اشتغال چشم‌انداز و جمعيت
2- فقرزدايي بر تاءكيد با توسعه فرآيند در جمعيت جايگاه
بالا (9)تكفل ضريب -31
فعال انساني نيروي صد هر كه مي‌دهد نشان ميزان اين
.است غيرفعال انساني نيروي نفر چند معاش بار عهده‌دار
اشتغال ، رشد و جمعيت رشد يعني دو اين اختلاف كلي پيامد
سال در.است شاغل جمعيت بار سنگيني و تكفل بار افزايش
را نفر خود 1/2 از غير متوسط طور به شاغل فرد هر 1335
بار ما كشور در اكنون هم (10).است مي‌كرده معاش تامين
جمعيت درصد را 25 سال زير 15 جمعيت درصد معيشت 47 تامين
ميليون پنج به نزديك كه است حالي در اين دارند عهده به
بسر مخفي بيكاري يا بيكاري در سال بيست بالاي در نفر
(11).مي‌برند
انساني نيروي بر رواني و كاري فشار تكفل ، ضريب طبيعي اثر
كاهش آن دنبال به و (سياه كار) چندپيشگي گسترش شاغل ،
رفتن دست از بهره‌وري كاهش و خستگي ايجاد و فراغت اوقات
انساني ، نيروي آموزش سطح و مهارت ارتقاي فرصت و امكان
تاثير و فوري پس‌انداز عدم‌امكان درآمد ، بيشتر هرچه مصرف
در مهم منابع از يكي عنوان به ملي پس‌انداز كاهش در آن
.بود خواهد توسعه امر
انساني نيروي اشتغال -32
اين كه بود نفر ميليون حدود 6 سال 1335 ، در شاغل جمعيت
ترتيب 7 ، 9 ، 12 به سالهاي 1345 ، 1355 ، 1365 در رقم
و 751 ميليون سال 1375 ، 14 در ميزان اين رسيد نفر ميليون
.است بوده نفر هزار
به سال سنين 10) جمعيت به شاغل انساني نيروي نسبت همچنين
به مي‌يابد كاهش تدريج به سال 1335 در درصد از 46 (بالا
نشانه خود اين كه مي‌رسد درصد به 33 سال 65 در كه طوري
كه است جمعيت ساخت شدن جوان نتيجه در و جمعيت سريع رشد
افزايش به نسبت اشتغال رشد تدريجي ماندن عقب آن حاصل
.است جمعيت
گرايشات از يكي تصوير اشتغال نرخ و جمعيت رشد نرخ مقايسه
رشد نرخ دهه 13551345 در.مي‌دهد دست به را كار بازار
يعني) است بوده شاغلين رشد نرخ برابر دو از بيش جمعيت
(درصد برابر 5/1 در درصد 1/3
.مي‌شوند نزديك يكديگر به ميزان دو اين دهه 451355 ، در
شاغلين 5/2 رشد نرخ و جمعيت 7/2 رشد نرخ سالها اين در
به شاغلين رشد كاهش 1365 ،-دهه 1355 در است بوده درصد
ميزان 9/3 به جمعيت رشد زياد افزايش و درصد ميزان 3/2
(12).است كرده عميق را دو اين شكاف درصد
باعث جمعيت رشد بودن بالا 1365 ،-دهه‌هاي 1355 در همچنين
نيز و شاغل جمعيت بر فشار و تكفل بار و جمعيت شدن جوان
درصد شده ، ياد دوره‌هاي در.است گرديده بيكاري افزايش
نرخ.است بوده درصد بيكار 5/6 جمعيت سالانه تغييرات
درصد كه است رسيده درصد به 2/14 درصد از 20/10 بيكاري
آن سالانه تغييرات
(13).است بوده 5/3
و اشتغال فعاليت ، ميزان از ايران آمار مركز گزارش برطبق
كشور ، اشتغال وضع در نسبي بهبود دهه 13751365 در بيكاري
از 2/14 بيكاري ميزان گزارش اين براساس.مي‌شود مشاهده
