جهاني ارتباطات و فرهنگ
(دوم بخش) فرهنگي همسازي
يكم ، و بيست قرن به ورود آستانه در كه است اين واقعيت
و ارتباطي توانايي‌هاي گرو در امنيتي مرزهاي تعريف
از كه كشوري هر دقيق‌تر ، عبارت به.است اطلاعاتي
ارتباطي عرصه در پرنفوذتري و كارآمدتر قوي‌تر ، ابزارهاي
دارد ، دسترسي بيشتري اطلاعات حجم به و است برخوردار
الوين" كه گونه آن.دارد اختيار در بيشتري برنده برگ‌هاي
قدرت كليد اطلاعات يكم و بيست قرن در:مي‌گويد "تافلر
گسترش و بسط در يونسكو فعاليتهاي منظر اين از.است
.مي‌يابد معني سوم جهان در به‌ويژه اطلاعات و ارتباطات
زمينه در يونسكو سياستگذاريهاي بررسي و طرح از قبل
سوي از شده انجام يكسويه اقدامات ارتباطات ، و اطلاعات
جهان يك" كتاب از را متحده ايالات و متحد ملل سازمان
شن‌مك" اثر "فردا و امروز جامعه در ارتباطات صدا ، چندين
است باور اين بر برايد مك.مي‌كنيم مرور هم با را "برايد
:كه
وسايل به غربي كشورهاي دستيابي و جهاني دوم جنگ از پس
آمريكا بين‌المللي سياست تفوق و طرف يك از ارتباطي جديد
طرف از متحد ملل سازمان در كشور آن شديد نفوذ "مخصوصا و
در ارتباطات و اطلاعات به مربوط مسائل تا شد باعث ديگر
همچون غربي خاص الگوهاي و ايدئولوژيها قالب در جهان سطح
.شوند مطرح بخش توسعه ارتباطات و "اطلاعات آزاد جريان"
كشورهاي سال 1948 آوريل و مارس ماههاي در كه طوري به
ملل سازمان بين‌المللي كنفرانس" آمريكا حمايت با غربي
و كردند برگزار ژنو در را "اطلاعات آزادي درباره متحد
متحد ملل سازمان عمومي مجمع در "بشر حقوق جهاني اعلاميه"
طول در گونه ، بدين.رسيد تصويب به دسامبر 1948 در
در ارتباطي و اطلاعاتي سياستهاي و 1960 ، دهه‌هاي 1950
.بود آمريكا دولت "فرهنگي ديپلماسي" تاثير تحت جهان سطح
در طلبي استقلال و استعمارزدايي جنبشهاي گسترش به‌دنبال
بزرگ كشورهاي سوءاستفاده عليه انتقادها اولين دهه 1960 ،
سال در "اطلاعات آزاد جريان" نظريه از غربي سرمايه‌داري
و جمعي ارتباط وسايل" سمپوزيوم برگزاري جريان در 1968
مطرح سوم جهان محققان و يونسكو كمك با "بين‌المللي تفاهم
كانادا ، مونرال شهر در سال 1969 در را بحث اين يونسكو.شد
در سميناري در و پاريس در يونسكو مقر در سال 1971 در
.كرد پيگيري فنلاند در 1972
دهه و دهه 1970 اواخر در يونسكو توسط منعقده سمينارهاي
منظر از را اطلاعات آزاد جريان حركت سوي و سمت 1980 ،
احمد" رياست.داد قرار ارزيابي مورد سوم جهان كشورهاي
تسريع را حركت اين سومي جهان كشور يك از "امبو مختار
و انگلستان متحده ، ايالات رضايت مورد "بعضا كه نمود
اجلاسيه بيستمين.است نبوده غربي كشورهاي از بسياري
به مربوط مباحث سال 1980 منعقده يونسكو عمومي كنفرانس
پيگيري اصلي محور حوش 4 و حول را ارتباطات و اطلاعات
