اجتماعي وسايل و فرهنگي اهداف چالش
(37) بحران از عبور
اجتماعي وسايل و فرهنگي اهداف چالش
اشاره
كنش ميان كرده سعي كه است جامعه‌شناساني معدود از مرتون
مرتون تلاشبزند پل اجتماعي و فرهنگي كلان اهداف و فردي
ارتباطي چنين ايده‌آل تيپ كه است ستايش قابل آن‌جهت از
گسيختگي نحوه و نموده تدوين مشخص چهارراهكار در را
فرهنگي اهداف ميان تناقض‌آميز روابط در را جوامع اجتماعي
از مقاله اين.است داده نشان به‌خوبي را اجتماعي وسايل و
ما جامعه كه مي‌يابد اهميت ما كنوني موقعيت براي آن‌جهت
توسعه انسان ، كرامت مانند فرهنگي اهداف به‌دنبال همواره
در واقع سنت‌گراي نيروهاي اما بوده قانونگرايي و سياسي
وضع تثبيت همواره‌خواهان كه اقتصادي ، و حقوقي مواضع
راه در اجتماعي وسايل از استفاده با هستند ، موجود
زير نوشته اند ، كرده مشكل ايجاد فرهنگي اهداف به دستيابي
اغلب وضعيتي چنين است معتقد مرتون ديدگاه به توجه با
بي‌قانوني ، نهايت در و (بي‌هنجاري) آنومي به منجر
اين دقيق مطالعهميشود...و اجتماعي ازهم‌گسيختگي
توصيه همگان به ايران امروز شرايط به توجه با را مقاله
.مي‌كنيم
مقالات گروه
مساله طرح
اهداف ناسازگاري يا سازگاري كم‌وكيف مقاله اين هدف
نظريه براساس اهداف به نيل اجتماعي وسايل و فرهنگي
كه است اين مساله ديگر به‌عبارت مي‌باشد مرتون انحرافات
سازگار جامعه در نهادي اجتماعي وسايل و فرهنگي اهداف آيا
اين علت هستند ناسازگار اگر و ناسازگار يا هستند
بايد ولتر گفته به هرچيز از قبل چيست ، ناسازگاري
است ساختگرايان از كه مرتونكرد تعريف را اصطلاحات
نقش ساختاري عنصر دو اجتماعي حيات در كه است معتقد
عنصر است ، فرهنگ عناصر اين از يكي دارند ، تعيين‌كننده
مجموعه‌اي از است عبارت فرهنگي ساختار.اجتماع ديگر
رفتار هدايت‌كننده كه هنجاري و ارزشها از يافته سازمان
ساختار است ، مشترك گروه يا جامعه يك اعضاي بين در
روابط از سازمان‌يافته مجموعه‌اي از عبارتست اجتماعي
و درگير آن در مختلف اشكال در جامعه اعضاي كه اجتماعي
نقش.است اجتماعي روابط تعريف اين اصلي عنصر.هستند شريك
و اهداف معرفي و تعيين فرهنگ ، عنصر اساسي كاركرد و
نيز اجتماع عنصر است ، اجتماعي زندگي در ارزشها
يعني است ، اهداف به نيل شده نهادي وسايل تعيين‌كننده
كه است معتقد مرتون مي‌كند ، تعيين را نبايدها و بايدها
هم با هماهنگ اساسي عنصر دو اين اي‌كاركرد جامعه در اگر
در مردم تطابق الگوي و دارد وجود نظم جامعه آن در باشد ،
در ديگر به‌عبارت خواهدبود ، نوايانه هم الگويي زندگي
درجه در كه مي‌روند اهدافي دنبال افراد جامعه‌اي ، چنين
وسايلي با اهداف آن تحقق راه و است كرده تعيين فرهنگ اول
شده نهادمند و دارد مشروعيت جامعه در كه مي‌شود دنبال
اجتماع و فرهنگ بين يعني نباشد ، هماهنگي اين اگر حال.است
آنگاه بيايد پيش گسل و گسست و ناهماهنگي كاركردي ازلحاظ
.بود خواهيم انحراف رواج و مردم ميان در ناهمنوايي شاهد
ناسازگاري و ناهمنوايي و انحرافات الگوي مي‌گويد مرتون
