نشر ني همچنان دست اندركار انتشار كتاب هاي متفاوت در عرصه هاي مختلف فرهنگ است. احتمالاً در نمايشگاه كتاب امسال هم بايد منتظر چند كتاب جديد «خوب» از نشر ني باشيم اما با وجود اهميت نمايشگاه بين المللي كتاب، ني از آن دسته انتشاراتي هايي است كه براي نشر و توزيع يك كتاب، خيلي هم منتظر فرا رسيدن زمان نمايشگاه نمي ماند. در اواخر سال ۸۱ سه كتاب از نشر ني در بازار كتاب توزيع شد: خاورميانه، موج چهارم و اخبار الطوال.
خاورميانه، شاهكار برنارد لوئيس، استاد اسبق و مشهور تاريخ خاورميانه در مدرسه مطالعات شرقي و آفريقايي لندن و استاد كرسي كيولندواج دانشگاه پرينستون و بازنشسته فرهنگي فعلي است. لوئيس در كتابش قصد بررسي تحولات و دگرگوني هاي رخ داده در تاريخ خاورميانه را دارد.
خاورميانه كه مهد ظهور اديان باستاني بوده، تنها موضوعي براي بررسي هاي دين شناسانه نيست. لوئيس در اين كتاب نشان مي دهد كه در سال ها و بلكه قرن هاي متمادي، خاورميانه مهم ترين مركز رشد و توسعه دانش، تكنولوژي و حتي نظامي بوده است. به همين دليل است كه تحولات و دگرگوني هاي آن تابعي خطي از اتفاقات مشخص نيست؛ چه بسا جنبه هاي بسياري خصوصيات و ويژگي هاي اين برش جغرافيايي، هنوز هم ناشناخته و نامكشوف است (درست مثل چاه هاي نفتش) روش بررسي لوئيس تاريخي است.
او ابتدا به دو امپراتوري بزرگ ايران و روم مي پردازد و پس از آن به پيدايش يكتاپرستي و مسيحيت اشاره مي كند، پس از آن است كه تحولات ناشي از ظهور و گسترش اسلام در خاورميانه را بررسي مي كند و بعد هم به تحليل اتفاقاتي چون هجوم مهاجمان مشرق زمين، بر آمدن تركان عثماني و تغيير موازنه قوا بين جهان اسلام و مسيحيت مي پردازد. زبان ساده و ژورناليستي كتاب استفاده از آن را براي غيرمتخصصان هم ميسر كرده است. اين كتاب را بخوانيد، نه فقط به خاطر اين كه برنارد لوئيس آن را نوشته، بلكه بيشتر به اين خاطر كه حسن كامشاد آن را ترجمه كرده است.
موج چهارم اما كتابي است از مدرن پژوه شناخته شده كشور، رامين جهانبگلو. بخش اول كتاب كه ماهيت نظري تري دارد به مسئله مخالفت ايرانيان با مدرنيته مي پردازد.
بخش دوم اما به دليل پرداختن به روشنفكران ايراني و ادامه فكت هاي تاريخي، جذاب تر و سهل الوصول تر است. اميركبير، فروغي، ميرزا ملكم خان، آل احمد و فرديد نام هايي هستند كه در اين بخش از كتاب به كرات تكرار مي شوند و احتمالاً به همين دليل است كه مي توان فصل دوم كتاب را خواندني ترين فصل آن به شمار آورد. البته ممكن است كساني كه به ژانر گفت وگو علاقه مند هستند فصل سوم كتاب را بپسندند. چرا كه اين فصل شامل گفت وگوهايي است كه جهانبگلو به مناسبت هاي مختلف با مطبوعات درباره لوازم و نتايج و مباني مدرنيته داده است.
كتاب سوم اما اثري است از ابوحنيفه احمدبن داود دينوري (فوت ۲۸۳ ق) كه از مورخان بزرگ اسلامي است. او در كتاب اخبار الطوال ابتدا به سنت قدما به تاريخ خلقت مي پردازد و مطالبي را درباره پيامبراني چون ادريس و نوح و هود و ابراهيم بيان مي كند. سپس با رعايت سير تاريخي، البته به معنايي كه در نظر قدما بوده، در چند فصل بعد به ظهور زرتشت و نجات بني اسرائيل به وسيله پادشاهان ايراني مي پردازد. پس از شرح فتوحات پادشاهان ايراني، نظير جمشيد و منوچهر و گشتاسب و بهمن به تاريخ اسلام مي پردازد.
اين بخش از كتاب با شرح فصل پيكارهاي اعراب و ايرانيان آغاز مي شود و به پايان خلافت معتصم نيز ختم مي شود. مهم ترين ويژگي كتاب دينوري را مي توان در گرايش او به عنصر مهجور و ناشناخته «ايراني گرايي» دانست. كتاب دينوري هنوز هم مي تواند منبع گرانسنگي براي درك هر چه بهتر چگونگي تعامل ايران و اسلام باشد.
تصويري كه دينوري از حمله اعراب به ايرانيان ارائه مي كند علاوه بر ويژگي هاي جذاب هنري حاوي حقيقت هايي است كه در كمتر كتاب هايي از اين دست به چشم مي خورد. مخاطب كتاب پس از مطالعه اين فصل به درك علل شكست ايرانيان در مقابل اعراب نائل مي آيد و تصورش از مشكلات به وجود آمده در سپاه ايرانيان اصلاح مي شود.