گسترش با مقابله پايدارراه توسعه
خشك مناطق در بيابانها
محيطبان يك گلايه‌هاي بازتاب
گسترش با مقابله پايدارراه توسعه
خشك مناطق در بيابانها
: درآمد
تهديد را دنيا زمينهاي سطح سوم يك بيابان‌هاحدود گسترش
قرارداده تاثير تحت را نفر زندگي 850ميليون و مي‌كند
است زمين كره اراضي وسعت %جهاني41 خشك اراضي وسعت.است
.آسياست در آن %و 32 است پراكنده قاره‌ها همه در كه
كشاورزي اراضي آن هكتار ميليون ها 5/145 زمين اين از
هكتار ميليون شده ، 5/457 تخريب آن %كه 30 است شده آبياري
ميليون و 4556 شده تخريب آن %كه 47 است ديم اراضي آن
.است شده تخريب آن %كه 37 مي‌باشد مراتع آن هكتار
سالانه جهان سطح در بيابان‌زايي از ناشي اقتصادي خسارات
كه 20913 است شده برآورد (آمريكا) دلار ميليون 42308
.آسياست به مربوط آن دلار ميليون
خشك نيمه و خشك اقاليم نيز را ما كشور مساحت %از 90 بيش
طبق.است فراگرفته سال در ميليمتر متوسط 250 بارندگي با
مناطق وسعت بر هكتار هزاران سالانه شده اعلام آمار
رشد با كه است حالي در اين.مي‌شود افزوده كشور بياباني
بهره‌برداري شدت افزايش و طرف يك از كشور جمعيت فزاينده
بياباني مناطق مساحت بر روز به روز ديگر طرف از اراضي از
براي جدي تهديد يك روند اين مي‌شودو افزوده كشور
.مي‌شود محسوب ايران بياباني مناطق در واقع شهرهاي
بحرانهاي درگير كنوني عصر اندازه به هيچگاه جهاني جامعه
تقريبا 24.است نبوده بيابان‌زايي به مربوط اكولوژيكي
(نايروبي 1977) متحد ملل بيابان‌زايي كنفرانس از سال
.است بوده ناچيز بيابان‌زايي عليه مبارزه اما گذشته
در جديدي راه گرفته پند گذشته از كه رسيده آن زمان اكنون
پايدار توسعه كه نباشيم غافل نيز نكته اين از.گيريم پيش
بسيار فقير كشورهاي در واقع بياباني و خشك مناطق در
تنها گذشته در شده انجام فعاليتهاي.است مشكل و پيچيده
فني روشهاي روي تمركز و بالا از كردن ديكته صورت به
.است بوده تخريب فرايند نمودن معكوس يا و كنترل پيشگيري ،
سنتي روشهاي كه دارند اعتقاد پروژه‌ها اين دست‌اندركاران
نيازمند و نداشته چنداني كاربرد بيابان با مبارزه
دولتها توسط بايد نيز اصلاحات اين و است اساسي اصلاحات
به منجر كه اراضي از استفاده جديد روشهاي تا گيرد صورت
.يابد انتقال روستانشين مناطق به مي‌گردد پايدار توسعه
براي كافي توان محلي جوامع كه باورند براين همچنين آنها
.ندارند را بيابانها گسترش با جدي مقابله
فرهنگي ، واقعيات به توجه بدون كه طرزتفكر اين سال 1980 از
تكنولوژيهاي بهترين كاربرد و انتقال اقتصادي ، -اجتماعي
قوت كند حل را بيابان‌زايي مشكل نمي‌تواند نيز جهاني
ساختار محلي ، تشكيلات قبيل از واقعياتي وجود.است گرفته
رفتار فاميلي ، روابط جنس ، نژاد ، اجتماعي ، طبقات قدرت ،
كار ، نيروي اقتصادي ، انگيزه‌هاي بازار ، خانواده‌ها ،
همگي مديريتي تمهيدات و اراضي مالكيت مهاجرت ، الگوهاي
(بيابان‌زدايي پروژه‌هاي قبيل از) كوششي هر موفقيت براي
.بود خواهد موثر به‌غايت گردد انجام توسعه راه در كه