است ، اجتماع و فرهنگ بين رابطه كيف كم‌و تابع جامعه در
اختلاف مي‌كند ، تعريف اين‌گونه را اجتماعي مساله مرتون
به‌عبارت اجتماعي ، واقعيت و اجتماعي معيارهاي ميان اساسي
هنجارها طبق مردم آنچه و هست آنچه ميان كلي اختلاف ديگر
اهداف ناسازگاري باشد ، بايد كه مي‌پندارند ارزش‌هايشان و
بروز به منجر (بي‌هنجاري) آنومي ايجاد ازطريق وسايل و
اين دقيق‌تر به‌عبارت مي‌شود اجتماعي نظم در اختلال
اين و مي‌شود اجتماعي كجروي‌هاي بروز به منجر ناسازگاري
آنومي به اجتماعي فرآيندهاي مجموعه يك طي كجروي‌ها
رفتار اگر كه ترتيب بدين مي‌شود ، تبديل (بي‌هنجاري)
كنترل عدم به توجه با هنجارها از عدول يعني انحرافي ،
گردد ، اهداف به موفقيت‌آميز به‌دستيابي منجر اجتماعي ،
رفتار انجام به ديگران ترغيب موجب مي‌تواند موفقيت اين
از شده نهادي هنجارهاي مشروعيت روند اين با.شود انحرافي
.مي‌يابد شيوع وسيعي سطح در انحرافي رفتار و مي‌رود بين
وسايل و اهداف ميان رابطه
نوع چهار مرتون الگوي طبق وسايل و اهداف ميان رابطه
-واپس‌گرايي 4 -گرايي 3 مناسك -همنوايي 2 -مي‌باشد ، 1
(طغيان) شورش
به دستيابي وسايل و اهداف جمعي پذيرش يعني همنوايي -1
جنبه دو اين بين متعالي هماهنگي بناكننده دو هر كه اهداف
.است زندگي ساختار
را شخص دو ، هر از امتناع يا وسايل يا هدف از امتناع اما
اين به (نوعي شيوه‌هاي) فردي انطباق شيوه چهار از يكي به
وسايل اما شده پذيرفته هدف نوآوري ، -الف:مي‌دهد سوق شرح
فرهنگ كه مي‌آيد پديد زماني فشار اينجا در شده‌اند ، طرد
نتيجه به تنها فعاليت ، يك عناصر برتمام تاكيد به‌جاي
تاكيد به‌جاي يعني نمايد ، تاكيد آن كردن آزمون‌پذير بدون
و رقابت "مثلا فعاليت خود انجام از ناشي رضايت‌هاي بر
تاكيد است موفقيت همان كه فعاليت آن نتيجه بر كار ،
وسايل بر تاكيد عدم و اهداف بر ازحد بيش تاكيد مي‌شود ،
و مي‌آورد به‌وجود (هنجاري بي)آنومي حالت يك جامعه در
استفاده وسيله‌اي هر از اهداف به رسيدن براي افراد
.مي‌كنند
وسايل است معتقد مناسك‌گرايي ، مرتون در ;مناسك‌گرايي -2
پاسخي مناسك‌گرايي است ، طردشده هدف اما شده ، پذيرفته
اهداف‌مهم فراموشي و ترك علي‌رغم فرد.است انطباقي
فرد مي‌كند ، رعايت را نهادي هنجارهاي همچنان فرهنگي ،
تحرك و موقعيت همچون هدفهايي يك‌طرف از مناسك‌گرا
مي‌كند فراموش را اهداف يعني مي‌كند ترك را سريع اجتماعي
ازطرف و مي‌كند حركت خود شخصي خواسته‌هاي راستاي در و
وي قصد است ، نهادي هنجارهاي رعايت به ملزم "شديدا ديگر
با كه است هنجارهايي انجام "صرفا بلكه نيست هدف به رسيدن
وسيله و مي‌چسبد وسيله به فرد مورد اين در است ، مواجه آن
.مي‌كند هدف را
هم و اهداف هم فرد آن در كه است پاسخي واپس‌گرايي -3
نه و دارد آرزويي نه وي بدين‌ترتيب مي‌كند ، طرد را وسايل
مرتون به‌نظر مي‌شود ، درگير روزمره عادي فعاليتهاي در
آن به متعلق ولي هستند جامعه در واپس‌گرا افراد