كه است رسيده سال 1375 در درصد به 08/9 سال 1365 در درصد
و 44/9 ترتيب 86/8 به روستايي و شهري مناطق در ميزان اين
.است بوده درصد
فاصله در فعال جمعيت بيكاري ميزان از گزارش ، اين برطبق
ميليون يك از بيكاران تعداد و است شده كاسته سرشماري دو
و 455 ميليون يك به سال 1365 در نفر و 74 هزار و 818
.است يافته تقليل سال 1375 در نفر و 651 هزار
نفر هزار و ميليون از 11 كشور شاغل جمعيت فاصله همين در
ميزان نتيجه در و است رسيده نفر هزار و 571 ميليون به 14
.است رسيده درصد به 92/90 درصد از 8/85 اشتغال
سالهاي در كشور فعال جمعيت تركيب مقايسه با گزارش اين
است توانسته كشور اقتصاد كه است گرفته نتيجه و 1375 1365
متقاضيان به پاسخگويي بر علاوه اشتغال ، زمينه ايجاد با
(14).بكاهد بيكاران تعداد از كار ، جديد
در بيكاري كاهش در نسبي بهبود كه كرد نشان خاطر بايد اما
پروژه‌هاي راه‌اندازي و خارجي استقراض حاصل كشور اقتصاد
معلوم و است بوده توسعه دوم و اول برنامه طي در عمراني
ادامه آينده در نفت قيمت كاهش با "خصوصا روند اين نيست
نفر هزار سالانه 830 حاضر حال در چنانچه.باشد داشته
.جديد اشتغال ميزان كه حالي در مي‌شوند كار بازار وارد
انساني نيروي بيكاري افزايش باعث اين و است نفر هزار 300
با را بيكاري رشد نرخ بخواهيم اگر (15).است جوان و فعال
حفظ مي‌شوند ، كار بازار وارد كه فعالي جمعيت به توجه
نرخ درصد از 7/6 بيش حاضر دهه در متوسط طور به بايد كنيم
ما اقتصادي رشد نرخ كه حالي در باشيم داشته اقتصادي رشد
.است رسيده هم صفر به حتي درصدو يك به اكنون
پيامد فوري‌ترين بيكاري گفت بايد نتيجه‌گيري در بنابراين
كاري فرصت‌هاي ايجاد كه زيرا است جمعيت بي‌رويه افزايش
در و دارد نياز توليد رشد و سرمايه‌گذاري افزايش به
و جمعيت رشد موازات به شغلي فرصت‌هاي توسعه ايران
.است نبوده آن نيازهاي
شهرنشيني رشد تسريع -33
گريبانگير جمعيت بي‌رويه رشد اثر در كه ديگري مهم پيامد
شهرنشيني و شهرها انفجاري رشد مسئله است شده كشور اقتصاد
.است
نقاط در كشور جمعيت درصد فقط 31 سال 1335 سرشماري برطبق
و 1375 سرشماري 1370 در كه آن حال داشته‌اند سكونت شهري
.است رسيده درصد و 61 درصد به 57 ترتيب به ميزان اين
-شهر 2 طبيعي رشد -عامل 1 سه نتيجه در شهرنشيني رشد
بخش.مي‌گيرد صورت شهر به روستايي نقاط تبديل -مهاجرت 3
و جمعيت طبيعي رشد عامل دو نتيجه در شهرگرايي از عمده‌اي
در جمعيت رشد افزايش از متاثر خود مهاجرت كه است مهاجرت
امكانات و جمعيت بين تناسب رفتن بين از و روستاها
و شهرها شدن صنعتي نير و كشاورزي زمين من‌جمله درآمدزا
و كارخانجات و كارگاهها در انساني كار نيروي به نياز
.است شهرها اداري خدمات
شهري مناطق به روستايي جمعيت وسيع و گسترده مهاجرت
مسكن ، تامين) مهاجرت از ناشي مشكلات همه از صرف‌نظر
