در ايران افراد كمي پيدا مي شوند كه تجربه كاركردن با گروه هاي خبري اوليه اينترنت را داشته باشند. هنگامي كه اولين نسل كاربران اينترنت در سال ۱۹۸۶ پديده اي به نام گروه هاي خبري را ايجاد كردند كمتر كسي تصور مي كرد اين جامعه هاي اطلاع رساني كوچك و مستقل روزي به طور كامل فراموش شوند و حتي كاربران نسل نوين اينترنت حتي نام usenet را فراموش كنند. گروه هاي خبري به راحتي در هياهوي سايت هاي بزرگ و كارآمد اينترنتي به دست فراموش سپرده شدند.
اما وب لاگ پديده اي بسيار جديد محسوب مي شود. تاريخ وب لاگ ها مشخص مي كند اين كلمه براي اولين بار در حدود سال ۱۹۹۷ مطرح شد و اولين سرويس دهنده وبلاگ به معناي واقعي نيز كار خود را در سال ۱۹۹۹شروع كرد. با اين تفاسير در حال حاضر كمتر وب لاگي يافت مي شود كه بيشتر از دو سال از عمر آن گذشته باشد. گرچه دو سال براي تحقيق و بررسي اثر يك پديده كافي نيست ولي تقريباً از روند استقبال مردم از اين جريان مي توان در مورد آن به قضاوت نشست.
به روزهاي اوليه ظهور وب لاگ و سايت هايي مانند Blogger.com برگرديم. وسوسه ايجاد يك صفحه شخصي در اين سايت تقريباً براي هركسي كه حتي فقط چند بار از اينترنت استفاده كرده است وجود دارد. سادگي كار به طرز باورنكردن غيرقابل باور است. با يك ثبت نام ساده و تايپ چند خط متن وب لاگ شما در مدتي كمتر از يك ساعت راه اندازي شده است.
هيجان عمومي در مورد راه اندازي وب لاگ روز به روز بيشتر مي شود. انواع و اقسام سرويس ها براي قدرت بخشيدن به اين سايت هاي شخصي ايجاد مي شود. فهرست بندي هاي عمومي و ابزارهايي مانند blodex براي كساني كه فرصت خواندن وب لاگ هاي متعدد و بررسي رفتارهاي وبلاگ نويس ها را ندارند بوجود آمد.
در اين زمان تعداد وب لاگ ها به صورت تصاعدي و با سرعت بسيار زياد بالا مي رفت. اين مسأله حتي به جايي ختم شد كه مديران خوشفكر google تصميم گرفتند بزرگترين خدمات دهنده وب لاگ در جهان را يعني Blogger را خريداري كنند. همزمان تلاش هاي زيادي براي تهيه نرم افزارهاي مستقل براي اداره وب لاگ به صورت كاملاً حرفه اي در سراسر جهان شروع شده بود. نرم افزار Movabletype كه دو سال پياپي در جشنواره Webby عنوان هاي بزرگي را به خود اختصاص داد يكي از نمونه هاي بسيار موفق و تحسين برانگيز از همين تلاش ها بود.
اما هرچه نگهداري و راه اندازي وب لاگ ساده مي شد و حتي فناوري هاي نوين مانند xml به آن مي پيوستند مسأله اصلي يعني محتوي و روزرساني مرتب بيشتر مورد توجه قرار مي گرفت. نكته بعدي مسأله اعتماد و ارتباط خوانندگان با مسئول وب لاگ بود. تقريباً تمام كساني كه به نحوي با وب لاگ آشنايي دارند قبول دارند اگر يك وب سايت به صورت مداوم به روز نشود هيچ مخاطبي را نمي تواند به خود جذب كند و عملاً بدون فايده مي شود. اصولاً انگيزه افراد مختلف براي وب لاگ نويسي متفاوت است. عده اي براي اطلاع رساني و عده زياد ديگر براي ديگر اهداف شخصي دست به اين كار مي زنند. اما معمولاً مقياسي كه براي سنجش موفقيت يك وب لاگ به كار مي روند تعداد خوانندگان آن است. به دليل اين كه اغلب وب لاگ ها بدون انگيزه هاي مالي و تنها به دليل احساس مسئوليت وب لاگ نويس به روز مي شوند در صورت بوجود آمدن كوچكترين مشكل در زندگي شخصي افراد اولين قرباني ها محسوب مي شوند.
