در پي چاپ خبري با عنوان «۵۰ هزار كلاس درس...»، از سوي روابط عمومي سازمان نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس كشور، توضيحي دريافت داشته ايم كه در پي مي آيد: ضمن تشكر از توجه آن روزنامه به امر مهم فضاهاي آموزشي، بازگشت به مطلب مندرج آن نشريه، مورخ ۱۹/۱۱/۸۱ تحت عنوان (۵۰ هزار كلاس درس سال آينده ساخته مي شود» مقتضي است نكات ذيل را جهت آگاهي خوانندگان در همان صفحه (با عنايت به قانون مطبوعات) چاپ نمائيد.
۱- جناب آقاي افشاني اخيرا سفري به ساوجبلاغ نداشته اند و تنها روز سه شنبه مورخ ۱۸/۱۱/۸۱ براي افتتاح پروژه هاي آموزشي، فرهنگي به استان قزوين سفر كرده اند.
۲- «تعداد ۲۰۰۰۰ كلاس درس در سال آينده در صورت تخصيص بموقع اعتبارات، تحويل خواهد شد» صحيح است.
۳- عدد ۵۰۰۰۰ كلاس مربوط به طرح ساماندهي مدارس روستايي مي باشد، كه طبق برنامه ريزي هاي انجام شده تا ۵ سال آينده تحقق خواهد يافت.
۴- «از ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي تاكنون ۶۴۴۳۱ پروژه با ۳۳۰۶۵۵ كلاس در كشور احداث شده است» صحيح است.
سعيد نظام الاسلامي
مشاور رياست و سرپرست دفتر روابط عمومي

چهل و پنجمين شماره فصلنامه نامه فرهنگ با عنوان «آموزش و پرورش و فرهنگ» در سه بخش ميزگرد، انديشه و نظر، گزارش و پژوهش از سوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به مدير مسئولي احمد مسجد جامعي منتشر شد.
سرمقاله به قلم دكتر رضا داوري اردكاني با عنوان «فرهنگ و تعليم و تربيت»، نخستين مطلب، ميزگرد با عنوان «آموزش و پرورش و فرهنگ» با شركت آقايان: دكتر ابراهيم زاده، دكتر بازرگان، دكتر باقري، دكتر توفيقي، شعاعي، دكتر كاردان، دكتر مهر محمدي و دكتر رضا داوري اردكاني دومين مطلب اين شماره نامه فرهنگ است.
پيشينه تحقيق در باب تعليم و تربيت اسلامي، بررسي واقعيات تا آستانه تصميم گيري ، پژوهش و آموزش در ايالات متحده آمريكا، كتب درسي قديم، نقش دانشگاه در احياي فرهنگ اسلامي، نظر سارتر در خصوص نقش پدر و مادر در شكل گيري شخصيت كودك، اصلاحات در ساختار آموزشي سوريه، اصفهان دوره صفوي: بحثي در وضع فن و صنعت و آموزش آن، هم نوايي سنت اسلامي و خرد ايراني در انديشه سياسي خواجه نظام الملك، اقتصاد و فرهنگ: بررسي اقتصادي بخشهاي مختلف فرهنگي ،نگاهي در معبر گفت وگو به مجموعه آثار گادامر و تأثير تاريخي آنها از مطالب اين شماره نامه فرهنگ است.

برنامه هاي ويژه آموزش و پرورش، با موضوعيت نقد و بررسي برنامه ها و عملكرد وزارت آموزش و پرورش با همكاري اداره كل روابط عمومي اين وزارتخانه و شبكه ۲ سيما توليد مي شود و از بهار سال ۱۳۸۲ با عنوان «گلواژه هاي مهر» در ۲۶ قسمت از شبكه دو سيماي جمهوري اسلامي ايران پخش خواهد شد. برنامه هاي «گلواژه هاي مهر» هم اكنون مراحل توليد آن آغاز شده است و هر هفته۳۰، دقيقه برنامه براي مخاطبان ارائه خواهد داد.
