مشروطيت جنبش در زنان جايگاه
راي حق از همچنان جهان كشور هفت در زنان
محرومند
مشروطيت جنبش در زنان جايگاه
زنان نظامي ، و سياسي عرصه‌هاي در حضور بر علاوه
در كه دادند ، شكل گوناگون ابعاد در را نويني فعاليتهاي
اين جمله از.داشت پاياتري و عميق‌تر تاثير جامعه
انتشار و انجمن‌ها تشكيل نسوان ، مدارس تاسيس اقدامات
بود روزنامه
:اشاره
ولي.مي‌دهند تشكيل را جامعه‌اي هر جمعيت از نيمي زنان
تحولات بر نيمه اين تاثير تاريخي ماخذ و منابع در
ارزش از كمتر ويابهايي شده گرفته ناديده يا اجتماعي
بيشتر تامل با مشروطيت جريان در اما.است يافته آن واقعي
و اجتماعي سياسي ، فعاليتهاي ارزشمند اثرات مي‌توان
.كرد مشاهده وضوح به را زنان اقدامات فرهنگي
دوراني آغازگر مشروطيت دوره تاريخي ، دوره‌هاي تحليل در
است گذاشته جاي به ايران تاريخ در عميقي تاثيرات كه است
.مي‌آيد حساب به ايران معاصر تاريخ مبدا تعبيري به و
از مشروطه ، خصوصا و اخير يكصدساله درحركتهاي زنان نقش
جايگاه تاريخي ، جديد پژوهشهاي در كه است مهمي مباحث
جريان در را زن جايگاه حاضر نوشتار.است يافته ويژه‌اي
دوران تاريخي بررسي‌هاي در كه اهميتي به توجه با مشروطيت
.مي‌كند ارزيابي دارد معاصر
حدودي تا مشروطيت جريان در ايراني زن فرهنگي فكري ، تحول
از بين‌المللي روابط گردونه در ايران قرارگرفتن از ناشي
برخي شرايطي چنين ايجاد از پس.است قاجاريه دوره اوايل
زنان وضعيت مقايسه در ايراني ودولتمردان فرهيختگان از
به شتابزده ارزيابي‌هاي با آگاه اروپائي زنان و ايراني
ميرزاابوالحسن كه جائي تا پرداختند ، ايراني زنان نكوهش
بسته‌اي ، چشم مستوره را ايراني زن شيرازي ايلچي خان
زن يك ميرزا تيمور و كرده معرفي قفس در مرغي همچون
.است دانسته ايراني زن ده با برابر را انگليسي
ريشه‌يابي به كه هم ناصرالدينشاه دختر تاج‌السلطنه
يافته آنان دربي‌سوادي را علت پرداخته زنان عقبماندگي
كرده توجه نكته اين به نيز اروپائي سياح لاسرنا كار.است
كم و مي‌نويسند كم زنها اندرون در":است نوشته چنين و
وسايل به را خود جاي قلمدان و كتاب مي‌خوانند ، كتاب
".است داده سرمه‌دان و آينه قبيل از ديگري
به آشنا و خوانده درس زنان از كه استرآبادي بي‌بي‌خانم
زنان اسفبار وضعيت از آنكه ضمن است ، ايراني اصيل فرهنگ
عرصه وارد آنان حيثيت از دفاع براي مي‌كند ، انتقاد
به كه "تاديبالنسوان" نويسنده به پاسخ در و مي‌شود
زنان از "الرجال معايب" كتاب در پرداخته ، زن تحقير
:مي‌گيرد نتيجه و مي‌برد نام گوناگون اديان برجسته
."بودن زن يا مرد به نه است ، انسانيت به فضيلت"
شورش تنباكو ، جنبش در زنان كه است جرياناتي چنين پي در
و فعال حضوري تبريز ، قشورش 1312ه ق ، .ه قحطي 1277
مردان دوشادوش زنان مشروطيت تحولات در و مي‌يابند پررنگ
.برمي‌خيزند مبارزه به
زنان فعال حضور
فرهنگي و سياسي عرصه‌هاي در
در زنان فعال حضور به فراواني اشاره‌هاي متعدد ، منابع در
گفته‌اند مثلا است ، شده مشروطه اهداف تحقق براي مبارزه
تظاهرات در شركت با زنان صغري مهاجرت جريان در كه
عمه و مي‌شدند علما بازگشت خواهان خياباني
سري ، انجمن‌هاي از يكي را صوراسرافيل ميرزاجهانگيرخان
