ائلدار محمدزاده صديق
اشاره؛
امروز بيست و هفتمين روز از دومين ماه فصل تابستان است و با احتساب نيمه دوم خرداد به عنوان ماه تعطيلي دانش آموزان و دانشجويان، اكنون بيش از دو ماه و نيم از اوقات فراغت امسال جوانان ايراني سپري شده و حدود يك ماه ديگر، دوباره درس و مشق آغاز خواهد شد و اوقات فراغت بار ديگر در حاشيه قرار خواهد گرفت. معمولاً از يكي دو هفته مانده به شروع تعطيلات، بحث اوقات فراغت در محافل علمي فرهنگي و دانشگاهي آغاز مي شود و تا آخرين روزهاي تابستان ادامه مي يابد و آن گاه، سكوتي ۹ ماهه همه جا را فرا مي گيرد و گويي بايد اوقات فراغت باشد تا درباره آن بحث و فكر شود. در هر صورت، امسال هم گذشت، شايد سال ديگر، اوقات فراغت به شكل شايسته تري مورد توجه قرار گيرد، البته قبل از تابستان.
با فرا رسيدن تابستان و خاموش شدن موتور نظام آموزشي و دستگاه تعليم و تربيت كشور كه امر آموزش و پرورش را ۹ ماه از سال برعهده دارد، اوقات فراغت آغاز مي شود و در نتيجه ۱۸ ميليون جوان عليرغم افزايش اوقات فراغت خود، با مشكلي به نام بي برنامگي مواجه مي شوند.
به نظر دكتر ميركمالي، اوقات فراغت يعني آزاد شدن و فراغت از يك دوره مصرف انرژي و تمركز خاص به يك حالت ديگر كه ممكن است استراحت، تجديد قوا، تنوع و تغيير فرصت ارزشيابي از خود و آماده شدن براي دوره بعدي زندگي باشد. به عبارت ديگر مي توان گفت فراغت، زماني است تا آنچه را مي خواهيم انتخاب كنيم و فعاليت هايي را كه موجب ابراز وجود و خود شكوفايي مي شود، انجام دهيم.
تشكيل جلسه طرح جامع ساماندهي اوقات فراغت جوانان با رياست رئيس جمهوري حجت الاسلام والمسلمين سيدمحمد خاتمي، نشان دهنده دغدغه خاطر دولت براي ساماندهي اوقات فراغت جوانان است. در اين جلسه رئيس سازمان ملي جوانان با ارايه گزارشي، طرح يادشده را با سه محور گسترش مشاركت مردمي و تشكل هاي غيردولتي و بخش خصوصي در زمينه اوقات فراغت جوانان، بهينه سازي امكانات موجود و افزايش امكانات و زيرساخت هاي فراغتي كشور و توسعه كمي و كيفي برنامه هاي اوقات فراغت امكان پذير خواند.
هيأت دولت نيز ضمن تأكيد بر تدوين هر چه سريع تر طرح ياد شده، كميته اي متشكل از رئيس سازمان مديريت و برنامه ريزي، وزير كشور، وزير اطلاعات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي،  رئيس مركز مشاركت امور زنان رياست جمهوري و دبير هيأت دولت را موظف كرد تا حداكثر ظرف يك هفته، طرح ياد شده را بررسي و نتيجه را به هيأت دولت ارايه كنند.
اين نشان دهنده اين است كه اوقات فراغت يكي از محوري ترين مباحث مربوط به جوانان است كه اگر به فعاليت هاي سالم و تفريحي كافي اختصاص داده نشود، موجب كج روي و بروز معضلات اجتماعي خواهد شد.
افزايش شمار جمعيت جوان كشور نسبت به ۲۵ سال گذشته و توجه به اين كه كشورمان يكي از جوان ترين كشورهاي در حال توسعه جهان است، همچنين پراكندگي مشخصه هاي فرهنگي در سطح شهر تهران لزوم برنامه ريزي هاي خاص توسط سازمانهاي فرهنگي و هنري اداره كننده شهر تهران را نشان مي دهد. بررسي هاي انجام شده نشان مي دهد كه فعاليت هاي جوانان به دو صورت فردي و گروهي و اغلب به صورت منطقه اي مشاهده مي شود كه برگرفته از فرهنگ خاص آن منطقه است و آن نيز ناشي از ارزش هايي است كه اعضا يك گروه به آن معتقدند. چگونگي پوشش، رسم و رسوم ازدواج و زندگي خانوادگي، الگوهاي كار، مراسم مذهبي و باورهاي ديني مواردي است كه بر فرهنگ منطقه و در نتيجه گذراندن اوقات فراغت جوانان مؤثر است.