نيستند ، شريك جامعه مشترك ارزشهاي در زيرا نمي‌باشند ،
به رسيدن وسايل نه و دارد قبول را اهداف نه واپس‌گرا
.ندارد مقصد به رسيدن براي وسايلي و اهداف خود و را اهداف
اهداف نه پيشين افراد به‌مانند افراد ;طغيان و شورش -4
آنها جايگزين در سعي اما را ، وسايل نه و دارند قبول را
تغيير افراد نزد وسايل و اهداف وضعيت اين در دارند
اهداف بين يكپارچگي از جديدي نوع است ممكن و مي‌يابد
يك جستجوي در شورشي افراد شود ، ايجاد جديد وسايل و جديد
و اهداف با شده اصلاح "كاملا يا جديد اجتماعي ساختار
درباره بحث خلال در مرتون.بيگانه‌اند حاكم معيارهاي
يادآور را يكپارچگي مفهوم شده ، نهادي وسايل و اهداف
اهداف بر بيش‌ازحد تاكيد به‌واسطه اجتماعي نظام مي‌شود ،
اهداف آن به نيل وسايل بر تاكيد عدم "متقابلا و اجتماعي
اغلب نظام اين در.مي‌برد رنج يكپارچگي سوء نوع يك از
ندارند را موفقيت به دسترسي امكان كه دريافته‌اند مردم
امكاني چنين موجود اجتماعي مقررات محدوده در حداقل يا
به حصول براي مردم مطلبي ، چنين درك با.ندارد وجود
وضع اين حاصل مي‌آورند ، روي انحرافي شيوه‌هاي به موفقيت
موجب ساختي عدم‌تعادل است ، اجتماعي مقررات بيشتر زوال
وضعيتي چنين افراطي حالت مي‌شود ، مقررات شدن بي‌اهميت
فرد كامل رهايي و يكپارچگي عدم بي‌قانوني ، منطقي به‌طور
به گروهي ، و اجتماعي يگانگي و وحدت درجه اگر خواهدبود ،
پذيرد ، نقصان اجتماعي زندگي در فرد مشاركت اگر ديگر بيان
گروه با او معنوي پيوند كه درمي‌يابد فرد وضعيتي چنين در
وي از حمايت به قادر جامعه و شده سست اجتماعي شبكه يا
و مي‌شود تلاش دستخوش فرهنگي ساخت دوركيم ، زبان به نيست ،
اجتماعي توانايي همچنين و فرهنگي اهداف و هنجارها ارتباط
از ارزشها و مي‌گردد گسيخته اهداف به دستيابي در افراد
وبي‌هنجاري عدم‌امنيت دوركيم ، قول به و برمي‌خيزد ميان
كه (هنجاري بي) آنومي.مي‌افكند سايه جامعه بر فرهنگي
بنياد گروهي انسجام و اجتماعي يگانگي عكس به "دقيقا
به را افراد "عموما و مي‌لرزاند را اجتماعي زندگي
پديد هنگامي آنومي خلاصه به‌طور مي‌كشاند ، پريشاني
و فرهنگي هنجارهاي و اهداف بين شكافي كه مي‌آيد
داشته وجود موفقيت به نيل براي اجتماعي ساختار ظرفيت‌هاي
تحقق از دومي و نگرش و رفتار ايجاد از يعني‌اولي باشد ،
.نمايد جلوگيري آن
بشناسيم ، را اجتماع و فرهنگ بين رابطه چگونگي اگر ما پس
را انحراف و ناهمنوايي الگوي جامعه آن در مي‌توانيم
و نظري بعد در بدانيم اگر ديگر به‌عبارت. كنيم پيش‌بيني
عمومي مقبوليت و شده معرفي اهدافي چه جامعه در فرهنگي
براي را مناسبي امكانات است نتوانسته اجتماع اما دارند ،
پيش‌بيني دهد ، مي‌توانيم قرار افراد فراروي اهداف آن تحقق
پيدا شيوع بدعت و نوآوري هنجارشكني ، جامعه آن در كه كنيم
و بود نخواهند جامعه هنجارهاي به پايبند افراد و مي‌كند
خواهند خود اهداف تحقق پي در باشد ممكن كه طريقي هر از
وسايل بر حاكم اجتماعي مقررات ازطريق ترتيب اين به.رفت