.بود كرده شاه به تهديدآميز نامه‌اي رساندن مامور
حيدرخان زن" به مشهور زني سركردگي به زنان از ديگر گروهي
كه را مشروطه‌خواهي علماي جان از حفاظت و مراقبت "تبريزي
.داشتند عهده بر مي‌كردند ، سخنراني منابر بر
با و ننشستند پاي از زنان مشروطه‌خواهان پيروزي با
تسريع خواهان وتبريز تهران از متعدد تلگرافهاي ارسال
مشروطيت اساسي قانون در گرچه.شدند اساسي قانون تصويب
لحاظ از وچه كردن انتخاب لحاظ از چه حقي ، كوچكترين
زنان حال اين با نشد ، گرفته نظر در آنان براي شدن انتخاب
تشكيل براي كه شرايطي در و برنداشتند دست مجلس حمايت از
روسيه از وام گرفتن زمزمه و نبود كافي سرمايه ملي ، بانك
فروش با زنان مي‌شد ، شنيده كنار و گوشه از انگلستان يا
.رساندند ياري ملي طرح اين به خود زينت‌آلات
زنان محمدعليشاه ، قواي با تبريز مشروطه‌خواهان جنگهاي در
لباس با مي‌كردند ، جبهه پشت در كه كمكهايي بر علاوه
.شدند حاضر نيز جنگ ميدان در مردانه
زنان نظامي ، و سياسي عرصه‌هاي در حضور بر علاوه
در كه دادند ، شكل گوناگون ابعاد در را نويني فعاليتهاي
اين جمله از.داشت پاياتري و عميق‌تر تاثير جامعه
انتشار و انجمن‌ها تشكيل نسوان ، مدارس تاسيس اقدامات
.بود روزنامه
و نامه‌ها از است پر دوره اين مجلات و روزنامه‌ها
و زنان دل درد و دختران تحصيل ضرورت درباره مقالاتي ،
سر به تعلم و تحصيل از دوري حسرت وادي در كه دختراني
گردهمائي يك برگزاري ضمن در ش.سال 1285ه درميبردند
بود ، بند دو شامل كه را قطعنامه‌اي زنان تهران در بزرگ
و داشت تاكيد زنانه مدارس تاسيس بر اول بند ;كردند تصويب
و بود دختران براي سنگين جهيزيه حذف خواستار دوم بند
تدارك صرف كه پولي است بهتر كه مي‌كرد چنين‌استدلال
از بعد.شود هزينه دختران آموزش راه در مي‌شود ، جهيزيه
.شد تاسيس تهران در دخترانه مدرسه پنجاه سال سه
بانام مشروطيت برقراري با همزمان دخترانه مدرسه اولين
زنان از يكي اف وزير خانم بي‌بي مديريت به و "دوشيزگان"
"ناموس" مدرسه در.كرد كار به شروع زمان روشنفكر
شد ، تاسيس ش.سال 1286ه در كه نيز آزموده طوبي بامديريت
قرآن حساب ، و جغرافيا عربي ، فارسي ، چون دروسي بر علاوه
.بود برقرار نيز روضه‌خواني مجالس و مي‌شد تدريس هم
و لوايح مدارس ، اين به مربوط توجه جالب نكات از
مناسبت‌هاي به يا امتحانات ضمن در كه است سخنراني‌هايي
و زنان آموزش فوايد در دانش‌آموزان و معلمان گوناگون
.مي‌كردند ايراد آنان ، آموزي علم مثبت اثرات
ايرادشد ، ناموس مدرسه در كه خطابه‌ها اين از يكي در
و غيرت با غيور مجاهدين حمدالله به":است آمده اينگونه
قوت به پروران معارف و دانشمندان و بستند ظلم دست همت
مقدسي كار بلي مي‌گردند ، سبب را ايران حيات علم ، انتشار
صلح به معلمات و معلمين كردند ، شروع جنگ به مجاهدين كه
جايگير ايرانيان در كه استبداد ريشه و داد خواهند انجام
اين از و شد خواهد پراكنده معارف تعميم قوت به بود ، شده
.است بيش اهميت و اثر ذكور مدارس از را اناث مدارس حيث
آنها دامان در كه مي‌كند تربيت مادراني مدارس اين زيرا
"...يافت خواهند پرورش وطن‌پرست و غيرتمند مردان