به (است كشور اقتصاد دوش بر باري كه اشتغال شهري ، خدمات
نيروي به غذايي مواد توليدكننده انساني نيروي تبديل معني
بار سنگيني افزايش حقيقت دراست مصرف‌كننده انساني
.است كشاورزان دوش بر جمعيت غذايي مواد و تامين
تا كشاورزي توليد تكنولوژي كه شرايطي در بار اين افزايش
به نياز آن كردن مكانيزه امكان و است پايين زيادي حدود
بيشتر وابستگي جز پيامدي دارد ، زياد بسيار سرمايه‌گذاري
(16).ندارد گندم واردات به
شهرهاي از روستاييان مهاجرت و سو يك از جمعيت طبيعي رشد
ديگر سوي از پايتخت و بزرگ شهرهاي به روستاها و كوچك
كشور در فقرزدائي و توسعه برنامه‌ريزي كه است شده موجب
.شود روبرو جدي اشكال با
خود كه را درماني بهداشتي خدمات مسئله مثال ، عنوان به
حال عين در و است متخصصان نامتناسب توزيع بارز نمونه
از استفاده امكان در نابرابري و بي‌تناسب مهاجرت باعث
.مي‌كنيم ذكر است ، درماني بهداشتي خدمات
كشور كل پزشكان نفر از 17804 ايران سرشماري 1365 ، براساس
مناطق در نفر فقط 1195 و شهري مناطق در نفر 16609
از درصد ديگر ، 4/93 عبارت بهبودهاند ساكن روستايي
مناطق خدمت در درصد فقط 6/6 و شهري جمعيت خدمت در پزشكان
روستايي و شهري جمعيت حجم به توجه با.بوده‌اند روستايي
كه مي‌شود ملاحظه شود ، محاسبه جمعيت به پزشك شاخص چنانچه
مناطق در و پزشك يك نفر هر 18702 براي روستايي مناطق در
جالبتر.است داشته وجود پزشك يك نفر هر 1616 براي شهري
.بوده‌اند بزرگ شهرهاي ساكن پزشكان درصد از 70 بيش كه آن
بر دليل شهري مناطق در پزشكان بودن ساكن صرف كه است درست
به توجه با اما نيست روستائيان به پزشكي خدمات ارائه عدم
دستيابي امكان "عملا..و نقليه وسيله و راه مشكلات
مواجه خاصي موانع و مشكلات با شهري پزشكان به روستاييان
.است
سطح در درماني خدمات متعادل توزيع عدم علت به بنابراين
هستند محروم‌تر بسيار شهري مناطق از روستايي مناطق كشور ،
سال پنجاه از سال 1365 در روستائيان (E) متوسط چنانكه ،
(C.D.R) آنها عمومي مير و مرگ ميزان و نبوده متجاوز
مير و مرگ ميزان.است بوده نوسان در هزار در حدود 15
محاسبه هزار در حدود 90 نيز فوق سال آنهادر (IMR) اطفال
.است گرديده
بزرگ ، شهر چند يا يك در جمعيت تمركز كه گفت مي‌توان لذا و
اقتصادي ، درماني ، فرهنگي ، مختلف امكانات تمركز باعث
از يكي عامل همين و گرديده مراكز آن در اداري و خدماتي
جمعيت براي امكانات توزيع در تعادل عدم در اساسي عوامل
كاهش خطر در شهرها نگيرد ، صورت تمركز اين چنانچه و است
"خصوصا) بيكاري ، قبيل از مشكلاتي زندگي ، استانداردهاي
زاغه‌نشين ، و حاشيه‌نشين مناطق پيدايش ،(مهاجران براي
و اجتماعي ناهنجاريهاي و مشكلات ساير و مسكن كمبود
.مي‌گردد فرهنگي
كشاورزي ساختار بر تاثير -43
كاهش كار نيروي به زمين نسبت جمعيت ، رشد با همراه
