اول ارديبهشت ماه ۱۳۸۲ سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد در ۵۰۰ صفحه به همراه ۲۹ پيوست و ضميمه تحويل شهرداري مشهد شد. اين سند از اين جهت كه در راستاي اهداف سند توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات، ICT ملي كشور قرار دارد و از اين جهت كه زمينه اجراي عمليات شهر الكترونيك مشهد را بر اساس اصول علمي جهان راهبري مي كند حائز اهميت است. با دكتر علي اكبر جلالي استاد دانشگاه علم و صنعت ايران و مجري اين پروژه ملي گفتگويي انجام داده ايم.
* شهر الكترونيك چيست؟
ارائه دسترسي الكترونيكي شهروندان به شهرداري و اماكن مختلف شهري به صورت شبانه روزي و هفت روز هفته، به شيوه اي باثبات، قابل اطمينان، امن و محرمانه شهر الكترونيك نام دارد. شهر الكترونيك يك شهر بيست و چهار ساعته است و امور شهري در تمام شبانه روز در جريان است. شهروندان مي  توانند از طريق اينترنت، هر زمان و در هر مكان به اطلاعات و خدمات آموزشي، تفريحي، تجاري، اداري، بهداشتي و غيره دسترسي پيدا كنند.
* امنيت مردم در شهر الكترونيك چگونه تأمين خواهد شد؟
- در شهر الكترونيك پليس هميشه در دسترس است شهروندان مي توانند ناامني هاي بوجود آمده را گزارش دهند تا در اسرع وقت مورد بررسي قرار گيرد. به علاوه از طريق وب سايت هاي پليس افراد نكات ايمني را براي مواقع ضروري مي آموزند. در مواقع آتش سوزي نيز امكان دسترسي به ايستگاه هاي آتش نشاني در حداقل زمان ممكن وجود دارد.
* شرايط جديد زندگي مردم در شهر الكترونيك چگونه خواهد بود؟
- وقتي اكثر كارهاي روزمره را بتوان از طريق اينترنت و در منزل انجام داد زندگي بسيار راحت تر خواهد شد. از آنجا كه زمان تلف شده براي انجام كارهاي روزمره در اين حالت تا حد زيادي كاهش مي يابد، مي توان از اين زمان به نحو بهتري استفاده كنيد. از آنجا كه رفت و آمدهاي شهري در شهر الكترونيك به حداقل مي رسد تأثيرات مخرب وسايل نقليه بر محيط زيست نيز كاهش مي يابد و محيطي زيباتر و طبيعي تر براي زندگي شهروندان به وجود خواهد آمد.
* چرا ايجاد شهر الكترونيك امري ضروري است؟
- شهر الكترونيك مزاياي بسيار زيادي دارد كه در زير به برخي از آنها اشاره مي شود. اين مزيت ها باعث مي شوند كه نتوان از ايجاد آن چشم پوشيد.
* فراهم آوردن خدمات اينترنت با كيفيت و سرعت بالا براي شهروندان
* فراهم آوردن كانال هاي آموزشي متفاوت و محيط آموزشي مادام العمر
* بهبود كيفيت زندگي مردم
* ارائه خدمات يك مرحله اي به شهروندان
* تقويت رقابت تجاري شهر و ايجاد فرصتهاي تجاري بيشتر توسط تجارت الكترونيك
* ارتباط بهتر سازمان ها و ارگان هاي مختلف شهري
* دسترسي ۲۴ ساعته به خدمات شهري
* افزايش مشاركت مردم در اداره شهر
* كاهش ترافيك شهر با توجه به كاربرد اينترنت در فعاليت هاي شهري شهروندان
* كاهش آلودگي هوا با كاهش ترافيك شهري
* همسوسازي سرمايه گذاري ها با نيازهاي شهروندان و شهر
* تسريع در برطرف شدن مشكلات ايجاد شده در شهر با ارتباط مستقيم شهردار با شهروندان
* صرفه جويي در وقت و انرژي
* جلوگيري از سرمايه گذاري بيشتر روي روش هاي قديمي اداره شهر
* ايجاد زيرساختار لازم براي توسعه آتي شهر
* كاهش فساد اداري
* افزايش نظم در فعاليت هاي شهر با استفاده از سيستم اطلاعاتي جامع
* افزاش سطح آگاهي عموم
* درآمد ثابت شهري با بوجود آمدن يك سيستم باثبات گردش پول در جامعه
* نشر فرهنگ و عقايد
* شهر بيست و چهار ساعته
* منظور از تدوين سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد چيست؟
- تدوين سند راهبردي، اولين اقدام اساسي براي ايجاد شهر الكترونيك مشهد، است. در اين سند اقدامات اوليه و نيازهاي ابتدايي براي برپايي شهر الكترونيك مشهد مشخص شده اند. همچنين چشم اندازها، راهبردها، سياست هاي شهر مشهد در اين رابطه تدوين شده اند تا از انجام كارهاي موازي و اضافه كاري ها جلوگيري شود و تمام تلاش ها جهت رسيدن به يك شهر الكترونيك مطلوب متمركز گردند. اين سند به عنوان راهنماي سازمان هاي دولتي و خصوصي براي ايجاد شهر الكترونيك تلقي مي شود.
