مهاجرتها جهت تغيير زمينه‌ساز ;امكانات
:دانشگاه مدرس و جمعيت‌شناس زنجاني ، حبيبالله دكتر *
در روستاها به بازگشت به افراد تشويق كه است اين واقعيت
روستايي مهاجران.نيست كارساز مهاجرتها دادن جهت تغيير
دست از روستاها در را خود زندگي ادامه و كار امكانات
اين خلق نيازمند روستاها به آنها بازگشت.داده‌اند
درروستاهاست آنها براي امكانات
:دانشگاه مدرس و جامعه‌شناس عليزاده غلامرضا دكتر*
زندگي به دسترسي براي كه اجتماعي گروههاي از پاره‌اي
بزرگ شهرهاي به و كرده ترك را خود تولد محل بهتر
مشكلات دچار بزرگ شهرهاي در زندگي مدتي از پس آمده‌اند
در و مي‌شوند روانشناختي و فرهنگي ، ، اقتصادي اجتماعي
امكان بزرگ شهرهاي در زندگي هزينه گراني و تورم مقابل
مي‌دهند دست از را زندگي استمرار و زيست
، مهاجرت زمينه‌سيماي در شده انجام بررسي‌هاي طبق
پيدا فزاينده‌اي روند تهران استان داخل در جمعيت جابجايي
علت به روستايي مهاجرتهاي سهم ديگر سوي ، از است كرده
ميزان كاهش و كشور كل در روستايي جمعيت نسبي سهم كاهش
به افراد تشويق و يافته تقليل روستاها در جمعيت رشد
كارساز مهاجرتها جهت تغيير در نيز روستاها به بازگشت
زيربنايي امكانات آمدن وجود به مي‌رسد نظر به.نيست
نقاط در توليدي سرمايه‌گذاري آموزشي ، امكانات معيشتي ،
جمعيت جذب و جمعيت جايي به جا تثبيت نظر از افتاده دور
موانع ديد بايد حال.باشد موثر كوچكترمي‌تواند نقاط به
رفع براي پيشنهادي راهكارهاي چيست؟ زمينه اين در موجود
مي‌باشد؟ چه آنها
چيست؟ مهاجرت
دانشگاه محقق و مدرس جامعه‌شناس ، عليزاده ، غلامرضا دكتر
اشاره اساسي محور يك عنوان به مهاجرت تعاريف و مفاهيم از
روش‌شناسي نگاه از":مي‌گويد مورد اين در و مي‌كند
در:كرد تعريف خاص و عام معناي دو در مي‌توان را مهاجرت
ساكن و اصلي سرزمين ترك از است عبارت مهاجرت عام معناي
خاص معناي در. دائم يا موقت طور به ديگر سرزمين در شدن
مي‌شود اطلاق جمعيت جابجايي يا تحرك مهمترين به مهاجرت
خود اقامت محل افراد انفرادي يا دسته‌جمعي صورت به يا كه
به مهاجرت ديگر اصطلاح درميدهند تغيير دائم به‌طور را
به بازگشت قصد بدون كه مي‌شود اطلاق جمعيتي جابجايي‌هاي
خود كه مهاجرت‌هايي بين اين در و مي‌گيرد انجام مبدا
كه مي‌شود انجام قبلي نقشه بدون يا و تدريجي يا و بخودي
".مي‌گويند پراكندگي بلكه نمي‌شود گفته مهاجرت آنها به
است اجتنابپذير مهاجرت
كارشناسان اغلب اعتقاد همچنين و شده انجام بررسي‌هاي طبق
پديده با هميشه كشورمان در جامعه‌شناسي و جمعيت‌شناسي
موارد بسياري در و نيست آن از گريزي و مواجهيم مهاجرت
.است داشته رشد به رو روند
در دانشگاه مدرس و جمعيت‌شناس زنجاني ، حبيبالله دكتر
تهران استان مهاجرتي سيماي ترسيم در":مي‌گويد مورد اين
داخل در جمعيت جابه‌جايي كه است مهم امر اين به توجه
در نفر هزار از 463 و كرده پيدا فزاينده‌اي روند استان
فاصله 65 در نفر و 136هزار ميليون يك به تا 65 فاصله 55
كه است اين واقعيت":مي‌دهد ادامه وي".است رسيده تا 75
كرد ، پيدا افزايش قبل دوره به نسبت درصد مهاجرت 67 روند
شامل را شهرستاني داخل مهاجرتهاي افزايش‌نه‌تنها اين
ديگر از مهاجرت داشته شديدتري افزايش كه مي‌شود
بيش تهران منطقه داخل در ديگر شهرستانهاي به شهرستانها
