پاريس در خيام و ايرانشناسي
و "ايرانشناسي اروپايي مطالعات" سمينارهاي از گزارشي
سپتامبر 1999 فرانسه ، در "شاعر و فيلسوف رياضيدان ، خيام"
ايرانشناسي سمينار افتتاحيه جلسه رئيسه هيئت
فرانسه هنر و فرهنگ بزرگان مقبره ;پانتئون در ازسر نمايي
جاري سال سپتامبر پاياني و ابتدايي روزهاي :جستارگشايي
با مرتبط رويداد دو شاهد پاريس ،(شهريور 1378) ميلادي
مطالعات" روزه پنج سمينار نخست.بود ايراني فرهنگ
رياضيدان ، خيام" سمينار سپس و "ايرانشناسان اروپايي
سمينار.گرديد برگزار يونسكو سوي از كه "شاعر و فيلسوف
حدود 300 با چشمگير بسيار كميت و گستردگي عليرغم اول
است مذكور مقاله اين در كه دلايلي به سخنراني
و ننهاده معاصر ايرانيان روي پيش را روشني چشم‌اندازهاي
به كه مجمع ، آن كنندگان برگزار ضعف دليل به نه امر اين
اما.مي‌گردد باز مهمتري و عام‌تر علتهاي و دليل‌ها
نوع در است "بيت‌الحكمه" جامع طرح از بخشي كه دوم سمينار
و محدوديت عليرغم بود ، نظر جالب بسيار و بفرد منحصر خود
بسيار جهات از خطيبان ، و كنندگان شركت و سمينار فني كميت
نيز دليل همين به و كرد نظر فرهنگي پديده اين به مي‌بايد
-ايرانشناسي سمينار نيز و -اخير سمينار گزارش بر علاوه
مطلب افادت بر تا شده مطرح نيز علمي و تاريخي مسائل برخي
.گردد افزوده
معارف گروه
رضوي مسعود سيد :از گزارش
پاريس -1
جا همه در آنچه اما نيستند كم ايراني مهاجرين پاريس ، در
آسيا شرق باداميهاي چشم و مستعمرات سياهان مي‌شود ديده
تشكيل را فرانسه چهارم‌جمعيت يك به قريب كه هستند
تازه هر پاريسيها جمعيتي متنوع تركيب واقع در.مي‌دهند
سن رود حاشيه در ويژه به شهر ، .مي‌كند شگفت‌زده را واردي
غريب و بزرگ موزه‌اي است ، پيچيده هم به ماري همچون كه
"غالبا آنها قدمت كه امكاناتي و باشكوه بناهاي با است
اين فرهنگي و معنوي ارزش از جداي.است قرن يك از بيش
است ، چشمگير نيز ساخت‌وساز در اقتصادي صرفه‌جويي بناها ،
با ساكناني ساله ، قدمت 200 با ساختمانهايي در هنوز
سو هر و مي‌كنند زندگي متجدد انديشه‌هاي و مدرن ، امكانات
محله‌هاي برخيميشود ديده ساختمانها اين نظير كني نظر
آنكه شگفت و مانده‌اند باقي كبير انقلاب قبل ما از پاريس
نحوي به دارد ، وجود آن درون و ظاهر حفظ در بسيار حساسيتي
و كردن تميز يا سرستون يك يا پنجره يك تعمير حتي كه
در خاص مراكزي از اجازه اخذ نيازمند آنها رنگ تجديد
نظارتي با هنرشناس نمايندگاني و است پاريس شهرداري
پيش سلف نسلهاي بازمانده‌هاي اين تغيير از بي‌رحمانه
مراكز كه پاريس جديد محله‌هاي در جز بنابراينميگيرند
محصول كه دفانس همچون بناهايي و بازرگاني‌اند و بيزنس
سازي مرتبه بلند است ، بوده فرانسواميتران بلندپروازيهاي
اكثر ساختمانهاي.ندارد محصلي معناي فرانسه پايتخت در
قدمت گفتم چنانكه و طبقه‌اند تا 8 بين 4 محله‌ها و بخشها
"كاملا پاريسيها پدران سليقه‌هاي عتيق ظرافت عين در آنها
