* تخريب گسترده فضاي سبز در غرب تهران آلودگي هاي صنعتي و فعاليت معادن شن
و ماسه باعث مختل شدن جريان هوا در دالان غربي شده است
* روزانه در حدود ۳ تن منواكسيد كربن، ۴۵ تن هيدروكربن نسوخته ، ۱۳۰ تن اكسيد ازت، ۳۰ تن اكسيد گوگرد، ۳۰ تن ذرات معلق و ۲ تن سرب در تهران توليد و وارد هواي تهران مي شود
آلودگي هوا يكي از مهمترين معضلات زيست محيطي كشور محسوب مي شود. عمده ترين منابع آلاينده در شهرها احتراق سوختهاي فسيلي و ۸۰ درصد آلودگي هوا بر اثر وسايل نقليه موتوري است.
استقرار ۸۶۰۰ واحد صنعتي در تهران باعث شده است كه سهم نسبتاً بزرگي از آلودگي هواي تهران به صنايع نسبت داده شود.
در محدوده تهران بزرگ ۵۰ واحد صنعتي شيميايي وجود دارد كه از اين تعداد، صنايع توليد مواد شوينده و پاك كننده ۱۱ واحد، پلاستيك سازي ۱۰ واحد، رنگسازي ۹ واحد، مواد نفتي ۴ واحد، مواد لاستيكي ۹ واحد، مواد پلاستيكي ۱۰ واحد و مواد شيميايي متفرقه ۷ واحد را شامل مي شود.
طبق آمار روزانه در حدود ۳ تن منواكسيد كربن، ۴۵ تن هيدروكربن نسوخته ۱۳۰، تن اكسيد ازت، ۳۰ تن اكسيد گوگرد، ۳۰ تن ذرات معلق و۲ تن سرب در تهران توليد و وارد هواي تهران مي شود.
اين حجم بالاي مواد سمي توليد شده طي سالهاي اخير سبب افزايش ميزان بيماريها و مرگ و مير شده است.
متأسفانه امروزه تهران همچنان با آلودگي هوا روبه روست و نفس پايتخت نشينان به شماره افتاده است.
مهندس محمد حسن پيراسته مدير كل محيط زيست استان تهران در مورد عوامل آلوده كننده هواي تهران مي گويد: مطالعاتي كه در طرح جامع كاهش آلودگي هوا انجام شده نشان مي دهد كه ۷۲ درصد آلودگي ها ناشي از وسايط نقليه موتوري و ۳۰ درصد مرتبط به وسايل گازسوز از قبيل عوامل طبيعي و وسايل گرمايشي خانگي بوده است البته با توجه به مراقبتهايي كه اعمال شده ۸۰ درصد آلودگي هوا در حال حاضر توسط وسايل نقليه موتوري است.
وي در مورد گسترش بي رويه شهر و ساخت و سازها در ارتفاعات مي افزايد: متأسفانه ساخت و سازهاي بي رويه به دور از رعايت مقررات زيست محيطي مصيبتهاي فراواني را بر سر شهر تهران آورده است. درواقع اعتقاد ما اين است كه ظرفيت تهران به عنوان كلانشهري كه فعاليتهاي صنعتي، توليدي، خدماتي در آن انجام مي شود و به عنوان يك نقطه تلاقي در مركز ثقل كشور كاهش يافته است و پروژه هاي عمراني و ساخت و سازها به جاي اينكه التيامي باشد بر زخمهاي فراوان شهر متأسفانه موجب تنشهاي زيست محيطي مي شود چرا كه توان قابل تحمل محيط در شهرسازي بسيار حائز اهميت است.
هر محيطي يك توان اكولوژيك دارد كه در نهايت اگر فشار بيشتري به محيط وارد شود ميزان شكنندگي آن زياد مي شود و امروزه ما در تهران با اين مشكل روبه رو شده ايم.
اعتقاد داريم كه واگذاري هاي متعدد كه درزمين براي ساخت وساز شهر تهران صورت گرفته خارج از تحمل خود پالايي شهر است و در نهايت آسيب رسان است به ويژه بعضي از توسعه ها در نقاط غيرقابل قبول انجام مي شود كه از ديدگاه زيست محيطي و شهرسازي محكوم است. مثل ساخت و ساز در ارتفاعات شمالي تهران در ميان كوه ها كه در تلطيف زيست محيطي يك منطقه بسيار حائز اهميت هستند كه متأسفانه امروزه مسخر خواست مقهورانه يكسري افراد پرتوان و ارگانها شده است و از اين رو شاهد ۱۸۰۰ ساخت و ساز در طي اين سالها هستيم. البته سازمان محيط زيست اعلام خطر كرده است و اعلام موضع نموده اما همچنان اين پروژه ها و ساخت و سازها بدون رعايت مسائل زيست محيطي انجام مي شود .