:از عبارتند كه نمود
سلطه استعمار ، عوارض لحاظ اين از:اطلاعات تعادل عدم -1
صنعتي ممالك در ارتباطي تكنولوژي سريع توسعه انحصارها ،
معرفي جهان در اطلاعات تعادل عدم علل مهمترين عنوان به
مقابله براي يونسكو طريق از كشورها همكاري ضرورت و گرديد
.شد مطرح
مقابل در سوم جهان كشورهاي:اطلاعات مسئوليت و آزادي -2
بود غربي كشورهاي حمايت مورد كه محدوديت بدون آزادي
بين‌المللي اخلاق اصول با بايد آزادي اين كه بودند معتقد
.يابد پايان فرهنگي جهان و يابد سازش نوزدهم قرن از بعد
كه مي‌كردند مطرح سوسياليستي كشورهاي:دولتها حاكميت -3
برقراري حق دولت هر كه مي‌كند ايجاب دولتها حاكميت اصل
بر بايد اصل واين باشد دارا را خويش خاص ارتباطي سياست
.شود شناخته مقدم جهاني سطح در اطلاعات جريان آزادي
نقش بر سوم جهان هيات‌هاي از بسياري:توسعه و ارتباط -4
اجتماعي ، اقتصادي ، توسعه به خدمت در جمعي ارتباط وسايل
توجه ضرورت و كردند تاكيد معاصر جوامع فرهنگي و آموزشي
.شدند خواستار را مورد اين در برنامه‌ريزي‌ها به بيشتر
در كه يونسكو عمومي كنفرانس اجلاسيه يكمين و دربيست
راجع مهمي بسيار قطعنامه شد تشكيل بلگراد در پائيز 1980
صادر "ارتباطات و اطلاعات نوين جهاني نظم" برقراري به
.گرديد
اساس بر بايد مذكور نظم استقرار قطعنامه اين موجب به
تعادل عدم و نابرابري محو كه باشد استوار مهمي اصول
اطلاعاتي ، انحصارات منفي آثار محو اطلاعات ، و ارتباطات
متعادل انتشار و آزاد جريان خارجي و داخلي موانع رفع
به احترام خلقها ، همه فرهنگي هويت به احترام اطلاعات ،
.دربرمي‌گيرد را..و خبري منابع به دستيابي براي همگان
شوراي" به موسوم آن مديره هيات سال 1981 اواسط از
پاييز در بود شده تشكيل نماينده از 25 كه "بين‌الدول
كنفرانس اجلاسيه دومين و بيست برگزاري جريان در 1982
خدمت در ارتباطات بزرگ برنامه" درباره بحث و عمومي
استقرار براي نظر مورد اساسي اصول مبناي بر كه "انسانها
كشورهاي بود شده تنظيم "ارتباطات و اطلاعات نوين نظم"
و داشتند قرار اقليت در كه آمريكا به‌ويژه غربي
از خروج به تهديد هم باز مي‌شد رد پي در پي تصميماتشان
و سال 1985 ابتداي از آمريكا "متعاقبا.كردند يونسكو
چند هرشدند خارج يونسكو از سال 1986 ابتداي از انگليس
را مشكلاتي آنها عظيم كمك‌هاي قطع و قدرت دو اين خروج
فشارهاي اين برابر در امبو مختار ولي آورد بوجود
از بود قدرت در كه زماني تا و كرد مقاومت بين‌المللي
عنوان به گزارش اين و مي‌كرد جلوگيري سيستم در اختلال
.ماند باقي تاريخ در ستم تحت ملتهاي همكاري از سندي
ارتقاء فرهنگي ، همسازي جهت در نيز علمي لحاظ به يونسكو
فعاليتهاي اطلاعاتي زيربناي تقويت و علمي توانايي‌هاي
از زيادي تعداد مثال عنوان به.است بوده پيگير را متعددي
