ايران كوير عروس
صبور و مقاوم طبيعت‌قرنهاست قهر و خشم با "يزد استان" *
مهد همچنان سربلند و سرافراز تا مي‌رود و است ايستاده
در و زبانزد كفايت و صلاح علم ، فضل ، در كه باشد مردماني
و اسوه سخت‌كوشي و ديانت در و مشهود تلاش و ايثار
نمونه‌اند
.است زمين ايران شهرهاي باستاني‌ترين جمله از يزد :درآمد
هخامنشيان و مادها زمان تا را آن ساخت پيشينه پژوهشگران
از فراواني تحولات با سده‌ها طي در يزد شهر.رسانده‌اند
به است ، بوده روبه‌رو شهري ساخت تغيير و شهرسازي جهت
چندين‌بار صفويان عصر تا ديلميان زمان از كه گونه‌اي
و فرهنگ با شهري را ، يزد.است بوده عمده تغييرات شاهد
به نگاهي با.دانسته‌اند ايراني ديرينه سنتهاي دارنده
نمودهاي تنوع به مي‌توان يزد معماري و شهري بناهاي ساخت
بر طبيعت آنكه عليرغم يزد ، مردم.پي‌برد سامان آن فرهنگي
مردماني مي‌نگرد ، آنان به تنگدستي با و گرفته سخت آنها
"اخيرا آنكه به توجه با.هستند مهربان و فداكار سختكوش ،
عنوان به يزد ايتاليا ، ونيز از پس يونسكو ، سوي از
شده شمرده گل و خشت معماري نظر از تاريخي شهر كهن‌ترين
حضور تقديم شده ، تهيه مناسبت همين به كه را زير گزارش
بيشتر آگاهي براي ضمن در.مي‌كنيم گرامي خوانندگان
فرهنگي و تاريخي يادمانهاي به مندان علاقه و پژوهشگران
(جلد سه در) يزد يادگارهاي ارزشمند كتاب خواندن ايران ،
توسط كتاب اين.مي‌كنيم توصيه يزدي ، افشار ايرج نوشته را
رسيده چاپ به يزد كتاب خانه و فرهنگي مفاخر و آثار انجمن
.است
در مربع كيلومتر هزار حدود 76 در مساحتي با يزد استان
و شمال از و گرفته قرار ايران مركز در نمك كوير حاشيه
از و خراسان استان به شرقي شمال و اصفهان استان به مغرب
محدود كرمان استان به شرقي جنوب از و فارس به غربي جنوب
.مي‌شود
بزرگراه مسير در ايران مركزي دشت وسط در استان اين
كوير طرف همه از و دارد قرار بندرعباس به تهران ترانزيتي
آبي كم و طبيعت قهر با هميشه.است كرده احاطه را آن نمك
از بايد استان نياز مورد اب"كلا و بوده گريبان به دست
.شود تامين عميق چاه‌هاي يا و داير قنات رشته 2615
ستيز در ايران مركزي خيزكوير حاشيه‌عطش در يزد استان
ايستاده صبور و مقاوم قرنهاست طبيعت قهر و خشم با دائمي
مردماني مهد همچنان سربلند و سرافراز تا مي‌رود و است
و ايثار در و زبانزد كفايت و صلاح علم ، فضل ، در كه باشد
.نمونه‌اند و اسوه سخت‌كوشي و ديانت در و مشهود تلاش
تاريخ و نيست آسان باستاني استان اين احوال در پژوهش
با و مي‌گذرد ايران مدون تاريخ مرزهاي از آن پيدايش
را آن بنياد مي‌خورد ، گره سرزمين اين اساطير و افسانه‌ها
ابتدا در كه داده‌اند نسبت اول يزدگرد به گروهي
اسكندر به را آن بنياد گروهي.است نهاده نام يزدان‌گرد
گروهي ناميده ، كثه را ناحيه اين كه داده‌اند نسبت مقدوني
و بوده مادها حكومت قلمرو در منطقه اين كه مي‌گويند
.است ساخته منضم خويش حكومت و قلمرو به را آن كوروش
است شده كشف ازمان كوه سينه بر شده حك نقاشي‌هايي "اخيرا
زده‌اند تخمين قبل سال هزار تا 12 بين 8 را آن قدمت كه
بشري تاريخ ژرفاي در منطقه اين ايجاد از حاكي مطلب واين
يك حاكميت و بود حكومت مركز مظفر آل دوران در يزد. است
از يزد.است كرده تجربه را گسترده قلمروئي در وسيع حكومت
ساختماني مجموعه‌هاي و سنتي معماري خاص ويژگي‌هاي حيث
داراي انساني نمودهاي و جامعه تركيب حيث از و كويري خاص
ونيز تاريخي شهر از بعد دليل همين به.است ويژه اهميتي
قديمترين عنوان به يونسكو جهاني سازمان طرف از(ايتاليا)
چه. است رسيده ثبت به گل و خشت معماري نظر از تاريخي شهر