از طرف ديگر بسياري از كساني كه در ابتدا راه اندازي وب لاگ ساعات زيادي را به آن اختصاص مي دهند پس از مدتي با توجه به كسب نكردن تعداد بازديد كنندگان قابل توجه كم كم علاقه خود را از دست مي دهند و بالاخره در نهايت از اداره وب لاگ منصرف مي شوند. در مورد بازده اقتصادي وب لاك تاكنون بحث هاي زيادي مطرح شده است اما به دلايل مختلف عملاً روش كارآمد و قابل ذكري تاكنون از سوي كسي ارايه نشده.
|
|
|
از ديدگاه بعضي كارشناسان اتفاقي كه براي گروه هاي خبري افتاد كم كم براي وب لاگ ها نيز به وقوع خواهد پيوست. به عقيده بيل تامپسون خبرنگار IT شبكه بي بي سي وب لاگ ها روز به روز حرف هاي كمتري را براي گفتن دارند و يا اينكه تعداد آنها هنوز هم رو به افزايش است ولي محتوي آن كه حرف اول را در مورد يك وب لاگ مي زند روز به روز در حال ضعيف شدن است. البته به عقيده بيل نبايد سرنوشت وب لاگ ها را با گروه هاي خبري مقايسه كرد زيرا هم اكنون موتورهاي جست وجو و ابزارهاي جانبي ديگر تمام محتويات وب لاگ ها را ايندكس كرده و امكان جست وجو و فهرست بندي مناسب را براي آنها به وجود مي آورند. شايد عده اي عقيده داشته باشند تعداد مطالب پست شده بر روي وب لاگ ها روز به روز بيشتر مي شود ولي حقيقت اين است كه تعداد مطالب پست شده به هيچ وجه عامل اصلي براي تأثيرگذاري مثبت روي وب لاگ ها به شمار نمي رود.
اين مسئله بايد بررسي شود كه چه عواملي باعث مي شوند يك نفر به اينترنت متصل شود و براي خواندن تجربيات يك شخص ديگر وقت و هزينه زيادي را صرف كند. آيا وعده ها و پيش بيني هاي اوليه كه وب لاگ را آينده ژورناليسم خطاب مي كردند اكنون كمي كم رنگ تر به نظر نمي رسند؟ متأسفانه به عقيده بسياري از كاربران وب لاگ ها ديگر حرفي براي گفتن ندارند. شايد قضاوت كردن در اين مورد كمي مشكل باشد ولي به عقيده برگ من يكي از نويسندگان سايت ZDnet وب لاگ ها به دليل شخصي بودن از رفتار اجتماعي مردم تأثير مستقيم مي گيرند. به طور مثال مثلاً در فصل تابستان به دليل مسافرت اكثر مردم ودسترسي كمتر آنها به اينترنت حجم پست ها و تعداد خوانندگان كاهش زيادي پيدا مي كند. همين مسئله در مورد روزهاي تعطيل مطرح است.
به هر ترتيب آنچه واضح است اين است كه تب وب لاگ نويسي كاهش شديدي پيدا كرده است ديگر از شور و هيجان دو سال پيش براي راه اندازي وب لاگ خبري نيست. گرچه ممكن است با آغاز فصل كار اين وضعيت تا حدي بهبود يابد اما به نظر مي رسد وب لاگ ها كم كم وارد مرحله جديدي مي شوند. بايد پذيرفت كاربران نيز ترجيح مي دهند به جاي خواندن مثلاً بيست وب لاگ در روز فقط به سراغ وب لاگ هاي مورد علاقه خود بروند حتي اگر تعداد اين وب لاگ ها فقط يكي باشد.
