جهاني تحقيقات و علوم در ايران جايگاه
در تحقيقاتي اعتبارات سهم (آخر بخش)
ايران
تحول مساله و عرب جهان در سياسي نظام‌هاي
استمرار و
جهاني تحقيقات و علوم در ايران جايگاه
در تحقيقاتي اعتبارات سهم(آخر بخش)
ايران
:اشاره
تحقيقات و علوم در ايران جايگاه" مقاله نخست بخش در
اشاره "شدن جهاني" روند در اقتصاد نقش به ابتدا ،"جهاني
جايگاه مي‌خواهد ايران اگر كه گرديد مطرح همچنين و
و علوم در بايد بياورد ، بدست جهاني نظام در شايسته‌اي
جايگاه اين دهد ، اختصاص خود به شايسته‌اي جايگاه تحقيقات
بررسي مورد ايران در تحقيقاتي بودجه شاخص با حاضر حال در
چون ديگري شاخصهاي مقاله اين پاياني بخش در شد ، واقع
نسبت كشور ، جمعيت به پژوهشگران نسبت پژوهشگران ، ميزان
... و تحقيقات اعتبارات كل به دانشگاهي تحقيقات اعتبارات
.مي‌گيرد قرار بررسي مورد
انديشه گروه
توليد از تحقيقاتي اعتبارات سهم" كه كرد خاطرنشان بايد
فراتر درصد نيم از حالت بهترين در ايران در داخلي ناخالص
ايالات در سال 1989 در سهم اين كه حالي درنميرود
، 43/3 درسال 1992 ژاپن ودر 2درصد/آمريكا 82 متحده
.است بوده درصد
به توسعه و تحقيق بودجه نسبت موجود ارقام و آمار طبق
كه است درصدبوده صدم ايران 32 در داخلي خالص نا توليد
كليه از واقع در و توسعه حال در سوم‌كشورهاي يك معادل
سرمايه‌گذاري بازده.است كمتر آفريقا جز به جهان مناطق
بودجه اندك سهم بر علاوه نيز ايران در تحقيقات امر در
يك حدود يعني.است ، 72درصدبوده درسال1377 تحقيقاتي
(12)."مي‌باشد شده هزينه چهارم‌بودجه
و علم وضعيت آن وسيله به توان مي كه ديگري شاخصهاي از
كشور آن پژوهشگران ميزان سنجيد ، كشور يك در را تحقيقات
.مي‌باشد
يك در كشور يك جمعيت به پژوهشگران نسبت زير جدول در
.مي‌كنيم بررسي را نفر ميليون
با مقايسه در ايران در كشور جمعيت به پژوهشگران نسبت
آفريقا از غير به مختلف كشورهاي و جهان مختلف نقاط
اين اخير سالهاي در كه چند هر دارد ، را سطح پايين‌ترين
.است يافته افزايش نسبت
دانشگاهها در محققين و پژوهشگران درصد ايران 70 در"
اين تحقيقات امر در بودجه تخصيص در ولي مي‌كنند ، فعاليت
زير جدول در كه طوري به نمي‌گيرد ، قرار توجه مورد مهم
به 30درصد هم حالت بهترين در رقم اين مي‌شود مشاهده
.نمي‌رسد تحقيقات بودجه
داخلي خالص نا توليد عالي آموزش هزينه نسبت بخواهيم اگر
از 56صدم ايران در نماييم مقايسه كانادا با را ايران
.مي‌باشد 2درصد كانادا در كه حالي در نمي‌گذرد درصد
دولت 75/2 بودجه كل به عالي آموزش بودجه نسبت ايران در
(15)."مي‌دهد نشان را ناچيزي بسيار رقم كه مي‌باشد درصد
كشور دريك علم سطح اندازه‌گيري شاخصهاي از ديگر يكي
نسبت اين شماره 6 جدول در.مي‌باشد دانشجو به استاد نسبت
.مي‌كنيم بررسي را
وجود مثبت رابطه اقتصادي رشد و تحقيقاتي هزينه‌هاي بين
هزينه‌هاي از تحقيقات بخش در سرمايه‌گذاري بنابراين دارد
از و بوده توسعه و رشد به دستيابي جهت مهم وبسيار بنيادي