زنان اجتماعي -سياسي محافل و انجمن‌ها
ديگر از نيز ، زنان اجتماعي سياسي ، محافل و انجمن‌ها
از نظر صرف.بود مشروطه عصر در زنان جدي حضور عرصه‌هاي
محافل اين از كه‌برخي وابستگي‌هايي احيانا و ديدگاهها
كل در داشتند ، خود زمان وابسته فكري محافل و گروهها به
و توانمنديها بروز زنان ، مشاركت امر در تشكيلاتي چنين
ويژه‌اي جايگاه روزگار ، آن تحصيلكرده زنان نظريات ارائه
،"زنان آزادي انجمن" به مي‌توان انجمن‌ها اين از.داشت
"زنان كميته" ،"نسوان غيبي اتحاديه" ،"وطن مخدرات انجمن"
.كرد اشاره "شكوفه انجمن" و تبريز در
فعاليت بازتاب و انجمن‌ها اين اقدامات گستردگي بيان در
اول مجلس مذاكرات از بخشي كه بس همان جامعه در آنها
.يافت اختصاص امر اين به ملي شوراي
عملكرد به انتقاد انجمن‌ها اين اقدامات جمله از
اداره براي مشخص برنامه‌هاي نداشتن و مجلس نمايندگان
وطن نداي روزنامه در مطلبي زمينه اين در.بود جامعه
را آن كه مقاله نويسنده.است جالب بسيار كه شده ، نگاشته
از انتقاد به كرده ، امضا "نسوان غيبي اتحاديه" عنوان با
زودتر چه هر تصويب خواهان و پرداخته نمايندگان عملكرد
در وياست شده جامعه مردم تكليف ساختن وروشن قانون
همه با مساوي شاني و حقوق داراي نيز را زنان جملاتي
پوشيده احدي بر امروز":است نوشته و دانسته اجتماع افراد
دارد حق ملي دارالشوراي مجلس اين به زني بيوه هر كه نيست
براي پسر يك امروز.مي‌خواهيم را خودمان حقوق امروز ما و
مغز يك شاه بدانيم ، را او قدر بايد ما و دارد مغز يك ما
او تنها يكي ، نسوانم اتحاديه نماينده كه هم بنده دارد ،
جامعه ذهنيت يادآوري ضمن انتها در و.گدا من و است شاه
آنان از نمايندگان ، براي ضربالعجل تعيين با زن ، به نسبت
جامعه امور روز فقط 40 نشدن ، موفق صورت در كه مي‌خواهد ،
".بسپارند زنان به‌دست را
مشروطيت عصر در زنان نشريات
در زنان ارزشمند فعاليتهاي ديگر از نيز روزنامه انتشار
با را آنان اقدام اين وقتي خصوص به.است مشروطيت عصر
اهميت كنيم ، ارزيابي مي‌زيستند آن در كه دوره‌اي به توجه
.مي‌شود چشمگيرتر آن
كحال دكتر خانم مديريت به ،"دانش" زنان نشريه نخستين
به و مي‌شد چاپ هفتگي صورت به ق.ه سال 1328 از كه بود ،
دوري كلي به سياسي امور از و مي‌پرداخت خانوادگي امور
.مي‌جست
امر در زنان تجربه اولين كه اين به‌رغم مجله اين
دربرآورده زيادي حدود تا مي‌آمد ، حساب به روزنامه‌نگاري
اجتماع به زنان شناساندن در و بود موفق خود اهداف ساختن
.گذاشت بسيار تاثير
مجله مي‌كردند ، منتشر و چاپ زنان كه ديگر مهم نشريات از
خانم مديريت به ق.سال 1331ه در كه است شكوفه مصور
مطالب بيشتر.شد منتشر مزينيه مدرسه رئيس (السلطنه مزين)
.بود بانوان امور و نسوان مدارس به مربوط شكوفه مقالات و
مقاله‌اي است ، مندرج شكوفه نشريه در كه مطالبي جمله از
ضمن نويسنده آن در كه "مطلب حقيقت يا آگاهي" باعنوان است
به زنان ، نيافتگي تربيت و تربيت عوارض و مزايا شمردن بر
،"نوع به خدمت" ،"وطن حب" چون را احساساتي آمدن وجود
درسايه "وطن راه در فداكاري" ،"مذهبي افتخار" ،"ملي شرف"
.مي‌داند عالمه مادراني وجود
