طبيعت و انسان بين تناسب
قرآني اسوه‌هاي اسوه (ص)محمد
طبيعت و انسان بين تناسب
( پاياني بخش ) زيست محيط الهيات
داماد محقق مصطفي سيد الله آيت
ميان در اخير ، دهه‌هاي در هم آن بيستم ، قرن در حال هر به
از ناشي مستي از بشر برطبيعت سلطه و فتح شوق و شور
آنچه كه است دريافته و شده هشيار طبيعت فتح و غرور احساس
بشريت يعني فاتح موجود خود ارزش شده تخريب ميان اين در
اتفاق به قريب اكثريت لااقل و خوشبختانه.است بوده
اصل كه دارند باور امر اين بر امروز جهان انديشه صاحبان
كه اين جاي به و است گرفته قرار تهديد شرف در انسان وجود
مخلوقات بگيرد ، تصميم تكنولوژي و علم ارزش مورد در انسان
.شده‌اند تبديل او اعتبار و ارزش تعيين معيارهاي به انسان
نظر تجديد جهان به نسبت عمومي نگرش در كه است آن وقت
:"شوئن" قول به و كند
عقل چيست ، بشر مي‌كند تعيين كه نيست انسان عقل اين ديگر"
يا شيمي يا فيزيك يا ماشين بلكه چيست ، حقيقت چيست ،
اين تحتميكند تعيين را موضوعات اين كه است بيولوژي
كه است "فضايي" به متكي بيشتر چه هر بشر فكر و ذهن شرايط
و علم اين سپس است شده ايجاد و خلق وي خرد وسيله به
(10)".مي‌كنند خلق را بشر خود نوبه به كه هستند ماشين
جاي كه جهان علمي مراكز بيداري و توجه عليرغم اما
محدود محيط از اعتراض صداي تاسف باكمال است ، خوشبختي
عمق كه مباحث اين صاحبنظران و محيطزيست حفظ طرفداران
عمومي وجدان هنوز و نمي‌رود فراتر دريافته‌اند ، را فاجعه
نهايي ، حل كه‌راه درحالي است نشده هشيار بشريت جامعه
در كه مادام و مي‌طلبد را بشري اهتمام و يكپارچه حركت
زمين كره در ساكن انسان‌هاي عموم دل زواياي و اعماق
به او از بيرون جهان همه به نسبت محبت و مهرباني احساس
زيست‌محيطي بحران نگردد ، جايگزين غرور و سلطه احساس جاي
.كرد نخواهد فروكش
مقطع ، اين در مشكل حلال و حقيقي چاره‌ساز ما نظر به
گذشته به نسبت بشر امروزاست اديان نگرش به مجدد بازگشت
.دارد اديان تعليمات پذيرش براي بيشتري آمادگي مراتب به
مفاهيم فهم شده ، بيشتر شعورش و درك كه اندازه همان يعني
آن به‌ويژه مي‌پذيرد ، بيشتر و مي‌فهمد بهتر نيز را ديني
و الحادي نگرش‌هاي بودن ناكارآمد به نسبت معاصر بشر كه
ذائقه و دارد تجربه خود ، طبيعي محيط از معنويت جداسازي
از نادم امروز بشر.است چشيده كاملا را آن تلخ نتايج او
و بازگشته خداوند به و است الهي درگاه وتائب خويش گناه
ديني رجال و موسسات براي فرصت اين.مي‌خواهد تقصير عذر
عرضه و دين بازخواني با است‌كه ارزشمند و حساس بسيار
خويش گناه به كه را امروز زمان ، بشر با آن متناسب
و منابع به استناد با و بپذيرند محبت آغوش به است ، معترف
يقين به و بازگرداند طبيعت به را قداست ديني اصيل متون
بنگرد ، خويش محيط جهان به ديني باورهاي با همراه بشر اگر
.گرفت نخواهد صورت تخريبي چنين هيچ‌گاه
تمام شامل جهاني ، و وسيع مفهومي با دين ، از ما منظور
مطالعه مورد عنوان اين به كه است جهان‌بيني‌هايي و عقايد
آنچه به جا اين در ما نظر پس.گرفته‌اند قرار تحقيق و
تعريف "برتر قدرتي برابر در انسان تسليم" را دين كه
توحيدي اديان و يگانه خداي به ناخواه خواه و مي‌كند
محدود جهان ، رسمي و بزرگ اديان اصطلاح به يا برمي‌گردد ،
اعمال شرايع‌و اصول از است مجموعه‌اي رسمي دين.نمي‌شود
خاص ملكوتي قدرت با انسان بين ارتباط برقراري هدف با كه