شرط به مي‌شود ، محسوب خوداتكا توسعه عوامل اصلي‌ترين
طرف هم و عرضه هم تا شده اعمال آن بر صحيحي مديريت اينكه
.شود اداره خوبي به تحقيقات تقاضاي
در تحقيقات وتقاضاي سرمايه‌گذاري بر موثر عوامل ازجمله
تكنولوژي ، براي تقاضا همچون مواردي به مي‌توان كشور يك
اقتصادي ، ساختار اطلاعاتي ، نظام اقتصادي ، توسعه سطح
اشاره اقتصادي و سياسي ثبات و انساني سرمايه مالي ، منابع
در كشورها پيشرفت تعيين جهت مهم شاخصهاي از يكي.كرد
و تحقيق بخش در سرمايه‌گذاري اهميت ميزان امروزه جهان
(17).مي‌باشد توسعه
و آمار طريق از كه خصوص اين در ايران جايگاه به توجه با
ميزان چه كه نموديم مشاهده و گرديد مشخص خوبي به ارقام
و هستيم عقبتر توسعه درحال كشورهاي وحتي جهاني سطح از
قدرت موازنه نوعي به تحقيقات و فن‌آوري امروزه اينكه نيز
پذيرش جز چاره‌اي علمي ، رشد براي ما است ، شده تبديل
چاره‌اي نيز و نداريم تحقيقات و علوم متعارف شاخصهاي
اين مبناي بر كه كنيم پيدا شهامت كه اين جز نداريم
كشور تحقيقات برنامه‌ريزي در اساسي اشتباههاي به شاخصها
جهاني دنياي در (18).بكوشيم آن جبران در و كنيم اقرار
مي‌بايست نماييم استفاده فرصت‌ها از مي‌خواهيم اگر شده
ما جا اين در بيابيم ، را تحقيقات راه سر بر مشكلات
خودنمايي تحقيقات راه سر بر كه زير مشكلات به مي‌توانيم
:نماييم اشاره مي‌كنند
عمومي بودجه در تحقيقاتي اعتبارات مناسب جايگاه عدم -1
-تحقيقاتي3 كار نيروي كمبود -ملي2 ناخالص توليد در و دولت
دستگاههاي در غيرپژوهشي موارد در تحقيقات بودجه مصرف
دستگاههاي با پژوهش واحدهاي بين ارتباط عدم -اجرايي4
عدم و درتحقيقات خصوصي بخش جايگاه نبودن مشخص -اجرايي5
اين توسط لازم مشاركت فقدان نتيجه در بخش اين از حمايت
(19)بخش
را وضعيت اين آن وسيله به مي‌توان كه را راهكارهايي
گسترش -مي‌كنيم1 خلاصه زير موارد در نماييم بسامان
كشور داخل به اطلاعات انتقال در موانع حذف ارتباطات ،
افزايش -مي‌باشد2 جهاني تحقيقات با هماهنگي لازمه
تامين-دانشگاهي3 پژوهشگران براي مطالعاتي فرصت‌هاي
با پژوهش و علمي تازه‌هاي دريافت براي لازم تسهيلات
با مستحكم ارتباطات ايجاد -مناسب4 زمان در لازم محتواي
و مشترك تحقيقاتي پروژه‌هاي ايجاد بين‌المللي ، مجامع
سهم افزايش -205)جهاني اطلاعاتي بانك‌هاي به دسترسي
بر آن تخصيص در صحيح مديريت انجام و تحقيقاتي بودجه
روش‌هاي آموزش و پژوهشگران تعداد افزايش -مختلف6 بخش‌هاي
عدم -تخصصي7 به‌صورت آنان بكارگيري و نوين پژوهشي
مبتكرين ، با مناسب همكاري و محققين راه سر بر كارشكني
امر به آشنا مديريت گماري كار به -نوآوران8 و مخترعين
ناآشنا و نامناسب افراد از استفاده عدم و وتحقيقات پژوهش
.بخش اين در سليقه‌اي مديريت و
نتيجه‌گيري
گوناگون افق‌هاي رفتن بين از معني به شدن جهاني اگر
بشري فاجعه وحشتناكترين با ما باشد ، سنن و آداب هنرها ،
راههاي آوردن فراهم معني به شدن جهاني اگر اما مواجهيم ،