اما كمي به وب لاگ هاي فارسي بپردازيم. وبلاگستان فارسي وضعيت كاملاً ويژه اي را تجربه مي كند. در كشاكش بحث فيلتر كردن وب لاگ ها از سوي مخابرات نشانه هاي نگران كننده در مورد وب لاگ هاي فارسي مشاهده مي شود. اينكه آيا سرويس هاي اصلي وب لاگ نويس مانند Blogger و پرشين بلاگ زير تيغ سانسور مي روند يا نه مسئله بسيار مهم و حياتي است. ولي اگر فرض را به آن قرار دهيم كه مسئولان از سانسور كردن اين سرويس ها بگذرند و اجازه دهند فضاي مناسبي براي رشد وب لاگ ها به وجود آيد باز هم وضعيت وبلاگستان فارسي به خوبي گذشته نيست. تعداد وب لاگ هايي كه مدتها است به روز نشده اند بسيار بالا است. در عين حال تعداد وب لاگ هاي جديدي كه بعد از سه و يا چهار پست وب لاگ نويسي را رها مي كنند كم نيست.
هنگامي كه موجب وب لاگ نويسي در ايران راه افتاد پيش بيني اين كه در طي مدت كوتاه تعداد اين رسانه هاي كوچك به هزاران مي رسد كار چندان سختي نبود. با توجه به اينكه جريان اطلاع رساني در كشور ما هميشه دچار مشكل بود و وب لاگ فضاي جديد و آزادي براي بسياري از كاربران اينترنت در ايران فراهم مي كرد در مدت بسيار كوتاه تعداد وب لاگ هاي فارسي به ده هزار رسيد. اما بعداز فرونشستن اين تب در ايران شاهد آن هستيم بسياري از وب لاگ نويسان حرفه اي كه اگر روزي فرصت براي پست كردن مطالب پيدا نمي كردند از خوانندگان خود عذرخواهي مي كردند هم اكنون به راحتي روزها از نوشتن مطالب سرباز مي زنند. بعضي از وب لاگ نويسان كه در مورد خاصي مانند رايانه و يا ديگر علوم مطلب مي نوشتند آشكارا رويه خود را تغيير دادند و روبه نوشتن مطالب غيرتخصصي روي آورده اند. گرچه اين مسئله به خودي خود نمي تواند دليل ضعيف شدن يك جريان باشد ولي به راحتي مي توان حدس زد يك تغيير بزرگ در راه است.
براي تست آماري و مقايسه نظري به آمار سايت پرشين بلاگ كه بزرگترين سرويس دهنده وب لاگ فارسي و اينترنت مراجعه كرديم. مقايسه آمار روز ۱۰ آذر سال ۱۳۸۱ و امروز ۱۹ مرداد ۱۳۸۲ به ما نشان مي دهد تعداد مطالب پست شده از روز ۱۵ مرداد سال ۱۳۸۱ به ترتيب ۱۰۵۳۶۰و ۴۷۵۴۹۲ بوده است به اين ترتيب مي توان نتيجه گري در مدت ۴ ماه حدود صدهزار مطلب پست شده بر روي سرويس پرشين بلاگ وجود داشته است و در مدت ۸ ماه آينده با توجه به افزايش تعداد و كاربران از بين هزار نفر به حدود صد هزار نفر حدود ۳۵۰ هزار پست به روي سرور اين سرويس ثبت شده است. به هر ترتيب گرچه تنها نمي توان به تعداد مطالب ارسال شده به تنهايي دل خوش كرد ولي اميدواريم وب لاگ هاي فارسيي با تغيير ديدگاههاي خود زمينه وسيع تري براي اطلاع رساني در اينترنت فراهم كنند.
كساني كه دنبال نگاه برتري به اين موضوع هستند ضمناً مقاله اين هفته بي بي سي با نام? All over for blogs را بخوانند اميدواريم نظرات اين نويسنده در مورد آينده وب لاگ ها فقط حدس باشد.
