يافتن سرنشينان هواپيماي آمريكايي ساقط شده بر فراز منطقه تحت كنترل فارك به ماراتني از تحركات نظامي ديپلماتيك بين بوگوتا و واشنگتن دي سي تبديل شد
رضا سادات
سقوط يك فروند هواپيماي آمريكايي حامل تجار اين كشور برفراز منطقه تحت تسلط شورشيان چپگراي فارك در كلمبيا عامل در گرفتن دور جديدي از تنش ها در شمال غرب آمريكاي جنوبي بوده است. هواپيماي مذكور ۱۳ فوريه (۲۴ بهمن ماه) در حال گذشتن از نواحي تحت اشغال فارك در ارتفاع پايين بود كه به ناگاه از صفحه رادار محو شد و يافتن سرنشينان اين هواپيما به ماراتني از تحركات نظامي ـ ديپلماتيك بين بوگوتا و واشنگتن دي سي تبديل شد.
ايالات متحده بلافاصله پس از مفقود شدن اين هواپيما ادعا كرد سرنشينان هواپيماي ساقط شده زنده هستند و به اسارت شورشيان فارك درآمده اند اما ده روز طول كشيد تا فارك به اين موضوع اقرار كند. عاقبت روزشنبه گذشته فارك با انتشار بيانيه اي از در اختيار داشتن سه تبعه آمريكا خبر داد. شورشيان نيروهاي مسلح انقلابي كلمبيا موسوم به فارك با ارسال بيانيه اي براي دفاتر خبرگزاري ها سه آمريكايي به اسارت در آمده را عوامل سيا معرفي كرده و ادعا كردند روز سيزدهم فوريه هواپيماي حامل اين سه تن را ساقط كرده اند.
در بيانيه مذكور از سرنوشت دو سرنشين ديگر هواپيما سخني به ميان نيامده و از بوگوتا خواسته شده بود بلافاصله به عمليات جست وجوي سرنشينان هواپيماي سرنگون شده در كوهستان هاي جنوب غرب كلمبيا پايان دهند. اين در حالي است كه مقامات آمريكايي و نيروهاي پليس كلمبيا از كشف جسد دو سرنشين ديگر طي روزهاي بعد خبر دادند كه از نزديك هدف گلوله قرار گرفته بودند.
در عمليات جست وجوي سرنشينان هواپيماي ساقط شده علاوه بر حدود هزار نظامي كلمبيايي حدود ۵۰ نفر از اعضاي نيروهاي ويژه ارتش ايالات متحده شركت داشتند كه اين افراد در قالب نيروي چهارصد نفري اعزامي آمريكا به كلمبيا در اين كشور استقراريافته اند. پيش از اين و تا قبل از اين حادثه هم حدود ۲۱۱ نيروي ويژه ارتش آمريكا براي آموزش نظاميان كلمبيايي و حفاظت از لوله هاي نفتي حوزه هاي نفت خيز عرصه هاي شمال شرق اين كشور در خاك كلمبيا استقرار يافته بودند.
شورشيان در بخشي از بيانيه صادره روزشنبه خود خواستار تعليق عمليات نظامي، پاكسازي ارتش كلمبيا و لغو همه پروازهاي نظامي بر فراز مناطق تحت كنترل شورشيان شدند كه ارتش و دولت كلمبيا از پاسخ دادن به اين مطالبات سر باز زدند. شورشيان فارك به ويژه خواستار تعليق عمليات نظامي در هشت دهكده اطراف پايگاه نظامي دولتي در قلب جنگ هاي جنوب شرقي اين كشور شده اند. پايگاهي كه ظاهرا براي مبارزه با قاچاق موادمخدر تاسيس شده اما هدف اصلي اش مبارزه با شورشيان فارك و جلوگيري از نفوذ آن ها به بخش هاي شمالي تر و محل گذر لوله هاي نفتي شمال غرب است.
فارك از گروه هاي شورشي عمده آمريكاي لاتين است كه توسط مانوئل مارولاندا در سال ۱۹۶۴ تاسيس شد. اين گروه در ابتدا گرايشات ماركسيستي تندي داشت اما اندك اندك وارد معاملات غيرقانوني شد. طي ساليان بعد، از سوي مقامات آمريكا به مشاركت در قاچاق موادمخدر در آمريكا جنوبي متهم شد. اين گروه شورشي با در اختيار داشتن هجده هزار نيرو بيش از ۴۰ درصد خاك كلمبيا را در اشغال خود دارد.
