Hamshahri Newspaper

اشاره: بر اساس تازه ترين آمارها در كلان شهر تهران تنها در سال ۸۰ بيش از دو ميليون و ۱۹۱ هزار تن زباله جمع آوري شده است. با اين حساب هر روز حدود ۶ هزار تن زباله از خانه ها و واحدهاي تجاري تهران جمع آوري و به محل دفن زباله واقع در كهريزك حمل مي گردد. با محاسبه هزينه هاي سنگين جمع آوري و حمل زباله در تهران، لازم است تمهيدات كافي براي به كار گرفتن روش هاي بهتر به منظور ساماندهي زباله به عمل آيد. تفكيك زباله از مبدأ كه در سالهاي اخير در برخي محله هاي تهران به طور آزمايشي اجرا شد يكي از اين روشهاست. طرح استفاده از سطل هاي كمپوست خانگي( كارگاه كوچك تبديل زباله به كمپوست ) كه در بسياري از شهرهاي جهان رواج دارد، نيز يكي از راه حل هاي كنترل و دفع بهينه زباله مي باشد كه در اين مقاله بررسي شده است.
كمپوست يك روند تدريجي در طبيعت است كه به وسيله آن مواد آلي با حضور هوا توسط ميكروارگانيسم ها و قارچها تجزيه مي شوند و حاصل آن كود با ارزشي است كه مي تواند در باغچه هاي خانگي مورد استفاده قرار گيرد.
با توجه به اين كه تقريبا ۷۰ درصد زباله هاي خانگي در شهر تهران تر و تنها ۳۰ درصد آنها خشك مي باشند، فرهنگسازي و آموزش مردم در جهت تبديل زباله هاي خانگي به كمپوست(با شيوه ها و وسايل مربوطه)، كاهش زباله هاي تر در خانه ها(مبدأ) و مزيت استفاده از كود حاصل از آن در باغچه هاي منازل مسكوني بسيار حائز اهميت مي باشد. هر شهروندي كه تمايل به كمپوست خانگي داشته باشد بايد آموزش لازم را ببيند تا به سادگي و سرعت بتواند اين كار را انجام دهد.طرح توليد كمپوست خانگي در برخي از كشورهاي اروپاي شمالي همانند اتريش، دانمارك، فنلاند، پادشاهي انگلستان، نيوزلند و نروژ به صورت جدي دنبال مي شود.
كمپوست خانگي
زباله هاي آلي آشپزخانه ها و باغچه ها در حدود ۴۰ درصد جريان ضايعات خانگي تهران را شامل مي شود. در بسياري از كشورهاي دنيا مسئولين شهرداري تلاش نموده اند تا اين مواد را از جريان مواد زائد با تشويق شهروندان خارج نمايند.
در سيستم هاي كمپوست خانگي به طور عادي از زايدات سبز باغچه ها، سبزيجات و ميوه جات استفاده مي شود. مواد خام قبل از اين كه در دستگاه كمپوست قرار گيرند، قطعه قطعه شوند و مخلوط كردن متناوب مواد جهت هوادادن آنها و اضافه كردن آب به مخلوط زباله ضروري است. بر خلاف بعضي پيشنهادها افزودن گوشت مرغ، گاو و ماهي به اين مخلوط توصيه نمي شود زيرا موجب ايجاد بوي بد و تجمع حشرات و جوندگان مي شود.
فراوري كمپوست خانگي روش با ارزشي است كه در بسياري از كشورها به منظور توسعه سيستم پيشرفته مديريت مواد زائد جامد به كار گرفته مي شود. كمپوست خانگي با دارا بودن فوايد اقتصادي و محيطي بسيار مهم بايد به عنوان اولين اولويت در مديريت مواد زائد جامد مورد توجه قرار گيرد. كمپوست خانگي در مشكلات مربوط به جابه جايي مواد زائد و هزينه هاي حمل آنها براي شهرداري صرفه جويي و همچنين فرصتي را در اختيار مردم قرار مي دهد تا در امور شهري به صورت مستقيم شركت كنند و اقدامات مفيدي را براي حل مشكلات مديريت مواد زائد جامد فراهم كنند. در اجرايي شدن چنين طرحي و داشتن خانه داراني مفيد در اين زمينه بايد شهرداري ها به تشويق مؤثر مردم، آموزش و ايجاد انگيزه مالي در آنها بپردازند.
نمونه اي مطالعاتي از ايجاد انگيزه در خانه داران جهت كاهش زباله، توسط شوراي شهر وين به شرح زير به اجرا درآمد
در سالهاي ۹۱-۱۹۹۰ از ۲۰۰ خانواده در وين درخواست شد تا در حد امكان با تغيير شيوه خريد كالا و استفاده از سطل كمپوست خانگي زباله هاي كمتري را در اين طرح توليد كنند. خانواده هايي كه در طرح مزبور به صورت داوطلبانه شركت كردند ۱۹% كمتر از گذشته زباله توليد كردند كه اين به دليل انگيزه بالا و نوع نگرش مثبت آنها به محيط زيست بود. اين گروه تحقيقي در طول يك سال زير نظر قرار گرفتند و مشاهده گرديد كه در خاتمه اين مدت موفق شده اند كه ۱۵% ديگر نيز اين مقدار را كاهش دهند. بنابر اين در خانه داران مطلع و با انگيزه ديده شده است كه قادر به كاهش ميزان زائدات به ميزان ۳۴% كمتر نسبت به ميانگين قبل در همان محيط اجتماعي بودند. اين كاهش با خريد عاقلانه محصولاتي كه كمتر دور ريز داشتند و حضور جدي در برنامه هاي بازيافت بوده است.
