به گزارش خبرنگار پارلماني ما، در اين گزارش دلايل نوسانات بازار نفت و توقف آن مورد بررسي قرار گرفته است:
نوسان هاي بازار
به دنبال اعلام خبر كشته شدن عدي و قصي، فرزندان صدام حسين، بورس بازان نفت در لندن و نيويورك با اين تصور كه خرابكاري در تأسيسات نفتي عراق كاهش خواهد يافت، شروع به فروش قراردادهاي آينده كردند. اين امر باعث شد كه قيمت ها اندكي كاهش يابند. اما انتشار گزارش اداره اطلاعات انرژي آمريكا در مورد كاهش ذخاير تجاري اين كشور به ميزان ۳/۲ ميليون بشكه، بار ديگر قيمت ها را افزايش داد. انفجار يك بمب در مركز شركت نفت ونزوئلا و تهديد اتحاديه كارگران ارشد نيجريه درمورد اقدام به يك اعتصاب ۳۰ روزه درصورت عدم توافق در مورد افزايش دستمزدها نيز از ديگر عوامل مؤثر بر افزايش قيمت ها بود.
براساس گزارش هاي موجود، ذخاير تجاري نفت خام آمريكا در ۴ هفته از ۵ هفته گذشته كاهش يافته و به كم ترين رقم ظرف ۲۸ سال گذشته يعني 
۸/۲۶۹ ميليون بشكه نزديك مي شود. كارل لاري، قائم مقام شركت جهاني انرژي «آ.ب.آن آمرو» مي گويد ذخاير بسيار اندك است و مادام كه شاهد جريان ثابت ارسال نفت از ونزوئلا، نيجريه و عراق نباشيم، ذخاير به سطح مطلوب نخواهند رسيد.
از سوي ديگر علي النعيمي، وزير نفت عربستان، هفته گذشته اعلام كرد كه بازار نفت در سال ۲۰۰۳ متعادل بوده و پايين بودن سطح ذخاير به مرز «تهديدكنندگي» نرسيده است. النعيمي اضافه كرد كه قيمت نفت بالا نيست و در محدوده تعيين شده توسط اوپك قرار دارد.
به گزارش EIA شماري از تحليلگران نفتي و بعضي وزراي اوپك نيز عقيده دارند كه عرضه جهاني نفت در حال حاضر به حدي است كه مي تواند قيمت هايي چند دلار پايين تر از قيمت هاي فعلي را نيز توجيه كند. به عقيده طرفداران اين نظريه، نوعي «افزوده قيمت» وجود دارد كه عامل آن مباحث غيرضروري و هياهو درباره پايين بودن سطح ذخاير است. به گفته اين تحليلگران با پيشرفت هايي كه به پاس فناوري هاي نوين و يكپارچگي صنعت نفت در عرصه كارآمدي حاصل شده است، مي توان ذخاير را در سطحي پايين تر تثبيت كرد، بدون آن كه قيمت ها افزايش يابند. به عنوان مثال، شوراي ملي نفت آمريكا در سال ۱۹۹۸، در مورد ذخاير تجاري نفت خام آمريكا، ۲۷۰ ميليون بشكه را با عنوان «ذخاير پايين» تعريف كرده است. حال آن كه در سپتامبر ۲۰۰۲ و فوريه ۲۰۰۳، ذخاير نفت خام آمريكا به ۲۷۰ ميليون بشكه كاهش يافت و هيچ نشانه اي از كاهش لحظه اي براي پالايشگاه ها وجود نداشت. اما به نوشته EIA، صرفنظر از اين كه ۲۷۰، ۲۶۰ يا ۲۵۰ ميليون بشكه را به عنوان «پايين بودن سطح ذخاير» تعريف كنيم، آنچه اهميت دارد مقايسه ذخاير با سطوح معمول سال هاي گذشته است EIA . علت كاهش ذخاير نفت را كاهش توليد اوپك و تأخير در توليد نفت عراق اعلام كرده است.
