Hamshahri Newspaper

روز پنج شنبه هفدهم بهمن ماه در نهمين روز بررسي بودجه، كليه تبصره ها و رديف هاي لايحه بودجه سال ۱۳۸۲ به تصويب رسيد.
اگرچه در دوره هاي گذشته سابقه نداشته كه بخش هاي درآمدي لايحه وقت بيشتري را نسبت به بخش هاي هزينه اي به خود اختصاص دهد ولي امسال مجلس ششم هفت روز از ۹ روز جلسات خود را كه در سه شيفت تشكيل مي شد، به بررسي بخش هاي درآمدي اختصاص داد و فقط دو روز صرف بخش هاي هزينه اي شد.
نزديكي ايام دهه فجر، هيأت رئيسه مجلس را ناچار كرد كه از همان ابتدا سه شيفت كاري را براي بررسي بودجه در نظر بگيرد. سفر تعداد زيادي از نمايندگان (گفته مي شد حدود ۷۰نفر) به حج تمتع باعث شده بود كه بقيه نمايندگان نتوانند از مرخصي استفاده كرده و يا جلسات علني را براي استراحت هاي كوتاه مدت ترك كنند. چيره شدن خستگي حداقل هشت ساعت كار مداوم روزانه در مجلس باعث شد كه پس از پايان بررسي بخش درآمدي، عده اي به طرح پيشنهادهاي جايگزيني لايحه دولت بپردازند.
طرح اين پيشنهادها و تصويب سريع آنها باعث مي شد كه ديگر پيشنهادها اجازه طرح پيدا نكنند. چون وقتي بخشي از لايحه دولت جايگزين مصوبه كميسيون مي شد كار آن قسمت ديگر تمام شده محسوب و به موضوع بعدي مي پرداختند. اين سير آن چنان در حال پيشروي بود كه صداي برخي از نمايندگان و رئيس مجلس درآمد، زيرا طرح پيشنهاد جايگزيني لايحه دولت عملا تلاش هاي كميسيون مجلس را خنثي مي كرد ولي به هر حال اين سياست تأثير خود را گذاشت و لايحه بودجه سريع تر به پايان رسيد.
آغاز دهه فجر كه همه ساله نمايندگان مجلس يكي از عناصر ثابت برنامه هاي آن هستند نيز علت ديگري بود كه نمايندگان از خير بررسي قسمت هاي هزينه اي بودجه بگذرند چون شش روز از دهه فجر گذشته بود و آنها هنوز به حوزه هاي انتخابيه خود نرفته بودند.
در طول ۲۵ شيفت كاري جلسات علني، در جلسه هايي كه توسط رضا خاتمي نايب رئيس دوم اداره مي شد، بررسي بودجه شتاب بيشتري به خود مي گرفت . اگرچه برخي از نمايندگان به شيوه اداره جلسه توسط خاتمي اعتراض مي كردند ولي اكثرا به دليل جلوگيري از اتلاف وقت نمايندگان، شيوه او را مورد تحسين قرار مي دادند.
در رابطه با مسائل مختلف لايحه بودجه گفت وگويي با سيدرضا نوروززاده، رئيس كميسيون صنايع و معادن انجام داده ايم كه مي خوانيد.
***
چه اهدافي بايد بر لوايح بودجه سالانه حاكم باشد؟ آيا اين اهداف در لايحه بودجه سال ۸۲ محقق شده است يا خير؟
همان طور كه از نام لايحه پيداست، اهداف كلان آن بايد بتواند پاسخگوي نيازهاي عمراني و جاري كشور باشد اما نحوه رسيدگي به لايحه بودجه كه طي سال هاي گذشته نيز متداول بوده مطلوب نيست.
البته در دو سال گذشته تغييراتي در نحوه رسيدگي به لايحه بودجه از طريق سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور ايجاد و نوع آرايش تبصره ها و بررسي مستقل تبصره هاي هر فصل زمينه شروع اصلاح ساختار بودجه را فراهم كرد. سعي شده به سمتي بروند كه از شاخص ها و برنامه ها در بودجه تعريف مشخصي ارائه كنند و دولت هم در چارچوب آن شاخص ها و برنامه ها نسبت به تعريف پروژه ها و اجراي آنها اقدام كند. مجلس هم به جاي اين كه وقت خود را صرف تصويب پروژه هاي عمراني مناطق كند بيشتر به سياستگذاري و وضع قانون بپردازد و دولت نيز در درون خود به اجراي پروژه ها و رديف ها اهتمام ورزد و در مقابل مجلس پاسخگوي شاخص هاي مصوب باشد.
