رسانه‌ها بين‌المللي حاكميت و شدن جهاني
:مقدمه
اما مي‌شود ، معرفي خودجوش پديده‌اي گرچه شدن ، جهاني
گسترش از جلوگيري و كنترل براي كه است علتهايي معلول
اين در.گيرد قرار كندوكاو مورد بايد آن شرط و قيد بدون
بررسي مورد زاويه چند از پديده اين تا شده سعي مقاله
و ويژگي‌ها خاستگاه ، شكل‌گيري ، روند ابتدا درگيرد قرار
مورد مي‌گذارد پيرامون جهان اوضاع بر كه تاثيري همچنين
قسمت اين بامطالعه كه آنجا از اما.است شده واقع كنكاش
ريشه داشته قصد نويسنده كه كند فكر خواننده شايد
اين اجتماعي و اقتصادي بيماري‌هاي و سياسي بي‌ثباتي
به ديگري قسمت در سازد ، مربوط بيروني عوامل به را جوامع
اشاره نيز جنوب جوامع نيافتگي توسعه دروني زمينه‌هاي
اين شكل‌گيري در رسانه‌ها كه نقشي سوم ، قسمت در.است شده
بررسي مورد دارند بين‌المللي نابرابري‌هاي تعميق و پديده
. است گرفته قرار
انديشه و فرهنگ
آن گيري شكل مراحل و شدن جهاني
صورت توانست كه شد روبه‌رو اساسي تحرك دو با بشري تاريخ
انقلاب يكيدهد تغيير را انسان اجتماعي زندگي ماهيت و
و شد شروع انگلستان از هيجدهم قرن در كه بود صنعتي
كه طوري به.داشت همراه به خود با مختلفي پيامدهاي
اين.دانست بشري زندگي جديد مرحله سرآغاز را آن مي‌توان
به موجب و كرده متحول را تجارت و توليد ساختارهاي انقلاب
توانايي حال عين در اما.شد جهان مختلف مناطق وابستگي هم
راه كه طوري به داشت ارزاني كشورها رابه جمعي انهدام
حوادث اين دل از و شد باز عيار تمام جنگهاي براي
حوادث عبارتي ، به.كردند ظهور بين‌المللي سازمانهاي
فرهنگي و اقتصادي اجتماعي ، سياسي ، تحولات و معاصر تاريخ
.دانست صنعتي انقلاب پيامدهاي از مي‌توان جرات به را جهان
در موثر عامل و بسترساز عنوان به را رنسانس نقش اگرچه
ياد از نبايد نوآوري زمينه‌هاي رشددهنده و افكار تنوير
.برد
و گرديد استوار كشاورزي در انقلاب بر صنعتي انقلاب
روند.گرفت صورت كشاورزي توسعه با همگام صنعتي پيشرفتهاي
با ابتدا صنعت كه رفت پيش شكلي به اروپا شدن صنعتي
بر متكي و تدريج به بزرگ صنايع و شد آغاز كوچك كارگاههاي
كشاورزي بخش دو توسعه.يافتند پيدايش قبلي مهارت و دانش
به را مي‌داد خدماتي كمك آنها به كه سومي جمعيت صنعت ، و
.كرد وارد اجتماعي زندگي عرصه
را آن اروپا كه خاصي نظم از جنوب كشورهاي توسعه روند اما
بلكه.نگرديد برخوردار بود داده قرار خود كار سرلوحه
پيش يكديگر با هماهنگي بدون اقتصادي گوناگون بخشهاي
به كشاورزي فرآورده‌هاي مازاد پشتيباني بدون صنعت.رفتند
غرب از كوركورانه تقليد به بزرگ صنايع.كرد پيشرفت اجبار
خارج از كه بود شبيه جوجه‌اي به ظريفي قول به و آمد پديد
جوجه‌هاي به زدن لگد به شروع و شود گذاشته آشيانه‌اي در