كه است عادي شهري پاريس همه ، اين از گذشته.است چشمگير
مقدار اين.نيست تميز هم چندان ما پيشين تصور به نسبت
پاريس شهرداري پاكسازي عظيم هزينه‌هاي محصول نيز نظافت
و فضا آلودگي ولي دارد ، دولت اقتدار معادل قدرتي كه است
بادهاي و بارندگيها دليل به يكي.ندارد معنايي "اصلا هوا
متروي دليل به ديگر و مي‌وزد و مي‌بارد كه لطيفي موسمي
.است شهر اين در زندگي اعجاز و شاهكار كه پاريس عظيم
و دارد جريان دقت به روز شبانه كاري ساعات تمام در مترو
.مي‌آيد و مي‌رود مويرگها به رگها از خوني همچون
شهر زيرين لايه بر تكمه‌هايي مانند مترو ايستگاههاي
سفر پاريس نقاط اقصي به نقطه هر از كس هر و شده دوخته
.داشت نخواهد دقيقه الي 45 ساعت نيم از بيش طريقي طي كند
حركت فاصله و دقيقه زمان 2 حداكثر در ايستگاهها فاصله
چند با نيز مردم فقيرترين.است كمتر نيز اين از قطارها
اين و نوردند در سرعت به را شهر تمام مي‌توانند فرانك
نادان اين‌قدر پاريس در هيچكس نيست ، فقيران مختص فقط
رنج به را راحتي و مطمئن و سريع وسيله چنين كه نيست
پاريس باريك خيابانهاي در و شهر سطح در اتومبيلراني
بالا مدلهاي با شخصي اتومبيلهاي و تاكسيها.دهد ترجيح
در پارك قابل فضاهاي اندك در شده پارك "غالبا اما فراوان
هنرمندانه زندگي حال هر به.هستند خيابانها و كوچه‌ها
اول نيمه و نوزدهم قرن رمان‌هاي در كه پاريسيها معروف
و پارناس مون همچون محله‌هايي و است مذكور بيستم قرن
وجودي ديگر ژوليده ، هنرمندان و نويسندگان پاتوق كافه‌هاي
شانزه‌ليزه اشرافي خيابان سراسر آن جاي به و ندارد محسوس
مجسمه‌هاي و سازيها حجم سوي ، دو در كنكورد ، ميدان تا را
شناختي زيبا ارزشهاي واجد "حقيقتا اگر كه گرفته مدرني
تعجب موجب بيشتر و مي‌طلبند را طولاني تاملاتي باشند ،
شهر اين در آنها ، لذت موجب تا هستند توريستها و رهگذران
متعدد ، عوامل بركت به جهان ، شهر معروفترين شايد و بزرگ
كه توريستي و سياح ميليون هفتاد حدود از سال 1998 ، در
پاريس ديدن براي فقط تن ميليون شده ، 35 فرانسه وارد
مخوف زندان پانتئون ، همچون تاريخي بناهاي و آمده‌اند
كليساي دهها و نتردام كليساي ناپلئون ، مقبره باستيل ،
زيبا حجمي و تجسمي هنرهاي از سرشار كه ديگر عجيب و بزرگ
سال كه 116 ايفل معروف برج بالاخره و خارق‌العاده‌اند و
مركز همچنان بود ، آهن و فولاد عصر آغازگر و سربرآورد قبل
و مدرن هنرهاي و دارد قرار جهانگردان و توريستها توجه
گذر هنگام در و اتفاق ، به فقط...و مدرن فوق و مدرن شبه
حال مي‌شود ، ملاحظه پياده‌روها و راهها چهار برخي از
كلاسيك و وسطا قرون هنر بويژه لوور ، كلاسيك بخشهاي آنكه
مجذوب را مشتاق چشمهاي سيل اسپانيا ، و فرانسه و ايتاليا
همگان در را عميقي زيباشناسانه حس و انديشه و مي‌كند
هنرهاي همه درخشش و شهر يك عظمت با لوور.برمي‌انگيزد
مركز در ثلاثه اهرام همچون هرمي با بشريت ، متعالي و بزرگ
اما.است مانده بي‌رقيب همچنان هميشگي ، بنايي همچون آن ،