رضاشاه حكومت آغاز با همزمان و مشروطيت از بعد سالهاي در
.يافت بيشتري شتاب زنان انجمن‌هاي تشكيل و روزنامه انتشار
تلاش و وابسته عناصر نفوذ ازآنها دربسياري متاسفانه ولي
شد باعث پهلوي ، حكومت فرهنگي اهداف به دستيابي براي آنان
حركت پيشگامان به نسبت آنان حركتهاي اعتبار و ارزش از كه
.شود كاسته مشروطيت در زنان
شمرديم بر كه زمينه‌هايي در زنان اقدامات كلي ، طور به
فراهم فرصتي مشروطيت عبارتي ، به و بود ارزشمند بسيار
ايراني ، زن ذاتي استعدادهاي و ناشناخته ارزش‌هاي تا آورد
حضور كه غلط سنت‌هاي پوسيده پوسته و يابد بيشتري بروز
زنان واقع به.شود شكافته برنمي‌تافت ، را زن فعال و جدي
ميدان وقتي حتي كه دادند نشان آن از پس و مشروطيت عصر در
چگونه كه مي‌دانند نيك شود ، گشوده برايشان محدودي عمل
.بردارند بلندي قدمهاي جامعه و خود ارتقاي براي
فتحي مريم
تاريخ پژوهشگر زنان عضوانجمن
"است موجود روزنامه اجتماعي گروه در منابع"
راي حق از همچنان جهان كشور هفت در زنان
محرومند
حق از كه است قرن يك از بيش سوئد در زنان :اجتماعي گروه
جهان كشور هفت در كه است حالي در اين راي‌برخوردارند ،
.محرومند راي حق از هنوز زنان
ملل سازمان عمران برنامه سال 2000 انساني توسعه گزارش
حق كسب به موفق سال 1861 در سوئدي زنان مي‌دهد نشان متحد
قطر ، كويت ، برونئي ، دارالسلام كشورهاي در اما شدند ، راي
چين كنگ هنگ عمان ، سعودي ، عربستان عربي ، متحده امارات
.محرومند حق اين از همچنان زنان
در آن زنان كه است كشوري دومين سوئد ، از پس استراليا
.شدند انتخابات در راهيابي و راي حق اخذ موفق‌به سال 1902
داده اختصاص خود به مورد اين در را سوم رتبه نيز نروژ
كشور آن در زنان به حق اين اعطاي عمر سال‌از و 93 است
.مي‌گذرد
مي‌دهد نشان همچنين سال 2000 انساني توسعه گزارش بررسي
موفق زنان سال 1907 در و فنلاند در نخستين‌بار براي كه
زنان.شدند آن‌كشور قانونگذاري مجالس به راهيابي به
ايرلندي ، انگليسي ، در 1917 ، آمريكايي سال 1911 ، در نروژي
قانونگذاري مجالس به سال 1918 در يك هر دانماركي هلندي‌و
.يافتند راه كشورها آن
حق كسب به موفق (ش.ه 1342)سال 1963 در زنان ايران ، در
.شدند ملي شوراي مجلس وارد نيز سال درهمان و شدند راي
كرسي‌هاي درصد تنها 14 زنان جهان ، سطح در اكنون هم
.دارند دراختيار را پارلماني
اين براساس است ، توجه قابل نيز سياسي سطوح در زنان حضور
را سوئد كشور در وزارتي پست‌هاي درصد قريببه 50 گزارش ،
شيلي سپس و درصد دانمارك‌با 9/40 كرده‌اند ، اشغال زنان
زمينه اين در را بعدي رتبه‌هاي درصد با 3/33
.كسبكرده‌اند
همچون كشورهايي در مي‌دهد نشان همچنين بررسي اين
سعودي ، عربستان ايران ، اسلامي مولداوي ، جمهوري اسلووني ،
يمن ، قطر ، چين ، كنگ ، عراق ، هنگ بحرين ، عربي ، متحده امارات
.نمي‌شود ديده زن وزير ارمنستان ، لبنان ، الجزاير ،
سنگاپور ، مالت ، برونئي ، دارالسلام در وضعيت اين مشابه
مغولستان ، ويتنام ، دومينيكن ، جمهوري صهيونيستي ، قبرس ، رژيم
سودان ، بوتان ، كنيا ، ميانمار ، كامرون ، مراكش ، گواتمالا ،
.مشاهده‌مي‌شود نيز موزامبيك و چاد هائيتي ، جيبوتي ،
|