توليد نفت عراق، اما و اگرها
به گزارش پتروليوم ورلد، ارزيابي منتشر شده توسط گروه مهندسان در اولين هفته ماه جولاي نشان مي دهد كه كل آسيب هاي جنگي وارد شده بر صنعت نفت عراق بين ۲۵۰ تا ۳۵۰ ميليارد دلار بوده است. اما گزارش هاي تازه از وزارت نفت عراق، گوياي آسيب هاي بسيار بيشتر بر اثر خرابكاري و غارت است. ماجرايي كه در آغاز امري تصادفي و گذرا تلقي مي شد، اكنون به صورتي كاملاً نظام يافته درآمده است و با استفاده از ابزار و تجهيزات سنگين از قبيل جرثقيل، تجهيزات سنگين نيز غارت مي شود. بدون در نظر گرفتن زيان هايي كه براثر خرابكاري به وجود آمده، صرف غارت تجهيزات نفتي باعث ۷۵۰ ميليون دلار خسارت شده است. حملات خرابكارانه اخير نشان مي دهد كه افرادي كاملاً وارد به اين صنعت در انجام اين امور شركت دارند. آنها به منظور به حداكثر رساندن غرامت با كم ترين تلاش ، ايستگاه هاي كنترل و نظارت، شيرآلات و اتصال ها را مورد حمله قرار مي دهند.
از طرف ديگر، رفع مشكلات پيش آمده بر اثر تحريم ها، ماه ها طول خواهد كشيد. تحريم هاي ۱۲ سال اخير باعث شده است كه تازه ترين فناوري عراق در صنعت نفت مربوط به دهه ۱۹۷۰ باشد و بسياري از تجهيزاتي كه براي جايگزيني مورد استفاده قرار مي گيرد، عتيقه هاي متعلق به دوران جنگ جهاني دوم است.
عراق: جنوب، شمال، مركز
به لحاظ صنعت نفت و تأسيسات نفت، مناطق جنوبي عراق شاهد كم ترين حملات خرابكارانه و بيشترين ميزان غارت بوده است. ساكنان اين مناطق را عمدتاً شيعيان فقيري تشكيل مي دهند كه در دوران حكومت صدام حسين به شدت تحت فشار بوده اند. ميدان نفتي روميله در اين منطقه دستخوش چپاول فراوان بوده است. اين امور نشان دهنده آن است كه شيعيان تنگدست اين ناحيه در پي آن هستند كه تكه اي از ثروت موجود را به نفع خود مصادره كنند، در حال حاضر دزدي نفت خام در اين منطقه رواج يافته است. شماري از صاحبان لنج ها و كشتي ها، مخازن خود را پر از نفت خام مي كنند و در خليج فارس به فروش مي رسانند.
شمال عراق در مقايسه با جنوب آرام بوده است. كردهاي اين منطقه كه برخلاف شيعيان، در دوران قبل از جنگ نوعي خودمختاري را تجربه كرده اند، داراي ساختارهاي حكومتي و امنيتي خاص خود هستند. غارت در شمال در حداقل مقدار ممكن و محدود به مناطق شهري بوده است. كردها به خوبي مي دانند كه آينده آن ها به وجود روابط حسنه با آمريكا و تداوم درآمدهاي نفتي بستگي دارد.
تقريباً كليه عملياتي كه عليه آمريكايي ها و تأسيسات عمومي صورت مي گيرد در مركز عراق اتفاق مي افتد. بيش از ۹۰ درصد اين حملات در مثلثي اتفاق مي افتد كه رئوس آن را رمادي، تكريت و بغداد تشكيل مي دهند. اما تنها تأسيسات نفتي كه به لحاظ صدور نفت اهميت دارد و در اين منطقه واقع شده؛ خط استراتژيك و دوطرفه شمال-جنوب عراق است كه نفت خام روميله را به شمال و نفت كركوك را به جنوب منتقل مي كند. به هر روي به نظر مي رسد كه آمريكايي ها بتوانند با استفاده از نيروهاي تازه نفسي كه از لهستان، ژاپن، فيليپين، ايتاليا و ساير كشورها وارد خواهند شد، امنيت تأسيسات نفتي را برقرار سازند.