روزي اگر كه نهفته خاك زير در كه گذشتگان آثار از بسيار
تاريخ در يزد. كرد خواهد بازگو را قرون اسرار شود عيان
استان به كل فرمانداري از 7/7/1352
و 38 بخش شهر 13 شهرستان 14 حاضر 6 حال در و شد تبديل
داراي سال 1355 در يزد استان.مي‌شود شامل را دهستان
سال 1370 در و داراي 620384 سال 1365 در و نفر 393535
تعداد اين از كه است داشته جمعيت نفر از 715853 متجاوز
.دارند سكونت روستايي نقاط در %و 31 شهري نقاط در %69
از.است مربع كيلومتر هر در نفر استان 4/9 جمعيت تراكم
باسواد %استان 79 بالاي به سال جمعيت 6 نفر 583051
روستايي 73 نقاط ودر شهري 83 نقاط در درصد اين بوده‌اند
بخش گذشته سال چند طي كه است تذكر به لازم. است بوده
و 4 تفت شهرستان به دهستان و 4 شهر يك شامل ابركوه
به فارس استان از مناطقي و بافق شهرستان به دهستان
اين كه است شده الحاق مهريز شهرستان فتح‌آباد دهستان
مربع كيلومتر قريب 12172 را استان مساحت "جمعا الحاقات
.است داده افزايش
كتب دربوده معروف كوير پايتخت نام به "معمولا يزد
نام دارالعباده ، كثه ، ايساتيس ، نامهاي به يزد از تاريخي
را شهر اوليه بناي تاريخي كتب نويسندگاناست شده برده
.مي‌دانند مقدوني اسكندر زمان از
مسكوني و مذهبي مراكز از يكي اسلام از پس يزد منطقه
هشت از بيش نيز حاضر درحال و بوده زرتشتي آئين پيروان
.مي‌كنند زندگي استان اين در كيش اين پيروان از نفر هزار
زرتشتيان ماواي و مسكن سال سيصد و هزار طول در يزد شهر
شده نگاهباني شهر دراين حاضر زمان تا مقدس آتش و بوده
كه اصيل ايرانيان از است يادماني خود اين و است
به يزددارند نگاه ناخورده دست را خود هويت توانسته‌اند
زمان از آن شهرسازي وضع نيز و خاص تاريخ كتب استناد
روي و يافته وسعت بار چند صفوي عصر تا ديلمي امراي
آن نخستين گسترش و شهرستان حصاربندي. است ديده آباداني
آنها بعداز.شد انجام كاكويه سلسله از شعبه‌اي دست به
مطلوب تصرفاتي با يزد اتابكان به شده نامور محلي سلسله
و دادند شهر بدين نو زينتي و زيب بسيار وعلاقه‌مندي
.مي‌كردند ايجاد آنجا در مهم مسجدهاي و مدرسه‌ها
زرتشتيان اسلامي تاريخ دوران در يزد مردم از گروههايي
ديني آثار و ابنيه خود براي پاك ايرانيان اين.بوده‌اند
مربوط اكنون كه آثاري متاسفانه ولي داشته‌اند جدا سنتي و
هنري اهميت از عاري ظاهر ، و بنا حيث از بدانهااست
شايد.نما كم و است جديد همه بناها.است تاريخي ومعماري
يا نمي‌خواسته جامعه ميل قبال در زرتشتيان كه است آن علت
.بسازند چشمگير و زيبا و مرتفع بناهاي نمي‌توانسته‌اند
چند و آتشكده يك پابرجاست اكنون آنچه
است امامزاده و زيارتگاه همانند پيرانگاه است ، پيرانگاه
پيرسبز ، مانند مي‌خوانند پير نام به را آنها "معمولا و
و مزارات نظير پيرها اين غيره و پيربلسگرد پيرهرشت ،
صحرا ، سيد مي‌گويند سيد را آنها مسلمانان كه است بقاعي
ابنيه از بعضي "اتفاقا زرد ، گل سيد سرخ ، گل سيد سيدفتح ،
پير" مانند است گرفته شهرت پير نام با هم اسلامي زيارتي
اساس در آثار اين كه دارد احتمال البته... پيرخمير "علم
احترام مورد بعدها و بوده زرتشتي پيرانگاههاي از
شكوفايي دوران."پيربرج" مثل است گرفته قرار مسلمانان
چه و شهرسازي و اسلامي معماري نظر از چه كنوني يزد شهر
ورود از بعد قمري هجري چهارصد سال از فرهنگي نظر از
به و آل‌بويه خويشاوندان از كه كاكويه ابوجعفر فرزندان
به شهر نخستين حصاربندي و مي‌شود شروع مي‌آيند شهر اين
محلي سلسله بعدها و مي‌شود پرداخته و ساخته آنها وسيله
آن به ديگر زينتي و زيب بسيار علاقه‌مندي با اتابكان