ما منظور اما.مي‌گيرد صورت اجتماعي ، گروه يا جامعه يك
مربوط كردارهايي و گفتارها پندارها ، تمام به حاضر بحث در
به محيطزيست از حراست و حفظ با ارتباط در كه مي‌شود
ديگر به و مي‌شوند واقع موثر غيرمستقيم يا مستقيم صورتي
معني جهان به كه است عقيدتي سيستم هر اينجا در دين سخن
امر و مي‌سازد دگرگون به‌جهان آدمي‌را نگرش و مي‌دهد
از روشي و دروني نيرويي يعني اخلاق ، و وجدان كاربرد به
بدي از دوري و نيكي به سفارش بر مبتني دنيوي كردن زندگي
اصلي هسته درستكاري و معنويت با همراه جهان‌بيني.مي‌كند
مراد دين از كلمه وسيع مفهوم به كه است عقايدي تمام
.مي‌كنيم
اين عام معناي همين به اديان كه است ، آن نكته اين شاهد
.ندارد ابراهيمي اديان به اختصاص امر اين و دارند را نقش
با نيز آنجا در مي‌كنيم ، مراجعه هندويي سنت به كه هنگامي
مي‌شويم مواجه طبيعت پخته‌راجع‌به متافيزيكي اعتقاد يك
را علم از بسياري شكوفايي و رشد كه است رهگذر همين از و
طريق از آنها ، از بعضي كه مي‌بينيم هندويي دين درآغوش
سنت در.تاثيرگذاشته‌اند نيز غرب بر واقع در اسلام
جلب مايا يا و آتمان ودانتايي ، اعتقاد را ما توجه هندويي
يك به‌عنوان نه وجود ، عالم آن در كه اعتقادي مي‌كند ،
را "متعالي خود" كه حجابي به‌صورت بلكه مطلق ، واقعيت
شبيه بسيار نگاه اين و (11)مي‌شود ملحوظ مي‌دارد پوشيده
عرفان در.اسلامي عرفان در صفات و اسماء نظريه به است
حق صفات و اسماء مظاهر است آن در آنچه و جهان اسلامي ،
.كرد خواهيم اشاره آن به آينده سطور در كه است
آئين در همچنين و تائوئيسم در به‌ويژه شرقي ، اديان در
اهميت ادراك و طبيعت به نسبت سرسپردگي نوعي كنفوسيوس
اهميت از درجه بيشترين حائز كه مي‌بينيم را آن متافيزيكي
همراه به طبيعت ، با احترام‌آميز برخورد شيوه هميناست
روشني به نسبت آگاهي نوعي و نمادگرايي نيرومند احساس يك
در متافيزيكي حقايق منظر در آن شفافيت و كائنات وضوح و
تقويت شدت به را نگرش اين شينتويي دين.مي‌شود يافت ژاپن
در به‌ويژه دور ، خاور هنر در كه روست همين از و است كرده
تمثالهاي طبيعي ، مناظر نقاشيهاي ذن ، و تائوئي سنتهاي
ايجاد بيننده در احساسي لذت يك صرفا آنها هستند ، راستين
اتحاد وسيله و زيبايي و رحمت و لطف حامل بلكه نمي‌كنند ،
همان نكته اين درست و (12).متعالي‌اند حقيقت با اشتراك و
:مي‌گويد مسلمان عارف شيرازي سعدي كه است معنايي
كنند ميوه به نظر تنگ‌چشمان
بستانيم تماشاگران ما
اصل پرتو در را مسيحيت تاريخ كه چنان الاهي ، اديان در
خواهيم كنيم ، مرور شرقي كيهان‌شناسانه و متافيزيكي
كه شويم موفق طبيعت مطالعه سنت نوعي كشف به توانست
جديد كلام ارزيابي براي پيشينه‌اي صورت به مي‌تواند
.كند عمل طبيعت به نسبت مسيحيت
ديني نگاه در طبيعت مشاركت به خاصي ارجاعات عتيق عهد در
در كه يوشع شهود در است جمله آن از كه دارد وجود حيات از
مي‌بندد عهد گياهان و جانوران با صلح حفظ براي خداوند آن
اعم حيوانات ، همه تا مي‌شود داده فرمان نوح به وقتي يا و
آنها رابطه يا بودن مفيد به بي‌توجه يعني ناپاك و پاك از
يا بكر طبيعت شيوه همين بر (13).كند حفظ را بشر با
پناه نيز و مجازات و محاكمه براي مكاني به‌عنوان بيابان
.مي‌شود پنداشته بهشت از بازتابي يا و تامل و تفكر و بردن
يهودي دين در بعدها طبيعت ، به تامل روي از نگاه سنت اين