شريف و عزيز دستاوردي بايدآنرا باشد ، همدلي و سنخي هم
سطح در صرفا اگر شدن جهاني دانست ، معاصر انسان براي
دستيابي سرعت شدن جهاني ومحصول باشد "اطلاعات" مبادلات
باشد ، صنعتي توليدات براي لازم مواد يا و مصرفي مواد به
(21).بود آدميزاد براي درخشاني آينده منتظر نبايد
و فهم تنها كه نشوند موفق قادر و غالب قدرتهاي اگر
عظيم فاجعه‌اي عرضه‌كنند ، جهان به را خود عقيده و سليقه
فرهنگ نشاط و شادابي زيرا.مي‌كند تهديد را بشري حيات
(22).است آن گوناگوني و تنوع در جهاني
:مي‌باشد ما پيش‌روي گزينه شدن 4 جهاني روند در
برخورد -منفعلانه3 برخورد -انزواگرايانه2 برخورد -1
فعال برخورد -تهاجمي4
;باشد مناسبي راه‌حل نمي‌تواند روي هيچ به اول گزينه سه
.شد خواهيم حل شده جهاني دنياي در انزواگرايانه برخورد با
تاثيرگذاري قدرتهاي روي دنباله به منفعلانه برخورد با
نظر در را واقع‌نگري تهاجمي ، برخورد با نيز و مي‌پردازيم
نمود خواهيم مواجه جهاني عظيم نيروي با را خود نگرفته ،
.داشت نخواهيم را آن برابر در مقابله تاب كه
و نگرش چهارچوب بايد شدن جهاني روند با فعال برخورد
اسلامي جمهوري خارجي سياست اجراي و تدوين در حاكم راهبرد
-دنبال‌نمود1 را هدف دو مي‌بايست كه دهد ، شكل را ايران
جايگاه و حقوق به دستيابي -ايران 2 فعلي جايگاه ثبيت
(23).ايران مناسب
قرار توجه مورد را سازي جهاني ابعاد تمامي اينكه براي
دنبال به اينكه تا نمايد تصميم‌گيري فعالانه بايستي دهد ،
(24).باشد جهان كشورهاي
دارد رو پيش را چالش اين ناخواسته يا خواسته ايران
محصولات و تبليغاتي فرهنگي ، مسايل در لذا و (شدن جهاني)
صحنه در ما بدانيم بايد مي‌كنيم عرضه كه نظري و فكري
.هستيم جهاني رقابت
جهاني است ، چنين اين فردا جهان دورنماي شدن جهاني بحث در
هم ، به شبيه فرهنگ‌هاي بزرگ ، بازار يك با عام قانون يك با
مشابه قضاوت مشابه ، كردن فكر نحوه حتي و جهاني الگوهاي
(25).است مطرح...و
:از عبارتند كه دارد غالب وجه دو شدن جهاني مي‌شود گفته
سرمايه‌داري اقتصادي وجه در.فرهنگي وجه و اقتصادي وجه
نيز فرهنگي وجه در و افكند خواهد سايه برجهان غربي نوع
بشر حقوق و دموكراسي مثل غرب فرهنگ شاخصهاي از بسياري
(26).مي‌گيرند را ديگر ارزش‌هاي جاي
را خود چشم جهاني تحولات اين برابر در نمي‌توانيم ما
.يافت نخواهد تحقق هرگز شدن جهاني كه وبپذيريم ببنديم
در جهانشمولي نوعي باشد ، دسترس‌هم از دور شدن جهاني اگر
محيطي زيست و نظامي مسايل تكنولوژي ، فرهنگ ، اقتصاد ، بخش
شدن ، جهاني سمت به حركت بي‌ترديد.دارد وجود اكنون هم
در.است گذاشته ما روي پيش را جديدي فرصت‌هاي و چالشها
فردا جهان شرايط در بيشترباشد ، ما قدرت هرچه چالشها اين
هرچه.ببريم سود است ممكن حتي يا و مي‌شويم متضرر كمتر
.مي‌شويم بلعيده باشيم ضعيف‌تر
مي‌شود بلعيده فردا دنياي در ضعيف و كوچك كشور يك بي‌شك
قوي مسلط قدرتهاي و بود خواهد بازنده صحنه‌ها همه در و
.داد خواهند مسير تغيير خود نفع به را چيز همه