مثلا ضريب نفوذ يكي از شاخص هاي مخابرات، تعريف كيلومتر راه به ازاي يك شهروند ايراني، تعريف تعداد صندلي هاي هواپيما براي شهروندان و... شاخص هاي ديگري هستند كه بايد تعريف دقيقي از آنها ارائه شود. مجلس اگر بتواند با اين چارچوب ها لايحه بودجه را بررسي كند، نتيجه بهتري خواهد گرفت.
پيش بيني شما از تغيير و تحولات اقتصادي (به ويژه آنچه به زندگي مردم مربوط مي شود) در سال آينده و با توجه به مفاد تبصره هاي لايحه بودجه سال ۸۲ چيست؟ به عبارت ديگر، لايحه بودجه سال ۸۲ چه تأثيري بر كنترل تورم و بيكاري در سال آينده خواهد داشت؟
پيش بيني ما در همان چارچوب اعداد و ارقام بودجه است. رشد اقتصادي ما ۶ درصد و ايجاد اشتغال ۵۰۰ هزار نفر است. البته رشد جمعيت كه مربوط به سنوات گذشته است بسيار بيشتر بوده، به طوري كه ما طبق برنامه نيازمند ايجاد ۷۶۰ هزار شغل در سال هستيم.
طبق اعلام وزير كار، كشور ما داراي ۵/۳ ميليون نفر بيكار است لذا تنها به اميد لايحه بودجه نمي توان مشكل اشتغال و بيكاري را حل كرد. بلكه بايد زمينه اي ايجاد شود كه بخش خصوصي تشويق به سرمايه گذاري شده و سرمايه گذاري خارجي نيز محقق شود. تأمين امنيت سرمايه گذاري فضاي كشور را تلطيف مي كند و همه اينها مسائلي است كه اگر با هم اتفاق بيفتد آينده خوبي داريم ولي اگر تنش ها ادامه داشته باشد قطعا بر شاخص هاي اقتصادي اثرگذار است و ممكن است در حد برنامه هم تحقق پيدا نكند.
كشور ما موقعيت جغرافيايي بسيار مناسبي دارد و از بازار مصرف گسترده در داخل و كشورهاي اطراف برخوردار است. بايد از اين شرايط استفاده كرد تا اين پتانسيل بالقوه به بالفعل تبديل شود.
به نظر شما لايحه بودجه داراي چه حدي از پشتوانه كارشناسي بود؟ از اين نظر، چه تفاوتي ميان لايحه دولت و گزارش كميسيون مجلس وجود داشت؟
لايحه دولت چون مصوبه هيأت وزيران است و در دولت نيروهاي كارشناسي بيشتري وجود دارد، طبيعي است كه از بار كارشناسي بيشتري برخوردار باشد.
اما وقتي در مجلس هم بررسي مي شود، كميسيون هاي تخصصي در بعضي از بندها، رديف ها و تبصره ها كه درخواست الحاق، حذف و يا تغيير دارند، قبل از تصميم گيري از نظرات كارشناسي استفاده مي كنند. به اين ترتيب يك
لايحه در طول بررسي هم در دولت و هم در مجلس
توسط كارشناسان، دولتمردان و نمايندگان
مورد رسيدگي قرار مي گيرد و در نتيجه مصوبه اي كه از مجلس خارج مي شود، از پختگي لازم برخوردار است.
سال هاست كه شاهد بررسي لايحه بودجه در مجلس هستيم، ولي تاكنون ابراز رضايت نمايندگان را از اين لوايح كمتر شاهد بوده ايم. سال به سال هم اين
عدم رضايت افزايش مي يابد. نظر شما در اين مورد چيست؟
كلا مخالفت كار راحت تري است. اگر لايحه اي كه تنظيم مي شود در چارچوب نظر نمايندگان باشد اين تلقي به وجود مي آيد كه دولت به وظيفه خود عمل كرده است، ولي اگر مغايرت داشته باشد، نمايندگان مخالفت مي كنند به همين دليل است كه هميشه مخالفت ها پررنگ تر هستند.
با توجه به روند فعلي كشور، متأسفانه هزينه هاي دولت روز به روز بيشتر مي شود و منابع درآمدي اگر كم نشود حداقل ثابت است. اين عدم توازن باعث مي شود كه بودجه پاسخگوي نيازهاي طرح ها، لوايح و برنامه ها نباشد و لذا منجر به افزايش نارضايتي مي شود.