خويش حيات به "حسيديم" و "قبالائي" مكتب دو هر در و
.داد ادامه
پژمرده با (ع)مسيح عيسي حضرت بعثت و مرگ جديد ، عهد در
كيهاني خصلت به اشاره كه شده همراه طبيعت شكوفايي و شدن
در خلقت همه كه داشت اعتقاد نيز مقدس پولس.دارد مسيح
.است سهيم گناهان بازخريد
و شرك از نگراني علت به اوليه ، كليساي زمين ، مغرب در
تدريج به آن ، مقابل در عكس‌العمل انگيزه به و بت‌پرستي
منفك آن از كلي به و گرفت جدايي خويش ، پيرامون دنياي از
فقط مثبتشان ، معناي در بيابان ، بهشت‌و واژه‌هاي حتيشد
و مجزا نهادهايي به‌عنوان و صومعه با بعدها و كليسا با
شرقي ، كليساي در كه حالي در و (14).شدند شناخته متمايز
جنبه بيشتر و گرفت قرار تاييد مورد كماكان طبيعت در تامل
حيات براي پشتيباني مثابه به طبيعت كرد ، پيدا محوري
همه كه آمد وجود به اعتقاد اين و گرديد ملحوظ معنوي
مجدد ظهور در عالم و است سهيم رستگاري و نجات در طبيعت
.مي‌شود بازسازي و احيا نو ، از مسيح حضرت
اوليه پدران از ايرنائوس ، و "اوريگن" اينجانب ، براي
رابه‌وجود "طبيعت الهيات" كه يوناني ارتدوكس كليساي
:لوگوس آنها.مي‌باشند برخوردار بالايي اهميت از آوردند ،
بلكه ندادند اختصاص دين ، و بشر به تنها را "كلمه‌الله"
.برده‌اند كار به مخلوقات همه و طبيعت كل مورد در همچنين
است اوريگن پيروان از كه جديد قيصريه اهالي از "باسبل"
:مي‌نويسد خويش "آفرينش روز شش" كتاب در
مي‌انديشيد ، همان چمن يا علف دانه يك به راجع شما وقتي"
(15)."مي‌كند شمارااشغال ذهن كه‌كل ايست"كلمه"دانه‌چمن يك
مجيد قرآن در.است منطبق قرآني بينش با كاملا نگاه اين
همان‌طور هستند ، "كلمه‌الله" هستي ذرات همه و جهان سراسر
.مي‌باشند كلمه‌الله شده وحي پيامبر به كه قرآن و عيسي كه
بعده من يمده البحر و اقلام شجره من في‌الارض انما ولو
(لقمان/27).كلمات‌الله‌ان‌الله‌عزيزحكيم سبعه‌البحرمانفدت
هم‌چون) دريا و شود قلم هست ، زمين در درخت آنچه اگر و
الهي كلمات برساند ، مدد آن به دريا هفت سپس (باشد مركب
.است فرزانه پيروزمند خداوند كه نرسد پايان به
اسمه منه بكلمه يبشرك الله ان مريم يا الملائكه قالت اذ
اي گفته‌اند ملائكه (45/عمران آل) مريم بن عيسي المسيح
مسيح ، نامش كه خود سوي از كلمه‌اي به را تو خداوند مريم
.مي‌دهد بشارت است مريم فرزند عيسي
:پانوشت
10- Understanding Islam, Trans.By,D.M.Matheon London
1963,PP.32-33.
هندوئي ، عقائد مطالعه بر درآمدي ،:Guenonرك -11
وي ديگر وكتاب لندن 1954 چاپ ،M. Pallisترجمه
ترجمه‌رينولدنيكلسن ، Man and His Becming to Vedanta
.لندن 1945 چاپ
.پاريس ، 1956 چاپ La Voie Metaphysic Matgioni:رك -12
مسيحي ، تفكر در بهشت و بيابان ويليامز ، :رك -و 14 13
مقدمه (Wilermess and Paradise in Christian Thought)
.ص10 كتاب
و علم اول ، بخش مسيحي ، كلام و طبيعي دين راون ، :رك -15
.ص 47 دين ،
قرآني اسوه‌هاي اسوه (ص)محمد
پاياني بخش-(ص)اكرم رسول حضرت مبعث مناسبت به
به انسانها مراجعه اميد به هيچ‌گاه (ص) اكرم پيامبر -4
ودلهاي گوشهاي‌شنوا يافتن پي در همواره بلكه ننشست ، او
كه است همان نكته واين بود هدايت تشنه وكامهاي حق‌پذير
(25).خوانده‌است"طبيبدوار" را او (ع)علي اميرمومنان
پادشاهان و امرا به دعوت نامه‌هاي ارسال مطلب ، اين شاهد
از فضيلت با و نخبه افرادي داشتن گسيل مختلف ، بلاد