اين به تهران استان خارج از مهاجرت و شده برابر از 2
:مي‌افزايد زنجاني".است شده افزوده درصد حدود 19 استان
و بوده درصد سال 65 ، 3/30 در روستايي مهاجرتهاي سهم"
يكي تقليل اين.كرده پيدا تقليل درصد به 1/20 سال 75 در
است كشور كل در روستايي جمعيت نسبي سهم كاهش دليل به
نهايتا كه روستاهاست در جمعيت رشد ميزان كاهش ودوم
".مي‌دهد قرار تاثير تحت را روستايي مهاجرت
كشور در":مي‌گويد مورد اين در عليزاده ، نيز غلامرضا دكتر
به مهاجرت سو يك از.مواجهيم مهاجرتها انواع با
.داريم ديگر روستاهاي به روستاها بخش از نزديك سرزمينهاي
شهرهاي از و كوچك شهرهاي به روستاها از مهاجرت همچنين
مهاجرت يا كوچ. هستيم كوچ شاهد ما بزرگ ، شهرهاي به كوچك
".برون‌مرزي مهاجرت يعني خارج كشورهاي به بزرگ شهرهاي از
محدوديت يا موانع ;مهاجرت
با عقيده‌اند اين بر جمعيت‌شناسان و شناسان جامعه اغلب
دارد وجود شهرها و روستاها در كه محدوديتهايي به توجه
از مهاجرتها دادن جهت تغيير به را افراد نمي‌توان
نظر به اما.كرد تشويق بالعكس يا شهرها به روستاها
.سري‌موانع‌مي‌توان‌اين‌امرراتحقق‌بخشيد مي‌رسدبارفع‌يك
اسلامي آزاد دانشگاه علمي هيات عضو شيخاوندي ، داور دكتر
به توجه با":مي‌گويد مورد اين در نيز تهران شمال واحد
و تهران بزرگ شهرهاي در تسهيلات و امكانات بودن محدود
مساله جمله از دارند جمعيت ميليون يك از بيش كه شهرهايي
كه افرادي براي زندگي گراني و شهرها آلودگي و مسكن كمبود
سنين در كه عده‌اي هستند ، كم مشاغل و محدود درآمد داراي
به مي‌دهند ترجيح هستند بازنشستگي سن در ويژه به بالا
امكانات از آنجا در آنكه شرط به بازگردند خود شهرستانهاي
با":مي‌دهد ادامه وي".باشند برخوردار مسكن ويژه به زندگي
وسايل روستاها و كوچك شهرستانهاي اكثر در اينكه به توجه
كساني براي ندارد وجود شده تصفيه آبلوله‌كشي مثل اوليه
وضع اين با انطباق كرده‌اند ، زندگي شهرها در مدتها كه
چه تا افراد اين كه نيست معلوم نتيجه در است دشوار تاحدي
با را خود زندگي اصلي درموطن توانست خواهند حد
".دهند ادامه محدوديتهايي
:مي‌گويد مورد اين در نيز زنجاني ، حبيبالله دكتر
در روستاها به بازگشت به افراد تشويق كه است اين واقعيت"
روستايي مهاجران.نيست كارساز مهاجرتها دادن جهت تغيير
دست از روستاها در را خود زندگي ادامه و كار امكانات
اين خلق نيازمند روستاها به آنها بازگشت.داده‌اند
اشتغال ، مسكن ، مسالهروستاهاست در آنها براي امكانات
رفع براي چاره‌انديشي و زندگي براي امن محيطي تامين
بازگشت به باشد موثر مي‌تواند روستاها در اساسي نيازهاي
".مهاجران
اغلب روستايي مهاجران اينكه ديگر نكته":مي‌دهد ادامه وي
واقع در و مي‌كنند پيدا استقرار شهرهاي‌بزرگ پيرامون در
ما اگر.مي‌زنند دست روستا به روستا از مهاجرت نوعي به
پيراموني روستاهاي به را افراد امكاناتي چه كه بشناسيم
و بود خواهيم آنها مهاجرت علت متوجه خوبي به مي‌كشاند
واقع در ندهيم دخالت را عامل اين خود محاسبات در وقتي تا
اوضاع و شرايط":مي‌كند تاكيد زنجاني".رفته‌ايم بيراهه به
اقتصاد آنكه به توجه با خشكسالي مخصوصا اخير احوال و
تا گرفته دامداري از يعني خود مختلف ابعاد در كشاورزي