روابط عمومي اين وزارتخانه، هدف از توليد و پخش اين برنامه را تبيين و تشريح سياستهاي دستگاه تعليم و تربيت، شناخت فرايند برنامه ريزي آموزشي و نيروي انساني و اخبار و رويدادهايي كه در اين نهاد جريان دارد، اعلام كرده است.

تا چند سال پيش وقتي جوانان چيني براي تحصيل راهي خارج از كشور مي شدند، خيلي به بازگشت به كشورشان پس از تحصيل فكر نمي كردند. اما حالا وضع بسيار عوض شده است. جون ژو يكي از اين افراد است كه در سال ۱۹۸۷ براي تحصيل در رشته بيوشيمي راهي انگليس شد. در آن زمان ميانگين دستمزدها در چين حدود ۱۰۰ يوآن (۱۲ دلار) در ماه و يافتن شغل تدريس مورد علاقه وي دشوار بود.
بسياري ديگر از شهروندان تحصيلكرده چين كه ظاهرا جهت ادامه تحصيل به خارج رفته بودند، اما درواقع در پي يافتن زندگي بهتر و موقعيت شغلي بيشتر بودند، وضعيتي مشابه داشتند. حالا با گذشت بيش از ۱۵ سال، چين تغييرات زيادي را به خود ديده است. اخيرا نمايشگاهي در شهر گوانگ ژو در چين برگزار شد كه هدف از آن تشويق دانش آموختگان چيني در خارج از كشور براي بازگشت به كشورشان بود. حدود۱۳۰۰ دانش آموخته چيني در اين نمايشگاه شركت كردند.اكنون ژو اميدوار است بتواند در منطقه گوانگ ژو شغلي با درآمد۱۰۰هزار يوآن در سال پيدا كند.
از سال ۱۹۷۸ ، حدود۴۰۰ هزار نفر از بهترين و با استعدادترين تحصيلكردگان چيني از كشورشان خارج شده اند. ديويد تسويگ استاد يار دانشگاه فني و مهندسي هنگ كنگ در كتاب خود به نام «بين المللي كردن چين» با اعلام اين مطلب افزوده است: از اين تعداد ۱۵۰هزار نفر بازگشته اند. بيشتر افرادي كه رفتند و برگشتند، افرادي بودند كه با هزينه دولت تحصيل كرده بودند. از ميان كساني كه هزينه تحصيل خود را پرداختند، فقط چهار درصد برگشتند.
در اواخر دهه ۱۹۷۰، دنگ شيائوپينگ رهبر سابق چين، عصر اصلاحات اقتصادي را آغاز كرد كه تدريجا به دوران انقلاب مستمر مائوتسه دونگ پايان داد. از آن پس دانشجويان بيشتري راهي كشورهاي ديگر شدند. اين رقم در سال ۱۹۷۸ حدود ۸۶۰ نفر بود و در سال ۱۹۹۹ به ۲۴۰۰۰ نفر رسيد. اما بازگشت چيني هاي تحصيلكرده در خارج از كشور اخيرا آغاز شده است. اين دانش آموختگان جذب تعداد فزاينده اي از شركتهاي خصوصي و خارجي مي شوند كه اكنون در اين كشور فعال شده اند. دولت هم به آنان تضمين داده است هر وقت بخواهند مي توانند بازگردند. به علاوه يارانه هاي مختلف از بليت هواپيماي رايگان تا مسكن با تسهيلات در اختيار افراد بسيار نيازمند قرار مي گيرد.
تسويگ گفت: «عده بسيار كمي مي خواهند براي شركتهاي دولتي كار كنند. بيشتر افراد مايل هستند در شركتهاي مشترك داخلي و خارجي يا شركتهاي خارجي كار كنند يا اگر طرحي دارند، خودشان شركت تأسيس كنند. بسياري از دانش آموختگان دلايل مشابهي براي بازگشت دارند.