نزديك ، استقبال‌و و دور انساني مجموعه‌هاي به مسلمانان
حضور عرب ، مختلف قبايل نمايندگي هيات‌هاي از پذيرايي
شخصي ارتباط ايجاد و مختلف‌عرب وتيره‌هاي قبايل ميان در
.فقرامي‌باشد و مردم عامه و قبايل بزرگان و سران با
باطلي هرگز و است حقيقت‌محض دعوتگر (ص)اكرم پيامبر -5
به منجر و نوظهورش‌باشد آيين سود ظاهربه در چند را ، هر
با و نمي‌سازد حق‌وارد اين شود ، به دعوتش مسير همواري
مخرب واقع در و دين تقويت‌كننده ظاهر به كه جريانهايي
را مردم و برمي‌خيزد مقابله به قاطعانه است ، ديانت اساس
.دارد مي باز شدن فتنه ودستخوش شدن فريفته از
صدر ، باشرح شبهه‌ها سوالات‌و به آرام پاسخ -6
شفقت موضع از مردم با رفتار فردي ، مسائل در ونرمي ملايمت
مشركان واذيت تحمل‌آزار خالصانه ، دوستي مهرورزي‌و و
هدف با رحمت اسوه اين كه بودند اموري (26) مسلمانان وحتي
رعايت اخلاقي و اعتقادي فضائل به آنان پيش از تخلق‌بيش
.است آن گواه حديث و آيه ده‌ها و است مي‌نموده
وبرادري ، اخوت فرهنگ ترويج(27) مومنان ، با مشورت-7
راحتي در همدردي و همراهي و ممكن نحو هر به كمك و مواسات
.الهي‌بوده‌اند رسول اين ويژگي‌هاي ديگر از مردم وغم
الابها يرجع لم حاجه ساله من":است آمده حديثي در
از خواست ، اوحاجتي از كسي هر (28)"القول من اوبميسور
پاسخي و سخن ويا برآورده حاجت با بازنگشت‌مگر او محضر
.نيكو
ديگران براي مشقت وايجاد تكلف از پرهيز معيشت ، سادگي -8
اموري از نيز برخوردها تمام و سفرها و معاشرت‌ها در
در.دارد وجود برآن شواهدروايي‌بسياري كه هستند
استراحت حصير روي بر پيامبر كه است آمده سفينه‌البحار
(ص)خدا رسول كه است آمده بحارالانوار ودر (28)مي‌كرد
:مسعودمي‌گويد ابن و مي‌دوشيد را خانه بز شخصاشير
سخن مي‌لرزيد ، كه رسيدودرحالي پيامبر حضور به مردي"
(31)".پادشاه‌نيستم باش ، من راحت:پيامبربه‌اوفرمود مي‌گفت ،
اقشار همه قبال در جان عمق از برخاسته ادب و احترام -9
اسرار از ديگر يكي كافران‌ومشركان ، با مواجهه در حتي
.است بوده الهي دين تبليغ در(ص)اكرم رسول چشمگير موفقيت
كودكان بر(ص)خدا رسول كه شده مالك‌روايت انس‌بن از
در يا و (32).آنان‌سلام‌مي‌كرد به و مي‌گذشت
(33):است آمده سفينه‌البحار
بود ، نشسته تنهايي به پيامبر كه درحالي شد مسجد وارد مردي
كه جا خدا ، رسول اي:مردگفت.كرد باز وجا شد بلند حضرت
ديد اگر است‌كه مسلمان بر مسلمان حق": فرمود.است بسيار
".كند باز جا برايش و شود بلند برادرش‌مي‌نشيند
رفت‌برگرفته اشاره بدانها پاياني‌آنكه‌اموري‌كه سخن
(ص)اكرم رسول شخصيت آنها در كه رواياتي‌است و آيات از
سازمان جهت پايدار و عميق محتوايي داراي و آمده توصيف به
روبوده‌است‌كه اين از و است انساني حيات بخشيدن‌به
نظر از"نيكو سرمشق" عنوان به را (ص) رسول‌الله قرآن ،
اجتماعي و فردي جنبه‌هاي در ورفتاري اخلاقي اعتقادي ،
دارند وايمان بازپسين‌اميد روز و خدا به كه كساني براي
.است نموده معرفي
هاشمي محسن
:پانوشتها
/ توبه سوره به شود رجوع -26/ خطبه 107 نهج‌البلاغه ، -25
صدوق ، شيخ -28/ 159/عمران آل -27/ آيه 61
عباسي شيخ به شود رجوع -29/ ص 82 ج 1 ، معاني‌الاخبار ،
به شود رجوع -30/ ص 626 ج 2 ، سفينه‌البحار ، قمي ،
ص همان ، -31/ ص 273 ج 16 ، مجلسي ، بحارالانوار ، محمدباقر
-33/مستدرك‌الوسائل حسين ، طبرسي ، نوري -32/ 229
ص 416 ج 1 ، سفينه‌البحار ،
|
