، تكنولوژي به‌ياري و مي‌تواند كه ميزان
كرد چنين اگر و بزند طبيعت تخريب به دست عنان‌گسيخته توسعه
كارشناس مددي اسماعيل آقاي.نمي‌ماند مصون عواقبآن از
در خود همكاران از گروهي همراه به كه منابع‌طبيعي
و چهارمحال بازفت منطقه از ديداري تابستان1357
به را گروه اين عيني مشاهدات حاصل بختياري‌داشت ،
ماه مرداد در شماره سه طي كه كرد ارائه روزنامه‌همشهري
دربازفت خاك فرسايش فاجعه بر مرثيه‌اي عنوان تحت همان‌سال
و هشدارها اهميت‌آن به توجه با.شد درج روزنامه صفحه 7 در
با و دارند زمين رانش و دگرگوني در خاك فرسايش كه نقشي
استان در امسال فاجعه‌باربهار و تلخ واقعه به توجه
ازمشاهدات بهره‌گيري با حاضررا گزارش بختياري ، و چهارمحال
كارشناسي ديدگاههاي پاره‌اي ايشان‌و همكاران و مددي آقاي
.مي‌گذرانيم نظرتان از ديگر
غم‌انگيزترين از يكي جهان سراسر در حاصلخيز خاك فرسايش
و طبيعي ازمنابع انسان بي‌رويه بهره‌برداري پيامدهاي
امكان شود ، فرسوده وقتي‌خاك.مي‌باشد محيطزيست به بي‌توجهي
مي‌شود محدود زمين گياهي وپوشش درختان گياهان ، تكثير و رشد
به‌طور كه مي‌انجامد گياهي انقراض‌گونه‌هاي به مرور به و
.داشت خواهد درپي نيز را زيستي انقراض‌گونه‌هاي طبيعي ،
زندگي‌اش طول در انسان كشاكش‌هاي مهم‌ترين از كلي‌يكي به‌طور
گرانبها بسيار پديده اين خاكاست بوده زمين برروي
ومعيشت حيات بستر نمي‌دانيم ، را آن قدر فراواني‌اش كه‌به‌خاطر
نشان خاكي بركره انساني جوامع پراكنش به نگاهياست انسان
نيز انسان‌ها شمار است ، غني‌تر خاك كه ميزان هر به مي‌دهد ،
حاصلخيز خاك از كه بيابان‌هاي‌نمكي در و مي‌باشد فزون‌تر
چشم به نيز انسان زندگي از نشاني نمي‌آيد ، به‌چشم نشاني
.نمي‌آيد
اينگونه كه نيست شگفت‌انگيز چندان اين‌رو از
گسترش به‌خاطر محيطزيست كارشناسان مي‌بينيم‌هشدارهاي
دلمشغولان مي‌شود تكرار مدام خاك پديده‌فرسايش
بلاي بزرگترين با ما اكنون مي‌گويند طبيعت‌سوگوارانه
نه ما كشور در.هستيم روبه‌رو كشورمان طبيعي‌تاريخ
پيوسته ، به‌وقوع جبران غيرقابل عواقب با هرگززلزله‌اي
يا خشكسالي نه بوده‌ايم ، دهشتناكي آتشفشان نه‌شاهد
هميشه اگرچه است شده ثبت ما ميهن در مدهشي سيل‌هاي‌آنچنان
اما روبه‌روبوده‌ايم ، آن آشتي‌هاي و قهر و طبيعت نوسانات با
كار در سر خاك كه‌فرسايش اينگونه نتوانسته ، بلايي هيچ هرگز
.كند تهديد را ما ماست ، هستي حيات بستر بلعيدن
در كشورما ، از نقطه يك در تنها پژوهشي يافته‌هاي براساس
به‌حدود 8 سال هر در خاك فرسايش بختياري و چهارمحال استان
سانتيمتر سال 30 هر استان اين و است رسيده هكتار هر در تن
استان ارتفاع از بهعبارتيميدهد دست از را خود خاك از
مهندس.مي‌شود كاسته سانتيمتر سال30 هر بختياري و چهارمحال
زمان سال هزار حدود:مي‌گويد طبيعي كارشناس‌منابع جهانگيري
سانتيمتربر يك حدود طبيعت ، انفعالات و فعل براثر است‌تا لازم