تشكيل جلسات طرح جامع ساماندهي اوقات فراغت جوانان و برنامه ريزي هاي سازمان هاي فرهنگي و هنري شهر براي پربار كردن اوقات فراغت جوانان، در حالي انجام مي پذيرد كه رسول خادم، رئيس كميسيون فرهنگي، اجتماعي شوراي شهر تهران معتقد است كه امور فرهنگي شهر تهران متولي ندارد و اين گفته تقريباً تيتر پررنگ همه مطبوعات كشور در هفته هاي گذشته بود.
خادم، با تأكيد بر اين كه هيچ كار اساسي براي اوقات فراغت شهروندان تهراني انجام نشده است، مي گويد: بحث اوقات فراغت موضوع وسيعي است كه علاوه بر كارشناسي؛ حضور فعال همه دستگاه ها را نيز مي طلبد.
در اين خصوص اسفنديار رحيم مشائي، معاون اجتماعي و فرهنگي شهرداري و رئيس سازمان فرهنگي هنري شهر تهران گفته است: تصميماتي اتخاذ شده كه با درآمد حاصله از مجموعه هاي فرهنگي ورزشي، براي افراد كم درآمد امكاناتي در نظر گرفته شود.
رحيم مشائي در ادامه گفته است: مشاركت مردمي و سرمايه گذاري، موجب افزايش بهره وري و ارتقاء در كميت و كيفيت مي شود. به طوري كه مجموعه ورزشي رازي با مشاركت و سرمايه گذاري بخش خصوصي نيز همراه است. وي يكي از مهمترين دغدغه هاي اين معاونت را ايجاد و گسترش فضاهاي با نشاط فرهنگي، ورزشي و اجتماعي در مجموعه هاي وابسته به شهرداري ذكر كرد.
دكتر سيدعلي موسوي، استاد دانشگاه و جامعه شناس در اين خصوص مي گويد: با توجه به اينكه حدود نيمي از جمعيت كشور چه به صورت دانش آموز و دانشجو و چه به صورت معلم و استاد در امر آموزش اشتغال دارند، با تعطيلي مدارس و مراكز آموزش عالي، جمعيت قابل توجهي از كشور بيكار مي شود و بايد براي اوقات فراغت خود برنامه ريزي كنند.
اين استاد دانشگاه در ادامه مي گويد: پركردن اوقات فراغت مردم از مسايل حائز اهميت هر نظامي است. زيرا اگر اوقات فراغت به برنامه ريزي هاي صحيح و اصولي اختصاص نيابد، باعث ايجاد مفاسد و انحراف هاي اجتماعي خواهد شد و بخش قابل توجهي از قشر پرانرژي جامعه را به ورطه سقوط خواهد كشاند.
موسوي با انتقاد از پراكندگي كتب كتابخانه هاي عمومي مي گويد: افزون بر نيمي از دانش آموزان و دانشجويان نمي توانند موضوعات مورد علاقه خود را در كتابخانه هاي عمومي پيدا كنند. زيرا كتاب هاي كتابخانه هاي عمومي توسط هيأت امناي كتابخانه هاي عمومي تهيه، انتخاب و بين كتابخانه ها توزيع مي شود و كتابخانه ها خود نقشي در انتخاب و تهيه كتاب ندارند. كتابخانه ها بايد كتاب هايي را كه براي جوانان مفيد است تهيه كنند درحالي كه كتابخانه ها حاوي كتاب هايي هستند كه به علت قديمي بودن و يا دلايل ديگر متقاضي، رغبتي براي خواندن آنها از خود نشان نمي دهد و اين مسأله سبب روگرداني جوانان از مطالعه، پژوهش و تحقيق مي شود.