جهت در يونسكو تلاشهاي از اقيانوسيه و آسيايي كشورهاي
اندونزي ، .جسته‌اند سود فني و علمي اطلاعات مراكز ايجاد
...و چين و لائوس كره ، خلق دمكراتيك جمهوري سريلانكا ،
يونسكو علمي توصيه‌هاي.برشمرد مي‌توان طيف اين در را
يكي سوم جهان كشورهاي عمومي فرهنگ و دانش سطح ارتقا براي
و فرهنگي همسازي راستاي در بي‌شك كه است سرفصلهايي از
رسانه‌هاي توسعه.است ارزيابي و تامل قابل جمعي همنوايي
نقطه "بعضا كه است مواردي جمله از كشورها اين در گروهي
پيشنهادات اين از برخي كه است بوده يونسكو تاكيد و تكيه
به.است رسيده نيز متحد ملل سازمان عمومي مجمع تصويب به
توسعه براي لازم استانداردهاي حداقل يونسكو پيشنهاد
هر براي سوم جهان كشورهاي در جمعي ارتباط رسانه‌هاي
راديو ، 2 گيرنده روزنامه ، 5 نسخه جمعيت 10 نفر 100هزار
.است شده تعيين سينما صندلي و 2 تلويزيون گيرنده
اين سوم جهان كشورهاي از برخي در فوق توصيه‌هاي از فراتر
مباني پايه‌ريزي جهت در را گامهايي بين‌المللي نهاد
كشور در روزنامه تاسيس 7است برداشته ارتباطي -اطلاعاتي
نو ، دهلي در عمومي كتابخانه‌هاي ايجاد و غنا آفريقايي
سيار كتابخانه‌هاي انداختن راه به نيز و كلمبيا نيجريه ،
.مي‌باشد سازمان اين اقدامات جمله از
فني و علمي زيرساخت‌هاي تقويت
از "صرفا و "ضرورتا فرهنگي همنوايي و همسازي به دستيابي
زندگي در نيز ديگري جنبه‌هاي بلكه نمي‌گذرد ، فرهنگ قلمرو
مي‌تواند حوزه آن در فعاليت كه دارد وجود انساني جوامع
از يكي.رساند كمك انسانها همزباني و نزديكي به
ايجاد به معطوف تاسيس بدو از يونسكو فعاليتهاي
.است بوده فني و علمي زيرساخت‌هاي
و زيست‌شناسي از) سال هر در علمي مجمع حدود 100 برگزاري
تحقيقات مركز ايجاد ،(هسته‌اي تحقيقات تا مغز فيزيولوژي
ژئوفيزيك ، بين‌المللي سال موفقيت به كمك اروپا ، هسته‌اي
مناطق در تحقيقات آرام ، و هند اقيانوس در عميق بررسي‌هاي
مطالعات شور ، آبهاي كردن شيرين نيز و لم‌يزرع
...و ساختمان و مهندسي استانداردهاي ايجاد و زلزله‌شناسي
.است ارزيابي قابل مجموعه اين در
يونسكو مخاطبين
توده‌ها؟ يا نخبگان
مبارزه همچون) يونسكو سوي از شده برداشته گامهاي اگرچه
انتشاراتي ، مراكز تاسيس كتابخانه‌ها ، ايجاد بيسوادي ، با
(...و عقبماندگي فقر ، نمودن ريشه‌كن روزنامه ، انتشار
كه است اين واقعيت ولي است داده قرار مدنظر را توده‌ها
توده‌ها مصائب و مسائل به نخبگان و روشنفكران منظر از
و تجزيه و روشنفكرانه عاج برج.است شده نگريسته
است تقدير قابل خود جاي در اگرچه دست اين از تحليل‌هايي
.است داده بروز خود از كمي نتايج عمل پروسه در ولي
ضد بيانيه‌هاي انتشار دهه چهار مثال ، به‌عنوان
تبعيض‌نژادي سياستهاي تعديل در حد چه تا نژادپرستانه