بدون بيابان‌زدايي پروژه‌هاي اجراي در موفقيت بنابراين
محلي افراد كامل شركت بدون و واقعيات اين آوردن حساب به
امكان‌پذير پروژه‌ها اجراي و طراحي بخشهاي تمام در
.بود نخواهد
و تحقيقاتي هماهنگ روشهاي اجراي با بايد محلي سطح در
بين پيوستگي‌هاي در كنوني پيچيده مشكلات اجرايي‌حل
نظر در حالت دراين.گيرد قرار توجه مورد طبيعت و انسان
حياتي ، فيزيك فرايندهاي و فاكتورها جنبه‌ها ، گرفتن
.است اهميت حائز جامعه كل تشكيلاتي و اقتصادي -اجتماعي
و بوده لازم منابع فاقد كه مردمي توسط بيابان‌زايي پديده
.مي‌گيرد صورت آسانتر ندارند تصميم‌گيريها در نقشي
كردن معكوس حتي يا و بيابان‌زايي كنترل براي بنابراين
زيركاملا موارد به توجه منطقه‌اي و محلي سطح در آن جهت
:است ضروري
.محلي منابع كنترل در بيشتر اختيارت اعطاي -1
از بيشتر استفاده راستاي در مردم توانايي افزايش -2
.بيشتر توليد به نيل براي منابع
.تصميم‌گيري مراحل تمامي در بومي مردم دادن شركت -3
از بيشتر كارائي با خود سازماندهي در توانايي افزايش -4
تشكيلات با افقي روابط داشتن و محلي نمايندگي ايجاد طريق
.ديگر جوامع
.آنها برجسته نقش و روستايي زنان به بيشتر توجه -5
:دارد بسزايي نقش زير فاكتور دو به توجه نيز ملي سطح در
.مشاركتي و دموكراسي ساختارهاي كيفي و كمي افزايش -1
.اداري و سياسي تمركز عدم -2
ديم اراضي در پايدار توسعه
خشن و سخت محيطزيست نامنظم ، باران علي‌رغم خشك اراضي در
تداوم بشري اجتماعات زندگي محيطي ، ناپايدار روابط و
دنيا به تمدنها و مذاهب بزرگترين سال هزاران طي و داشته
.است شده ارائه
هكتار ميليون جهان 5/457 خشك اراضي هكتار ميليون از 6150
ملل سازمان برآورد براساس.مي‌شود شامل ديم اراضي را آن
است بوده سكنه ميليون داراي 300 ديم مناطق سال 1987 تا
.است گرديده تعداد اين از نيمي گريبانگير بيابان‌زايي و
كشت به خشك مناطق در كه اراضي از دسته آن حاضر حال در
آنها توان اما نيستند ، كشت مناسب مي‌يابند ، اختصاص ديم
پيشرفتهاي.بالاست بسيار پايدار دامي محصولات توليد در
تغذيه ، بهبود محيط ، سالم‌سازي بهداشت ، زمينه در شده انجام
واردات قبيل از نهادهايي وجود همچنين و ارتباطات ايجاد
و انسان توجه قابل جمعيت افزايش به منتج خارجي كمكهاي و
.است گرديده دام
كه مي‌شود احساس موارد اين به توجه با لذا
بدون (ديمزارها) اراضي اين از حد از بيش بهره‌برداري‌هاي
و اصلاحي فعاليتهاي انجام بدون و آنها ظرفيت به توجه
مناطق اين در بيابان‌زايي روند كه است شده باعث احيايي
يك به تا مي‌رود گرفته‌و خود به بيشتري شتاب روز هر
گرفتن نظر در بنابراين شود ، تبديل محيطي زيست فاجعه
.است بديهي امري منطقه‌اي برنامه‌ريزيهاي در زير موارد
.دام و انسان جمعيت رشد نرخ كاهش -
عمليات انجام با مراتع به بازده كم ديمزارهاي تبديل-
.احيايي و اصلاحي
افزايش و بومي مردم كردن آگاه جهت لازم آموزشهاي ارائه -
.آنان مشاركت
مرتعي اراضي در پايدار توسعه