از مادر كه شود فربه آنقدر كه طوري به كند آشيانه اصلي
.بماند عاجز او غذاي تامين
بدون رشد موجبات شدند مستقر شهرها در كه صنايع اين
خدمات بخش تا شدند باعث و كرده فراهم را آنها برنامه
كشاورزي و صنعتي زيربناي با مقايسه در سرويس‌دهي براي
جمعيت عظيم رشد عوامل ، اين از جداي.كند رشد حد از بيش
در ديگري پيامدهاي نمي‌گرفت صورت مشاغل رشد با متناسب كه
در اين بنابرآورد بوجود جوامع اين اجتماعي نظام عرصه
نتوانست عملا بخشها از يك هيچ اقتصاد ناموزون رشد اثر
.باشد جامعه نيازهاي جوابگوي و كرده رشد
روز به روز صنعتي پشتوانه با توانست غربي جامعه عوض ، در
نيازهاي اشباع علت به و يافته دست بيشتري توليد مازاد به
اينجا دربپردازد مرزها درآنسوي بازار جستجوي به داخلي
انقلاب" عنوان تحت آن از كه غربي انقلاب دومين كه بود
شتافته سرمايه‌داري اقتصاد كمك به مي‌شود ياد "الكترونيك
كه.كرد فراهم را آن توسعه و حيات و تداوم زمينه‌هاي و
.گرفت نظر در مي‌توان آن براي مهمتري نقش جهت اين از
كه طوري به كرد ، خارج بن‌بست حالت از را نظام اين زيرا
به و بيفزايد خود توسعه بر آن كمك با توانست آزاد اقتصاد
دست به را جهاني اقتصاد كه كند پيدا دست پيشرفت از سطحي
.گيرد
عدم بن‌بست با خود رشد از مرحله‌اي در كه سرمايه‌داري
تا گرديد بدل امپرياليسم به شد مواجه بازار تقاضاي
جذب لزوم و شده ياد اشباع از بعديابد تداوم بتواند
امري سرمايه‌داري "جهاني توسعه" ديگر ، كشورهاي بازارهاي
قرن اوايل و نوزدهم قرن در اگرچه ضرورت اين.گرديد ضروري
جنگ پايان دليل به و دهه 1950 در اما داشت وجود بيستم
طور آنكرد پيدا جدي شكل كمونيزم گسترش خطر و دوم جهاني
دهه اوايل در آمريكا ، مقتول جمهوري رئيس كندي ، اف.جان كه
گسترش" كه كرد اعلام برلين ديوار پاي در 1960
قرار اولويت در آمريكا براي جهاني سطح در سرمايه‌داري
".دارد
سيستم در اساسي تغييرات ايجاد مساله اين تحقق براي اما
ضروري‌به هدف (جنوب)كشورهاي فرهنگي و اقتصادي اجتماعي ،
.يافت دست آن به الكترونيك انقلاب كمك به كه مي‌رسيد نظر
در شوميكر و راجرز كه طور آن را ارتباطات اگر اين بنابر
(1)مي‌دانند اجتماعي تغييرات اساس خود ، "نوآوري نشر" كتاب
انقلاب پي در سرمايه‌داري جهان حقيقت در كنيم ، فرض
و لازم بسترهاي كردن فراهم براي بازار ، به نياز و صنعتي
و اجتماعي موانع حذف جهت در ارتباطات از حياتبخش ،
صورت را استفاده نهايت جنوب كشورهاي در موجود اقتصادي
.كرد پيدا سلطه جهاني عرصه بر آن بوسيله و مي‌دهد و داد
رابا الكترونيك و صنعتي انقلاب دو تاثيرات بخواهيم اگر
انقلاب كه كرد خواهيم مشاهده كنيم ، مقايسه يكديگر
ماهواره‌ها و ابركامپيوترها قالب در امروز كه الكترونيك