.نمودند برپا آن در مساجد و مدرسه‌ها و داده
خود و بوده آنان حكومت اصلي مقر يزد كه مظفر آل عهد در
آبادانيهاي (هجري هفتم قرن) بودند ديار اين از نيز
و ومساجد قنوات و آمد پديد ميبد و شهر اين در متعددي
ابنيه از برخي.شد ايجاد آن اطراف و يزد در متعددي بقاع
:از عبارتند يزد شهر گردشگري جاذبه‌هاي و تاريخي
جامع مسجد
است ق. -ه ششم قرن به متعلق كبيريزد جامع مسجد ساختمان
قوام‌الدين محمد ركن‌الدين سيد توسط اوليه ساختمان
كنوني مسجد.است شده بنا قاضي يزدي حسيني نظام محمدابن
مسجد.است قمري هجري هشتم قرن و مظفر آل زمان به مربوط
محراب و شبستان دو داراي و ايوانه يك مساجد نوع از
.است كاشيكاري
اميرچقماق مسجد
و باشكوه و رفيع در سر داشتن واسطه به اميرچقماق مسجد
و عظيم گنبدي داراي مسجد اين.دارد شهرت آن جلوخان
خطاطي هنر لحاظ از آن در سر كتيبه كه است عالي صفه‌اي
فاطمه بي‌بي حميت و سعي به بنا اين.است ارزنده بسيار
.است شده ساخته هجري نهم قرن در چقماق امير زوجه خاتون
:چقماق امر تكيه
است هجري نهم قرن به متعلق اميرچقماق تكيه و ميدان بناي
و است شده ساخته يزد تيموري حاكم چقماق امير دستور به كه
از آن كنوني نماهاي طاق از دهانه چند و مناره دو ليكن
.است هجري سيزدهم قرن بناهاي
سيدركن‌الدين بقعه
مجموعه از است بازمانده بقعه شامل در سر ايوان و گنبد
به كه مدرسه و كتابخانه رصدخانه ، خانقاه ، ميدان ، شامل
كاشي پوشش داراي گنبد است معروف يزد مدارس ام‌البقاع نام
اثر اين باني.است هجري هشتم قرن به متعلق كتيبه‌اي و
.است محمدقاضي اميرركن‌الدين
يزد زرتشتيان آتشكده
كه آن آتش است ، واقع كاشاني خيابان در زرتشتيان آتشكده
پارس واريان آتشكده از ابتدا مي‌شود ناميده ورهرام آتش
و نگهداري آنجا در سال مدت 700 به و منتقل يزد عقداي به
روشن سال درآنجا 300 و شد آورده اردكان آباد ترك به سپس
روشن آن كنوني محل در و شد آورده يزد به آنجا از و بود
.است سال آتشكده 1522 اين آتش قدمت.است
به مربوط ديدني اماكن از يكي آتشكده:زرتشتيان آتشكده
كه است مشجري باغ و ساختمان شامل بنا اين.است زرتشتيان
زرتشتيان نزد كه مقدس آتش ولي شده ساخته اخير قرن در
بوده ساله پانصد و يكهزار قدمتي داراي و است محترم
و نگهداري مكان اين در شود ، داشته نگاه روشن بايد وهميشه
.مي‌شود مراقبت آن از
و است گبران گورخانه معني به لغت در دخمه:زرتشتيان دخمه
جنگهاي مواقع در بيشتر دخمه كه گفت مي‌توان كلي طور به
بين از زيادي گروه كه مسري بيماري‌هاي يا و مهيب
خارج در "معمولا و مي‌گرفته قرار استفاده مورد مي‌رفتند
دخمه دو.است مي‌شده ساخته بلند كوههاي روي بر و شهر از
بالاي در صفائيه منطقه در يزد شهر جنوبي انتهاي در
دخمه نام به قديمتر كه دارد ، قرار بلند تپه‌اي
گلستان دخمه نام به است جديدتر كه ديگري و مانكجي‌تريا
به و شده ساخته بادبر سنگهاي از بنا دو هر.است معروف
و ديواره‌ها.دارند قرار يكديگر دويست‌متري فاصله
را آن خارجي ديواره روي و بوده سنگ از آنها راه‌ورودي
نوشته‌هاي سنگ طبق.پوشانده‌اند كاهگل با
مي‌باشد قاجاريه دوره به مربوط اثر دو اين محل در موجود
(ق.-ه سال 1272)
ضياييه مدرسه
(اسكندر زندان)
سال 631 به گرفته قرار امام بقعه نزديكي در كه مدرسه اين
سال در و شده بنا رضي حسين ضياالدين مولانا همت به ق. -ه
مولانا و حسن مجدالدين مولانا فرزندانش بوسيله ق.-ه 705
زمان در ضياييه مدرسه.است رسيده اتمام به حسن الدين شرف
.است بوده تدريس محل حسن مولانا
:تنظيم و تهيه
سانيج توكلي نسرين
|