آن %37(خشك مناطق) مرتعي اراضي هكتار ميليون از 4556
در متاسفانه (1989) جهاني بانك گزارش طبقاست شده تخريب
در چه و آفريقا در چه مرتعي بهبوداراضي و توسعه زمينه
تكنولوژي ، از كامل استفاده عدم بخاطر نقاط ساير
وابسته تشكيلات و موسسات نبود و اصولي غير سياستگذاريهاي
از بسياري.است گرديده منجر شكست به شده انجام تلاشهاي
يك اجراي و اساسي ارزيابيهاي عدم خاطر به بزرگ پروژه‌هاي
قيودات و محدود تكنولوژي همچنين و وپيشاهنگ نمونه طرح
بوده قرار كه موفق مدلهاي سوي به را ما اقتصادي -اجتماعي
شباني جماعات مناسب استراتژيهاي و اهداف برگيرنده در است
.است ننموده هدايت باشد ،
توليدات آفريقا ، شمال و نزديك خاور كشورهاي بيشتر در
صحرانشينان توسط وسيع سطح در چرا طريق از مراتع دامي
.مي‌گردد انجام خشك مناطق در مهاجر
تخريب اصلي عوامل از يكي كه گفت بتوان صراحت به شايد
از تلفيقي اينكه بدتر و مي‌باشد دام بي‌رويه چراي اراضي
متحرك ، نيمه و تحرك كم دامداريهاي توسط دامداري و زراعت
سطح افزايش بين اين در.مي‌گيرد انجام كه است سال سالهاي
بين اصطكاك ايجاد (ديمكاري به مراتع تبديل) ديم اراضي
.است نموده بيشتر را مرتعي گياهي پوشش و دام
اعمال از حاصل تخريب اصلي مراحل "ژيله" و "لوررو"
:مي‌دارند بيان اين‌طور را انساني بي‌رويه
كنترل ، بدون آتش‌سوزي قطع ، اثر در چوبي گونه‌هاي كاهش -
شدن نفوذ قابل غير دامهاو توسط بوته‌ايها حد از بيش مصرف
.دامها پايكوبي اثر در خاك سطح
.مرغوب علوفه‌اي يكساله گراسهاي شدن ناپديد -
.مرتعي اراضي به خوراك خوش كمتر بوته‌ايهاي هجوم -
.اراضي شدن لخت -
موفقيت شرط شك بدون شده انجام مختلف بحثهاي به توجه با
توسعه خصوصا) توسعه پروژه‌هاي اجراي و برنامه‌ريزي در
تمامي گرفتن نظر در بياباني و خشك مناطق در (پايدار
:است شده نقل زير در كه است مواردي
وشركت شباني و روستايي جوامع با نزديك ارتباط ايجاد -1
.محلي اداري حتي مديريتي‌و كارهاي در آنها دادن
در دامداري سيستمهاي در معني‌دار اصلاح نوع تشديد -2
.مدت كوتاه
و ارزيابي سرمايه‌گذاري ، جهت درازمدت برنامه‌ريزي -3
.توسعه پروژه‌هاي اجراي اطلاعات‌در ثبت
و ملي دراقتصاد شباني جامعه بخش آوردن حساب به -4
يك ايجاد براي آنها ترغيب و تشويق براساس سياستگذاري
.مبالغه‌آميز يارانه‌هاي اعمال بدون اقتصادي باثبات وضعيت
و اراضي در تصرف به كه مقررات و قوانين ارائه لزوم -5
.بپوشد عمل سردجامه نواحي در چرا اجازه
از قبل وضع به شده تخريب مراتع بازگرداندن و احياء -6
:طريق
.توسعه‌اي و احياء اصلاحي ، عمليات انجام -
.دامگذاري نرخ كاهش -
.انساني جمعيت رشد نرخ كاهش-
منطقه يك مردم اتصال طريق از جمعيتي فشار توزيع -
.است كمتر جمعيت كه نقاطي به پرجمعيت
.مختلف شعب با علوفه بانك ايجاد -7
پيش‌بيني مكانيسم يك ايجاد دهنده ، هشدار بخش ايجاد -8
.مترقبه غير حوادث و بحرانها كننده
.سوخت كردن فراهم در برنامه‌ريزي -9
موانع رفع طريق از دامها توليد راندمان اصلاح -10