محمد استاد رحيمي، كتابدار كتابخانه آفتاب فرهنگسراي انقلاب در جنوب غربي تهران در مورد استقبال اهالي منطقه از كتابخانه اين فرهنگسرا مي گويد: حضور افراد در كتابخانه ها، بازتابي از وضعيت اجتماعي منطقه است. به طوري كه ركود و كم مايگي كتابخانه ناشي از ضعف فرهنگي جامعه و غناي كتابخانه ها ناشي از رشد فرهنگي در منطقه است.
وي در ادامه مي گويد: كتابخانه فرهنگسراي انقلاب در اكثر ساعات روز مملو از علاقه مندان به مطالعه و يادگيري است و اين نشان دهنده اشتياق اهالي منطقه به رشد فرهنگي است. در ايام تعطيل سال و اوقات فراغت دانش آموزان، كتابخانه اقدام به برگزاري كلاس هاي روش تحقيق، شيوه هاي بهره گيري از منابع كتابخانه، همچنين تشكيل نشست هاي نقد كتاب، آموزش شيوه هاي داستان نويسي، تهيه روزنامه  ديواري و انتشار نشريه داخلي مي كند كه همه اين كارها با مشاركت جوانان عضو كتابخانه و در اوقات فراغت آنان صورت مي پذيرد.
وي در خصوص نقش كتابداران در جذب مخاطبان مي گويد: اداره كتابخانه ها بايد با هدف انسان مداري و تمايل به همياري و همكاري با مردم باشد و كتابدار، ضمن برخورداري از متانت، وقار و خوشرويي، بايد كتاب دوست و كتابخوان نيز باشد و همواره در زندگي خود بياموزد و بياموزاند و همواره تفكر، تعقل و تدبير اساس تصميم گيري هاي او باشد.
محمدرضا داوري معاونت اجرايي فرهنگسراي انقلاب هم در مورد اوقات فراغت و نحوه گذران آن مي گويد: در اوقات فراغت، فرد مي تواند همان چيزي را كه مي پسندد انجام دهد و از اوقات آزاد خود بر مبناي يك رويكرد اخلاقي بهره گيرد. اوقات فراغت با ارزش هاي اجتماعي و فرهنگي ارتباط مستقيم دارد و از اين رو براي بررسي نحوه گذران اوقات فراغت از سوي اهالي منطقه، لازم است مفاهيمي نظير فرهنگ، نحوه گذران زندگي و امرار معاش، كار و ويژگي هاي اجتماعي آن منطقه را بررسي كرد.
وي در راستاي اهداف و فعاليت هاي فرهنگسراي انقلاب مي گويد: فرهنگسراي انقلاب بر مبناي اهداف و برنامه هاي خود در زمينه انقلاب اسلامي اقدام به برگزاري نشست هاي تخصصي و آموزشي در مورد بررسي و تحليل ريشه هاي انقلاب اسلامي، تأسيس كتابخانه تخصصي انقلاب اسلامي، حفظ، گسترش و در معرض عموم قراردادن موزه انقلاب اسلامي كه به بررسي جزء به جزء حوادث انقلاب اسلامي مي پردازد و همچنين اقدام به برگزاري كلاس هاي آموزشي، هنري و ورزشي كرده است.
داوري، در ادامه مي گويد: هدف فرهنگسراها پركردن اوقات فراغت جوانان نيست، بلكه غني سازي اين اوقات است. دانش آموز پس از ۹ ماه تحصيل دچار خستگي مي شود كه در فصل تابستان بايد اين خستگي برطرف شود. وقتي دانش آموزان در برنامه هاي فرهنگي شركت مي كنند، علاوه بر سپري كردن اوقات فراغتشان مهارتي را هم كسب مي كنند كه مي توانند در زماني مناسب از آن بهره برداري كنند و در اين راستا ديدگاه ما بر اين است كه به جوان شخصيت دهيم و براي او ايجاد موقعيت كنيم تا بتواند شخصيت خود را پرورش دهد و هويت خود را تكامل بخشد. بر همين معيار به جوانان مسئوليت مي سپاريم و برنامه هايي نظير كوه گشت، گشت هاي علمي و شبهاي نجومي توسط خود جوانان برنامه ريزي و اداره مي شود و با نظارت بخش علمي فرهنگسرا همراه است.