دكتر محرم آقازاده
نگاهي به تاريخچه آموزش مهارت هاي زندگي، نشان مي دهد، كه از سال ۱۹۶۰ به اين سو،  يعني درست پس از فراغت از جنگ هاي جهاني و بروز آثار رواني- اجتماعي جنگ ها، آموزش هايي از اين دست آغاز شده است.
نخستين كشوري كه به آموزش مهارت هاي زندگي اقوام محلي در سطح اجتماع و مدرسه اقدام كرد، ايالات متحده و پس از آن بريتانياي كبير بود. اين كشورها و ديگر كشورهايي كه به گروه آموزش دهندگان مهارت هاي زندگي پيوستند، چنان بر ضرورت فراگيري شدن اين مهارت ها تأكيد ورزيدند كه به ناچار سازمان بهداشت جهاني (WHO ) آموزش مهارت هاي زندگي را جزو طرح هاي آموزشي بنيادي خود قرار داد.
با اين همه،  هنوز در ايران به رغم انبوهي از مشكلاتي كه به دلايل ناشي از عدم تبحر درباره نحوه زندگي داريم، تصميمي جدي و نظامدار براي آموزش مهارت هاي زندگي آغاز نشده است.
ولي، گاه فعاليت هاي جسته و گريخته اي در اين و آن سو در حال انجام است. مركز فعال آموزش مهارت هاي زندگي در ايران صندوق كودكان سازمان ملل (يونيسف) است. در يونيسف، تاكنون، شش مجموعه ويژه آموزش مهارت هاي زندگي براي گروه هاي خاص نظير: دختران، جوانان، زنان و نوجوانان آماده شده است كه پنج مجموعه آن را نگارنده سطور با همكاري دكتر كيانوش هاشميان و دكتر فاطمه قاسم زاده آماده كرده ام كه از سوي يونيسف منتشر گرديده است.
به هر روي، آنچه آموزش مهارت هاي زندگي را ضروري مي سازد، بهايي است كه زندگي دارد. هر انساني، با هر سطح دانش و داراي هر سطح از بلوغ اجتماعي كه باشد خود را بي نياز از دست يابي به راه و روش زندگي مطلوب نمي يابد. آثاري كه آموزش مهارت ها به جا خواهد نهاد و قاعدتا  هم اين آثار را پديد مي آورد مواردي است كه به ترتيب در زير با شرحي مختصر مي آورم.
۱- توانايي تصميم گيري مناسب براي حل مشكلات. هر انساني از آغاز حياتش با مسائل خاصي روياروست، آموزش هاي رسمي و غيررسمي بايد در خدمت فرد باشند تا او را براي داشتن زندگي همراه با كاميابي آماده سازند.
۲- پديدآوري توانايي هدف گزيني. كساني كه سلامت رواني دارند، قطعا خواهان تدوين هدف هاي مناسبي براي زندگيشان هستند. وجود هدف در زندگي زمينه را براي سنجش ميزان پيشرفت و كيفيت پيشرفت ها مهيا مي سازد.
۳- ايجاد توانايي شناخت خود. منظور از «خود» (self ) بنا به تعبيري، همان شخصيت است. در اين صورت، مي توانيم شناخت خود را برابر شناخت شخصيت بدانيم. ارزش ها، باورها، آداب و رسوم، سنت ها و ... عناصر تشكيل دهنده شخصيت اند. بنابراين، كسي كه به شناخت خود اقدام مي كند همانا به شناخت ارزش ها، باورها و... در خويشتن دست مي يازد. با آگاهي به ارزش ها ي خود و باورهايي كه داريم انتخاب مسير درست براي زندگي عملي تر مي گردد.
۴- پديدآوري توانايي شناخت جامعه. شناخت جامعه همانند شناخت خود داراي ارزش بنيادين در رسم نقشه زندگي است. براي شناخت جامعه دست كم بايد نسبت به معناي جامعه و شهروندي، مسئوليت هاي خود در برابر جامعه، شناخت حقوق فردي و اجتماعي، شناخت باورهاي حاكم بر جامعه و ... واقف باشيم.