تسلاي بيانيه‌ها اين اگرچه است؟ بوده موءثر جنوبي آفريقاي
ولي بود آپارتايد از زجركشيدگان و روشنفكران براي خاطري
.داشت كمي عملي تاثير
دولتها؟ يا ملتها
يونسكو توجه مورد يكسان به ملتها هم و دولتها هم
سود نهاد اين تئوريك و عملي اقدامات از ملتها.مي‌باشند
يونسكو نواهي و اوامر با نيز دولتها مقابل در جسته‌اند ،
واكنش آن به نسبت حكومتي نظام به بسته كه بوده‌اند مواجه
دمكراسي ، چون نرم‌هايي و ارزشها تجويز.داده‌اند نشان
حقوق از دفاع اجتماعي ، و فردي آزاديهاي بشر ، حقوق
به احترام مذهبي ، و فرهنگي زباني ، نژادي ، قومي ، اقليتهاي
چون ايذايي اقدامات طرد مقابل در و..و ملي هويت
و باستاني آثار تخريب بشر ، حقوق نقض نژادپرستي ، نسل‌كشي ،
فرهنگي ، استحاله فردي ، حقوق نفي ملل ، ديگر مذهبي
سياسي نظام به بسته...و قوم‌مداري و صهيونيسم آپارتايد ،
متعارض "بعضا و متفاوت واكنش‌هاي با كشورها حكومتي و
چون يونسكو از شده اخراج رژيم‌هاي.است روبه‌روگرديده
(آپارتايد استقرار زمان در) جنوبي آفريقاي و اسرائيل رژيم
به‌واسطه و انساني موازين به پايبندي عدم به‌علت
مسجدالخليل كشيدن آتش به و تخريب نظير فرهنگي ضد اقدامات
الهي سه‌گانه اديان مقدسه اماكن حرمت هتك ،...رام‌ا در
آثار كشف بهانه به غيرمجاز حفاريهاي بيت‌المقدس ، در
مدنظر را مسلمانان يادمانهاي تخريب في‌الواقع كه باستاني
و (اسرائيل براي)..و تجاوزطلبي روحيه نيز و است داشته
طبقه‌بندي سياهپوست ، بومي اكثريت سركوب نژادي ، تبعيض
...و سياهان و پوست‌ها رنگين سفيدپوست‌ها ، به نژادي
مواضع "مشخصا (قبل سال چند تا جنوبي آفريقاي رژيم براي)
كشورهاي واكنش.كرده‌اند اتخاذ يونسكو به نسبت خصمانه‌اي
سود كسب و سهم‌بري به بسته يونسكو اقدامات مقابل در ديگر
تعداد و متحده ايالات.است بوده متفاوت آن نتايج از
به نسبت هلند و انگلستان نظير غربي كشورهاي از ديگري
در كه جايي تا نموده ، نارضايتي اظهار سازمان اين عملكرد
خارج سازمان اين از انگلستان و امريكا كشور دو سال 1985
سازمان اين از خروج براي شده اعلام دلايل.شدند
:عبارتنداز
اين اساسنامه در كه خود اصلي هدف از يونسكو شدن منحرف -1
همكاري تحكيم ازطريق جهان امنيت و صلح از پاسداري" نهاد
فرهنگ و علوم پرورش ، و آموزش وسيله به ملتها ميان
و بشر حقوق قانون ، عدالت ، جهاني ، احترام به‌منظور
كشورها اين عقيده به.است گرديده عنوان "عمومي آزاديهاي
با مبارزه و صلح مانند سياسي مسائل به گرايش نهاد اين در
محروم ملتهاي از دفاع و تبعيض‌نژادي و گرسنگي و فقر
علمي و تربيتي و فرهنگي گرايشهاي بر..و استعمار دربند
.دارد غلبه يونسكو در
(پيشين) مديركل امبو مختار احمد آقاي غلط مديريت -2
استخدام و سازمان اين بودجه ميل و حيف به‌واسطه يونسكو