اشخاص كه زماني رسيد ، اهداف به مي‌توان كه است قبول قابل
(رسوم هنجارها ، ) مقررات با هستند ، كنش انجام درصدد
"الزاما مقررات اين البته مي‌شوند ، روبه‌رو الزام‌آور
در را قوانين اشخاص "معمولا نمي‌شوند ، تلقي دست‌وپاگير
براي امكاناتي و تسهيل‌كننده و كننده راهنمايي عوامل حكم
آن نبود صورت در كه مي‌دانند ، وضعيت‌ها سامان و پيش‌بيني
و اجتماعي مقررات زمينه درميشود مغشوش به‌كلي وضع
ازطريق شخص كه دارد وجود مقرراتي نيز مشاغل و تجارت آداب
يا هم‌مسلك و برادر همسايه ، با چطور مي‌فهمد بتدريج آنها
ادامه در مرتون نمايد ، رفتار اجتماع در خود هم‌دينان
حد به فرديت زمان هر كه مي‌گويد مطلب اين نظري بيان
باشد ، توجه مورد تنها موفقيت ، كسب و يابد غلبه افراط
قواعد مي‌افتد ، اتفاق مهم اما ظريف ، تغييري آنگاه
و داده دست از را امور تنظيم بر خود قدرت غيررسمي ،
مي‌دهند ، دست از را خود ارزش كلي به مقررات به احترام
خود ضمانت اجتماعي نظم وسيله به‌عنوان شده نهادي كيفرهاي
به‌تباهي افراد استعدادهاي و نبوغ و مي‌دهند دست از را
جامعه‌شناسان كه چيزي آن نتايج اينست.مي‌شود كشيده
.مي‌نامند يكپارچگي فروپاشي
گوشبر فرهاد
:منابع
ترجمه معاصر ، دوران در جامعه‌شناسي نظريه ريتزر ، جورج -1
دوم 1374 چاپ ثلاثي ، محسن
مترجمان ، جامعه‌شناسي ، در نظري تفكر اسكيدمور ، ويليام -2
-مقدس محمد رجبزاده ، احمد -بهزيان سعيد -حاضري علي‌محمد
بهار 1372 اول چاپ گيلاني هاشمي علي
فريده ترجمه غرب ، جامعه‌شناسي بحران گولدنر ، الوين -3
دوم 1373 چاپ ممتاز
جامعه‌شناسي در انديشه سير اساسي مراحل آرون ، ريمون -4
اول 1371 چاپ آرمانها و گامها رحيمي ، مصطفي دكتر -5
بازرگاني فرهنگ از عبور رحيمي ، مصطفي دكتر -6
كنش اول جلد عمومي جامعه‌شناسي بر مقدمه‌اي گي‌روشه ، -7
سوم 1374 چاپ زنجاني‌زاده هما دكتر ترجمه اجتماعي
(37)
آذر يكشنبه 29
حزب ، مركزي شوراي جلسه در استراحت ، از پس ظهر ، از بعد..
آقاي با جلسه ، از قبل و كردم شركت خامنه‌اي آقاي دفتر در
ايشان.كردم مذاكره خصوصي‌تر ، مسائل درباره خامنه‌اي
.بود كرده ترديد جمهوري ، رياست كاخ كاركنان از يكي درباره
...شده ديده او ميز كشوي در بمب دوچاشني
آذر دوشنبه 30
حزب پارلماني گروه جلسه در ظهر ، بعداز ونيم سه ساعت...
عسكر آقاي نيم و چهار ساعت.كردم شركت اسلامي جمهوري
و موءتلفه هيات‌هاي درباره.آمدند دوستانش و اولادي
و بحث حزب ، با آنها رابطه و آن به مربوط مسلح نيروهاي
مسئول قديريان آقاي.آينده كار از و داشتند مشاورت
زيادي مطالب حيدري ، ابوالفضل آقاي و مخدر مواد با مبارزه
...گفتند اوين زندان وضع از
دي سه‌شنبه 1
علني جلسه هشت‌ونيم ، ساعت.شدم كار مشغول نماز ، از پس
[محمد] مهندس آقاي.گذشت تصويب از لايحه چند.شد شروع
تبذيرهاي و اسراف در نفت ، وزارت وضع از گزارشي غرضي ،
...دارد فراوان اصلاحات به نياز.داد آنجا
دي چهارشنبه 2
با داشتيم ، مشورتي جلسه جمهور رئيس دفتر در شب اول...