با آن كه تبصره هاي لايحه بودجه سال ۸۲ به كمتر از نصف تقليل يافته ولي كار بررسي آنها بسيار طولاني شده است؟ چرا دائمي كردن بيش از نيمي از تبصره ها نتوانسته در زمان بررسي لايحه بودجه تأثيرگذار باشد؟
با دائمي شدن تبصره ها و كاهش آنها از ۶۰ به ۲۱، اين انتظار وجود داشت كه زمان بررسي كوتاه تر شود ولي
با توجه به اين كه نمايندگان در بحث درآمدي پيشنهادهاي متعددي داشتند، به اميد آن كه براي پيشنهادهاي هزينه اي خود تأمين منابع كنند، كار بررسي بودجه طولاني تر شد ولي در بخش بررسي هزينه ها، كار سرعت بيشتري گرفت.
لايحه بودجه طي پنج ماه كار در دولت تنظيم و تصويب مي شود. همين لايحه در وقتي كمتر از دو ماه در كميسيون ها و صحن علني بايد بررسي و تصويب شود. كار فشرده مجلس چه تأثيري بر لايحه بودجه مي گذارد؟
طولاني بودن زمان تنظيم و بررسي لايحه بودجه در دولت طبيعي است زيرا دولت تا نظرات دستگاه هاي مختلف را جمع كند و با مسؤولان آن دستگاه ها به بحث و بررسي پرداخته و به نقطه واحدي برسد، زمان بيشتري را صرف مي كند. ولي وقتي به مجلس مي آيد نمايندگان در چارچوب لايحه تنظيمي بحث مي كنند و محدوديت قانون برنامه و قانون اساسي را نيز دارند، لذا امكان بررسي گسترده و ايجاد تغييرات اساسي وجود ندارد. پس دقت كمتري براي رسيدگي لازم دارند.
بررسي لوايح بودجه در سنوات گذشته نشان مي دهد كه بيشتر تغييرات انجام شده توسط مجلس در قالب سياستگذاري بوده و عمدتا در تبصره ها وارد شده اند و رديف ها كمتر دچار تغييرات ماهوي مي شوند.
چه عواملي در مجلس براي ايجاد تغيير در لوايح بودجه تأثيرگذارند؟
فضاسازي و قانع كردن نمايندگان دو عامل مهم در مجلس براي تصويب پيشنهادهاي نمايندگان و تغيير در لايحه بودجه هستند.
تا چه حد شاهد برخوردهاي سياسي با لايحه بودجه در كميسيون ها و يا جلسات علني مجلس بوديد؟
در بررسي لايحه بودجه معمولا مواضع سياسي دخالت داده نمي شود، زيرا بودجه حقوق ملت است و نمي توان در اعطاي اين حق برخورد سياسي كرد. اما ديدگاه هاي سياسي در تصويب برخي پيشنهادها كه رنگ و لعاب فكري دارند مؤثر است. مثلا اين كه به اقشار آسيب پذير بها داده شود، يك فكر است كه بر بخش هايي از بودجه در مورد اقشار آسيب پذير تأثير مي گذارد، ممكن است عده اي ايجاد اشتغال و سرمايه گذاري را مؤثرتر از كمك هاي موردي بدانند، اين بحث ها و افكار است كه چالش هاي فكري نمايندگان در مجلس و در جريان تصويب بودجه را ايجاد مي كند. اما برخورد سياسي به گونه اي كه ميان جناح هاي سياسي وجود دارد در جريان بررسي بودجه مشاهده نمي شود.
اداره سه شيفت كاري مجلس با توجه به خستگي نمايندگان و بحث هاي خشك و جدي بودجه، كار دشواري است. به نظر شما عملكرد كدام يك از رئيس و دو نايب رئيس مجلس بر جلسات علني توا‡م با حفظ آرامش بوده است؟
نحوه رسيدگي به لايحه بودجه كلا تنش آور است و بعضي رديف ها و تبصره هاي حساس هم باعث افزايش اين تنش ها مي شود، لذا نمي توان تفاوتي بين رياست رئيس و يا دو نايب رئيس قائل شد. هرچند كه طبيعي است رئيس مجلس كه از حرمت بيشتري برخوردار است، بهتر مي تواند در تلطيف فضاي بررسي بودجه مؤثر باشد.
زهرا ابراهيمي