بلوك از طرفداري نهاد ، اين در سياه قاره از زيادي تعداد
...و شرق
و اطلاعات جهاني نوين نظام برنامه با امبو موافقت" -3
بين‌المللي خبرگزاريهاي قدرت كاهش به "مالا كه "ارتباطات
.مي‌انجاميد
و غيرمتعهد كشورهاي ،(سابق) شرق بلوك كشورهاي مقابل ، در
سياستهاي از حمايت به ليبي و ايران بويژه مسلمان كشورهاي
و عربي كشورهاي گروه.پرداختند يونسكو توسط متخذه
كشورهاي گروه -سريلانكا رياست به آسيايي كشورهاي
نظير كشورهايي گروه و گواتمالا رياست به لاتين امريكاي
اداري سياست از گروه 77 كشورهاي و استراليا فرانسه ،
.كرده‌اند پشتيباني -امبو آقاي -آن مديركل و يونسكو
تحميل جهت در يونسكو كه موقعي تا بپذيريم بايد ،"مشخصا
انگلستان و متحده ايالات بويژه غرب فرهنگ و ايستارها
ابزارها از و داشته عضويت آن در كشورها اين مي‌كرد حركت
خود فرهنگي و سياسي موقعيت تثبيت جهت در آن اهرمهاي و
و مستقل "نسبتا حركت‌هاي كه هنگامي از.مي‌جسته‌اند سود
كشورها اين جبهه‌گيري با گرديد آغاز نهاد اين متعادل
-يونسكو اعضاي صفوف به كشورها اين مجدد بازگشت.شد مواجه
دگرگوني و تغيير از حكايت -آن مديريت تغيير به توجه با
.دارد نهاد اين مواضع در
تمدنها؟ يا اديان
الهي ، اديان بررسي هيچ‌گاه يونسكو برنامه و كار دستور در
و اديان ميان همزيستي يا و مذهبي فرق ديني ، مداقه‌هاي
مايه جان به‌عنوان "دين" كلام يك در و مذهبي آئين‌هاي
مواضع در لحاظ به‌همين است ، نداشته قرار انسانها ، حيات
سمپاتي يا و حساسيت ضديت ، كمتر يونسكو غيررسمي و رسمي
.مي‌شود مشاهده مذهبي آئين‌هاي و الهي اديان به نسبت
جهان مختلف تمدنهاي بررسي به يونسكو سكوت ، اين مقابل در
و تاريخي يادمانهاي از حفاظت تمدنها ، تاريخنگاري ازطريق
همچنان‌كه.است گماشته همت باستانشناسانه كاوش‌هاي
تمدنها اين بررسي به "يونسكو پيام" از متعددي شماره‌هاي
مخاطبين به‌ندرت كه بپذيريم اگر.است يافته اختصاص
موفقيت عدم بوده‌اند ، مذهبي گروههاي و مذهب دين ، يونسكو ،
درك قابل الهي باورهاي اين ميان همزيستي ايجاد در يونسكو
و موفقيت طرح كه نمود اذعان بايد في‌الواقع.بود خواهد
چرا نداشته ، اعراب از محلي نيز نهاد اين عدم‌موفقيت يا
است نبوده تاكيدي و تكيه هيچ‌گونه مجال كه حوزه‌اي در كه
.مي‌رسد به‌نظر غيرمنطقي دراز و دور نتايج انتظار
ميان پلي برپايي در يونسكو توانايي عدم دليل به‌همين
.مي‌باشد قابل‌توجيه غرب جهان و ايران اسلامي انقلاب
تنش‌هاي افزايش بويژه غرب و ايران ميان فاصله شدن عميق
و غرب توسط مذهبي باورهاي درك عدم از ناشي نيز فرهنگي
مجدد خيزش به يونسكو نه و غرب نه كه چرا.است يونسكو
اعتقادي بيستم قرن دهه‌هاي آخرين در دين‌باوري
.نداشته‌اند
مقصودي مجتبي دكتر
دارد ادامه
|