سال ماهر كه اين‌چنين اما.شود افزوده زمين حاصلخيز خاك
را زمين مي‌دهيم ، به‌مرور دست از را حاصلخيز خاك تن ميليون‌ها
مي‌كنيم محروم غذاست توليد اصلي منبع كه بزرگ نعمت اين از
.مي‌گذاريم باقي آينده نسل‌هاي رابراي فقر از آكنده جهاني و
از كه مي‌كند ، تاكيد محيطزيست كارشناس طراوتي دكتر
و محيطزيست آلودگي پيامدهاي فاجعه‌بارترين و مهم‌ترين
زمين‌هاي رفتن ازميان طبيعي منابع از غيراصولي بهره‌برداري
ما عصر در.مي‌باشد جهان در غله توليد كاهش و حاصلخيز
اثر بر يا و مي‌شوند آلوده خاك و آب كه ميزان به‌هر
توليد امكان مي‌گيرد ، كاستي حاصلخيز خاك انسان ، دخالت‌هاي
و مي‌شود محدودتر نيز بشر نياز مورد و استراتژيك محصولات
.مي‌دهد قرار بزرگ فاجعه يك آستانه در را كره‌زيست ساكنان
فقرواقعي بروز زمينه‌ساز گياهي پوشش فقر و زمين عرياني
كار و كشت و مي‌شود فقير و بازده كم به‌مرور زمين زيرا است ،
.مي‌گردد متوقف آن در
قرار بشر روياروي خاك فرسايش براثر كه بزرگتري خطر اما
سيل‌هاي شدن جاري طبيعي ، ساختارهاي تدريجي تخريب مي‌گيرد ،
درخت و گياه عاري‌از زمين چون.است زمين رانش و ويرانگر
و بود خواهد ويرانگر سيل‌هاي هجوم براي مناسبي بستر
شهرها به كشاورزان مهاجرت‌دستجمعي موجب زمين عقيم‌شدن
.مي‌گردد
به‌همراه را فقر هيولاي كه است بزرگي خطر زمين شدن عريان
مراتع در بي‌رويه چراي جلوي امروز همين از اگر.داشت خواهد
شدن تبديل از مانع و بگيريم را كوهستاني دامنه‌هاي و
و شويم بازده كم كشاورزي زمين‌هاي به مراتع غيراصولي
پيشرفت از آينده براي دستكم كنيم ، حفظ را موجود جنگلهاي
.شد خواهد جلوگيري محيطي زيست فاجعه يك
ساختارهاي‌طبيعي ، تخريب عامل مهم‌ترين خاك فرسايش اما
از نقاطي امسال‌در.شهرهاست رفتن ميان از و بيابان‌زايي
زمين رانش بختياري‌شاهد و چهارمحال استان جمله از كشور ،
ناپديد يعني فجيع ، اين‌حادثه.بوده‌ايم روستاها نابودي و
رانش اثر بر بختياري و چهارمحال استان در آبادي يك شدن
پيش سال همشهري 2 روزنامه.است نيفتاده اتفاق يكباره زمين
در خاك فرسايش عنوان‌فاجعه تحت گزارش‌هاي سلسله در
گزارش از بهره‌گيري با كه بختياري و بازفت‌چهارمحال
تهيه زيست محيط و طبيعي منابع كارشناسان از ميداني‌گروهي
روندفرسايش خطرناك و ناگوار پيامدهاي به نسبت بود ، شده
.بود داده هشدار استان اين در خاك
نگران‌كننده ، ابعاد مي‌توانيم اساس اين بر
سازهاي و ساخت طبيعي ، منابع از بي‌رويه بهره‌برداري
و دام بي‌رويه چراي غيراصولي ، راهسازي غيراصولي‌بخصوص
.كنيم ارزيابي بزرگ خطر يك عنوان به را گياهي نابودي‌پوشش
با همراه توسعه حال در كشورهاي در ملي توسعه كلي طور به
و درست روش‌هاي كارگيري به با مي‌بايد كه است آسيبهايي
.شود پيشگيري بعدي خسارات از لازم مديريت‌هاي اعمال و اصولي
