توسعه حاصل ، هوا و آب ناسازگاري
ناپايدار
توسعه (محيطي زيست)ميان‌بر راه به نگاهي
آن در پيش دهه چند صنعتي كشورهاي كه راهي در قدم‌نهادن *
توسعه حال در كشورهاي كه بردارد در عواقبي نهاده‌اند گام
شد خواهند روبه‌رو آن با زود يا دير
برابر در توسعه الگوي دو تنها عملا گذشته سال پنجاه در
الگوي ديگري و سرمايه‌داري الگوي يكي داشته ، قرار كشورها
در گوناگوني اشكال به كه سوسياليستي الگوي.سوسياليستي
بر غيرسرمايه‌داري رشد راه نام وگاه شد پياده جهان سطح
انجام با سال 1978 در كه) چين بجز مي‌شد ، نهاده آن
خود اقتصاد در را سرمايه‌داري عملانوعي وسيع اصلاحاتي
سال چندين و خورده شكست جهان نقاط بقيه در (كرد ادغام
اقتصادي آزاد سقوط درحالت الگو اين پيرو كشورهاي كه است
توليدناخالص از آنها ، توسعه شاخص‌هاي وتمام دارند قرار
و صنعتي و كشاورزي مختلف بخش‌هاي توليد تا گرفته ملي
اكنون لذاميكند سقوط پيوسته بهداشتي شاخص‌هاي بويژه
شده معطوف سرمايه‌داري توسعه الگوي به جهانيان تمام توجه
بيشتر سرعتي با مي‌كوشند يك هر توسعه حال در كشورهاي و
.يابند دست پيشرفته صنعتي كشورهاي توسعه شاخص‌هاي به
گريبانگير اجتماعي -اقتصادي مسائل از صرف‌نظر اما
كشورها اين (بيكاري بالاي نرخ نظير) سرمايه‌داري كشورهاي
نقطه يك در سابق سوسياليست شبه و سوسياليست باكشورهاي
توليد الگو ، دو هر در.است زيست محيط تخريب آن و مشتركند
اصلي هدف پايه ، طبيعي منابع به توجه بدون بيشتر ، چه هر
بوده حركت اصلي موتور قيمت ، هر به درآمد افزايش و اقتصاد
ونظام‌هاي زيست محيط نظام‌ها اين دوي هر در لذا.است
يك كس هر قزاقستان در اكنون.است شده تخريب شدت به طبيعي
زيادخواهد احتمال به بايستد چاي قره درياچه كنار در ساعت
اتمي پروژه‌هاي زباله‌دان واقع در اين‌درياچه زيرا مرد
آرال درياچه.دارد زيادي بسيار پرتوزايي و بوده روسيه
درصد چهل بود جهان بزرگ درياچه دومين زماني كه (خوارزم)
به و نشسته عقب كيلومترها و داده دست از را خود حجم از
آن در موجودزنده‌اي هيچ كه شده تبديل شوري آب درياچه
سنگ زغال شديد احتراق اثر در پكن هواي آلودگينميزيد
رودخانه.كرده دشوار بسيار شهر اين ساكنان براي را زندگي
مي‌شود خشك اقيانوس ، نزديكي در كه است سال چند زرد عظيم
چرنوبيل اتمي نيروگاه انفجار.نمي‌رسد دريا به آن آب و
برابر پنجاه كه كرده ايجاد اتمي پرتوزايي كوري ميليون 50
.است ناكازاكي و هيروشيما اتمي بمب از ناشي پرتواتمي
مي‌شوند متولد زيادي ناقص‌الخلقه نوزادان اكراين در هنوز
يافته افزايش بسيار كشور اين در سرطان به ابتلاي نرخ و
.است
كليه.است منوال همين به وضع نيز غرب صنعتي كشورهاي در
جنگل‌ها و زراعي زمين‌هاي از وسيعي بخش كشورها اين
خانه را آنها وجاي داده‌اند دست از را خود وچراگاه‌هاي
در زمين كره شدن گرم.است گرفته غيره و جاده و وكارخانه
و پوست با اكنون ما را آن عوارض كه گلخانه‌اي گازهاي اثر
شديد صنعتي توليد از ناشي عمدتا مي‌كنيم لمس خود گوشت
و آب الگوهاي در علت اين به كه تغييري.كشورهاست اين
از بخشي در.مي‌كند تهديد را جهان همه شده ايجاد هوايي
ديگر بخشي در و شديد خشك‌سالي جغرافيايي عرض‌هاي
شديد توفان‌هاي و وسيل نابهنگام و شديد بارندگي‌هاي
كننده توليد بزرگترين كه آمريكا درخود.است آمده بوجود