-فكري وابستگي شهرنشيني ، به بخشيدن شتاب در مي‌كند ، جلوه
غربي ، ارزشهاي كردن نهادي طبقاتي ، شكاف غرب ، به اقتصادي
.است داشته عميقي تاثير...و مغزها فرار بيكاري ، رشد
يا خدماتي اقتصاد سمت به را جهان الكترونيك انقلاب
اشتغال الگوهاي و كار ماهيت در و كرده هدايت اطلاعاتي
از عمده‌اي بخش كه طوري به.نمود ايجاد زيادي تغييرات
شدن خودكار از ناشي صنعتي ، كشورهاي در فعلي بيكاري سطح
اين از نيز جنوب جهان كشورهاي كه است خدمات و صنايع
رشد" يك وضعيت اين در رشد.نمانده‌اند كنار بر مساله
.مي‌شود خوانده"شغل بدون
بنابر كه (الكترونيك انقلاب)بشر سرنوشت‌ساز انقلاب دومين
شد باعث پيوست ، بوقوع سرمايه‌داري به كمك براي و مقتضيات
در بويژه اقتصادي و فرهنگي سياسي ، اجتماعي ، فعاليتهاي تا
شوروي فروپاشي از پس خصوصا دوم جهاني جنگ از پس سالهاي
قدرتمندتر روز هر سرمايه‌داري كه كند پيدا سوق سمتي به
و كند پيدا سلطه جهان بر "دلار هژمونيك" نظام و گرديده
كه طوري آن.يابد نمود جهاني شكل در امپرياليسم
:مي‌گويد "Race and class " مجله سردبير "سيوانادان"
باشد ، سرمايه‌داري مرحله آخرين امپرياليسم اگر"
(2)".است امپرياليسم مرحله آخرين جهان‌گرايي
طي در و الكترونيكي رسانه‌هاي كمك به صنعتي انقلاب وارث
در را خاصي استانداردهاي كه حالي در "جهاني‌سازي" فرآيند
خود به همگون‌سازي ويژگي و مي‌دهد تعميم جهاني سطح
بوجود سطح اين در نيز را عميقي شكافهاي اما مي‌گيرد
اقتصاددان و متفكر سميرامين ، پروفسور قول به و است آورده
ميان ثروت نابرابر توزيع تقويت شدن جهاني ويژگي" معاصر
توسعه بخشهاي ميان فاصله افزايش و جهان بخشهاي‌مختلف
(3)".است جهان نيافته توسعه و يافته
تضمين را سرمايه‌داري حيات آنچه گفت بايد اين بنابر
وضعيت از كه مكانهايي يعني است "مكاني ناهمگوني" مي‌كند
نقاط بر مي‌كنند سعي برخوردارند توسعه لحاظ از بهتري
نيافتگي توسعه تا كرده حاكميت اعمال نيافته توسعه
.كند فراهم را ايشان بيشتر پيشرفت زمينه بتواند ديگران
در "فضا سياسي اقتصاد" ديدگاه در كه نظريه اين بنابر
سرمايه‌داري است ، برخوردار زيادي اهميت از توسعه ، مباحث
و اقتصاد عملا بازار بر سلطه و جهاني عرصه در پيشرفت با
به اگرچه و.گرفت دست در را كشورها زندگي زواياي ديگر
يافتند ، دست نسبي استقلال به جنوب كشورهاي سياسي لحاظ
و نموده حفظ غرب به را خود وابستگي ديگر ابعاد در اما
اقتصاد.ماند حاكم آنها اجتماعي زندگي بر سابق الگوهاي
در ناخودآگاه به‌طور ظاهري‌شان حيات تداوم براي آنها
اكنون كه طوري به شد ادغام جهاني سرمايه‌داري اقتصاد
.دارند خود اقتصاد بر ضعيفي تسلط
آن در گرفته صورت حوادث و سال 1989 از بعد مساله اين
با تنش‌زدايي سياست پيگيري و برلين ديوار تخريب مانند
