...است راه در تشنگي ;هشدار
:اشاره
آغاز براي معكوس شمارش كه داشتيم خبرها در پيش هفته
آب سازمان مسئولان.است شده آغاز تهران در آب بحران
لار ، سدهاي آب ذخيره كه خبردادند چنين اين‌باره در استان
اوايل تا فقط تهران آب تامين اصلي منبع سه لتيان ، و كرج
تهران دامن خشكسالي آن از بعد و داشت خواهد دوام اسفند
كردواني پرويز دكتر اين‌باره در.گرفت خواهد را
نوشتاري ارسال با تهران استاددانشگاه جغرافيدان‌و
و برشمرده را بحران اين وقوع خاستگاه‌هاي همشهري براي
نوشتار نخست بخش.است واشكافته را آن با مقابله روش‌هاي
.مي‌خوانيم پي در را ايشان
كردواني پرويز دكتر
سراسر در حتي و تهران و بزرگ شهرهاي مساله مهمترين آب ،
فرهنگي اجتماعي ، اقتصادي ، فعاليتهاي تمام زيرا است ، كشور
كه حالي در.است وابسته آب به ما ديني فرايض انجام حتي و
(شمالي درجه تا 40 جغرافيايي 25 عرض) جهان از نقطه‌اي در
و است شده واقع بياباني و خشك نوار كه گرفته‌ايم قرار
يك‌سوم از كمتر ما مملكت آب اصلي منبع يا بارش مقدار لذا
مقدار اين بر علاوه.است زمين كره سطح بارش متوسط مقدار
كه حالي در است افزايش غيرقابل و ثابت كشوري هر آب
و تكنولوژي و علم پيشرفت و جمعيت افزايش با روزبه‌روز
فرهنگ رواج بويژه مردم ، بهداشت و فرهنگ سطح رفتن بالا
جمعيت تمركز با و مي‌شود بيشتر آب مصرف شهرنشيني ، پرمصرف
آن مي‌گردد ، حادتر آب مساله بزرگ شهرهاي ايجاد بخصوص و
براي زيادي آب تامين كه ما كشور مانند خشك سرزميني در هم
يا و مشكل بسيار هم نقطه يك در زياد مصرف و زياد جمعيت
و است غيرممكن يا منطقه خود در رود فقدان دليل به "اصلا
آب كه شهري پرجمعيت و بزرگ جامعه.پرهزينه خيلي يا
هم را بيشتري آب نسبت ، همان به مي‌كند ، مصرف بيشتري
سطح در فاضلاب ، رود سه كه تهران شهر مانند مي‌كند ، آلوده
جوانمرد فيروزآباد ، رود سرخه‌حصار ، رود) است جاري آن
اثر بر رودها اين خود اينكه بر علاوه كه (رودكن و قصاب
كه كجا هر به شده‌اند ، آلوده و آمده بوجود زياد مصرف
هم را مناطق آن زيرزميني آبهاي وهم محيط هم بريزند ،
آب به كه بزرگ و پرمصرف جوامع چنين در.مي‌كنند آلوده
و حادتر را آب مساله خشكساليها ، دارد ، نياز زيادي
مي‌تواند باشد ، داشته ادامه اگر بويژه كه مي‌كند حساس‌تر
فلج را كشور فرهنگي و اجتماعي و اقتصادي فعاليتهاي تمام
مي‌آيد ، بوجود آب بحران اين از كه سختي شرايط با و كند
كه طبيعي بلاي درواقع باشد ، فاجعه‌آفرين حتي مي‌تواند
حد از بيش مصرف نتيجه در يعني انسان خود اعمال از ناشي
بوجود آب ، محدود منابع و طبيعت توان به توجه بدون آب
به و كرده حادتر را مساله خشك سالهاي مي‌تواند مي‌آيد ،
كشورها از بسياري در كه شرايطي برساند ، بحراني حالت
در بويژه هم ما دركشور و آمده بوجود خاورميانه در بويژه
بوقوع و شكل‌گيري درحال تهران ، بالاخص و بزرگ شهرهاي
زمان نشود ، آن براي وجدي اساسي فكري اگر كه است پيوستن
كوتاه‌تر آب ، بحران و كمبود از ناشي فاجعه اين وقوع
.شد خواهد