* شهر الكترونيك در چند مرحله پياده سازي مي شود؟
- پياده سازي شهر الكترونيك چهار مرحله دارد.
مرحله اول:
۱- تهيه قانون شهر الكترونيكي
۲- ارائه تسهيلات اينترنتي و طراحي سايت هاي سازمان هاي دولتي و بخش خصوصي شهر مشهد.
۳- افزايش آگاهي عمومي شهروندان و كاركنان دولت به توانمندي هاي فناوري اطلاعات
۴- تربيت نيروي انساني متخصص در فناوري اطلاعات
۵- ايجاد شبكه بين دستگاه هاي شهري، تجهيز و ارتقاء سخت افزار و نرم افزار واحدها
۶- تهيه سند راهبردي شهر الكترونيك
مرحله دوم:
۱- عرضه خدمات الكترونيكي به شهروندان
۲- توليد، توزيع و استفاده از اطلاعات ديجيتالي در واحدهاي دولتي و خصوصي شهر الكترونيك
۳- توسعه آموزش تخصصي به كاركنان دولت و آموزش هاي ويژه شهروندي شهر الكترونيك
۴- توسعه سيستم هاي نرم افزاري كاربردي در واحدهاي شهر الكترونيك
۵- اصلاح نظام مديريت شهري و رويه هاي سنتي بر مبناي شهر الكترونيك
مرحله سوم:
۱- ايجاد تعامل اطلاعاتي بين دستگاه هاي دولتي و بخش خصوصي
۲- ايجاد تعامل اطلاعاتي بين شهروندان و دستگاه هاي دولتي و بخش خصوصي شهر الكترونيك
۳- توسعه آموزش هاي تعاملي و تجارت نوين
۴- تدوين استانداردهاي لازم براي اداره شهر الكترونيك مشهد
مرحله چهارم:
۱- ايجاد سيستم هاي عمومي يكپارچه (تجارت الكترونيكي، بانكداري الكترونيكي، آموزش الكترونيكي، سيستم مالياتي و...) در سطح ادارات، سازمانها، شركت ها، اصناف و ساير بخش هاي شهر الكترونيك مشهد
۲- انجام تراكنش هاي ويژه به صورت الكترونيكي
۳- ايجاد سازمان هاي مجازي در تجارت، آموزش، بهداشت و غيره
۴- تعامل اطلاعاتي در سطح ملي با دستگاه هاي دولتي و بخش خصوصي
۵- تعامل اطلاعاتي با جامعه اطلاعاتي جهان به عنوان شهروندان هزاره سوم
۶- بازنگري منظم سياست ها و برنامه شهر الكترونيك و به روز رساني آن
۷- بهبود مستمر سيستم هاي شهر الكترونيك
* شهرهاي ديگر در جهان براي پياده سازي شهر الكترونيك چه اقداماتي انجام داده اند؟
- شهرهاي مختلف در مورد پياده سازي شهر الكترونيك نظرات متفاوتي را ارائه كرده اند و هر كدام روش هاي خاص خود را دارند. در زير نظر دو شهر «تورنتو» و تايپه براي نمونه آورده شده است:
از نظر محققين و مجريان شهر الكترونيك تورنتو، برپايي شهر الكترونيك شامل سه مرحله است:
۱. ايجاد
۲. پياده سازي
۳. تثبيت
اولين مرحله، ايجاد يك طرح كلي براي پياده سازي شهر الكترونيك و مشخص نمودن اجزا و قسمت هاي مورد نياز و قابل اجرا مي باشد.
در مرحله دوم بايد زير ساختار لازم براي پياده سازي شهر الكترونيك طراحي شده فراهم شود.
آخرين مرحله در ايجاد شهر الكترونيك، برقراري تثبيت شهر مي باشد و منظور از آن ارائه يك محيط كاملاً تكامل يافته براي فناوري و مديريت اطلاعات در سطح شهر مي باشد.
شهر الكترونيك تايپه، براي ايجاد شهر الكترونيك خود سه مرحله را اتخاذ كرده است:
۱- ورود فناوري اطلاعات به درون فعاليت هاي شهر
اولين مرحله ورود فناوري اطلاعات به درون عمليات مديريتي شهر مي باشد. در اين مرحله آن دسته از ابزارها و كاربردهاي فناوري اطلاعات كه در شهر قابل پياده سازي است شناسايي مي شود و به منظور كاربردي كردن آنها در فرآيندهاي شهري مورد بازنگري قرار مي گيرند. هدف از اين مرحله مهندسي مجدد فعاليت هاي شهري مي باشد.