اين از شدت به آن نظاير و باغداري تا كشت و دامپروري
صورت به هم سازماني هيچ و ديده آسيب خشكسالي يعني مساله
و است نداده قرار توجه و بررسي مورد را مساله اين جدي
و شده خشك روستاها در روستايي درآمدي منابع نتيجه در
".است نمانده باقي مهاجرت جز چاره‌اي او براي
كه اشتغال جديد منابع ايجاد طبيعتا":مي‌دهد ادامه وي
در مي‌تواند باشد كشاورزي غير بايد آن عظيم بخش بي‌ترديد
".باشد موثر روستايي مهاجرتهاي تشديد از جلوگيري
ازگروههاي پاره‌اي":عليزاده ، مي‌گويد غلامرضا دكتر
را خود تولد محل بهتر زندگي به دسترسي براي كه اجتماعي
زندگي مدتي از پس آمده‌اند ، بزرگ شهرهاي به و كرده ترك
فرهنگي و اقتصادي و اجتماعي مشكلات دچار بزرگ شهرهاي در
گراني و تورم مقابل در مرور به و مي‌شوند روانشناختي و
استمرارزندگي و زيست امكان بزرگ شهرهاي در هزينه‌زندگي
از بزرگ شهرهاي در مسكن مشكل ويژه به.مي‌دهند دست از را
براي بزرگ شهرهاي در زيستن امكان كه است مسائلي عمده
ناممكن اوقات غالب در و ازموارد بسياري در را مهاجرين
وي ".مي‌دهد شكل روستاها سمت به حركت جريان به و مي‌سازد
سوي از و مي‌گيرد انجام سويي از پديده اين":مي‌دهد ادامه
براي آب كمي و كشاورزي زمين‌هاي بودن محدود دليل به ديگر
بخش بودن نزولي بازده قانون تابع و كشاورزي فعاليتهاي
ديگر سويي از و هستيم روستاها از خروج شاهد ما كشاورزي
از به‌ويژه بزرگ شهرهاي در زيستن توان انساني گروههاي
را روستاها سمت به آنها حركت و ندارند را اقتصادي بعد
از حركت اينكه كما":مي‌دهد ادامه وي".مي‌كنيم مشاهده
برون مهاجرتهاي همان كه را ديگر كشورهاي به بزرگ شهرهاي
، است شده مشهور مغزها فرار به اخير وسالهاي است مرزي
از كاستن براي كشورها از بسياري اساس براين. مي‌بينيم
بخصوص صنايع كرده‌اند سعي مهاجرت پيامدهاي‌آسيبشناختي
منابع به سرزمين آمايش برنامه‌هاي به توجه با را كوچك
".كنند ايجاد اشتغال آنجا در و برده مختلف
با را تبديلي صنايع اين بر علاوه":مي‌افزايد عليزاده
مستقر روستايي مناطق در كشاورزي توليدات به توجه
حل را روستائيان درآمد مشكلات هم بتوانند تا ساخته‌اند ،
و كوچك صنايع سمت به را روستايي جمعيت افزايش هم و كنند
شهرهاي به آنها مهاجرت از و كرده هدايت روستا جنب تبديلي
وجود به را زيادي اجتماعي مشكلات خود با كه بزرگ
".كنند جلوگيري مي‌آورند
چيست؟ راهكارها
و شهرها به روستا از مهاجرت مشكل حل براي مي‌رسد نظر به
رفع براي و نمود رفع را محدوديتها مي‌بايست بالعكس يا
در كه سرگذاشت پشت را زيادي راههاي بايد نيز محدوديتها
.مي‌شود اشاره آنها از برخي به ذيل
مسلم آنچه":مي‌گويد ارتباط اين شيخاوندي ، در داور دكتر
شهرهاي به مهاجرت بار كردن كم براي بايد مسئولين است
در معيشتي زيربنايي امكانات تهران به‌ويژه بزرگ
احتمال هم تا آورند فراهم را بزرگ روستاهاي و شهرستانها
نيروي بتوان هم و كنند فراهم بيشتر را بوميان ماندگاري
كه را مددكاران و پرستاران و پزشكان مانند ماهر انساني
به مي‌كنند زندگي بيكار صورت به بزرگ شهرهاي در
:مي‌دهد ادامه وي".داشت اعزام دورافتاده شهرستانهاي
از خانواده‌ها مهاجرت علل از يكي نيز آموزشي امكانات"
كه است بزرگ شهرهاي سوي به كوچك شهرستانهاي و روستاها