منحني بودن كشش‌ناپذير دليل به و جمعيت رشد با.مي‌يابد
تعداد لذا مي‌گيرد فزوني زمين بر جمعيت فشار محصول ، عرضه
بخش در سرانه بازدهي و مي‌رود بالا پنهاني بيكاران
و كارگران دستمزد مي‌يابد ، كاهش زيادي ميزان به كشاورزي
كاهش آنها تعداد افزايش با زمان هم بي‌زمين دهقانان
و پس‌انداز به ميل توليد ، بازدهي كاهش با و مي‌يابد
از استفاده شرايط اين در.شد خواهد كمتر سرمايه‌گذاري
كشت قابل زمين افزايش براي وسايل ديگر و مدرن تكنولوژي
انباشت نتيجه در نيست امكان‌پذير سرمايه محدوديت علت به
حداقل از درآمد سطح.مي‌بيند لطمه كشاورزي بخش در سرمايه
و مي‌گردد حادثر جمعيت تغذيه مشكل و مي‌شود كمتر معيشت
تاخير به را كشاورزي بخش توسعه جمعيت رشد نتيجه در
(17).مي‌اندازد
(18)حسابي تراكم سال 1335 ، سرشماري براساس ايران در
/، 66(19)حياتي تراكم و كيلومترمربع هر در نفر جمعيت 5/11
سال 1335 در.است بوده كشت قابل زمين هكتار هر در نفر 1
تراكم و كيلومترمربع هر در نفر جمعيت ، 30 حسابي تراكم
سال در ميزان اين.است بوده هكتار هر در نفر حياتي 88/2
به 8/33 ترتيب به 1370
بايد كه افرادي تعداد ديگر ، عبارت به.است رسيده و 25/3
دو حدود به شوند تغذيه كشور در هكتار يك توليدات طريق از
.است يافته افزايش برابر
از.نيست مكانيزه كشاورزي يك هنوز كشور ، كشاورزي سيستم
كشور سالانه محصولات زيركشت زمين هكتار مجموع 12181147
عملكرد كه است ديم زمين‌ها درصد از 53 بيش سال 1370 ، در
اطلاعات و آمار آمارگيري ، برطبق.است اندك آن توليد
زيركشت زمين‌هاي كل از درصد از 68 بيش كشاورزي ، وزارت
عملكرد متوسط.دارد اختصاص جو و گندم توليد به كشور
مصرف ميزان الگوي در غذايي مواد مهمترين كه گندم توليد
برطبق.است پايين بسيار است اخير سالهاي در كشور غذايي
عملكرد و كيلوگرم آبي 2560 گندم عملكرد سال 1370 ، آمار
(20).است هكتار در گرم كيلو ديم 781 گندم
تامين كشور ، در بهره‌برداري قابل منابع گرچه
اگرچه و مي‌سازد امكان‌پذير را كشور غذايي نيازمندي‌هاي
هكتار در محصول ميزان بهره‌برداري و بازدهي افزايش امكان
افزايش امكان حتي و است ميسر كشور مناطق از برخي در
اما است عملي تن ، حدود 10 به هكتار در گندم توليد عملكرد
سطح واحد در محصول توليد عملكرد افزايش كه است واقعيت‌آن
سرمايه‌گذاري گرو در بالقوه به بالفعل ظرفيت تبديل و
انساني نيروي با آن مكانيزه‌كردن و كشاورزي در كلان
(21).است ساختاري مسايل حل و تكنولوژي كارآمد
موادغذايي براي تقاضا افزايش -53
افزايش معني به چيز هر از قبل كشور ، در جمعيت افزايش
غذايي مواد براي كل تقاضاي.است موادغذايي براي تقاضا
و محدود كشور در سرانه درآمد توزيع الگوي طريق از هميشه
.مي‌شود مشروط
است حاكي كشور ، در تغذيه وضعيت به مربوط آماري داده‌هاي