در شده برنامه‌ريزي و علمي صورت به نتوانيم ما فردا اگر
حضور جهاني بازار در نتوانيم اگر كنيم ، رقابت جهاني صحنه
و صنعت در بازنده تنها نه بازنده‌ايم ، ما كنيم ، پيدا
(27).حكومت و جامعه اداره صحنه در حتي تكنولوژي
سوري جواد
:پانوشتها
در تحقيقاتي مراكز و تحقيق بررسي" خوش‌فر غلامرضا (12
"اجتماعي -اقتصادي توسعه
شماره 15 رهيافت ، 1375 ، - 13
برنامه در تحقيقات كاركرد و جايگاه در پژوهش و مجلس - 14
دوم و اول
تكنولوژي و علم جايگاه ، در جانعليزاده حميدرضا - 15
نخستين مقالات ، خلاصه جهان كشور با 39 مقايسه در ايران
درايران ، 1375 عالي آموزش سمينار
پيشين منبع - 16
برنامه در تحقيقات كاركرد و جايگاه" پژوهش و مجلس -17
"دوم و اول
تحقيقات و علوم فرايند آسيبشناسي" منصوري رضا دكتر -18
اسفند 1379 همشهري ، 6 ،"ايران در
آبان 1378 و مهر شماره 28 ، پژوهش ، و مجلس -19
ص 124 مهر 1376 ، و شهريور عالي ، آموزش پيك -20
عصر براي امروز ايران پيشنهاد" فريدزاده جواد محمد (21
آبان 1378 همشهري 25 "شدن جهاني
پيشين منبع (22
امروز ، صبح ،"ما جايگاه و شدن جهاني روند" مزروعي علي (23
مهر 1378 26
شماره 163 بولتن آن ، عواقب و سازي جهاني طرح بررسي (24
سيما و صدا مرزي برون خبري امور
و شدن جهاني" روحاني حسن دكتر با گفت‌وگو (25
ايران ، 29/8/79 ،"نظام ناكارآمديهاي
جديد ومعيارهاي جهاني سرمايه:سترگ تمدن" مظفري مهدي (26
صص پاييز 1379 ، چهاردهم ، سال خارجي ، سياست فصلنامه "تمدن
665662
و شدن جهاني" روحاني حسن دكتر با گفت‌وگو (27
"نظام ناكارآمديهاي
تحول مساله و عرب جهان در سياسي نظام‌هاي
استمرار و
از شماري فقدان با اخير ، سال دو در عربي كشورهاي:اشاره
مواجه حاكميت در فرزندانشان جانشيني و تاريخي رهبران
كشورهاي در هم و سلطنتي كشورهاي در هم كار اين.بودند
ماهيت و شكل موضوع و شد انجام شيخ‌نشين‌ها يا جمهوري
به دستيابي شيوه و عربي كشورهاي سياسي نظام‌هاي در تغيير
.ساخت مطرح را حاكميت
به مصري نويسنده دو توسط نام همين با كتابي اخيرا
منتشر و چاپ بيروت در سعد ونيفين هلال علي‌الدين نام‌هاي
.است شده
تحول مساله و عرب جهان در سياسي نظام‌هاي" كتاب
بيان از و دارد نظريه‌پردازي و تعميم به گرايش واستمرار ،
پرهيز متعين ، و مشخص حالت‌هاي در وتعمق مصداق‌ها
و اشكال براي تئوريك نظر از مي‌كوشد كتاب اينميكند
و كند نظريه‌پردازي عربي كشورهاي در حاكميت‌ها انواع
.سازد مشخص را آنها تحول و تغيير به مربوط مسائل‌حساس
و مهم معياري كه "مشروعيت مرجع معيار" مورد در مولفان
را مرجع سه است عرب جهان امروز سياسي زندگي اساسي‌در
مجموعه يا سنتي مرجع (مي‌كنند1 ذكر اين‌مشروعيت براي
رهبر طي‌آن كه وعشايري قبيله‌اي عرف و ديني سنت‌هاي
و نقش‌دين به ايمان با و آنها به احترام خلال از سياسي
.مي‌آورد دست به را شوندگان حكومت خشنودي سنت ،
.كاريزما يا تاريخي شخصيت يا شخصي مرجع (2
اجرايي قواعد و نهادها مجموعه يا قانوني -عقلاني مرجع (3