ساله چند در شديد توفان‌هاوگردبادهاي ميزان است جهان
بيمه شركت‌هاي از بسياري ديگر كه گرفته فزوني چنان اخير
نرخ يا نيستند جوي حوادث قبال در مردم كردن بيمه به حاضر
اسيدي باران.داده‌اند افزايش شدت به را خود بيمه
منابع.زده صدمه شديدا را اروپايي كشورهاي جنگلهاي
ديگر كه گرفته قرار بهره‌برداري مورد چندان آنها شيلات
شديد آلودگي.داده دست از را خود احياي قدرت زيادي حد تا
عصبي فشارهاي و ترافيك شديد انبوهي و مه -دود بروز و هوا
.غيره و داده كاهش را مردم زندگي كيفيت آن از ناشي
هر نيز توسعه درحال كشورهاي سو بدين بيستم قرن اوايل از
موجود الگوي دو از يكي به خود دلخواه به يا اجبار به يك
زيست شديد مشكلات با نوعي به آنها همه واكنون جستند تاسي
رشد نام به بزرگي مشكل كه اين اضافه به درگيرند محيطي
جمعيت ، رشد مي‌كند ، تهديد را آنان آينده و هستي جمعيت
زيرزميني ، آب سفره‌هاي سطح سقوط هوا ، آلودگي آب ، كمبود
شيلات ، منابع فروپاشي كشاورزي ، زمين سرانه ميزان كاهش
از وحيواني گياهي گونه‌هاي رفتن دست واز جنگل‌ها نابودي
پس.روبه‌رويند آن با كشورها اين همه كه است مسائلي
عنوان به زيست محيط حفظ اكنون مي‌بينيم كه نيست بي‌دليل
و شده اقتصادي محاسبات وارد اول ودرجه مهم عاملي
زيست محيط از حفاظت محور حول بي‌شماري اجتماعي گروه‌هاي
بين‌المللي سطح در مهمي گردهمايي هيچ و شده‌اند متشكل
ودر نباشد مطرح آن در محيطي زيست مسائل كه نمي‌شود تشكيل
كه را منابعي كه توسعه‌اي يعني)پايدار توسعه از سخني آن
نتيجه ودر نمي‌كند نابود است متكي آن بر خود
لذا.نيايد ميان به (باشد پايدار و بياورد مي‌توانددوام
به صرفا و كرد عمل گذشته مانند نمي‌توان شرايطي چنين در
.بود (آن غربي معيارهاي با) رفاه و توليد افزايش فكر
پيشرفت‌هاي با جديد هزاره آغاز در و اكنون اما
و شده ايجاد جهان ارتباطي سيستم‌هاي در كه فوق‌العاده‌اي
روزافزون گسترش و سوسياليسم اردوگاه سقوط از پس بويژه
ونياز ميل توسعه حال در كشورهاي همه اينترنت ، در شبكه
شاخص‌هاي به دستيابي و سريع اقتصادي توسعه به شديدي
شده ايجاد غرب صنعتي كشورهاي زندگي واستانداردهاي توسعه
همه اينترنت شبكه و ويدئو و ماهواره طريق از مردم.است
كشور پيوسته و مي‌خواهند را چيز همه و مي‌بينند را چيز
از مي‌خواهند و مي‌كنند مقايسه كشورها ديگر با را خود
امري البته كه -امر اين.شوند برخوردار بالاتري رفاه سطح
را دولت‌ها -باشد عظيم تحولاتي منشا مي‌تواند و مثبت است
دستيابي ضرورت در.مي‌دهد قرار توسعه براي شديد فشار تحت
دو لكن نيست ترديدي هيچ نيز اقتصادي توسعه به كشورها اين
.داشت نظر در بايد جا دراين را مهم نكته
با توسعه درحال كشورهاي اقتصادي توسعه اينكه اول
جمعيت رشد از ناشي كه دارد عمده تفاوت يك صنعتي كشورهاي
در پاي زماني شمالي وآمريكاي اروپا صنعتي كشورهاي.است
آنها.بود اندك آنها جمعيت كه گذاشتند سريع توسعه راه
وتا داشتند اختيار در آب و نخورده دست زمين زيادي مقدار
زيرساخت‌هاي يابد افزايش بهداشت بهبود اثر در آنها جمعيت
لكن.بودند كرده بنا زيادي حدود تا را اقتصادي اصلي
توسعه راه در پاي زماني توسعه حال در كشورهاي
.است زياد بسيار آنها جمعيت كه نهاده‌اند سرمايه‌داري
افزايش و شدن صنعتي يعني سنتي ، شيوه به اقتصادي توسعه