بايد بلكه كرد ، حل فقط نبايد را مساله كه آنجايي از
برود بين از و شود حل اساسي ، بطور تا كرد ريشه‌يابي
جا يك از تهران فعلي شرايط براي است ممكن مثال به‌عنوان)
چند هر) برود ازبين آب كمبود مساله و شود تامين كافي آب
آب آنجا ، از كه منطقه‌اي در كه دارد وجود هم امكان اين
با آينده ، در اما (باشد شده مساله دچار خود شده ، گرفته
بايد لذا.آيد بوجود مساله باز ، غيره ، و جمعيت افزايش
شناخت را معلول و علت و كرد بررسي دقيق به‌طور را مسائل
اين آنها از يا و دارند وكار سر آن با كه را جوامعي و
همكاري با تا ساخت مطلع آن از است ، آمده بوجود مسائل
بحران بروز از و يابد كاهش مسائل دولت ، اقدامات و مردم
ابتدا اساس اين بر.گردد جلوگيري آن از ناشي مسائل و آب
مختلف زمينه‌هاي در را تهران آب مسائل خلاصه بطور
مصرف و آب منابع و تاسيسات و شبكه در نارسايي‌ها)
آنگاه مي‌دهيم ، قرار بررسي مورد (غيره و مردم بي‌رويه
در كه آنچه است ، ذكر قابلميكنيم ذكر را حل‌ها راه
ديگر براي مي‌تواند مي‌شود ، نوشته تهران درباره اينجا
قرار عمل ملاك و باشد توجه قابل نيز كشور بزرگ شهرهاي
.گيرد
آن مسائل و محدوديت تهران ، آب منابع -1
دستي چاههاي و (رشته 48)قنات تعدادي از ابتدا تهران ، آب
آب كرج رود از شدند مجبور جمعيت افزايش با.مي‌شد تامين
كه بطوري افزودند ، آن مقدار بر سال به سال كه بگيرند
داده قديم كرج آنهم كرج ، به آب ناچيزي مقدار فقط امروزه
كه بطوري مي‌گردد ، جاري تهران سمت به بقيه و مي‌شود
حالي در كرد ، نامگذاري تهران رود را كرج رود بايد "عملا
(چاه‌ها و قناتها) زيرزميني و سطحي آب منابع رود ، اين كه
رباط شهريار ، كرج ، شهرستانهاي وسيع كشاورزي فعاليتهاي و
ورامين به متعلق كه جاجرودميداد تشكيل را غيره و كريم
مشروب را دست اين روستاهاي از پارچه درحدود 360 بود
از نيز ، تهران براي آن روي بر لتيان سد احداث با مي‌كرد ،
شهروندان زياد مصرف و جمعيت افزايش با كه شد گرفته آب آن
گرفته تهران براي رود اين آب تمامي حتي درمواقعي تهراني ،
قطره‌اي تاكنون ، سال‌جاري اوايل از مثال به‌عنوان)مي‌شود
و دشتها كه هراز رود (است نشده جاري ورامين به سد از آب
ديگر و كنار فريدون و آمل ساري ، مناطق شاليزارهاي
بي توسعه با مي‌كرد مشروب را ، مازندران دشت شهرستانهاي
رود اين از آن ، روي بر لار سد احداث و تهران شهر رويه
با تهران كه مواقعي در.شد گرفته آب تهران ، براي نيز
صورت شمال در بارندگي اينكه محض به بشود ، مواجه آب كمبود
اضافه تهران آب به كاسته مازندران سمت به سد آب از گيرد ،
.(امسال تابستان مانند) مي‌شود
آب مكعب متر ميليون حدود 900 در سالانه رود سه اين از
را تهران نياز مذكور آبهاي چونميشود گرفته تهران براي
يك حدود چاه ، حلقه از 260 بيش حفر با نمي‌كند ، برآورده
تهران خود دشت زيرزميني آب منابع از تهران مصرفي آب سوم
آمده ، عمل به بررسي‌هاي طبق كه حالي در مي‌شود ، تامين
حدود 250 تهران ، منطقه زيرزميني آبهاي بالقوه پتانسيل