از مژده‌اي سرگردان رودخانه‌هاي روي بر بزرگ سدهاي وجود
آنها انباشت آب از بهينه بهره‌برداري.است طبيعت خشم مهار
از مطلوب استفاده و شده احداث سدهاي مفيد عمر حفظ و
كشاورزي توسعه و رشد به نوعي به مي‌روند ، هرز آبهايي‌كه
هزينه‌هاي‌بسيار صرف با كه سدهايي دانست بايد.كمك‌مي‌كند
آنها نگهداري‌از ميزان همان به و مي‌شوند ساخته سنگين
مي‌شود حاصل درصورتي نگهداري اين.است بسيار اهميت واجد
ثروت‌هاي حفظ جهت در مهم اصل يك عنوان به آبخيزداري به كه
زيست محيط و گياهي پوشش خاك ، به بي‌توجهي.كنيم نگاه ملي
شدن پر و سيلاب شدن جاري همچون پيامدهايي مي‌تواند
به و باشد داشته همراه به لاي و گل از سدها پشت درياچه‌هاي
قابل كه آنچه از زودتر خيلي سدها مفيد عمر ترتيب اين
.مي‌رسد پايان به است پيش‌بيني
بكراستان كشيده فلك به سر كوههاي در واقع بازفت منطقه
بلوط ، جنگلهاي‌انبوه غالب گونه با بختياري و محال چهار
مي‌رسيده آن به پاي‌آدمي كمتر كه بوده مناطقي از گذشته در
نخست سال‌هاي در پلنگي روستاي‌هوفل شدن پيدا حتي.است
نشان‌دهنده دنياران كوهستاني منطقه در اسلامي انقلاب پيروزي
شيوه به مردم هنوز روستا آن دربود منطقه اين بودن بكر
از برخورداري دليل به بازفت منطقهميزيستند پيشينيان
و برفچال‌ها داراي كه زردكوه همچون بسيار قلل كوههاو
ازموقعيت آب غني منابع لحاظ از است ، دايمي يخچال‌هاي
بسيار اكوسيستم‌هاي از و بوده برخوردار مطلوبي بسيار
خشك نيمه اقليم.مي‌شود محسوب ما كشور نادر و ارزشمند
دورتر گذشته در بلوط انبوه جنگلهاي وجود با بازفت منطقه
اين از برخورداري ضمن عشاير.است بوده وحش حيات زيست مكان
و سترگ كوههاي و بلوط جنگلهاي ارزشمند ، درباره مواهب همه
اما.سروده‌اند بسيار حماسي شعرهاي آن فلك‌كشيده به سر
داشتند ، دوستش روزگاري كه چيزهايي آن همه براي اكنون
در جاده غيراصولي احداث كلام يك در.مرثيه‌مي‌سرايند
رابراي زمينه بازفت منطقه شني و خاكي تپه‌هاي و دل‌كوهستان
كرده منطقه‌فراهم اين بلوط جنگلهاي انبوه و مراتع نابودي
.است
چهارمحال استان در خاكي جاده‌هاي جانبي فرسايش‌هاي و ريزش‌ها
فرسايش موجب راه ، ايل به‌جاي -منطقه‌بازفت -بختياري و
اين.است شده ارزشمند گنج اين تدريجي نابودي و خاك شديد
و زمين‌شناسي مطالعات بدون اما سرعت ، با كه جاده‌ها
دايركنندگان خير اهداف به‌جاي شده‌اند احداث زيست‌محيطي ،
چون عظيمي سدهاي موجوديت خاك شديد فرسايش بر علاوه آنها
مورد را (كارون 3) گدارلندر عباسپور ، شهيد كارون ، دز ،
سرچشمه مناطقي از سدها اين آب.داده‌اند قرار جدي تهديد
روند بادارند هكتاري هزار چندين آبخيز حوزه كه مي‌گيرد
هدر خاك‌هاي اعظم بخش بارش‌باران ، با خاك ، فرسايش تدريجي
در و شده جمع شده ياد سدهاي پشت در ولاي گل صورت به رفته
حداقل به را گرانبها و پرهزينه تاسيسات اين كارآيي عمل
.مي‌رساند ممكن
|