۵- تقويت راههاي حفظ سلامت. براي حفظ سلامت، نخست بايد عواملي كه بر سلامت انسان تأثيرگذار است شناسايي گردد؛ سپس رفتارهاي ناسالم مربوط به منظومه رفتاريمان مشخص شود. براي پايدار سازي سلامت بايد هميشه شاخص هاي سلامت را كه همانا رفتارهاي سالم اند مورد توجه قرار دهيم.
بخشي از رفتارهاي سالم به ترتيب زيرند:
- رعايت بهداشت محيط.
- محدود كردن رژيم غذايي به مواد كم چربي و فيبر زياد.
- حداقل سه بار ورزش در طول هفته (هر بار دست كم ۲۰ دقيقه).
- حفظ وزن بدن در حد معمول.
- پرهيز از مصرف موادمخدر.
- استفاده نكردن از دارو، مگر در موارد حياتي.
- مراقبت پزشكي به صورت مداوم.
- مسواك زدن مداوم.
- خواب شبانه به مدت كافي.
- استفاده از كمربند و كلاه ايمني.
۶- پرورش توانايي برقراري ارتباط. نشانه برقراري يك ارتباط مناسب - خواه كلامي و خواه غيركلامي- ايجادشدن فهم متقابل بين فرستند و گيرنده پيام يا طرفين ارتباط است. به منظور برقراري ارتباط مؤثر پرورش قوه شنيدن و پرورش شكيبايي در خود الزامي است. در يك ارتباط مطلوب بايد بتوانيم باورها، عقايد، نظرات و انديشه هاي خود را پياده كنيم و انديشه ها و نظرات ديگران را دريافت كنيم.
۷- پرورش توانايي پرهيز از خشم و خشونت. جامعه و فرهنگ ما با خشونت مدارا مي كند. اين باور همگاني وجود دارد كه خشونت به خصوص بين نوجوانان و جوانان امري عادي و اجتناب ناپذير است. اين هنجار بايد عوض شود. فرهنگ و جامعه بايد به جاي پذيرش نقش خود انفعالي و در بسياري از موارد، ستايش رفتار خشونت آميز بايد رفتارهاي جايگزين را حمايت، الگوسازي و تقويت كند.
۸- شناخت ارزش هاي فردي، خانوادگي و اجتماعي. زندگي هر انساني خارج از سه حيطه فردي، خانوادگي و اجتماعي نيست. انسانها، خود داراي ارزش هاي فراواني هستند كه به صورت انفرادي آن را با توجه به تجارب و داشته هايش پديد آورده است. خانواده، مجموعه اي از ارزش هاي اعضاي خانواده و اجتماع هم متشكل از ارزش هاي همه افراد جامعه است. در يك نگاه مي توان گفت كه ارزش هاي خودي، خانوادگي و اجتماعي به هم پيوند خورده اند. از اين رو، شناخت ارزش هايي كه در سه نهاد فرد، خانواده و اجتماع وجود دارد مي تواند عاملي براي وفاق اجتماعي بيشتر باشد.
افزون بر مهارت هاي اشاره شده در نوشتار حاضر، تحت عنوان موارد مربوط به مهارت هاي زندگي، مهارت هاي ديگري، چون آموزش مهارت هاي تفكر، خلاقيت، تفكر انتقادي و ... وجود دارد كه اهميت زيادي براي ارائه به مخاطبان گروه هاي سني مختلف دارد.
منابع :
۱- راهنماي آموزش مهارت هاي زندگي براي جوانان و زنان، (جلد اول) تأليف محرم آقازاده، ۱۳۷۹.
۲- راهنماي آموزش مهارت هاي زندگي براي جوانان و زنان (جلد دوم)، تأليف محرم آقازاده، ۱۳۸۱.
۳- آموزش مهارت هاي زندگي براي دختران، تأليف محرم آقازاده، ۱۳۷۹.