متر ميليون حدود 300 ولي است ، سال در مكعب متر ميليون
آب كه‌سطح بطوري مي‌شود ، برداشت دشت ، اين از آب مكعب
.است رفته پايين تاكنون متر حدود 8 زيرزميني
آب نيز و سطحي آب رود سه) مذكور آب منابع كه آنجايي از
پرمصرف شهروندان مصرف كفاف ،(تهران خود دشت زيرزميني
ديگر طرق به آب تامين براي اقدامات نمي‌دهد ، را تهراني
آب نيز ديگر منابع از ديگر عبارت به گرفته ، صورت نيز
در:مثال عنوان به است تامين دست در يا و شده تامين
منطقه در چاه حلقه چندين حفر با (1378) جاري سال تابستان
احداث با.شد تامين تهران براي قابل‌توجهي آب لتيان ، سد
گيلان دشت كه رودي از طالقان منطقه در آب انتقال كانال
اقدام ،(سفيدرود از شاخه‌اي شاهرود ، ) مي‌كند مشروب را ،
صورت ثانيه در مكعب متر سه ميزان به تهران آب تامين براي
...و است گرفته
آن از ناشي مسائل و اطراف از بيشتر آب گرفتن
%از 20 بيش ولي داراست را كشور آب %فقط 2 تهران استان چون
تعادل عدم وضوح به كه است داده جا خود در را كشور جمعيت
مي‌باشد محسوس به‌خوبي جمعيت تعداد و آب منابع بين
و آن پرمصرف ساكنان و تهران پرجمعيت شهر مورد در بخصوص)
جديدي آبي منبع يك سال هر بايد (آن جمعيت فزاينده رشد با
از.نيايد بوجود آب بحران تا كرد تامين شهر اين براي
برداشت و است محدود تهران زيرزميني آب منابع كه آنجايي
آورد ، خواهد بوجود را جبراني غيرقابل مسائل آن ، از بيشتر
استانهاي به چشم‌طمع ناچار به تهران آب تامين مسئولان
كه آنهايي حتي استانها ، اين كه حالي در دوخته مجاور
خود ، (مازندران و گيلان)هستند مرطوب هواي و آب داراي
تامين بنابراين.مي‌برند رنج آبي كم از تابستانها بويژه
شهر پرمصرف و افزايش روبه ساكنان براي مناطق اين از آب
سبب ولي بكاهد آب مسائل از حدودي تا است ممكن تهران
و شده مناطق آن در مختلف زمينه‌هاي در مسائل آمدن بوجود
ساكنان شدن محروم مثال عنوان به.مي‌شود بيشتر هم باز
در و كشاورزي نابودي جاجرود ، وگواراي شيرين آب از ورامين
كارخانه نباتي ، روغن پنبه ، كارخانه‌هاي شدن تعطيل نتيجه
و كرج شهرستان در طور همين و شهرستان اين در غيره و قند
منطقه كشاورزي به شديدي لطمه حتي است شده شهريار
... و است آمده وارد لار ، رود آب كاهش اثر بر مازندران
گرفته آنها از مناطق اين گواراي و شيرين و سطحي آب چون
عميق نيمه و عميق چاههاي بي‌رويه حفر با ناچار به شده ،
برداشت زيرزميني آبهاي از حد ، از بيش (غيرمجاز و مجاز)
.است آمده بوجود مناطق اين در متعددي مسائل كه كرده‌اند
نظير مسائلي بروز و زيرزميني آب سطح شديد رفتن پايين
قناتها ، شدن خشك شيرين ، آب چاههاي در شور آب پيشروي
چاههاي به منطقه خودجوش و آرتزين چاههاي شدن تبديل
و كشيد بيرون آنها از آب زياد هزينه با بايد كه معمولي
كشت شدن غيراقتصادي و آب سطح زياد رفتن پايين خلاصه
آب ذخاير شدن تمام سرانجام و كشاورزي محصولات از بسياري
ديگر مناطق اين از اين بنابر.نقاط بعضي در زيرزميني
مناطق حتي گرفت ، آب تهران براي بيشتر اين از نبايد
