فريد قادري
با گذشت زمان و پديد آمدن موقعيت هاي جديد براي بهره گيري از توليدات دنياي صنعتي، كشورهاي در حال توسعه با پديده هاي جديدي دست به گريبان مي شوند. اگر زماني كم شدن شديد فاصله نرخ زاد و ولد با نرخ مرگ و مير به موضوعي جدي و اساسي براي كنترل جمعيت كشورها تبديل شده بود با گذشت زمان، رشد ۸ درصدي مصرف برق در ايران مي تواند به موضوعي نگران كننده و جدي تبديل شود. حسين محمودزاده، مديرعامل سازمان توسعه برق ايران در گفت وگويي اعلام كرد كه چند عامل دست به دست هم داده اند تا پاسخگويي به نياز مصرف انرژي الكتريكي كشور با مشكل مواجه شود.
او از تخصيص اعتباراتي كه جوابگوي نيمي از نياز سالانه كشور براي ساخت نيروگاه هستند به عنوان يكي از عوامل كاهش كارآيي در اين زمينه ياد كرد.
او تأكيد كرد كه اگر قرار است از خاموشي هاي سال آينده جلوگيري شود بايد منابع مالي براي تأمين نيروگاه هاي جديد تأمين شود. با توجه به برنامه ريزي انجام شده و افزايش توان مهندسي و طراحي در زمينه احداث نيروگاه ها و حضور پيمانكاران ايراني در اين بخش، كمبود تخصص وجود ندارد و تنها مشكل تأمين منابع مالي اوليه است. اگرچه دكتر عارف،  معاون اول رئيس جمهور نيز در افتتاحيه هفتمين نمايشگاه صنعت برق از راهكارهاي تأمين منابع مالي توسط بخش غيردولتي حمايت كرد، اما مشكلات ساختاري حضور بخش خصوصي در اين صنعت طرح هاي پيشين را نيز كماكان با مانع روبه رو كرده است.
در حالي كه تأكيد بر ساخت نيروگاه در دستور كار و در را‡س سياست هاي امور برق وزارت نيرو قرار گرفته است، بيشترين اتلاف انرژي در شبكه توزيع، فوق توزيع و انتقال ديده مي شود.
حبيب الله بيطرف، وزير نيرو با اذعان به تلفات ۱۶ درصدي در خطوط فوق مي گويد: كاهش تلفات انرژي در برنامه سوم توسعه مورد تأكيد قرار گرفته است اما قبول داريم كه ۱۶ درصد تلفات انرژي الكتريكي از مرحله توليد تا رسيدن به دست مصرف كننده بالاتر از هر استاندارد است. بحث هاي كارشناسي زيادي هم در اين رابطه شده است. او مي افزايد: يكي از اين عوامل مساحت بسيار زياد كشور است. در كشوري با مساحت كم تلفات نيز كم خواهد شد. به عنوان مثال سنگاپور دراين زمينه نمونه خوبي در دنياست.
اما بيطرف مي پذيرد كه مساحت نمي تواند عاملي تعيين كننده در اين زمينه باشد. ۱۶ درصد رقم مطلوبي نيست بايد سرمايه گذاري بيشتري بكنيم، ضمن آن كه حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد تلفات انرژي در بخش توزيع است.
بيطرف ادامه مي دهد: سرمايه گذاري ها در حد اعتبارات در اين زمينه ادامه پيدا خواهد كرد و در دستور كار صنعت برق قرار دارد. اما تعويض خطوط فرسوده در سراسر كشور نياز به بودجه زيادي دارد و ما به تدريج عمليات تعويض را انجام خواهيم داد.
زماني كه از وزير نيرو مي پرسيم مديريت مصرف انرژي الكتريكي و به عبارت ديگر مرحله پس از توزيع و توجه به راندمان مصرف ابزار مصرف كننده چه جايگاهي در وزارتخانه دارد، مي گويد: در مديريت مصرف هم كار مي شود. اما سرمايه گذاري سنگيني مي طلبد. به نظر من كنترل رشد مصرف به بحث قيمت برمي گردد كه تاكنون نتوانسته ايم كار اساسي انجام دهيم. تنها عامل مؤثر براي كنترل رشد مصرف برق، عامل اقتصادي است.

رشد ۳ برابر متوسط جهاني
در ۴ ماه ابتداي سال جاري نياز مصرف نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵/۱۲ درصد رشد نشان مي دهد.
وزير نيرو در جمع خبرنگاران اظهار اميدواري كرد كه اين درصد رشد درماه هاي بعد تعديل شود و البته اين اظهار اميدواري با يك اطمينان نيز همراه بود كه مصرف برق در طول سال تا اين حد رشد نخواهد كرد.