;كشور عالي ديوان رئيس احمدآقا ، نخست‌وزير ، حضورآقاي
كشتي‌هاي توقيف بر مبني دريايي نيروي پيشنهاد درباره
فارس خليج شيخ‌نشين‌هاي طريق از عراق براي اسلحه حامل
اقدام دولتها ، اين با مذاكره از قبل شد بنا.كرديم بحث
كردم صحبت كويت در ايران سفير اردكاني شمس آقاي با.نشود
دولتهاي با مذاكره باب گشايش با رابطه در مشورت براي كه
...بيايد ايران به خليج‌فارس
دي پنجشنبه 3
[محمدي محمد] آقاي.ماندم خانه در ظهر از بعد تا امروز ،
ازپرونده گزارشي و آمد ملاقات به ظهر از پيش شهري ، ري
و جاسوسي اتهام با رابطه در لجستيكي ، معاون "دهقان كوچك"
شخصيتهاي از يكي توطئه از گزارشي و داد خريدها در فساد
دارد كه زيادي پولهاي و آمريكا با او رابطه و شده منزوي
...ديگر چيزهاي و علما از بعضي با رابطه‌اش و
دي جمعه 4
كه كردند سئوال تلويزيون از استراحت ، و ناهار از پس.
شهادت با رابطه در معاويه عليه خطبه در كه اظهاراتي آيا
سنت اهل چون خير؟ يا كنند پخش داشته‌ام ، (ع)حسن امام
به عصركنند مشورت جمهور رئيس با گفتم مي‌شوند ، ناراحت
اسلحه خريدهاي به رسيدگي كميسيون گزارش.پرداختم مطالعه
.خواندم را جنگ زمان در مهمات ، و
دي شنبه 5
جبهه‌ها وضع دربارهداشتيم دفاع عالي شوراي شب ، اول...
خليج عربي كشورهاي بيشتر دخالت احتمال درباره و شد بحث
.كردم تلويزيوني راديو مصاحبه جنگ در عراق نفع به [فارس]
براي و آمدند اسلامي جمهوري حزب مركزي شوراي رفقاي
شب.كرديم بحث اسلامي ، انقلاب مجاهدين با مشترك برنامه
را گزارشها و دادم گوش اخبار به.ماندم مجلس در را
سفير.است لهستان مساله جهاني ، مهم مساله.خواندم
به كره سران داشت پيشنهاد.آمد ملاقات به هم كره‌شمالي
توسعه درباره.پذيرفتم را مجلس رئيس آمدن بيايند ، ايران
.كرديم بحث روابط ،
دي يكشنبه 6
و اسلامي انقلاب مجاهدين سازمان مركزي كادر شب ، ..
خامنه‌اي ، آقاي دفتر در اسلامي ، جمهوري حزب مركزي شوراي
رفع و بيشتر همكاري و نزديكي و تفاهم براي مشترك جلسه
اختلافاتي پائين ، رده‌هاي در "اخيرا.داشتند سوءتفاهم
و آنان سخنگوي و خامنه‌اي آقاي.شد ديده جمعيت دو بين
آنها.كردم جمع‌بندي من و كردند صحبت پرورش [اكبر]آقاي
به حزب صلاحيت از و داشتند ما به تشكيلاتي انتقاد چند
از ما دوستان و كردند ياد امام ، خط نيروهاي مركز عنوان
.دادند پاسخ آنها و گفتند آنها رويه و فكر در ابهاماتي
....بود خوبي جلسه
دي دوشنبه 7
بشارت آقاي كه داد خبر محمد اخوي ظهر ، از بعد...