كم‌آبي مسئله با خود زيرا شمال ، مرطوب و پرباران
و اقتصادي فعاليتهاي به بيشتري خسارات و مواجه‌اند
حرفه كردن رها آن حاصل كه مي‌شود وارد آنها اجتماعي
تهران به بويژه شهرها ، به بيشتر مهاجرت هم باز و كشاورزي
و آب منابع از صحيح استفاده عدم مسئله طرف يك از كه است
و مي‌آيد پيش سكنه از مناطق اين شدن خالي و روستاها خاك
و اشتغال مسئله و شهرها در جمعيت تمركز ديگر طرف از
براي آب تامين مسئله باز خصوص به و غيره و ناهنجاريها
از انتقال با كه مي‌گردد مطرح شده شهري روستائيان اين
مي‌شد ، دامداري و كشاورزي صرف بايد كه آبي ;شهر به روستا
غذايي مواد مناطق اين ساكنان براي اشتغال كردن فراهم ضمن
را آب آن بايد (توليدي آب) مي‌كرد تامين را شهرها ساكنان
آب عنوان به و داد انتقال شهر به زياد هزينه با
روستائيان آن يعني "مصرف‌كننده‌ها" اختيار در غيرتوليدي
.داد قرار توليدكننده سابق
آن خطرات و تهران دشت زيرزميني آب از بيشتر برداشت
تهران شهر روزافزون جمعيت براي بيشتر آب تامين اين بنابر
يا داديم شرح اختصار به كه طوري همان اطراف مناطق از
هم باشد ، امكان‌پذير اگر يا و ياغيرممكن و است محدود
را متعددي مسائل هم و مي‌گيرد تعلق آن به زيادي هزينه
آب از بخواهند اگر و مي‌آورد بوجود مناطق آن ساكنان براي
همان كنند ، تامين (دشت‌تهران) تهران منطقه خود زيرزميني
در و است منابع‌محدود اين شد ، اشاره‌اي "قبلا طوركه
آن بالقوه ظرفيت) مي‌شود برداشت ظرفيت از بيش فعلي شرايط
مترمكعب ميليون ولي 300 است مترمكعب ميليون سال 250 در
كه آن براي دارند نظر در آب ومسئولان (مي‌شود برداشت
هم باز گيرند ، قرار مضيقه در كمتر آب ، ازلحاظ شهروندان
ميليون به 360 را آن و كنند برداشت مجاز حد از بيشتر
مترمكعب ميليون واقع 90 در.برسانند سال در مترمكعب
كه داشت توجه بايد.مي‌گيرد صورت مجاز حد از بيش برداشت
آب سطح رفتن پايين سبب زيرزميني آب از حد از بيش برداشت
پايين با و (دارد افت متر تاكنون 8 كه) مي‌شود زيرزميني
جهان شهرهاي از بسياري در متعددي مسائل آب ، سطح رفتن
تهران در و بوده خطرناك و زيانبخش بسيار كه افتاده اتفاق
موارد جمله آن از كه داد خواهد رخ ناگواري اتفاقات هم
:برد نام مي‌توان را زير
شهر ، سطح زمين كردن نشست و زيرزميني آب سطح رفتن پايين -
سطح سانتيمتر و 10 افتاده اتفاق نيز بانكوك در كه چيزي
شدن ناهموار و آسفالت شدن شكسته باعث كه كرده نشست شهر
گرديده گاز و آب هاي لوله شدن شكسته نيز و خيابانها سطح
فروريختن باعث كه افتاده اتفاق مكزيكوسيتي در طور همين و
رفتن پايين با.است شده كاتدرال متروپوليتن مشهور بناي
اتفاقات است ممكن نيز تهران ، در زيرزميني آب سطح شديد
پيش هم مسائل اين است ممكن اين بر علاوه.دهد رخ مذكور ،
و پاك آب چاههاي در شور و آلوده آبهاي پيشروي:بيايد
خشك يا و بيشتر آبياري به گياهان نياز شدن زيادتر شيرين ،
آب از برداشت امكان شدن كمتر درختان ، از بسياري شدن
شدن خشك تهران ، در آب سرانه شدن كم نتيجه در و زيرزميني