پس از مخاصمات دايمي هرازچندگاهي بين دولت و فارك آتش بس برقرار شد كه آخرين مورد آن آتش بس سه ساله دوطرف بود كه در اوايل فوريه سال جاري ميلادي به پايان رسيد. تا پيش از اين فارك صرفا نيروهاي امنيتي و اماكن دولتي را هدف قرار مي داد كه اين حملات هر چند معمولا موجب كشته شدن غيرنظاميان مي شد اما هيچ گاه اين گروه مستقيما به افراد و اهداف غيرنظامي حمله نمي برد. پس از به پايان رسيدن آخرين دور آتش بس به نظر مي رسد تاكتيك و استراتژي نظامي اين گروه تغييريافته است.
مقامات بوگوتا ادعا دارند در استراق سمع ارتباطات راديويي واحدهاي مختلف فارك، هنري كاستلانو فرمانده مخوف واحد ۵۳ فارك خطاب به نيروهايش تاكيد كرده به سدها، پل ها و سيلوهاي جمع آوري غلات حمله كنند. به اعتقاد كارشناسان دولتي رهبري فارك قصد دارد با تشديد حملات به اهداف غيرنظامي موجب اشاعه هرج و مرج و بي ثباتي در اين كشور شود.
پس از حملات تروريستي يازدهم سپتامبر آمريكا طرحي را تحت عنوان «برنامه كلمبيا» [Clombia Plan] و با اين ادعا كه علاوه بر فارك واحدهاي شبه نظامي اي از، كوبا و احتمالا گروه هاي نظامي وابسته به شورشيان جدايي طلب باسك اسپانيا و حتي ايران در جنگل هاي انبوه جنوب اين كشور مشغول فعاليت هستند، به تصويب رساند. در اين طرح پيش بيني شد علاوه بر اعزام واحدهايي از نيروهاي ويژه ارتش آمريكا به كلمبيا براي آموزش نظاميان اين كشور و محافظت از حوزه هاي نفتي و لوله هاي انتقال نفت سالانه مبلغي در حدود ۳/۱ ميليارد دلار براي اين برنامه و تامين نيازهاي ارتش كلمبيا در قالب كمك بلاعوض هزينه شود.
هر چند در برنامه كلمبيا و متن قانون مصوبه كنگره تاكيد شده مبلغ مذكور بايد براي مبارزه با قاچاق موادمخدر و حفاظت از زيرساخت هاي انرژي كلمبيا استفاده شود اما از آن جا كه نبرد مداوم نيروهاي دولتي با شورشيان فارك از ساير كاركردهاي نيروهاي امنيتي اين كشور انفكاك ناپذير است اين وجوه عملا در جهت سركوب فارك مورد استفاده قرار مي گيرد.
پس از ديدار اخير پاسترانا، رئيس جمهور كلمبيا از آمريكا و ديدار با بوش دوطرف در كنفرانس مطبوعاتي اعلام داشتند براي گسترش فعاليت ها و همكاري هاي مشترك به توافق رسيده اند كه طرح كلمبيا علاوه بر مبارزه با قاچاق موادمخدر، مبارزه با اقدامات تروريستي را هم شامل شود.
دور جديد مخاصمات دو طرف نهم فوريه (۲۰ بهمن ماه) با انفجار يك بمب قوي كار گذاشته در يك خودرو پارك شده در مقابل يكي از كلوپ هاي شبانه بوگوتا آغاز شد. پس از اين حادثه كه در آن ۳۳ تن جان باختند فرانسيسكو سانتوس معاون رئيس جمهور اعلام داشت عاملان بمب گذاري به فارك وابستگي داشته اند.
هر چند اين اتهام موجب تشديد تنش بين طرفين شد اما با سقوط هواپيماي آمريكايي درگيري هاي پراكنده دو طرف به نبردي تمام عيار تبديل شد. وزارت امور خارجه آمريكا پس از سقوط هواپيماي آمريكايي تاكيد كرد سرنشينان، تجار آمريكايي بوده اند اما پس از اين كه فارك سه بازمانده را جاسوسان سيا خواند آبزرور، روزنامه صاحب نام انگليسي هم احتمال جاسوس بودن اين سه تن را رد نكرد.
روزنامه گاردين هم در مقاله اي از بررسي طرح مداخله نظامي مستقيم آمريكا در كلمبيا از سوي پنتاگون خبر داد. در گزارش روز يكشنبه سايت اينترنتي اين روزنامه تاكيد شده پنتاگون آماده است در صورت تداوم بحران جاري مستقيما در كلمبيا عليه نيروهاي فارك وارد عمل شود. مقامات آمريكايي كه تا اين مقطع از انتشار هويت سرنشينان هواپيما اجتناب ورزيده اند از اظهار نظر در مورد ضرب الاجل پنج روزه تعيين شده براي آزادي گروگان ها در برخي مطبوعات غربي و ادعاي گاردين در مورد مداخله مستقيم نظامي در كلمبيا خودداري كرده اند.