روند و مي‌شود مربوط سياسي جانشيني سازماندهي به كه
.مي‌دهد سامان را فرايندسياسي
عربي مشروعيت‌هاي
به فرد ، حاكميت نظام بر مبتني عربي هاي نظام مشروعيت
جنبش يا انقلابي مشروعيت به بلكه بازنمي‌گردد ، فرد
كه آن همه از مهمتر.آن‌بازمي‌گردد امثال يا و تصحيحي
نمي‌گيرند قرار تحليل‌انتقادي معرض در "مشروعيت‌ها" اين
.نيستند مقايسه قابل امروز جهان معاصر ي"مشروعيت‌ها" با و
قرار آنها اساس بر عربي مشروعيت‌هاي كه مقوماتي ميان در
مشروعيت شاخصهاي با مقايسه براي جايي مي‌گيرند
.ندارد وجود آزادانه‌ملت‌ها گزينش انتخاباتي‌و
و عربي نظام‌هاي ميان كه مي‌كند احساس كتاب خواننده
.ندارد وجود پيوندي هيچ آنها ، حاكميت زير ملت‌هاي
خاص كه مي‌كنند صحبت ويژگي‌هايي مجموعه از مولفان
نيز سوم جهان يا جنوب كشورهاي ساير و است عربي كشورهاي
:از عبارتند اينها.دارند اشتراك ويژگي‌ها اين در آنها با
از بردن رنج و منابع محدوديت ، وابستگي ، تجربه‌استعمار ،
فهرست اين در.آن بحران‌هاي و مرحله‌گذار مشكلات
ديده ضعف اين اثر و دولت ضعف و سستي ويژگي ويژگي‌ها ،
ديگري صحبت‌هاي "منابع محدوديت" درباره نيز.نمي‌شود
در و عرب جهان در منابع فراواني‌اين زيرا مي‌شود ،
ولع و برانگيختگي‌حرص علل از عموما ، كشورهاي‌جنوب
در نيست‌بلكه منابع در مشكل.است بوده استعمارگران
بهره‌برداري‌از ساماندهي و درست مديريت و بهره‌برداري
.آنهاست
"عربي سياسي نظام‌هاي فضاي" با برخورد زمينه در نويسندگان
:مي‌كنند بحث اساسي محور سه روي بر
تجربه جغرافيايي ، موقعيت شامل اجتماعي زمينه:نخست
.سياسي فرهنگ و اقتصادي منابع اجتماعي ، تكوين استعمار ،
تاريخ دربرگيرنده كه اساسي وقانون قانون چارچوب:دوم
تجربه‌قانون آنها ، انتشار شيوه اساسي ، قوانين تدوين
قوانين مشترك‌ميان ويژگي‌هاي و عربي كشورهاي در اساسي
.كشورهاست اين اساسي
نخبگان ، ايدئولوژي‌ها ، ميان آن از و سياسي فرايند:سوم
.است مدني جامعه سياسي‌ونهادهاي احزاب
ژئوپليتيك براي مهمي چارچوبهاي محورها ، اين از يك هر
منابع تركيبجمعيت ، منطقه‌اي ، سياسي روابط منطقه ،
سياسي‌عربي نظام‌هاي در است‌كه امور ديگر اقتصادي‌و
نمي‌خورد چشم به ديگري‌كه بزرگ محور اما دارند ، تاثير
در نظام‌ها كه است بين‌المللي محيط بين‌المللي‌يا روابط
شمايل و شكل بر محيط اين تاثير نيز و حركت‌مي‌كنند آن
قرائت‌ژرف‌و هيچ.آنهاست استمرارياتغيير و نظام‌ها
سياست عرصه‌هاي در چه -جهاني تحولات بازتاب انتقادي‌از
استمراردر يا تغيير احتمالات بر -تبليغات يا اقتصاد يا
.ندارد وجود عربي شيوه‌رايج‌درحاكميت‌كشورهاي
محورهاي‌ياد به مربوط بحث در چه‌كه آن اين ، بر افزون
حاكم عربي نظام‌هاي تحرك بر كه چارچوبي به‌عنوان- شده
محيطها اين كردن‌مستقيم مرتبط نمي‌خورد ، چشم به -است
يا سياسي نظام‌هاي طبيعت استمراردر يا تغيير اشكال با
درباره تحليلي مثلا.آنهاست در حاكميت تداول شيوه‌هاي
جوان‌وجود ظهورلايه و عربها جمعيت توزيع واقعيت