توليد نفت عراق 
موانع بازگشت نفت عراق به بازار موانعي واقعي، اما حل وفصل  شدني است. مي توان از خطوط لوله و ايستگاه هاي پمپاژحفاظت كرد و پالايشگاه ها را تحت مراقبت قرار داد. اما روياي بازگشت سريع نفت عراق به بازار مرده است. گروه مهندسان انتظار دارند كه كل توليد تا پايان فصل تابستان به يك ميليون بشكه در روز برسد (در حال حاضر ۸۰۰ هزار بشكه توليد مي شود). با توجه به اوضاع و احوال امنيتي، اين پيش بيني محافظه كارانه، اما واقع بينانه است. از آن نقطه به بعد افزايش توليد سريع تر خواهد بود، اما نه در حدي كه بازار را دچار آشفتگي كند. اين روند بازگشت، از نوعي است كه اوپك مي تواند آن را اداره كند. مادام كه افزايش توليد نفت عراق كمتر از ۲۵۰ هزار بشكه در روز باشد، اوپك به راحتي مي تواند با كاهش بشكه بشكه توليد خود آن را اداره كند. اتخاذ چنين سياستي از جانب اوپك، باعث كاهش قيمت خواهد شد اما بحران قيمت ها را در پي نخواهد داشت.
اوپك، چشم اندازها و چالش ها
در آستانه اجلاس آتي اوپك در هفته آينده بازار در آرامش نسبي به سر مي برد و روند بازگشت عراق به بازار نيز مطلوب است. اما اين وضعيت به معناي آن نيست كه اوپك چيزي براي مبارزه كردن يا عاملي براي دلواپسي پيش روي ندارد. بي ثباتي سياسي همچنان دو عنصر اصلي، يعني ونزوئلا و نيجريه را تهديد مي كند. تجربه نشان داده است كه نيجريه مي تواند اين قبيل بحران ها را با كمترين تأثير بر توليد نفت اين كشور پشت سر بگذارد. مؤسسه استراتفور بروز كاهش هاي مقطعي و كوتاه مدت در توليد نفت نيجريه را پيش بيني مي كند. اما پيش بيني آن مؤسسه درمورد ونزوئلا متفاوت است. باتوجه به اخراج حدود نيمي از كاركنان شركت نفت دولتي اين كشور انتظار مي رود كه سياست هاي جديد توسعه ميادين نفتي با مشكل مواجه شود. نتيجه اين وضع نزول آرام اما يكنواخت توليد خواهد بود.
البته ساير كشورهاي اوپك از بابت وضعيت نيجريه و ونزوئلا نگران نيستند زيرا باعث افزايش سهم آنها از بازار خواهد شد. آنچه باعث نگراني است اعضايي هستند كه خواهان افزايش سهميه هاي خويشند و كشورهايي كه برنامه توسعه توليد را در پيش گرفته اند. حفظ توازن، مادام كه عراق به سطح توليد ۳ ميليون بشكه در روز نرسيده باشد دشوار نيست. اما اگر آن طور كه انتظار مي رود عراق در اواسط سال ۲۰۰۴ به اين رقم دست يابد كنترل بازار دشوار خواهد شد و اعضا به عدول از سهميه ها روي خواهند كرد. صرف نظر از اين كه چه كسي در عراق قدرت را در دست داشته باشد نفع اين كشور در به حداكثر رساندن عوايد نفتي است. اما اين مطلب به آينده مربوط مي شود. بازگشت آرام عراق به بازار نويدبخش آرامش نسبي بازار در ۱۲ ماه آينده همراه با كاهش اندك قيمت ها است.
روسيه
در فراسوي عراق و اوپك تنها بازيگر قابلي كه حضور دارد روسيه است. كل صادرات نفت روسيه همراه با ساير مشتقات نفتي، در فصل دوم سال جاري ميلادي ۶ ميليون بشكه و توليد اين كشور ۸ ميليون بشكه بوده است. اين ارقام روسيه را به دومين توليدكننده و صادركننده بزرگ جهان تبديل مي كند. افزايش توليد روسيه در تابستان امسال نسبت به سال هاي گذشته بي سابقه بوده است. روسيه با جلب سرمايه و دانش فني توانسته است توليد و ظرفيت هاي پالايش و انتقال را به گونه اي پايدار افزايش دهد.