.اصلاح‌نژاد و مديريتي بهداشتي ، تغذيه‌اي ،
.آموزش و ترويج تحقيق ، زمينه‌هاي در ملي موسسات تقويت -11
و راديو روزنامه‌ها ، ) جمعي رسانه‌هاي طريق از آموزش -12
.(تلويزيون
اعتقادات به توجه با اخلاقي گروههاي از استفاده -13
.مردم مذهبي
مديريت ارشد كارشناس تنگستاني كورش:گردآوري و ترجمه
بياباني مناطق
:منابع
از بهره‌برداري.همكاران ، 1374 و عوض كوچكي ، -
.مشهد فردوسي دانشگاه انتشارات (ترجمه) مرتعي بوته‌زارهاي
خشك ، اراضي در مراتع جهاني سيماي.ابوالقاسم ، 1370 متين ، -
.نهم شماره مرتع ، و جنگل علمي مجله
JDRC 1994- Desertification, The Way forward.Reports
Vol.33 num.2
محيطبان يك گلايه‌هاي بازتاب
حفاظت مناطق از يكي به دوستان از گروهي با گذشته هفته
حال همه در طبيعت ، به سفر.بوديم رفته طبيعي شده
خشكسالي يكي:زد خنج ما سفر بر چيز دو اما.فرح‌افزاست
و بود تفتيده را دامنه‌ها و خشكانده را آبها هرز كه
.داشت بسيار شكوه روزگار از كه محيطباني گفته‌هاي ديگري
نمي‌آمد بر دستمان از دعاكاري جز خشكسالي از رهايي براي
نيز را محيطبانان بسته فرو كار از گره گشودن چاره و
ستون اين در زحمتكش و شريف محيطبان آن گلايه‌هاي انتشار
سخن سينه يك از است اندكي مي‌خوانيد پي در آنچه.دانستيم
ويلان كمر و كوه اين توي شب تا صبح..":داشت او كه
با كنيم؟ تحمل وعده بايد كي تا چه؟ كه خوب ، اما ، .هستيم
نمي‌رسد ، هم تومان هزار صد به حقوقم كار سابقه سال 26
هزار شصت پنجاه حداكثر شايد حتي جوانتر محيطبان‌هاي
يا مسكن مثل رفاهي امكانات هيچ‌گونه.بگيرند حقوق تومان
و كارمندان از قشر كدام.نداريم هم...و مصرف تعاوني
براي كسي سالهاست چرا هستند؟ محروم اينقدر دولت ماموران
اين كنار ، به مزايا و دستمزد بحث حالا نمي‌كند؟ كاري ما
عملا ما تلاش گاه مي‌بينيم كه مي‌سوزاند را ما دل بيشتر
مثلا از زيرا ;ندارد كشورمان طبيعت حفظ در تاثيري چندان
آنها از يكي كنترل مي‌كند ، تخريب را طبيعت كه عاملي ده
. نيست ما اختيار ديگردر تاي نه آن وكنترل ماست عهده به
جدي چندان هم ما حقوق غاز چندر همين پرداخت براي حتي
حقوق كه است ماه سه منطقه همين محيطبان‌هاي مثلا نيستند
سطح چراسازمانم اين توي كه سالهاست من..نگرفته‌اند
مي‌كند؟ تنزل بيشتر روز به روز تصميم‌بگيران كارشناسي
محل چشم‌بسته پلنگ ، مي‌گفتي كه كارشناساني آن هستند كجا
مي‌شمردند؟ بر يكي يكي را ايران پلنگ‌هاي همه شب آن اقامت
حفاظت منطقه هر در مي‌دانستند كه مرداني آن هستند كجا
كجا جونده؟ چند خزنده ، چند هست ، پرنده چند ايران شده
جئوگرافيك نشنال توي حتي تحقيقات‌شان كه مرداني هستند
مانده يوزپلنگ چند ايران براي بداند كه كيست مي‌شد؟ چاپ
كه كيست اصلا طلايي؟ عقاب چند هما ، چند آهو ، چند است ،
حفاظت منطقه واقعا ايران در شده حفاظت منطقه چند بداند
"بداند؟ كه كيست هستند؟ شده
از كه داشت ، هم ديگري حرف‌هاي البته محيطبان ، اين
.مي‌گذريم در آنها واگويه
كرمي ناصر
|