آن و بردارد در نيز ضمني مفهومي پرجمعيت دركشوري رفاه ،
كشورهايي اكنون.آب وكمبود زمين نابودي از است عبارت
پاي زماني آنها همه كه -ژاپن و تايوان جنوبي ، مانندكره
از همگي -بود زياد آنها جمعيت كه نهادند توسعه راه به
و وابسته‌اند كشورها ديگر به خود غذايي مواد تامين نظر
.مي‌كنند تامين واردات طريق از را خود نياز از بزرگي بخش
بسيار داد روي كشور سه اين اقتصادي توسعه جريان در آنچه
براي غلات كشت زير زمين‌هاي تبديل.است دهنده هشدار
و %جنوبي 42 كره ،%ژاپن 52 شد موجب غيركشاورزي مصارف
دست از توسعه جريان در را خود كشت زير زمين %تايوان 35
و جمعيت رشد عامل كه‌دو داد روي زماني كاهش اين.بدهد
شديدا را غله براي تقاضا ميزان مردم درآمد سريع افزايش
%ژاپن 73 سال 1993 در كه شد اين نتيجه.مي‌داد افزايش
خارج از را خود موردنياز غله %تايوان 74 و %جنوبي 68 كره
.مي‌كرد وارد
خود زيست‌محيطي عواقب سرمايه‌داري رشد الگوي كه آن دوم
.گرفت درس آن از مي‌توان و كرده آشكار كاملا اكنون را
سال يا 50 يا 80 صنعتي 70 كشورهاي كه راهي در قدم‌نهادن
در كشورهاي كه بردارد در عواقبي نهاده‌اند گام آن در پيش
اين با شد خواهند روبه‌رو آن با زود يا دير توسعه حال
مقابله براي مناسبي مالي امكانات از كشورها اين كه تفاوت
هم تمام كشوري كه نيست منطقي.نيستند برخوردار آن با
و داخلي مالي منابع از استفاده با تا كند مصروف خودرا
غربي الگوي با مطابق اقتصادي توسعه به بين‌المللي
عواقب با مواجهه در بعد سال چند آنگاه و دست‌يازد
بوده ، پيش‌بيني قابل قبل از كه توسعه ، اين زيست‌محيطي
مقابله صرف را خود درآمد همه شود وادار كه درماند چنان
.رفت نبايد را رفته راه.كند آن با
جز جهان سطح در اكنون كه است آن كرد؟واقعيت بايد چه پس
راه.ندارد وجود ديگري رشد الگوي سرمايه‌داري رشد الگوي
آن دنبال به اكنون جهان سوسياليست كه‌رهبران هم سومي
تجارب اما.نيست ديگري چيز سرمايه‌داري جز واقع در هستند
فن‌آوري‌هاي پيدايش و جهان سطح در الگو اين از حاصل
راه است تجارب اين حاصل خود كه پيشرفته و جديد بسيار
كه است گشوده توسعه حال در كشورهاي برابر در را جديدي
كه دامي در كشورها اين درافتادن از مي‌تواند آن به توجه
-را راه اين.آورد عمل به ممانعت است گسترده روبه‌رويشان
مراحل برخي روي از توسعه حال در كشورهاي امكان‌پرش كه
ميان‌بر راه مي‌توان -آورده فراهم را صنعتي توسعه دردناك
البته كه نهاد نام توسعه زيست‌محيطي راه يا توسعه
شرايط از عميق شناختي و ملي عزم نيازمند آن به دستيابي
.است جهان كنوني
توسعه ميان‌بر راه
معناي به توسعه حال در كشورهاي زيست‌محيطي توسعه الگوي
نفي نه است سرمايه‌داري اقتصاد كنوني وضعيت نفي
سه بر حاضر حال در سرمايه‌داري اقتصاد.سرمايه‌داري
درزمينه فسيلي سوخت‌هاي به اتكا:است متكي اصلي الگوي
در ريختن دور الگوي و اتوموبيل به شديد وابستگي انرژي ،
سه اين از ممكن حد تا زيست‌محيطي توسعه درالگوي.مصرف
:است استوار پايه دو بر الگو اين.مي‌شود دوري الگو
با سازگار فن‌آوري‌هاي پيشرفته‌ترين كارگيري به اول ،
پيشرفته كشورهايي تلاش جريان در عمدتا كه زيست محيط
در كشورهاي.است آمده وجود به زيست‌محيطي مشكلات حل براي
صرف را خود محدود ارزي منابع كه آن جاي به توسعه حال
قديمي آنها فن‌آوري كه كنند ماشين‌آلاتي و ابزار واردات