۱- داوطلبان استفاده از سطل هاي كمپوست خانگي توسط دانشگاه توسعه همكاري هاي وين آموزش داده شدند تا غذاها و ضايعات باغچه خود را در خانه كمپوست كنند.
۲- داوطلبان استفاده از سطل هاي كمپوست خانگي اطلاعات خود را از زيست شناسي فرآيند كمپوست، سيستم هاي كمپوست و مشكلات آن افزايش مي دهند و با بهره گيري از برنامه هاي آموزشي، مهارتهاي آموخته خود را در جهت توليد كمپوست در حياط خانه هامي آزمايند.
در اتريش در ايالت هاي فدرال تيروي و استيريا
تخمين زده شده كه در حدود ۳۰ درصد خانه داران از كمپوست خانگي استفاده مي كنند. براي پشتيباني از اين اقدام برنامه هاي جانبي خاصي تدارك ديده شده كه شامل دوره هاي آموزشي كمپوست خانگي، اجازه براي خريد برخي وسايل اطلاع رساني و غيره مي باشد. همچنين مسئولين شهري دانمارك خانه داران را به كمپوست قطعات سبزيجات از ضايعات آلي خانگي تشويق نموده اند.
نقش سطل هاي كمپوست خانگي
سطل هاي كمپوست خانگي ابزار و وسيله دستيابي به اهداف فوق الذكر جهت كاهش زباله تر در مبدأ است.
شهرداري تهران در مناطق از مردم مي خواهد كه هر شب زباله هاي خود را رأس ساعت ۹ بيرون از منازل قرار دهند تا پس از حمل به ايستگاه هاي خدمات شهري منتقل شود و سعي در ايجاد اين فرهنگ در مردم دارد. با اين حال كمتر از مردم خواسته شده كه در تقليل زباله هاي خود با تغيير نوع مصرف مواد كه دورريز زيادي ندارد و استفاده از ابزارهايي همانند سطل هاي كمپوست خانگي تلاش نمايند. در حالي كه شايد بهتر خواهد بود به جاي صرف اين انرژي بسيار و هزينه هاي كلان با فرهنگ سازي مناسب از عموم مردم خواسته شود كه زباله هاي خود را از مبدأ كاهش دهند و شهرداري را جهت استفاده بهينه از بودجه خود در پروژه هاي بزرگتر در كلان شهر تهران ياري رسانند.
استفاده از سطل هاي كمپوست خانگي با توجه به حجم بالاي توليد زباله تر در شهر تهران و به منظور كاهش هزينه هاي جمع آوري، حمل و دفن زباله، كاهش تكرر دفعات جمع آوري زباله، استهلاك ماشين آلات، كارگر و... و استفاده مجدد از همان مواد به عنوان كودي با ارزش در باغچه هاي منازل راه مناسبي خواهد بود كه نيازمند توجه و تأمل مديران شهري است. لذا پيشنهاد مي گردد مسئولين شهري در تمامي مناطق و نواحي بالاخص قسمت هاي شمالي شهر تهران كه خانه هاي ويلايي بزرگ با حياط هاي خلوت و شخصي كه به منظور نصب اين سطل ها محيط مناسبي را فراهم مي آورد ابتدا نسبت به فرهنگ سازي و آماده سازي افكار عمومي در ساخت يا خريداري اين سطل هاي كمپوست خانگي همت گمارند. بعضا خود مناطق هم مي توانند ساخت اين دستگاه ها را در قبال دريافت وجهي از مردم به عهده گيرند و اطلاعاتي در خصوص فوايد، لزوم بهره گيري و نحوه استفاده از اين دستگاه ها را با تهيه بروشور و داير نمودن كلاسهاي رايگان آموزشي به صورت همزمان در اختيار مردم قرار دهند. بدين طريق حتي مي توان زباله ها را هر چند شب يك بار (به طور مثال هر سه شب يك بار) جمع آوري كرد و به اين ترتيب تكرر دفعات خدمات را كاسته و بر كيفيت آن افزود و از سوي ديگر مردم را به استفاده از اين دستگاه و تقليل زباله هاي تر خانگي ترغيب كرد.
گسترش اين طرح در مجتمع هاي مسكوني كه تعداد خانوارهاي آنها بسيار هستند و مي توانند مشتركا از اين دستگاه استفاده نمايند نيز گام بسيار بلندي است كه در ابتدا نيازمند جلب مشاركت مستقيم و مؤثر مردم دراين امر با ايجاد انگيزه در آنها هستيم. اين مجتمع هاي مسكوني در عموم مناطق شهر تهران ديده مي شوند لذا اگر اين حركت به صورت يكپارچه در شهر تهران حادث گردد روزي شاهد آن خواهيم بود كه شايد ميزان زباله هاي شهر ما به نصف تقليل يافته است.
معصومي