مدت هاست كه تأمين انرژي الكتريكي كشور از طريق توسعه طرح هاي نيروگاهي و افزايش تعداد نيروگاه ها دنبال مي شود. در كنار هم قرار دادن رشد بيش از حد مصرف انرژي الكتريكي در كشور و افزايش تعداد نيروگاه هاي كشور براي تأمين برق كشور بدون در نظر گرفتن افزايش بازدهي و بالا بردن راندمان توليد انرژي الكتريكي از توليد تا مصرف نهايي، بحثي ناقص و ناتمام است.
مديرعامل سازمان توسعه برق ايران چندي پيش اعلام كرد كه اين سازمان در حال حاضر ۴۳ پروژه نيروگاهي در دست اقدام دارد. اين سازمان در زمينه احداث ۱۱ نيروگاه به ظرفيت ۶ هزار و ۸۷۶ مگاوات اجراي حدود ۱۱ نيروگاه به ظرفيت ۵ هزار و ۶۳ مگاوات و برگزاري تعدادي مناقصه و مذاكرات قراردادي فعاليت مي كند.
در كنار اين بحث، مي توان به گزارش هاي رسمي وزارت نيرو نيز اشاره كرد كه صنعت برق ايران به لحاظ ظرفيت نصب شده و توان توليد در خاورميانه مقام اول و در كل دنيا در رده بيستم قرار گرفته است. در اين ميان و با توجه به يك بعد (ظرفيت نصب شده نيروگاهي) ايران و نروژ در يك رديف قرار دارند.
در هر حال تأكيد معاون اول رئيس جمهور در مراسم گشايش هفتمين نمايشگاه بين المللي صنعت برق نيز بر توسعه ظرفيت ها متمركز بود.
دكتر عارف كه خود از جمع متخصصان برق و الكترونيك كشور به رده هاي بالاي مديريتي كشور راه يافته است، با اشاره به ۵/۴ برابر شدن ظرفيت نيروگاهي كشور از ابتداي پيروزي انقلاب تاكنون گفت: بايد توجه داشت در اين دوره مصرف برق ۵/۷ برابر شده است و بررسي ها نشان مي دهد كه طي ۱۰ سال آينده ظرفيت  توليد برق بايد به دو برابر افزايش يابد و متناسب با آن رشد تأسيسات بخش هاي توزيع نيز الزامي است.
عارف در بخش ديگري از سخنان خود به منابع ديگر انرژي براي جايگزيني با سوخت هاي فعلي اشاره و تأكيد كرد كه سياست هاي كلان وزارت نيرو در توسعه نيروگاه ها بايد به سمت استفاده از گاز طبيعي به عنوان انرژي اوليه باشد.
در مثبت بودن تمامي فعاليت هاي بالا و افزايش تعداد نيروگاه هاي كشور و ظرفيت نصب شده هيچ ترديدي نيست، اما ناديده گرفتن مواردي كه در ظاهر به چشم نمي آيند اما پايه هاي كاهش مصرف و بالا بردن اطمينان از شبكه توليد، انتقال،  توزيع و مصرف انرژي الكتريكي را مستحكم مي كنند، ممكن است آسيب هاي جدي را در بلندمدت به صنعت برق كشور و به تبع آن ديگر فعاليت هاي اقتصادي- توليدي وارد كند.
شناسايي دقيق واحدهاي مصرفي و برنامه ريزي براي هدايت مشتركان پرمصرف به سوي استفاده از لوازم و ابزار برقي با بازدهي و راندمان بالاتر، برنامه ريزي اصلي كشور در اين زمينه است.
اگرچه در شرايط كنوني تعداد مشتركين برق به تفكيك خانگي، عمومي، تجاري، صنعتي، كشاورزي و ساير در آمارنامه هاي موجود وجود دارد و سهم استان هاي مختلف نيز در اين حوزه تقريباًَ مشخص است، اما قائل شدن به تفكيك در مصارف صنعتي، خانگي و... لزوماً نمي تواند راهگشاي يك سياستگذاري جامع و كامل براي بهينه سازي مصرف انرژي الكتريكي باشد. از اين رو مي توان در يك جمع بندي جداگانه نسبت به اين تفكيك اجزا و بخش هاي مصرف كننده ابزار و تجهيزات و لوازم مصرف كننده انرژي الكتريكي را مشخص و بررسي كرد.