.شدم متاثر خيلي.شده شهيد و ترور سميرم از مجلس نماينده
قرار سوءقصد مورد و رفته مجلس از محافظ بدون شد ، معلوم
....گرفته
و قضائي مسئولان با خامنه‌اي آقاي دفتر در شب ، اول
نيم و يازده ساعت تا كه داشتيم جلسه اطلاعاتي و اجرائي
جمهوري مخالفان با برخورد كيفيت درباره بحث.كشيد طول شب
مجاهدين ، ) تروريستها مورد در فقط عمل شدت شد ، قرار.بود
خلق كودتاچيان ، رنجبران ، خلق ، فدايي چريكهاي پيكار ،
مخالفان ، ساير مورد درباشد (دموكرات و كومله مسلمان ،
با كه صورتي در مگر ;نشويم متعرضشان و باشد آزادي
و بازداشتها براي ضابطه‌اي و كنند همكاري تروريستها
....نشود سري خود كه باشد ، بازداشت مسئولان
دي سه‌شنبه 8
مسئولان ملاقات براي و كرد تلفن غرضي [محمد] آقاي..
پنج فروش امكان درباره.گرفت وقت خوزستان ، استان اجرايي
را سفير شد قرار.شد صحبت شمالي كره به نفت تن ميليون
....بپذيرد
وضع و آمدند صفوي رحيم و رضايي محسن ظهر ، از بعد..
...نيست نزديك.گفتند را آينده حمله برنامه و جبهه‌ها
دي چهارشنبه 9
دفتر در شيرازي ، رباني [عبدالرحيم] آقاي حضور با شب ، ...
نهادهاي از رباني آقاي.داشتيم جلسه‌اي جمهور رئيس
به و مي‌كنند آنها كنترل به سفارش و ناراضي‌اند انقلاب
اقتصادي ، امور در ميانه‌روي و احتياط روحيه كلي طور
.نگرانند موجود وضع آينده از.دارند اداري و سياسي
قانون طرف به اينكه در و داشتيم ايشان با طولاني بحثهاي
آقاي مهمان را شامبوديم متفق برويم ، بايد ثبات و
ساعت تا و رفتم مجلس به خواب براي.بوديم خامنه‌اي
.كردم كار شب دوازده
دي پنجشنبه 10
خصوصي جلسه وقت آخر نمايندگان ، از جمعي تقاضاي به...
عدم درخصوص رئيسه ، هيات به نمايندگان از عده‌اي.داشتيم
داشتند اعتراض ترور ، از نمايندگان حفظ وسايل تامين
شد ابلاغ ضدگلوله اتومبيل خريدن تصميم و داديم توضيحاتي
ماموريت حكم آنها به.شدند تعيين خريد براي نفر دو و
....دادم
دي جمعه 11
تحقيقاتي ماهواره فاز پنج از فاز ، يك از بهره‌برداري..
حضور با بود ، مانده راكد امريكائي‌ها رفتن با كه
و ;ايران فني قدرت براي است نويدي و شد شروع نخست‌وزير
قدرت نمايش كه فرستاديم ليبي به را نفت كارشناس نفر ده
در تلفني هاشميان محمد شيخ آقاي و عفت بااست ديگري
كه كرد اعلام تلفني [شيرازي] صياد شب.كردم صحبت رفسنجان
از.كربلاي 1 [عمليات] داريم ، عراق خاك در عمليات امشب
بيرون از غذا ظهر.شده خوبي استقبال سوريه در خارجه وزير
ناصراخوي‌زاده و علي و كرد درست غذا فائزه شب ، و گرفتم
.بودند هم
دي شنبه 12
امام دفتر به ظهر از بعد استراحت ، و نماز از بعد..
هم غرضي [محمد] مهندس و وزير نخست و جمهور رئيس.رفتم
با نفت ، وزارت مسئولان فعال برخورد عدم دربارهآمدند
....داشتيم اعتراض نفت متقاضيان
من شورا از پس و شد تشكيل جا همان دفاع ، عالي شوراي
آقاي.بوديم مهمان احمدآقا منزل در را شام.كردم مصاحبه
از تازه كه هم خارجه وزير و بودند هم اردبيلي موسوي
سوريه در مذاكراتش از گزارشي و آمد بود ، برگشته سوريه
.آمدم خانه به شام از پسداد
از اندك بخشي ، كنند مي ملاحظه عزيز خوانندگان كه آنچه
. است رفسنجاني هاشمي جنابآقاي خاطرات مجموعه
در ايشان هاي نوشته دست كليه به مايلند كه منداني علاقه
مراجعه" بحران از عبور كتاب" به يابند سال 1360دست
.نمايند
|