وي در مورد خود پالايي محيط تهران تأكيد مي كند كه هر محيطي بر حسب مقتضاي شرايط طبيعي كه دارد يك حد قابل قبولي از آلاينده ها را مي تواند تحمل كند. درواقع محيط بايد قابل تحمل براي زيست مندان اعم از انسان، حيوان و گياه باشد. در مواقعي كه ما بارهايي را بيش از حد تحمل يا تسريع پذيري اعم از آب، خاك و هوا به محيط تخليه كنيم خود پالايي يك محيط را دگرگون كرده ايم و شكنندگي و آسيب  رساني به محيط را افزايش داده ايم. كرج و شهريار كه روزگاري مصفا و پرطراوت، زيبا و مملو از فضاهاي زيست محيطي سبز، باغهاي گسترده و ميوه هاي متنوع و هواي دلپذير بوده و به عنوان پشتوانه زيست محيطي تهران مي توانست در وضعيت تهران تأثير گذار باشد و فضاي قابل تحمل را براي مردم تهران به وجود آورد، متأسفانه امروزه باعث آزار و عذاب براي شهروندان شده است. حتي شهريار كه محيط طبيعي اش زبانزد خاص و عام بود زير بار فشار ساخت و سازهاي غيراصولي تبديل به يك منطقه آلوده شده است و امروزه تأثيرات منفي اين شهرها روي آلودگي هواي تهران اثرگذار شده است. به عنوان مثال ثلث آلاينده ها امروزه ناشي از فعاليتهايي است كه در منطقه شهريار از برداشت گسترده شن و ماسه به وجود مي آيد و لذا اين مسأله بسيار خطرناك است و زنگهاي خطر را براي مسئولان به صدا درآورده است و اميدواريم مسئولان به اين روند تخريبي كه در حال گسترش است توجه كنند.
وي در مورد مختل شدن جريان هوا در دالان غربي مي گويد: تخريب گسترده فضاي سبز در غرب تهران و وجود فعاليتهاي صنعتي باعث مختل شدن جريان هوا در دالان غربي شده است.
عمده توسعه ها بدون اجازه دستگاه هاي ذيربط مثل شهرداري و استانداري است و ما موارد بسياري داشته ايم كه با همكاري گشت زيست  محيطي كشف شده است و متأسفانه با بي توجهي ارگانها در صدور مجوز براي ساخت و ساز مواجه هستيم. اختلافات به وجود آمده ناشي از يك جريان عمده و پيچيده است كه اميدواريم با توجه به تشكيل كميته ساخت و ساز در استانداري كه اخيراً درست شده است اين مسائل و مشكلات ساماندهي شوند. وي در مورد معادن غيرمجاز شن و ماسه نيز مي افزايد: معادن غيرمجاز زيادي در اطراف تهران وجود دارند كه همه موارد شناسايي شده اند. در مرحله اول براي آنها اخطاريه فرستاده مي شود و در مراحل بعدي تحت تعقيب قانوني قرار مي گيرند، تعداد زيادي از اين معادن غيرمجاز شن و ماسه توسط گشت هاي زيست محيطي كشف شده اند. پيراسته طرح گاز سوز شدن خودروها را يكي از محورهاي مهم برنامه جامع مبارزه با آلودگي هوا اعلام مي كند و مي گويد كه يكي از برنامه هايي كه تاكنون اجراي آن به تعويق افتاده طرح گاز سوز شدن خودروهاست. وي اظهار اميدواري كرده است كه با رفع مشكلات و همكاري سازمانهاي محيط زيست، بهينه سازي مصرف سوخت و وزارتخانه هاي نفت و صنايع و معادن ناوگان حمل و نقل عمومي گازسوز شود.
وي ميزان انتشار منواكسيد كربن در تهران را روزانه ۳ هزار تن اعلام و مي افزايد :در حال حاضر حدود ۸ ميليون ليتر بنزين در تهران مصرف مي شود و به علت افزايش متعدد خودروها و جمعيت شهرنشين، از رده خارج نكردن خودروهاي فرسوده و ساخت و ساز در فضاي سبز، باغها و حاشيه تهران حدود ۱۷ هزار نفر از آلودگي هوا صدمه جدي مي بينند.