از ناشي مهاجرتهاي از مي‌تواند مطلوب سطح در آن تامين
شيخاوندي".كند پيشگيري بهداشتي و آموزشي امكانات كمبود
در توليدي سرمايه‌گذاري اصولا آن بر علاوه":مي‌افزايد
يا و جمعيت فعلي پراكندگي تثبيت نظر از دورافتاده نقاط
".مي‌تواندايفاكند مهمي كوچكترنقش حتي‌جذبجمعيت‌به‌نقاط
:مي‌گويد مورد اين در نيز زنجاني حبيبالله دكتر
جدي مطالعه مهاجرت مسئله با برخورد راهكار عمده‌ترين"
جدي مطالعه هيچ ايران در مورد اين در. است مسئله اين
و كارشناسي غير فردي نظرهاي اظهار و است نگرفته صورت
".است غيرعلمي
اولين زمينه اين در واقعيت شناخت كه است معتقد زنجاني
شناخته واقعيتها تا":مي‌گويد مورد اين در و است قدم
اين در مهم نكته و بود خواهد بي‌ثمر برنامه‌ريزيها نشود
از شناخت با متخصص و خبره اشخاص كه باشد آن بايد زمينه
اساسي مسئله اين آن پيامدهاي و مهاجرت مسئله مختلف ابعاد
به ظاهري و صوري مطالعات والا كنند مطالعه كشور در را
ثمري سرمايه و وقت اتلاف جز و رسيد نخواهد مطلوبي نتيجه
پس شايد فعلي شرايط در":مي‌دهد ادامه وي".داشت نخواهد
در جمعيت آرايشي نظام در اساسي تجديدنظر مطالعه اين از
و باشد ضروري جمعيت توزيع باز ديگر عبارت به سرزمين سطح
زمينه اين در منطقه‌اي مزيتهاي و زمين كاربري اصل براساس
".شود اقدام
مورد در كه مطالعاتي" كه مي‌كند تاكيد پاسخگو اين
يافته‌هاي از نتيجه‌گيري بيشتر گرفته صورت مهاجرتها
بسيار سرشماري‌ها در مهاجرت اطلاعات چون سرشماري‌هاست
زيادي انتظار نبايد مطالعات اين از بنابراين.است محدود
داشته آن چگونگي تبيين و مهاجرت علل تعيين زمينه در
سوالات با ديگري موردي مطالعات مقابل در.باشيم
و كشاورزي جامع طرحهاي مثل موردي طرحهاي در تفصيلي‌تري
داده‌هاي به گرفته صورت شهري و منطقه‌اي طرحهاي يا
جزيي و موردي مطالعات اين.است رسيده متفاوتي و ارزشمند
جانبه همه يك‌سياستگذاري در آنها از نمي‌توان و است
مناطق در مهاجرت كلي خصوصيات كه چند هر.كرد استفاده
پيامدهاي و مهاجرتي مسيرهاي انگيزه‌هاي و علل مطالعه
خاتمه در زنجاني".مي‌كند مشخص خود حد در را آنها
اطلاعات بررسي‌ها از بسياري در":مي‌گويد صحبتهايش
مهاجران خانوار مانده‌هاي باز.است آمده دست به محدودي
و شهر به مهاجرت از مهاجران كه مي‌دهد نشان روستاها در
به رضايت اين و هستند راضي آن پيراموني روستاهاي يا
مهاجر به خود خودبه و مي‌شود منتقل روستاها ساكنان
".مي‌انجامد روستاها شديدتر زيستي
شرايط در":مي‌گويد مورد اين عليزاده ، در غلامرضا دكتر
ضرورت بزرگ شهرهاي به بي‌رويه مهاجرت از كاستن براي فعلي
كوچك صنايع استقرار سمت به سرزمين آمايش برنامه‌هاي دارد
و ظرفيتها با آن كامل ارتباط و روستاها مجاورت در
مانيز كه باشد اولويت‌هايي از روستايي مناطق استعدادهاي
جوان نيروي از روستاها شدن خالي از تا گيريم كار به بايد
كه مي‌دهد نشان آمارها":مي‌دهد ادامه وي".شويم مانع
ميانگين و است سكنه از خالي ايران روستاي هزار حدود 30
رفته بالا شدت به روستاها در موجود انساني گروههاي سني
رفتن كه شكل‌گيرد نوعي به بايد توسعه برنامه‌هاي ولي است
باشد توليدمشوقي و آنجا در زندگي ادامه و روستاها به
هواي با طبيعت در زيستن براي اجتماعي گروههاي ساير براي
".طبيعي امكانات و پاك
دباغ‌زاده مرجان
|