يكي از برنامه هاي شركت خط لوله ترانس نفت، آن است كه ظرفيت ۲۴۰ هزار بشكه اي صدور نفت از پرايمورسك، واقع در درياي سياه را تا سال ۲۰۰۵ سه برابر كند. در اين ميان توليدكنندگان نفت خام روسيه در ماه گذشته به مسير صادرات قزاقستان به درياي سياه 
- كنسرسيوم خط لوله خزر- نيز دست يافتند. اين دو عامل ظرف ۱۲ ماه آينده ۵۰۰ هزار بشكه بر صادرات نفت خواهد افزود.
در واقع روسيه تنها توليدكننده غيراوپك است كه مي تواند بر سمت و سوي بازار تأثير بگذارد. كل توليد اين كشور در اواسط سال ۲۰۰۴ به روزانه ۵/۹ ميليون بشكه خواهد رسيد كه ۵/۲ ميليون آن مصرف و ۷ ميليون بشكه صادر خواهد شد. اين ارقام گوياي افزايش توليد خالص يك ميليون بشكه نسبت به اعضاي اوپك خواهد بود. با اين همه نقش تعيين كننده روسيه در بازار جهاني از سال ۲۰۰۵ به بعد و پس از پشت سر گذاشتن عربستان آشكار خواهد شد.
روي ديگر سكه
در سمت عرضه تنها يك نمايش در شهر اجرا مي شود و آن ايالات متحده است. درمورد كاهش ذخاير تجاري آمريكا به ميزان ۱۵ درصد در سه ماه اول سال ۲۰۰۳ مطالب فراواني نوشته شده است. اما آنچه كمتر اشاره مي شود اين است كه ذخاير كشورهاي OECD بجز آمريكا، اندكي بيش از يك درصد بالاتر از دوره مشابه سال قبل است. به رغم ركود اقتصادي جاري در ايالات متحده، رشد اقتصادي اين كشور بيش از اروپا پيش بيني مي شود و اين مطلب در تقاضاي انرژي اين كشور نيز بازتاب يافته است. براساس برآورد سازمان جهاني انرژي رشد تقاضاي جهاني نفت خام در فاصله سال هاي ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۴، روزانه ۵/۲ ميليون بشكه خواهد بود كه يك ميليون آن متعلق به ايالات متحده و ۴/۰ ميليون متعلق به كليه كشورهاي صنعتي ديگر است. كندي رشد اقتصادي اروپا و ژاپن، گرايش به مصرف گاز به عنوان سوخت سالم تر و راه اندازي ۱۷ نيروگاه هسته اي غيرنظامي ژاپن از جمله عوامل پايين بودن تقاضا به شمار مي رود.
چنانچه تأثير تركيبي اين ارقام را مورد توجه قرار دهيم ظرف ۱۲ ماه آينده دو گرايش اساسي در بازار به چشم مي خورد:
۱-اوپك به جبران بازگشت عراق به بازار، توليد خود را تدريجاً كاهش خواهد داد. افزايش توليد الجزاير و كويت احتمالاً با كاهش توليد ونزوئلا جبران خواهد شد و افزايش توليد خالص اوپك اندك خواهد بود.
۲- مصرف جهاني باعث افزايش تقاضا به ميزان يك ميليون بشكه در روز خواهد شد كه بخش عمده آن متعلق به ايالات متحده و كشورهاي رو به توسعه خواهد بود. اين وضعيت توازن بازار را به هم نخواهد ريخت زيرا روسيه به همين مقدار بر توليد خود خواهد افزود.
براساس تحليل پايگاه استراتفور، نتيجه اين وضع پيدايش يك بازار متوازن خواهد بود كه از سال ۱۹۹۵ به بعد سابقه نداشته است- البته مشروط به آن كه آمريكا يك كشور نفت خيز ديگر را اشغال نكند- با افزايش توليد عراق و روسيه،  كنترل اوپك بر بازار تضعيف خواهد شد اما تدريجي بودن اين افزايش توليد همراه با ماهيت سياه چاله اي مخازن تجاري ايالات متحده باعث تدريجي بودن كاهش قيمت ها خواهد بود.