كه زنند دست وسايلي توليد به و زاست آلودگي بسيار اغلب و
مستقيما مي‌توانند است زيست محيط مخرب نيز وسايل آن خود
زيست محيط با سازگار فن‌آوري‌هاي پيشرفته‌ترين سراغ به
بادي توربين‌هاي فيبرنوري ، مانند فن‌آوري‌هايي.بروند
فتو سلول‌هاي برق ، مولد سيليكوني بام‌پوش پيشرفته ،
از فولاد توليد الكتريكي قوس سيستم‌هاي خورشيدي ، ولتائيك
كاغذ از سفيد كاغذ توليد پيشرفته ماشين‌آلات آهن ، قراضه
مولد سوز زباله ژنراتورهاي ميكرو كلر ، كاربرد بدون باطله
اتوبوس‌هاي و قطارها آلومينيوم ، بازيافت فن‌آوري برق ،
همراه ، تلفن مانند پيشرفته ارتباطي سيستم‌هاي برقي ،
و اينترنت شبكه نباتي ، آفات با تلفيقي و بيولوژيك مبارزه
از نمونه‌اي مودم طريق از كامپيوتري اتصالات
با مي‌توانند توسعه حال در كشورهاي كه است فن‌آوري‌هايي
.آورند دست به را آنها سرعت به مستقيم سرمايه‌گذاري
حاصل كه ديرينه‌اي و سالم سنت‌هاي و ملي هويت احياي دوم ،
فكر از مختلفي اشكال به و است طبيعت با مبارزه قرن‌ها
كشور هر فرهنگ در.است گرفته نشات پيشين نسل‌هاي خلاق
منابع و مواهب از بهره‌برداري براي بسياري سنتي روش‌هاي
وجود آن به زدن صدمه بدون طبيعي عوامل با مقابله و طبيعي
مانند) دارند كهن‌تري تاريخ كه كشورهايي در و دارد
به رجوع با كشور هر.است قوي‌تر سنت‌ها اين (كشورما
بهتربشناسد ، را خود تاريخ و خود مي‌تواند خود ملي فرهنگ
توسعه برنامه و كند ارزيابي را خود امكانات و ظرفيت‌ها
سنت‌هاي از و كند تنظيم ظرفيت اين با مطابق را خود
سود نحو بهترين به گذاشته‌اند جاي به گذشتگان كه نيكويي
موثري بسيار روش‌هاي و سنت‌ها ايران در نمونه براي.جويد
استفاده عايق‌سازي ، آبياري ، كشاورزي ، معماري ، زمينه در
غيره و طبيعت به احترام و درختكاري حيواني ، كودهاي از
مدرنيسم شبه هجوم اثر در آنها همه متاسفانه كه دارد وجود
بلوچستان در هم هنوز.است شده سپرده فراموشي دست به
وسيله هرگونه از استفاده بدون كه دارد وجود خانه‌هايي
درآنها را تابستان طاقت‌فرساي گرماي مي‌توان كننده سرد
را هوا و آب با متناسب و زيبا معماري.كرد تحمل راحتي به
در.كرد مشاهده اصفهان و يزد در مي‌توان وجه بهترين به
جا به ما گذشتگان از كه است شاهكاري قنات حفر روش آبياري
براي احداث‌كبوترخانه‌ها.مانده
در وبادام گردو كشت حيوانات ، اين كود از بهره‌برداري
نهال كنار در آب كوزه كردن خاك طريق از مرتفع زمين‌هاي
و خورشيد گرماي و نور از بهينه استفادهآبياري براي
قوي سنت منازل ، و ساختمان‌ها احداث در سايه خنكي
ميوه گوناگون درختان و زراعي محصول مركب كشت درختكاري ،
چند تنها غيره و است نباتي آفات حمله مانع كه زمين يك در
.سنت‌هاست اين از نمونه
و سازي يكسان سوي به را جهان سرمايه‌داري جهاني تبليغات
خمير بنوشند ، كوكاكولا بايد همه.مي‌كنند هدايت بي‌هويتي
.باشند داشته مدل آخرين اتوموبيل كنند ، مصرف كلگيت دندان
هر را خود صوت ضبط و تلويزيون بخورند ، دونالد مك ساندويچ
ترين پيشرفته خود كودكان بازي براي كنند ، عوض سال
احداث فكر به خانه در.كنند تهيه را پنتيوم كامپيوتر
.بچشند را غرب مزه خلاصه و باشند جكوزي و سونا و استخر
در را امكاني چنين آن نامتعادل توزيع و منابع كمبود اما
.نمي‌دهد قرار همه اختيار
طراوتي حميد دكتر
|