كشور در تغذيه وضعيت آن تبع به و درآمد توزيع الگوي
و شهري خانواده‌هاي از درصد حدود 60.است بوده نامتعادل
پائين‌تر درحد درگذشته روستايي خانواده‌هاي از درصد 18
.داشته‌اند قرار تغذيه‌اي نياز حداقل از
شهري مناطق در بخصوص و كشور در است ، حاكي موجود شواهد
كه اين به توجه با.است نيافته جدي بهبود تغذيه ، وضعيت
تامين خارج از كشور موادغذايي از سوم يك حاضر حال در
آينده دهه در نشود ، كنترل جمعيت رشد نرخ اگر مي‌گردد ،
گروههاي براي كافي موادغذايي تامين زمينه در دولت
كه آن به‌ويژه شد خواهد روبرو مشكلاتي با آسيبپذير
.است مواجه تغييراتي با كشور در غذايي مصرف الگوي
الگوي در خوراكي مواد انواع ترتيب در توجه قابل تغييرات
اما است پذيرفته صورت روستايي و شهري خانوارهاي (22)مصرف
تعبير مصرف الگوي تحول به "صرفا نمي‌توان را تغييرات اين
در قرمز گوشت مصرف از حاصل كالري سهم مثال بطور.كرد
كمتر سال 1368 در روستايي و شهري خانوارهاي غذايي الگوي
و حبوبات برنج ، سهم كه حالي در است بوده گذشته از
در مصرفي نان خالص سهماست يافته افزايش سيبزميني
يافته كاهش روستايي و شهري خانوارهاي غذايي مصرف الگوي
بيشتر مراتب به شهري خانوارهاي كاهش ميزان اين منتهي است
مصرف الگوي در ميوه سهماست بوده روستايي خانوارهاي از
در است داشته افزايش برابر دو حدود روستايي خانوارهاي
(23).است بوده ثابت شهري خانوارهاي در كه حالي
پانوشتها
كمتر و سال بالاي 65 جمعيت كل از است عبارت تكلف ضريب -9
ساله (6410) فعال جمعيت سال از 10
ص 207 توسلي -10
شماره 1120 ، همشهري روزنامه فقر تكثر و جمعيت انفجار -11
ص 12 1375
ص 206 توسلي -12
صص 148146 فطرس -13
سه‌شنبه 1 اقتصادي ش 925 ، -سال 4 ايران روزنامه -14
ص 13 ارديبهشت
"اجتماعي اقتصادي جمعيت‌شناسي" محمدتقي سبزه‌اي ، -15
مركزي 1373 تهران واحد اجتماعي علوم دانشكده درسي ، جزوه
ص 68
ميزان و داخلي مهاجرت‌هاي اسماعيل ، مجدآبادي -16
اجتماعي ، علوم نامه آفريقا ، و آسيا قاره در شهرنشيني
ص 188 ش 2 جديد ، دوره
اطلاعات متقابل آثار توسعه ، و جمعيت" محمد لشكري ، -17
ص ودي 76 ، آذرسال 12 و 123 124(403) ش اقتصادي سياسي
76
كل مربع كيلومتر در نفر حسابي تراكم ميزان -18
مربع كيلومتر به منطقه جمعيت‌مساحت
كيلومتر در نفر فيزيولوژيك يا حياتي تراكم ميزان -19
(كشت زير و كشت قابل) مولد زمين جمعيت‌مساحت مربع‌كل
كشاورزي 1370 وزارت.كشاورزي آمارنامه -20
.جواد رسول‌اف ، .توسعه 1373 و جمعيت سمينار -21
كه خدمات و كالاها انواع از است عبارت مصرف الگوي -22
و كمي حدود به توجه با و جامعه نيازهاي تامين راستاي در
و مصرف الگوي) مي‌شود تامين آنها مصرف اهميت ضرايب كيفي
(مواد 169 بازرگاني ، پژوهشهاي و مطالعات موءسسه
جواد رسول‌اف ، توسعه 1373 و جمعيت سمينار از نقل به -23
|