سوي از كه "اروپايي مشترك خانه" نظريه قالب در غرب
نظام فروپاشي از پس.يافت بيشتري شدت شد مطرح گورباچف
عليه مقاومت سنگر آخرين سال 1991 ، در شوروي كمونيستي
قدرت يك شدن حاكم سمت به جهان و رفته بين از سرمايه‌داري
آن.شد اساسي تغييرات دچار جهان سرنوشت و كرد حركت جهاني
به را آن دارندورف مانند انديشمندان از برخي كه طوري
(4).مي‌دانند اهميت داراي سال 1945 اندازه
به رسيدن براي هدفي به رسيدن از بعد كه سرمايه‌داري نظام
زمينه‌هاي در مي‌پردازد ، سرمايه‌گذاري به جديد هدف
تاكيد مطلق آزادي ديدگاه بر بين‌المللي روابط گوناگون
در كه "آزاد تجارت نظريه" اقتصادي زمينه در.است داشته
از جهاني بازارهاي در كه مي‌شود تمام كشوري نفع به واقع
غرب شعارهاي سرلوحه است برخوردار قوي‌تري رقابتي موقعيت
يك واقع در كه "اطلاعات آزاد جريان" سويي از.دارد قرار
مي‌شود محسوب اطلاعات و اخبار نامتعادل و يكطرفه جريان
از يكي اقتصادي منافع كه گرديده تبليغ غرب سوي از نيز
و اقتصادي نابرابر شرايط چنين در.است آن پنهاني اهداف
كه داده دست از را نوآوري قدرت جنوب كشورهاي اطلاعاتي ،
شده‌اند شمال كشورهاي خام مواد تامين براي محلي طرفي از
فروش براي آنها جمعيت از مملو بازار ديگر طرف از و
قرار شمال كشورهاي اختيار در غربي شده ساخته كالاهاي
.مي‌گيرد
برخورد" عنوان تحت مقاله‌اي در جيكبسون و كاكس
مورد اين در "بين‌المللي سازمان مطالعه به تصميم‌گيري
جهاني كار تقسيم يك توليد شدن بين‌المللي":مي‌گويند
تحولات جهاني كار تقسيم اين در كه مي‌كند ايجاد
مي‌شود ، متمركز هسته ناحيه نام به ناحيه‌اي در تكنولوژيكي
درون به فزاينده نحوي به كالا مادي كه‌توليد حالي در
مكانيزم‌هاي را دو اين و مي‌يابد انتقال پيرامون نواحي
مي دارندپيوند قرار هسته ناحيه در كه كنترل
منزله به ارتباطي رسانه‌هاي فضايي چنين در (5) ".دهند
از جلوگيري و اوضاع مهار براي و فكري كنترل تكنولوژي‌هاي
.دارند قرار هسته ناحيه اختيار در وضعيت اين از خروج
جوامع اقتصاد در تخريبي مداخله با جهاني سرمايه‌داري
.است كرده روبه‌رو چالش با را حياتشان زواياي تمام جنوب ،
مي‌توان را پيرامون جهان كشورهاي اقتصادي فقر كه آنطور
اثبات براي.دانست جهاني سطح در مبادله نابرابري نتيجه
جهان در متعادلي و آزاد بازار هيچ كه گفت بايد ادعا اين
و اجتماعي سياسي ، زمينه‌هاي در نظر اين.ندارد وجود
چانه‌زني‌ها ، جريان در.است تعميم قابل نيز فرهنگي
سازمان و ثروتمندتر آگاهتر ، نيرومندتر ، كه طرفي مسلما
در كه آنجا از و مي‌شود پيروز مي‌كند عمل يافته‌تر
سازمان دليل به جهاني ، فرهنگي و سياسي اقتصادي ، بازارهاي
صنعتي كالاهاي قيمت شمال ، كشورهاي مقاومت قدرت و يافتگي