اما دكتر غلامرضا جمشيدي جامعه شناس و عضو هيأت علمي دانشگاه تهران درباره اوقات فراغت نظر ديگري دارد. او مي گويد: جامعه دانش آموزي خاستگاه هرگونه حركت و تغيير در جامعه است و با تعطيلي مدارس، بايد برنامه ريزي اصولي از سوي نهادهاي اداره كننده شهر براي اوقات فراغت آنان انجام پذيرد و براي غني سازي اين اوقات،  هر يك از مراكز شهري بايد توقعات خود از شهروندان را در قالب برنامه هاي تفريحي و آموزشي براي جوانان طرح ريزي كرده و به آنان آموزش دهند و اين كار از طريق برگزاري اردوهاي فرهنگي- آموزشي، تشكيل نشست هاي اختصاصي، استفاده از ظرفيت و امكانات فرهنگسراها و تشكيل كلاسهاي آموزشي رايگان امكان پذير است.
اين استاد دانشگاه معتقد است كه اوقات فراغت زماني مناسب براي اشاعه فرهنگ در ميان جوانان است و اين كار از طريق وسايل ارتباط جمعي، مطبوعات انتشار كتاب، فيلم و سينما و تئاتر، توسعه هنرها،  خدمات كتابخانه اي، تقويت موزه ها، انجمنها و موسيقي، آموزش هنري، مراكز فرهنگي كودكان و نوجوانان، گسترش خانه هاي فرهنگ و فرهنگسراها در صور مختلف و از طريق راههاي گوناگون  امكان پذير است. وي در ادامه مي گويد: مدتهاست كه خانه هاي فرهنگ محله و فرهنگسراها در جامعه  شهري ما بوجود آمده اند و روزي نيست كه در معرض خبر يا گزارشي در مورد فعاليتهاي اين مراكز قرار نگيريم. بايد بگويم كه در اصول، كار فرهنگسراها و خانه هاي فرهنگ تحسين برانگيز است. زيرا در نهايت كار فرهنگي انجام مي دهند. البته بايد توجه داشت كه جزء جدايي ناپذير اين سراهاي فرهنگ، كتابخانه ها هستند و اين حق غيرقابل سلب شهروندان براي دستيابي به اطلاعات مورد نيازشان است و جامعه  بايد باور كند كه رشد و توسعه بويژه در ابعاد فرهنگي بدون توسعه كتابخانه ها و فرهنگ مطالعه، امكان پذير نيست. ايجاد عادت به مطالعه در نسل جوان روندي است كه در جامعه بسترسازي مي شود و اگر خواهان نسلي خلاق، پويا، مولد، آگاه و مسئول هستيم، بايد همه در كنار هم و به صورت يك تلاش ملي شرايط مناسبي براي چنين پرورشي را بوجود آوريم.
پاي صحبت جوانان
امير برزوئي، ۲۰ ساله و دانش آموز دوره پيش دانشگاهي در مورد نحوه گذران اوقات فراغتش مي گويد: در اكثر ايام سال از امكانات فرهنگسراها استفاده مي كنم و بايد بگويم فرهنگسراها خانه دوم من است. وي مي گويد: وجود كتابخانه شبانه روزي، كلاسهاي آموزشي و سالن ورزشي در داخل فرهنگسراها سبب شده تا در اكثر اوقات سال، دليلي را براي مراجعه به فرهنگسراها داشته باشم. در ايام تحصيل براي مطالعه كتب درسي و استفاده از فضاي كتابخانه و در اوقات فراغت براي مطالعه كتب غيردرسي كتابخانه و استفاده از كلاسهاي آموزشي و تفريحي آن در فرهنگسرا حضور پيدا مي كنم. وي با اشاره به اهميت وجود كتابخانه در فرهنگسرا مي گويد: وجود كتابخانه شبانه روزي با ظرفيت و گنجايش قابل قبول، سبب رويكرد طيف وسيعي از جوانان و علاقه مندان به مطالعه در اين فرهنگسرا شده است كه اين نشاندهنده اشتياق مردم منطقه به توسعه فرهنگي است.