گورستان پاريس ، كجاي هيچ ايرانيان ، از براي‌بسياري
غلامحسين و هدايت صادق كه جايي نمي‌شود ، پرلاشز قديمي
.آرميده‌اند آن در ساعدي
فرانسه در ايرانشناسي -2
"طبعا و دارد طولاني قدمتي فرانسه در ايرانشناسي
اين اوجاست معروف شرقشناسي يا ارينتاليسم زيرمجموعه
بازمي‌گردد رمانتيكها هنر و ادبيات عروج زمان به پديده
شرق جستجوي در و كردند طلوع روشنگري عصر بعد ما كه
گل و گوتاما تاملات تا بغداد شب يك و هزار از افسانه‌اي
و بزرگ خراسان مسلك عارف پيران با همراه هند ، در نيلوفر
چين اسرارآميز و بزرگ ديوار پشت سري شهر در بالاخره
دريچه‌اي همچون اينگونه شرق جذبه‌هاي باري.كردند گذرها
انگيزه‌هاي تدريج به اما.شد گشوده غربيان روي به
و پرتغالي استعمارگران جمله از.آمد پديد تازه‌اي
دست مي‌خواستند...و فرانسوي و بريتانيايي و اسپانيولي
افسانه‌اي شرق پس.كنند دراز شرق موجوديت اعماق به تطاول
مشرق معنوي و مادي ثروت انتقال و شد بدل ثروتها شرق به
طرفه.داد سامان را مدرن غارتگري عظيم موج غرب ، به زمين
خود استعماري حيات طول در پرتغاليها و اسپانيوليها آنكه
تجاربي و گشودند را راههايي دور ، شرق و هند سواحل در
حيرت‌انگيز اعتلايي را آن بريتانياييها كه راآزمودند
شمال در سپس و شرقي جنوب آسياي در فرانسويها و بخشيدند
زمان امروزه.بردند آن از محاسبه غيرقابل انتفاعي آفريقا
در خموش كينه‌اي جز نيز كار اين و سرآمده حساب تسويه
پرتو در بوده ، چه هر و هست هرچه اما برنمي‌انگيزد ، دلها
-و 2 اسرارآميز شرق و رمانتيسيسم -1;انگيزه دو همين
دانشي به را ارينتاليسم زمين ، مشرق ثروت غارت و استعمار
دانايان از بسياري كه رسيد جايي به كار و نمود بدل تناور
خود فرهنگي ميراث فهم براي شدند ناچار مشرق فرهيختگان و
-بازجويند1 را خود ميراث زمينه سه در و شوند غرب عازم
آثار و كتابها از اعم -فرهنگي اصلي نسخه‌هاي و منابع
-2!بود شده منتقل غرب به كه لوازم ساير و باستاني
و تحقيقي متون -و 3 مدرن متدولوژي و كاوش جديد روشهاي
-غربيها دست به "عمدتا كه شرق باره در معاصر عمده آثار
!بود شده تحرير -مردم‌شناسان و كاوان فرهنگ و مورخان خاصه
و شد بدل غربيان پژوهشهاي خام ماده به شرق اينگونه ،
و مونتسكيو "ايراني نامه‌هاي" با زماني نيز ايرانشناسي
.شد برخوردار خاصي جذبه از رمانتيك ادبيات اشارات برخي
توجه مورد موضوع به ايران باستاني اعماق در كاوش سپس
كه شد بدل باستان جهان مورخان و باستان‌شناسان از نسلي
و بازمانده‌ها بررسي و باستان ميخي خطوط خوانش با
سيستان سوخته شهر و هگمتانه و شوش و تخت‌جمشيد عتيقه‌هاي
پس اماميبردند تاريخ اعماق به راه ايران ، جاي همه و
ارزشمند معرفتهاي و مسلكها در رسوخ به ميل موج ، اين از
اوج -اسلامي و باستاني از اعم -ايران فرهنگ در عارفانه
بالاخره و پژوهي ، ادب پژوهي ، عرفان رفته رفته و گرفت
.شد بدل شرقشناسي در تازه رويكردي به ايراني فلسفه