آنها توسط جنوب كشورهاي اوليه مواد طرفي از و كشورها اين
خود توانايي روز به روز پيرامون كشورهاي مي‌شود ، تعيين
فقر دام به و داده دست از مركز كشورهاي برابر در را
.مي‌شوند گرفتار
زمان در كه مكانيزم‌هايي كه مي‌كنيم مشاهده واقع در
متصل صنعتي مراكز به را پيرامون اقتصادهاي استعمار ،
با جهاني اقتصاد نظام.است نكرده اساسي تغيير مي‌نموده ،
ستيز تا شده باعث فاصله‌ها نمايش و اموركشورها در مداخله
در مردم گوناگون قشرهاي و كند بروز جنوب جهان در طبقاتي
.گيرند قرار هم مقابل
ملت -دولت روابط و داخلي سياسي مسائل از بسياري بنابراين
از ناشي هستيم آن شاهد هم‌اكنون كه مانده عقب كشورهاي در
اين در سرمايه‌داري دنياي وقتي حتي.است نابرابري اين
سرمايه‌گذاري اين مي‌كند ، سرمايه‌گذاري به اقدام مناطق
سوي از كه وامهايي.است نابرابري گسترش راستاي در
جنوب كشورهاي به خاصي پروژه‌هاي براي شمال كشورهاي
وادار ضعيف كشورهاي از برخي و بوده مشروط مي‌شود پرداخته
اقتصادي منافع جهت در كه بپذيرند را پروژه‌هايي مي‌شوند
برخي كه كمكي.داخلي نيازهاي رفع تا است دهنده كمك كشور
آنها كه است اين مي‌كند كشورها اين به پرداختي وامهاي از
اينكه ديگر و داده نجات موقت طور به مالي ناتواني از را
اين اماكنند خريداري مي‌توانند بيشتري خدمات و كالاها
اين اقتصادي توسعه به وامها اين حد چه تا كه موضوع
.دارد شده انجام واردات نوع به بستگي مي‌كند كمك كشورها
سياسي -اجتماعي سياستگذاري‌هاي ضعف دليل به كه است مسلم
كه لوكس كالاهاي واردات صرف وامها اين كشورها اين در
حساب به مولد سرمايه‌گذاري درحقيقت توسعه‌اندو معارض
زمينه اين در كه هم كشورهاييميشود نمي‌آيند
كاملي نظارت اقتصادشان بر و داشته سختي سياستگذاري‌هاي
.مي‌دهند دست از را غرب از كمك دريافت شانس باشند ، داشته
تا آنچه توجيه براي آزاد تجارت طرفداران و غربي كشورهاي
مطرح را "بين‌المللي كار تقسيم" بحث شد گفته حال به
تامين كه پيرامون ميان تجارت بر حقيقت در كه مي‌كنند
ساخته كالاي كننده صادر كه مركز و است خام مواد كننده
براي است توجيهي اصل اين.مي‌گذارد صحه مي‌باشد شده
.مي‌گردد نفوذ تحت مناطق در صنعت توسعه مانع كه سياستهايي
اجرا به فرامليتي عظيم شركتهاي مديريت تحت كه اصلي
.درمي‌آيد
احراري ابراهيم
دارد ادامه
:پانوشت‌ها
و راجرز -فرهنگي ميان رهيافتي نوآوري‌ها ، رسانش -1
انتشارات -كرمي عزت‌الله و فنايي ابوطالب:ترجمه -شوميكر
ص 9 -(1376)دوم چاپ -شيراز دانشگاه
روابط نظريه -تابستان 1379 -خارجي سياست فصلنامه -2
ص 369 -رجايي فرهنگ دكتر /شده جهاني دنياي در بين‌المللي
ص 371 -همان -3
صفحه 362 -همان -4
انتشارات شركت -صعب ابي ژرژ -بين‌المللي سازمان مفهوم -5
صفحه 122 -فرهنگي و علمي
|