حامد محمد دوست، ديگر جوان حاضر در فرهنگسرا مي گويد: در ايام تعطيل، بيشتر اوقات آزاد خود را جهت آمادگي و شركت در كنكور سراسري در كتابخانه مي گذراندم و حالا در اوقات فراغت علاوه بر مطالعه آزاد و كتب غيردرسي از ساير امكانات فرهنگسرا، نظير كلاسهاي زبان انگليسي و موسيقي هم استفاده مي كنم. علاوه بر آن فرصتي را نيز براي كار كردن اختصاص مي دهم.
محمد دوست با اشاره به بخش هاي مختلف فرهنگسراها مي گويد: تقريباً هر طيف از جوانان مي توانند از امكانات فرهنگسراها استفاده كنند و علايق خود را در آن بيابند ولي بهتر است مسئولين به فكر استفاده بيشتر از فضاهاي فرهنگسرا و برآورد كردن نيازهاي اهالي منطقه باشند.
سميرا پري زاده، ۲۰ ساله مي گويد: بيشتر اوقات فراغتم را به ايرانگردي و استفاده از تورهاي گردشگري مي گذرانم و در اين خصوص از امكانات تورهاي گردشگري و برنامه هاي تفريحي فرهنگسراها استفاده مي كنم. علاوه بر آن عضو كتابخانه هستم و با اتمام برنامه هاي درسي  ام به مطالعه كتب غيردرسي خصوصاً داستانهاي كوتاه و يا رمان هاي نويسنده هاي معروف مي پردازم و در كل گردشگري و آشنايي با جاذبه هاي طبيعي كشورمان را بر ساير كارها در اوقات فراغت ترجيح مي دهم.
اين در حالي است كه علي محمدزاده معتقد است كه بايد اوقات فراغت و زمان خارج از كار را به همنشيني و مصاحبت با افراد خانواده و دوستان گذراند. او مي گويد: به نظر من هر گونه اوقات فراغت ايراني در چهارچوب خانواده و در ارتباط با گروه خويشاوندي قابل بررسي و گذران است. فراغت در جامعه ايران خصلتي جمعي و گروهي دارد كه با مصاحبت افراد خانواده همراه است. وي معتقد است كه اين مسأله علاوه بر اينكه سبب گذران مثبت اوقات فراغت مي شود، سبب افزايش پيوندهاي خانوادگي و جلوگيري از سستي، رخوت و تنبلي خانوادگي مي شود.
***
آنچه مسلم است هيچ يك از وقت گذراني هاي انسان در اوقات فراغت، كاملاً از نظر فيزيكي منفعل نيست. يعني يك فعاليت فيزيكي در عين حال كه مي تواند رفع خستگي كند، مي تواند سرگرم كننده نيز باشد و همين طور شخصيت را هم تكامل ببخشد و به همين دليل است كه مي توان اوقات فراغت خود را بارور ساخت.
نظرات مطرح شده نشان دهنده نحوه سپري كردن اوقات فراغت در ميان جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله يكي از مناطق تهران بود. بر اساس نتايج حاصل از گفتگوي خبرنگار ما با اكثريت جوانان مراجعه كننده به مراكز فرهنگي و هنري اين منطقه، ۹۰ درصد عضو كتابخانه هاي عمومي بوده و به مطالعه مي پردازند، سي درصد از امكانات آموزشي استفاده مي كنند، ۲۶ درصد از امكانات ورزشي بهره مند مي شوند، ۲۰ درصد از امكانات هنري آن برخوردار مي شوند، ۴۸ درصد به همنشيني با دوستان، استراحت كردن و قدم زدن در پارك مي پردازند و ۱۵ درصد از سفرهاي سياحتي و زيارتي بهره مند مي شوند.
به راستي شما در كداميك از مناطق تهران سكونت داريد و اوقات فراغت خود را چگونه مي گذرانيد.

محمد امين
۱- اگرچه مسئوليت پذيري بحثي است كه بيشتر در حوزه روان شناسي اجتماعي مورد توجه قرار مي گيرد، ولي با مباحثي چون روانشناسي شخصيت، اخلاق و حتي سياست ارتباط دارد.