كه مسكو مانند جهان شهرهاي برخي در كه زيرزميني آب منابع
كشور مناطق بعضي در حتي و شده خشك آن چاههاي سوم يك
باروس منطقه مثال عنوان به) است افتاده اتفاق خودمان
و ساختمانها ريختن فرو خلاصه و (فارس استان در جهرم
...زلزله وقوع هنگام به بيشتر خرابي و برجها بويژه
را آب بهترين زماني تهران مي‌دانند ، همه كه همانطوري
زيرزميني ، آب از زياد برداشت بويژه و زياد مصرف اما.داشت
.نباشد خوب "كاملا آب ، كيفيت ديگر كه مي‌شود سبب
سردرگمي و راهي دو سر بر
نياز كل تهران ، اطراف رودهاي ظرفيت كل كه آنجايي از اما
جريان رودها در سال طول در آب چه هر يعني است ، شده تهران
تشكيل را تهران مردم مصرف ميزان همان به مي‌كند پيدا
چون و مي‌كند ايجاد مسئله خشكسالي رو ، اين از.مي‌دهد
بايد ناچار به لذا.ندارد وجود سطحي آب از ذخيره منابع
دچار تهراني‌ها تا بشود برداشت بيشتر زيرزميني آب از
از ناشي ومسائل مذكور دلايل به كه حالي در نشوند كم‌آبي
فقط زيرزميني آب از بايد زيرزميني آب حد از بيش برداشت
در اما بشود ، استفاده (سطحي آب كمبود) نياز مواقع در
دارد ، ادامه سال طول تمام در زيرزميني آب برداشت تهران ،
و مذكور مسائل آمدن بوجود امكان كه مجاز حد از بيش هم آن
اساس ، اين بر.دارد وجود نيز زيانبخش‌تر و شديد حتي
تا كه است اين بر ناچار به تهران آب تامين مسئولان سياست
نداشته وجود تهران جمعيت افزايش براي محدوديتي كه زماني
مناطق رودهاي نزديك‌ترين از جديد منبع يك سال هر باشد ،
كند؟ تامين آب تهران ، افزايش به رو ساكنان براي اطراف ،
ساكنان براي مناطق اين از آب گرفتن است بديهي چند هر
آب از بيشتر برداشت ديگر طرف از مي‌كند ايجاد مسئله آنجا
!داشت؟ خواهد پي در نيز را زيادي خطرات تهران ، زيرزميني
مسائل) آن مسائل و تهران شهر آبرساني شبكه تاسيسات -2
(دولت به مربوط امور در نارسايي‌ها از ناشي
لوله) جديد آبرساني شبكه ايجاد از قبل تهران ، ساكنان آب
و مي‌شد تامين قناتها و دستي چاههاي طريق از (آب كشي
بامشك يا و آبكش گاري توسط منازل به آب توزيع و انتقال
بهمن لوله‌كشي 18 عمليات اما مي‌گرفت ، صورت افراد توسط
سال 1333 در سرانجام و شد آغاز راه‌آهن ميدان از 1329
تهران تصفيه‌خانه اولين و گرديد شروع انشعاب نصب
كار رسمي طور به ماه 1334 آبان در (جلاليه تصفيه‌خانه)
از آب گرفتن و تهران روزافزون گسترش با.كرد آغاز را خود
كه طوري به يافت ، توسعه نيز آبرساني شبكه اطراف ، رودهاي
چهار است ، كيلومتر حدود 450 آب انتقال خطوط طول امروز
در مترمكعب حدود 20 مجموع در اسمي ظرفيت با تصفيه‌خانه
مي‌كند تصفيه را سدها از يافته انتقال خام آب ثانيه
و حدود 8 كن تصفيه‌خانه و حدود 7/2 جلاليه تصفيه‌خانه)
حدود 9 تهرانپارس در و 4 شماره‌هاي 3 تصفيه‌خانه‌هاي
پمپاژ ايستگاه مي‌كند300 تصفيه ثانيه در آبداد مترمكعب
از آب انتقال كار ثانيه در مترمكعب اسمي 34 ظرفيت با
به تهران آب توزيع شبكه طول.مي‌دهند انجام را مخازن
.مي‌رسد كيلومتر حدود 9000
دارد ادامه
|