افزايش ضمن سهروردي ، و حلاج از گذر با كربن و ماسينيون
برجستگان اين جهانشمول شناخت در خود ، فرهنگ ميراثهاي
توجه با كربن بويژه و كردند كوششها بسيار ايراني فرهنگ
نشات ملاصدرا از كه ايران اخير مذهبي -اشراقي فلسفه به
اوج سبزواري در تبريزي ، ملارجبعلي با رقابت با و گرفته
آشتياني سيدجلال و ملامهدي تا همچنان و يافته تشريحي
اينك.كرد كشف را ناگفته‌اي نكته‌هاي است داشته تداوم
شعر به گرايش با اولي بالايي ، كريستف و ژيلبرلازار نيز
جدي حضوري فارسي معاصر نثر به توجه با دومي و كلاسيك
آينده راستي به كه است بازمانده پرسش اين معهذا دارند ،
چگونه جهان سراسر در كه فرانسه در فقط نه ايرانشناسي
اخير سمينار به توجه با پرسش اين داشت؟ خواهد سرنوشتي
تا ششم از كه پاريس در "ايرانشناسان اروپايي مطالعات"
"نسبتا پاسخي مي‌تواند گرديد برگزار سپتامبر 1999 دهم
جايگاهي چه حاضر حال در ايرانشناسي راستي به.بيابد روشن
است؟ توجه مورد بيشتر موضوعاتي چگونه دارد؟ جهان سطح در
هستند؟ علاقه‌مند رشته اين به استعدادهايي چه با كساني چه
چيست ايرانشناسان براي برانگيزنده انگيزه‌هاي بالاخره و
باشد؟ مي‌تواند چه و
ايرانشناسان اروپايي مطالعات -3
اروپايي مطالعات يا اروپايي ايرانشناسان مطالعات مجمع
اروپا شهرهاي از يكي در بار يك سال چهار هر ايرانشناسان
بدون آنان ، جلسه آخرين قبل ، سال چهار.مي‌شود برگزار
اما بود ، شده برگزار مركزي آسياي و ايران دانشوران حضور
مشاور نراقي احسان دكتر بويژه يونسكو ، پافشاري دليل به
حضور با و پاريس در جلسه اين سازمان ، اين مديركل ايراني
ايرانشناسان از نفر قريب 250 و ايراني متفكران از تن 40
اروپايي ايرانشناسان از بسياري.شد برگزار جهان سراسر
كرسيهاي پروردگان از يا و ايراني ، "اصلا يا نيز مدعو
رو هر به.بودند قدماست بازمانده كه فارسي ادب و زبان
روح‌الاميني ، محمود دكتر نظير آشنايي هاي چهره ما ، براي
آموزگار ، ژاله دكتر پاريزي ، باستاني محمدابراهيم استاد
دكتر مطلق ، خالقي جلال استاد آذرنوش ، آذرتاش دكتر
دكتر دهباشي ، علي بلوكباشي ، علي دكتر قريب ، بدرالزمان
آشنا سخناني با...و ياوري نوشين دكتر پورجوادي ، نصرالله
كارشان زبان و زمينه با آنكه چه بودند ، توجه‌تر جالب
كه بهنام جمشيد دكتر نظير ديگر برخي اما.بوديم آشنا
سياحتنامه -آشنا موضوعي گشته مقيم فرنگستان در سالهاست
بود برگزيده را -مراغه‌اي زين‌العابدين و بيگ ابراهيم
مدعوين آن محاسن البته كه مي‌گفت ديگر زباني به اما
.مي‌شد نصيب بيشتر را اروپايي
سالن سه در كه سمينار اين در آشنا چهره‌هاي از ديگر برخي
عبارت شد ، برگزار سخنراني سيصد به نزديك با همراه و مجزا
لندلت ، هرمان گيمن ، دوشن هوركاد ، برنارد از بودند
بالايي ، كريستف ،(روس ايرانشناس) دري جهانگير ژيلبرلازار ،
آنها همه نام اگر كه.. و چكلووسكي پيتر پوپ ، استفان
اختصاص بدان را مقال اين از وسيعي حجم بايد شود برده