مسئوليت پذيري هم از لحاظ سير تكاملي آن در سطوح سني مختلف، و هم از نظر گستردگي حيطه آن در اجتماع، ابعاد مختلفي دارد. آن نوع مسئوليت پذيري كه از يك كودك انتظار مي رود با آنچه در مورد يك جوان مدنظر است، تفاوت هاي كمي و كيفي فراواني دارد، همچنين، با اين كه كارمند يك اداره و رئيس يا مديركل آن هر دو مسئولند، ولي گستره و حيطه وظايف آنان تفاوت هاي چشمگيري با هم دارد. اينجاست كه توقع مي رود وظايف دشوارتر را به كساني بسپارند كه از نظر قابليت هاي شخصيتي، تخصصي و تعهد، تواناتر باشند.
۲- يادداشت حاضر، بحثي مديريتي نيست، ولي به دنبال تحليل اين مسأله است: چرا عده اي مسئوليت و مديريت كارهايي را مي پذيرند كه در توانايي آنها نيست؟ در واقع اين يادداشت نگاهي از زاويه تخصص، عقل و شرع به مديريت است.
۳- در يك جامعه اسلامي كه انسانها - بخصوص كساني كه در سطوح مديريتي مختلف فعاليت مي كنند - ادعاي تبعيت از عقل و شرع را دارند، بيش از آن كه جامعه آنان را لايق براي انجام وظايفي بداند، بايد خود افراد درباره مسئوليت پذيري حساس باشند. در اوايل انقلاب اين چنين حساسيت هايي وجود داشت و گاهي حتي ديده مي شد وقتي مديري فردي لايق تر از خود را مي يافت، او را جايگزين خود مي كرد. اما به نظر مي رسد به مرور زمان، نه تنها اين حساسيت ها فروكش كرد، بلكه به مرحله اي رسيديم كه آن را اصطلاحاً «جسارت مدير شدن» مي نامند. شايد كمتر كسي را بتوان يافت كه پيشنهاد يك پست و سمت مهم مديريتي بشود و او بعد از فكر كردن به توانايي هاي تخصصي اش در مورد پيشنهاد تصميم بگيرد. بگذريم از اين كه خيلي ها دربه در دنبال مناصب و پست هاي نان و آبدار مي گردند و اصلاً برايشان فرقي نمي كند كه ماهيت كار چه باشد؟ و بدتر از آن، كساني هستند كه وقتي به مديريتي مي رسند، بعد از استحكام پايه هاي مديريتي، بلافاصله دنبال موقعيت ها و شرايط بهتر مي روند. هر جا كه پول بيشتر، ماشين و خانه بهتر، مسافرت هاي خارج از كشور و ساير شرايط رفاهي مناسب تر داشته باشد، بهترين جاست و توانايي و تخصص كار، موضوعي بسيار فرعي محسوب مي شود. اين موضوع حتي اگر عموميت نداشته باشد، مسأله اي است كه وسعت آن قابل توجه است .
۴- وقتي كسي مديريت سازماني را مي پذيرد كه اكثر كاركنان زيردست مدرك و تخصصي بيشتر از خود او دارند، چه توجيهي براي اين كار دارد؟ كسي كه انگار مهر مديريت به پيشاني او زده شده و به دلايل آشكار و پنهان، هر جا كه باشد باز هم رئيس است؛ به راحتي آب خوردن خود را با هر نوع مديريت تخصصي وفق مي دهد، بدون توجه به اين كه مگر يك نفر چند نوع تخصص مي تواند داشته باشد؟! كم نيستند كساني كه اول مدير مي شوند و بعد تجربه كسب مي كنند.