۲- ارتباط فعاليت هاي شهري به صورت الكترونيكي
خروجي اين مرحله خدمات مجتمع، يك مرحله اي و بي كاغذ مي باشد. در اين مرحله ارتباط بين فعاليتهاي مختلف مشخص مي گردد و طوري طراحي مي شود كه ارتباط آنها به صورت الكترونيكي قابل برقراري باشد.
۳- يكپارچه كردن فعاليت ها
هدف از اين مرحله ايجاد يك سيستم يكپارچه به منظور مديريت فعاليت هاي شهري است كه قرار است با استفاده از فناوري اطلاعات به صورت الكترونيكي انجام شود.
* شهرهاي الكترونيك برتر جهان كدامند؟
- براساس تحقيقاتي كه در جولاي سال ۲۰۰۰ توسط مجله آمريكايي فناوري اطلاعات magazine Wired در بين ۴۶ شهر جهان انجام شده كه نتايج بر اساس جدول ۱ در مورد رده بندي شهرهاي الكترونيك به دست آمده است.
* سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد چگونه تدوين شد؟
- سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد با پيشنهاد شهرداري شهر مشهد و توسط پژوهشكده الكترونيك دانشگاه علم و صنعت ايران تدوين گرديده است.
* براي تدوين سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد چه اقداماتي صورت گرفته است؟
- براي تدوين اين سند ابتدا به بررسي مفاهيم و ادبيات موضوع پرداخته شد و پس از مشخص شدن قالب و نوع كار، با بررسي عوامل محيطي بيروني (وضعيت ساير كشورها و شهرهاي جهان و اقدامات آنها جهت برپايي شهر الكترونيك) و عوامل دروني (وضعيت شهر مشهد و فرصت ها و تهديدهاي روبه روي شهر مشهد در زمينه ايجاد شهر الكترونيك) به تدوين چشم اندازها، راهبردها و سياست هاي شهر مشهد در شهر الكترونيك مشهد پرداخته شده و متناسب با آنها برنامه ها و طرح هاي اوليه جهت برپايي شهر الكترونيك مشهد ارائه شده است.
آدرس سايت شهر الكترونيك مشهد
www.e-mashhad.com مي باشد.
* در ادبيات جديد فناوري اطلاعات مفهومي تحت عنوان شهروند الكترونيك مطرح شده است، تعريف شما از شهروند الكترونيك چيست؟
- شهروند الكترونيك فردي است كه با فناوري اطلاعات آشنايي داشته باشد و بتواند از خدمات شهر الكترونيك استفاده كند.
* ارتباط بين شهر الكترونيك و ديگر اجزا جامعه همچون دولت، سازمان و شهروند الكترونيك چگونه است؟
- با توجه به مدل مفهومي موجود شهروند الكترونيك به عنوان محور و مركز مفاهيم فوق قرار مي گيرد. اين امر با بررسي دولت الكترونيك در كشورهاي مختلف به خوبي مشخص مي گردد. مهمترين هدف سازمان و دولت الكترونيك خدمت رساني مطلوب به شهروندان و كسب رضايت آنان مي باشد. ديگر اجزا اين مدل نيز (دولت الكترونيك،  سازمان الكترونيك و شهر الكترونيك) به نوبه خود با يكديگر ارتباطات تعاملي دارند.
* سؤال آخر اين كه چه اندازه اجراي شهر الكترونيك مشهد را موفق مي دانيد؟
- با توجه به وجود سند راهبردي كه مسير حركت را به صورت علمي نشان مي دهد و حمايت خوبي كه مسئولين استان خراسان در اين خصوص نشان داده اند و همين طور به علت وجود پتانسيل هاي خوب در مشهد بسيار اميدوار هستم. در ضمن اقدامات اوليه فرهنگي شامل چندين سمينار براي مجامع صنفي و مديران ارشد مشهد انجام شده است و عمليات اجرايي اوليه هم با راه اندازي سايت www.e-mashhad.com عملاً شروع شده است و به نظر من با اين كار قدم اوليه ايجاد شهر الكترونيك مشهد كه مرحله پيدايش مي باشد عملاً  كليد خورده است. بقيه كار بستگي به عظم و اراده و درك درست مسئولين استان دارد. در هر صورت شهر الكترونيك واقعيت شهرهاي فرداي دنيا است هر چه زودتر شروع كنيم تجربه بيشتري به دست مي آوريم.
جدول ۱

امتياز نام كشور نام شهر رتبه ۱۶ آمريكا دره سيليكون آمريكا ۱ ۱۵ آمريكا بوستون ۲ ۱۵ سوئد استكهلم ۳ ۱۵ فنلاند هلسينكي ۴ ۱۴ انگلستان لندن ۵ ۱۴ آمريكا رالي- دورهام-چاپل ۶ ۱۴ آمريكا كاروليناي شمالي ۷ ۱۴ تايوان تايپه ۸ ۱۳ آمريكا آستن ۹ ۱۳ آمريكا تگزاس ۱۰ ۱۳ آمريكا سانفرانسيسكو ۱۱ ۱۳ هند بنگلور ۱۲