مالي حمايت كه بود كرده پيشنهاد يونسكو حال هر بهدهيم
بر مشروط گيرد برعهده نوبت اين در را سمينار مكان تهيه و
دعوت دانشوراني نيز مركزي آسياي و ايرانيان از كه آن
تا مي‌شد سبب آنكه چه بود بجا بسيار پيشنهاد اينشوند
يعني) داخلي ايرانشناسان ميان ومعقول مثبت برخوردي لااقل
جغرافياي از وسيعتر كه ايراني فرهنگ و تمدن حوزه در
نيز نتيجه.گيرد صورت خارجيها با (ماست كنوني پهناور
از گروه دو هر و باشد مفيد و مثبت مي‌بايست "قاعدتا
.شوند منتفع يكديگر
هيات و جلسه رئيس توضيحات با مقرر ساعت و روز در كنفرانس
.شد آغاز افتتاحيه جلسه رئيسه
كنفرانس اين ماهيت درباره مستوفا توضيحاتي جلسه رئيس
زبان مساله اهميت كه داشت اذعان جمله واز داد ارائه
.رود ياد از نبايد جهان و آسيا در ايراني فرهنگ و فارسي
تعميق در اساسي نقشي خود تمدني اعتلاي دوره در فرهنگ اين
آن اعتبار دامنه به‌تدريج و داشته بشريت معنوي ميراثهاي
آسيا جمعيت از توجهي قابل تعداد اينك هماست شده گسترده
و ايران در فقط نه آن تاثير و مي‌زيند فرهنگ اين پرتو در
آسياي از مهمي بخشهاي در بلكه تاجيكستان ، و افغانستان
به.است قابل‌پي‌گيري نيز دور شرق وحتي قاره شبه مركزي ،
تمدني مهم پديده اين شناخت اهميت در شكي هيچ حال هر
به نيز حاضر كنفرانس برپايي انگيزه و ندارد وجود وفرهنگي
مايور فدريكو پيام او از پس.مي‌گردد باز اهميت همين
به آغاز و شد قرائت وي ويژه مشاور توسط يونسكو كل مدير
اهميت بر پيامش در مايورگرديد اعلام "رسما جلسه كار
اشاره با و كرد تاكيد امروز جهان در فارسي زبان روزافزون
بر آن تاثير و ايراني بزرگ اديبان و شاعران شاهكارهاي به
اشاره "حافظ بر سودي شرح" به جهان نقاط ساير فرهنگ و ادب
از مايور.بود بوسني همچون دوردستي سرزمين اهل كه كرد
تلاشهاي ايران از خارج و ايران در بود يافته اطلاع اينكه
دست در ايران فرهنگ مختلف ابعاد روشنگري جهت در مهمي
وجود2 جمله از و بود كرده خرسندي اظهار است انجام
اين حيات و پويايي نشانگر را مهم و دائرتالمعارف‌بزرگ
عبارتند دائرتالمعارف دو اين.دانست فرهنگ
موسوي محمدكاظم سرپرستي به اسلامي ازدايرتالمعارف‌بزرگ
بين‌المللي اعتباري و مي‌شود تهيه تهران در كه بجنوردي
احسان سرپرستي به بريتانيكا بزرگ ودانشنامه است يافته
بر علاوه.است انجام كلمبيادردست دانشگاه در كه يارشاطر
اظهار و كرد آكادميك‌اشاره فعاليتهاي اهميت به وي اين
بورسيه‌هاي صورت به دانشگاهي تبادل كه نمود اميدواري
گيردو انجام ايراني دپارتمانهاي طريق از خاصه دانشگاهي ،
دانش درگسترش را خود واقعي نقش ايران دانشگاههاي
جلسه همين ادامه در كنند ، ايفا پيش از بيش ايرانشناسي
درباره سوربن دانشگاه ايرانشناسي بخش رئيس برناردهوركاد
و جنبي سمينارهاي ادامه كيفيت و جلسات و كنفرانس اين
دقيق "نسبتا گزارشي اخير سالهاي در ايراني دامنه‌مطالعات
.رساند شنوندگان اطلاع به را
دارد ادامه
|