كم نيستند كساني كه جرأت و جسارت مدير شدن را به خود مي دهند، چون مي دانند فرصتي براي جا افتادن خواهند داشت، كم نيستند كساني كه يك شبه سطوح و پله هاي مديريتي را طي كرده و به مراتب آنچناني مي رسند. كم نيستند كساني كه وقتي مدير شدند، برادرزاده و خواهرزاده و پسرخاله و دختر عمو و همه را با مناصب و پست هاي خوب دعوت به كار مي كنند. همه اين موارد با كدام منطق عقلي و شرعي سازگار است؟
۵- مگر شرعاً  و عقلاً يك ملاك مهم در گزينش و انتصاب افراد، عدالت نيست. عدل يعني اين كه هر چيز جاي خودش قرار بگيرد. كدام منطق عقلي و شرعي حكم مي كند كسي در سمتي قرار بگيرد كه حق او نيست؟ آدم هاي مدعي عقل و شرع كه در حرف هايشان مثل نقل و نبات از شرع و دين مايه مي گذارند چرا لحظه اي نمي انديشند كه بنابر چه شايستگي هايي به ديگران ترجيح داده شده اند؟ كسي كه به موضوعي علم و آگاهي ندارد، با چه عدالتي خود را در صدر قرار مي دهد و براي ديگران تعيين تكليف مي كند؟
۶- حتي اگر بخواهيم از زاويه تعهد به موضوع نگاه كنيم، چه كساني در كارشان تعهد بيشتري خواهند داشت؟ كسي كه كار بلد نيست، ولي به چيزهايي پايبند است؟ يا كسي كه كار بلد است و آگاهي هاي لازم را داشته و تعهد لازم را نيز دارد؟ آيا منصفانه است كه عده اي به بهانه حفظ تعهد، مناصبي را در اختيار بگيرند كه سررشته اي از آن ندارند؟
۷- حكم عقل در مسئوليت پذيري چيست؟ آگاهي و اشراف به كاري كه مسئوليت آن را مي پذيريم و دلسوزي و تعهد و علاقه بدان كار.
۸- حكم شرع در مسئوليت پذيري چيست؟ همان موارد يادشده به اضافه رعايت عدالت در جايگزيني افراد، كارداني و تدبير مبتني بر تقوا.
به قرآن مراجعه كنيد، سخنان پيامبر اكرم(ص) را ببينيد، در نهج البلاغه كلام امام علي(ع) را بخصوص در عهدنامه مالك اشتر بخوانيد. چرا در مسئوليت پذيري كمتر به اين منابع استناد مي كنيم؟ وظيفه عقلي و شرعي هر كس چه مي شود؟

وداع با دوم خرداد
يك عنوان ژورناليستي و ۵۵ مقاله چاپ شده در مطبوعات پس از دوم خرداد ۷۶، كتابي پديد آورده كه با توجه به نام آشناي مولف آن، دكتر صادق زيباكلام، به سرعت خواننده را به سوي خود فرامي خواند و خواننده، پيش از گشايش كتاب، با طرح پرسشي مبني بر اينكه چگونه قبل از فرا رسيدن پايان دوره رياست جمهوري سيدمحمد خاتمي، زنگ پايان دوم خرداد به صدا درآمده، به سراغ كتاب مي رود و با بخشي از مقالات متفاوت نويسنده روبرو مي شود كه پيش از اين در مطبوعات گوناگون از جمله همشهري، عصرآزادگان، نشاط و توس به چاپ رسيده است. موضوع مقالات پيرامون تحولات سياسي و اجتماعي ايران در سال هاي پس از دوم خرداد ۷۶ است و وداع با اين حماسه و يا مقطع تاريخي از جامعه ايران، وظيفه   اي است تحليلي كه خواننده بايد پس از مطالعه كل مقالات كتاب كه هر يك در حال و هوايي خاص نوشته شده اند، خود به آن دست يابد، وظيفه اي كه لااقل براي خواننده عادي - نه مورخان و تحليلگران - انجام آن از ميان مقالات مربوط به حادثه ۱۸ تير كوي دانشگاه، بيماران هموفيليك، فوتبال و خلاءهاي اجتماعي سخت خواهد بود. پيش از اين نيز از زيبا كلام، كتاب هاي «عكس هاي يادگاري با جامعه مدني»، «گفتن يا نگفتن»، «هاشمي رفسنجاني و دوم خرداد» به چاپ رسيده بود كه همچون مجموعه اخير وي، پيرامون مسايل سياسي ايران بعد از دوم خرداد است.
وداع با دوم خرداد، خواننده را در سال هاي بعد از خرداد ۷۶ قرار مي دهد، اين كه مسايل مطرح و مناقشات عمده در آن سال ها چه بوده و چگونه در مطبوعات مطرح مي شده اند.
نثر زيبا كلام ساده، روان و در عين حال صريح است و كتاب، از حيث اين كه مجموعه اي از مقالات يك صاحب نظر سياسي را در يكجا فراهم آورده، قابل تأمل است.