وي تأكيد مي كند كه ميزان آلودگي هوا از ديدگاه ما از نظر كيفي كم شده ولي به جهت افزايش تعداد وسايل نقليه موتوري افزايش فعاليتها نامحسوس است، در سال ۸۱ نسبت به سال ۸۰ ميزان كل آلاينده ها در جمع كمتر بود، عليرغم اينكه هر روز حدود ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ خودرو نقليه موتوري به ترافيك افزوده مي شوند، به نظر مي رسد تثبيت آلودگي نسبت به گذشته بهتر است و لذا بايد براساس محورهايي كه در سياستها و رهنمودهاي طرح كارشناسي هوا كه از قبل ديده شده و كميته اجرايي كاهش آلودگي روي آن كار مي كند به طور جدي موضوع تحت بررسي دستگاهها قرار گيرد و در واقع كميته اجرايي مسئول اين مسأله است.
وي مي گويد: متأسفانه تردد وسايل نقليه موتوري و ميزان مصرف سوختهاي فسيلي افزايش يافته است و اين افزايش نسبي بيش از حد استاندارد است.
آلاينده هاي هواي تهران
مهندس ناصر فلاحي مسئول بهداشت هواي مركز سلامت محيط وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي در مورد آلودگي هوا مي گويد: وجود هر نوع ماده جامد، مايع، گاز و تشعشع پرتوزا و غيرپرتوزا به غير از تركيب طبيعي در هوا به مقدار و مدت زمان ماندني كه كيفيت آن را براي انسان و جانداران به خطر اندازد و به آثار و ابنيه و اموال و گياهان خسارت وارد نمايد آلودگي هوا گويند. عوامل ايجاد كننده آلودگي در هوا ممكن است ناشي از طبيعت بوده از جمله تغييرات جوي، طوفانها، آتشفشانها كه عوامل طبيعي ايجاد كننده آلودگي هوا محسوب مي گردند و عوامل مصنوعي در ايجاد آلاينده ها در هوا تمامي فعاليتهاي صنفي، اقتصادي، اجتماعي انسان به نحوي ممكن است منجر به بالا رفتن پارامترهاي آلاينده در هوا گردند.
وي در مورد اندازه گيري پارامترهاي آلاينده در هوا مي افزايد: در تهران اندازه گيري پارامترهاي آلاينده در هوا از طريق ۱۱ ايستگاه انجام مي شود و اين تعداد ايستگاه براي وسعت شهر تهران تا حدود ۷۰۰ كيلومتر مربع مساحت كافي نيست لذا نمي توان گفت كه كدام نقطه از شهر تهران آلودگي كمتري دارد، اما براساس اطلاعات ايستگاه هاي موجود، تقريباً منطقه سرخه حصار سالمترين هوا را دارد و ايستگاههاي فاطمي، آزادي، بازار، تجريش و قلهك آلوده ترين نقاط هستند كه با توجه به پارامترهاي هواشناسي در هر روز يكي از ايستگاههاي فوق ممكن است آلوده ترين باشد. عمدتاً فاطمي و آزادي با توجه به اين كه در جوار كانونهاي آلودگي (ترافيك- ترمينال) قرار دارد آلوده ترين مناطق تهران هستند.
وي تأكيد مي كند كه عوامل عمده آلودگي هواي تهران از بين ۵ آلودگي شاخص كه اندازه گرفته شده است منواكسيد كربن و ذرات معلق PM ۱۰ است. منواكسيد كربن به دليل احتراق ناقص سوخت هاي فسيلي در وسايط موتوري كه عمدتاً فرسوده بوده و تكنولوژي ساخت آن قديمي است توليد مي شود و براي رهايي از اين آلايندگي بايد از سوخت مناسبتر از جمله گاز طبيعي فشرده CNG استفاده نمود و تكنولوژي ساخت ماشينها را ارتقاء داد، به نحوي كه شرايط احتراق در موتور بهينه شود و خودروهاي فرسوده از رده خارج شوند.
وي مي گويد: ذرات معلق موجود در هواي تهران نيز عمدتاً ناشي از وسايل نقليه و فعاليتهاي صنعتي و تجاري است كه بيشترين نقش را در انتشار اين ذرات وسايل نقليه فرسوده و ديزلي بر عهده دارند و براي اينكه ذرات معلق كاهش يابند بايد وسايل فرسوده از رده خارج شوند و كيفيت سوخت بهتر شود. كاهش وسايل مذكور در كاهش ذرات معلق مؤثر است چون مقداري از اين ذرات كه خطرناكتر نيز هستند از طريق فرسايش لاستيك ماشينها و ذرات به كار رفته در لنت ترمز در هوا منتقل مي  شود، كاهش فعاليتهاي صنعتي در محدوده شهر و خارج نمودن برخي از كارگاهها و كارخانجات مولد انتشار ذرات نيز تا حدودي در ارتقاي كيفيت هواي تهران مؤثر خواهد بود.
گزارش: بيتا مهدوي
ادامه دارد