در و است جامعه لايه پرجمعيت‌ترين كه لايه‌اي.ندارد
باعث داردكه قرار خارجي جهاني و سياسي تاثيرات معرض
به را حكومتي‌كشورهايشان نظام‌هاي ماهيت جوانان مي‌شود
ساير يا جهان دموكراسي‌هاي با را آنها و بگيرند پرسش
.مقايسه‌كنند حكومتي شيوه‌هاي
نظام‌ها تكامل
چشم‌انداز" كه است داده وعده مقدمه كتابدر اين گرچه
بررسي"استمرار و تغيير جنبه‌هاي از را نظام‌ها تطور
بي است كنوني واقعيت‌هاي به محدود آن بحث‌هاي كند ، اما
نظام‌ها اين آينده بررسي‌اشكال يا پيش‌بيني به كه آن
دموكراسي همانند پيچيده‌اي مسائل بررسي در نيزبپردازد
شده ياد كتاب كه درچارچوببحث‌هايي و عرب جهان در
.هستيم اختصارگويي‌روبه‌رو با مي‌پردازد بدانها
كه مي‌كنند مطرح متفاوتي‌را نظر كتاب ، مثلانويسندگان
قالبها از رهايي به نياز دموكراتيك جو تدارك":مي‌گويد
".دارد ممارست‌دموكراسي زمينه در اشكال‌الگوها و
دارد ، وجود توافق سياسي ، كثرت‌گرايي اهميت درباره گرچه
شكل ، پلوراليسم‌ضرورتا اين كه نيست معنا بدان اين اما
هست‌به غرب در كه صورتي به مدني نهادهاي و احزاب تعدد
عشايري و قبيله‌اي ساختارهاي و شوراها بلكه.خودبگيرد
فراهم ومشاركت گو گفت‌و براي چارچوببهتري مي‌تواند
در كه-عرب شبه‌جزيره كشورهاي در را كشمكش‌ها و سازد
نظر اين.برساند پايان به -خويش‌اند سياسي ابتداي‌تكامل
است ، سياسي‌قبيله نقش خواهان‌لغو كه انديشه‌اي با
مي‌شود نيروهايي رهايي به منجر امر اين زيرا دارد ، تباين
.مي‌كنند تهديد مربوطه‌را درجوامع ثبات كه
در كه است اين مي‌كند مطرح وجهي چنين‌چند متني كه مشكلي
مختصر و سريع شيوه‌اي به پيچيده بسيار مساله‌اي مورد
تحليل به وصفي تحليل از نامانوسي طور به و برخوردمي‌كند
.مي‌آورد روي معياري نقدي
درمحتواي كه مي‌كند مطرح را شده ، انديشه‌اي ياد كتاب
بويژه سياسي ، نظام‌هاي تز تحكيم و موجود وضع تثبيت خويش ،
اشكال كه تزي.دارد نظر در فارس‌را خليج منطقه در
خليجي جامعه ويژگي‌هاي" مساله و مي‌كند رد دموكراسي‌را
را"دموكراسي با آن عدم‌تناسب و عام طور به عربي يا
بهانه عملابه كتاب نويسندگان عبارتي به.مي‌كند مطرح
اين"استمرار" كنار در"تغيير" حساب به و"ثبات حفظ"
.مي‌گيرند قرار نظام‌ها
جهان استقلال‌يافته كشورهاي‌تازه توسط كه بهانه اين
را خود سستي شد ، گرفته كار به قرن نيم از بيش طي و سوم
چيزي شده ياد ثبات مشخص‌نشد زيرا.است رسانده اثبات به
باعث كه نيست سركوبحاكميت از ترس اشكال از جزشكلي
فساد ، نابرابري ، فقر ، ثبات ، عدم همچون دشواري‌هايي مي‌شود
به.نشود وحل زيرزمين‌برود به آن همانند و احتكار
رويارويي‌با جاي وبه بود توهم‌آميز ثبات ، عبارتي
كمك به آنها هنگام زود حل و زمان از استفاده بحرانهاو
بعدي زمانهاي به را بحران‌ها انفجار سياسي ، آزادي‌هاي
آنجا و اينجا در بحران‌ها رويارويي‌با گرچه.كرد موكول
عمل دردهاي از گزيري اما مي‌گذارد ، باقي نيز منفي آثار
.نيست جراحي
نت الجزيره:منبع
بني‌طرف عزيزي يوسف:ترجمه
|