وداع با دوم خرداد را انتشار روزنه به قيمت ۱۹۵۰ تومان در ۳۲۴ صفحه وزيري به بازار نشر عرضه كرده است.
سير حكمت و هنر مسيحي
سير حكمت و هنر مسيحي از عصر ايمان تا عصر خرد، روايت ادواري از زندگي انسان در جهان است. انساني كه سرنوشتش، سكني گزيدن در عالمي ميان كفر و ايمان، يعني همان مقام حقيقت است و دائماً در گشت و چرخش از يكي به ديگري است. روزگاري در اوج حيات دنيوي ايپكوري اشرف رومي، طلب و تمنايش در حقيقت وجود روحاني مسيح و بشارت مقدس او، به رهايي و آزادي از بندنفس و گناهان و دوزخ تجلي كرد.
پس از هزار و پانصد سال، همين انسان كه احساس راندگي از درگاه عرش الهي و ماندگي در حيات دنيوي مي كرد، به تدريج رو به سوي نفس و اراده معطوف به دنيا، و قدرت نفساني آورد و خرد و عقل افزاري را واسطه وصول به رفاه و عيش و مستي قرار داد و در پايان نيمي از يك هزار سال، باز دچار احساس ياس و نوميدي شد و...
دكتر محمد مددپور كه در مجموعه كتابهايي، سير حكمت و هنر مسيحي از عصر ايمان تا عصر خرد را بررسي كرده، در كتاب دوم خود «عصر خرد» را در شش فصل مورد توجه قرار داده است.
در اين كتاب بررسي اومانيسم (بشرمداري) بيشتر مدنظر بوده است.
نهضت رنسانس و اصالت حيات دنيوي، تحولات سياسي و اومانيستي، تحولات علمي، اعتقادي و اومانيستي، تحولات جديد هنري، منريسم، گذار از اطوار رنساني هنر جديد و ظاهرپرستي دوره باروك، سرفصل هاي اين كتاب را تشكيل مي دهند.
كتاب سيرحكمت و هنر مسيحي «عصر خرد» در ۴۳۳ صفحه و با شمارگان ۲۲۰۰ نسخه توسط انتشارات سوره مهر، وابسته به حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي با قيمت ۵۵۰۰ تومان روانه بازار نشر و كتاب شده است.
شبيه سازي انسان
در اوايل دي ماه سال ۱۳۸۱، خبري در روزنامه ها به چاپ رسيد كه از تولد نخستين انسان، به روش كلون سازي حكايت مي كرد. «كلون سازي» كه براي آن معادل هايي چون «همانندسازي»، «شبيه سازي» و «همسان سازي» به كار رفته است، با همان مفهومي در روزنامه ها و رسانه هاي خبري مطرح شد كه در كتاب شوك آينده «تافلر» آمده بود. آن طور كه در خبرها آمد، اكثر دانشمندان و علماي ديني، با كلون سازي مخالفت كرده اند. حال آنكه واقعيت اين گونه نيست. نه كلون سازي آن چيزي است كه در روزنامه ها و خبرها آمد و نه اكثر دانشمندان و علماي دين، با آن مخالف هستند.
كتاب «شبيه سازي انسان» تأليف «حسن سالاري» كه توسط نشر حكيمان با شمارگان ۳۰۰۰ نسخه و قيمت ۱۴۵۰ تومان منتشر شده است، خوانندگان را با واقعيت فناوري شگفت انگيز كلون سازي آشنا كرده و مسائل مذهبي، اخلاقي، حقوقي و علمي كلون سازي انسان را با بحث هاي خواندني مورد بررسي قرار مي دهد.
اين كتاب، در ۱۰ بخش، تهيه و تنظيم شده است كه طي آنها مباحثي چون، كلون سازي و دين، كلون سازي و اخلاق، جنبه هاي علمي كلون سازي، دستاوردهاي كلون سازي و مفاهيم پايه زيست شناسي مورد بررسي قرار مي گيرد.
همچنين در ضمايم اين كتاب در مطلبي تحت عنوان تقويم رويدادها، گزارشي از تاريخچه كلون سازي درج شده است.