آخرين گزارش هاي منتشر شده در كشورهاي صنعتي دنيا حكايت از آن دارد كه در بخش صنعت موتورهاي الكتريكي بيشترين ميزان مصرف انرژي را به خود اختصاص داده اند و از اين رهگذر تقريباً تمام تلاش ها بر اين قرار گرفته  است كه با بهينه سازي مصرف انرژي الكتريكي در اين تجهيزات، بدون ساخت و احداث نيروگاهي جديد به حفظ ظرفيت هاي توليد برق بپردازند. اين موضوع به عبارت ديگر، افزايش توليد انرژي الكتريكي در شرايط ثابت است كه در اين ميان تفاوت هزينه ساخت يك نيروگاه جديد و بالا بردن بازدهي قطعات و ابزار مصرف كننده انرژي الكتريكي در سطح كلان و عمومي جامعه نتايج قابل توجهي به دنبال خواهد داشت.
رشد مصرف انرژي الكتريكي در ايران بنابر آخرين آمار، سه برابر متوسط رشد مصرف جهاني است. ديدگاه هاي مختلف در اين خصوص و تعيين سياست هاي كلان آتي، راهگشايي براي خروج از اين وضعيت خواهد بود. تجديد نظر كلي در ساختار فيزيكي صنعت برق كشور، توجه ويژه به نيروگاه ها، خطوط انتقال، توزيع و در نهايت بهينه سازي مصرف انرژي در مقصد نهايي از راهكارهاي كاهش رشد مصرف بدون آسيب رساندن به ديگر فعاليت هاي اقتصادي در كشور خواهد بود.
برقراري ارتباط تنگاتنگ بين توليد و مصرف كننده و به عبارت ديگر تعيين كردن 
مصرف كننده نهايي شايد يكي از اثرگذارترين عوامل براي كنترل نرخ رشد مصرف كنوني باشد.

طرح احداث ۳ هزار مگاوات نيروگاه گازي در ساختار وزارت نيرو تأييد شده است و ساخت اين نيروگاه ها به مناقصه گذاشته مي شود.
مجري طرح نيروگاه هاي بخاري سازمان توسعه برق ايران در گفت وگو با نشريه پيك برق افزود: در اين طرح ها كه ارزيابي آن نهايي شده و مناقصه ساخت بخش گاز نيروگاه هاي سيكل تركيبي انجام شده، زمين هاي مورد نظر مورد تملك قرار گرفته و با انتخاب مشاور مكانيك خاك، كارهاي مقدماتي آن آماده و ارزيابي نهايي مناقصه نيروگاه هم به پايان رسيده است و با انعقاد قرارداد مناقصه با برنده مورد نظر، طرح احداث نيروگاه شروع شده و احتمالاً امسال به اجرا مي رسد.
مصطفي علي رباني ادامه داد: اميدواريم كه طبق برنامه، عمليات ساختماني در يك يا دو نيروگاه شروع شود و كار LC و بحث تجهيزات امسال به نتيجه برسد.
وي درخصوص آخرين وضعيت نيروگاه ايرانشهر گفت: واحدهاي سوم و چهارم نيروگاه ايرانشهر براي بهره برداري آماده شده است و واحد سوم آن از اواخر بهمن ماه گذشته سنكرون شده اما متأسفانه به دليل پاره اي مشكلات مدتي از مدار خارج شد. واحد چهار هم قرار بود اوايل امسال در مدار قرار بگيرد كه باز هم به دليل مشكلات موجود به تعويق افتاد.
وي در همين زمينه افزود: مشكل عمده ما در نيروگاه ايرانشهر مسأله آب آن است. اين طرح در گذشته كليد در دست بوده و متأسفانه محاسبات دقيق انجام نشده و پس از رفتن پيمانكار خارجي و بر جاي ماندن كارها براي چند سال و شروع مجدد كار با مشكلاتي در اين زمينه روبه رو هستيم.
وي در ارتباط با نيروگاه زغال سوز طبس گفت: طبق برنامه فعاليت هايي كه تاكنون در مورد نيروگاه بايد انجام مي شد به پايان رسيده است منتها درحال حاضر بايد مطالعات تكميلي هم انجام شود كه در حال انجام شدن بوده و مي خواهيم به يك جمع بندي نهايي دست پيدا كنيم.
وي در اين زمينه افزود: به طور خلاصه در مورد امكانات اجرايي نيروگاه طبس بايد گفت كه به منابع آب دست يافته ايم و ذخاير زغال سنگ براي سوخت نيروگاه تكافو مي دهد و به طور كلي مي توان گفت از لحاظ امكان پذيري، اجراي نيروگاه طبس ممكن بوده و مي توانيم بگوييم كه فقط بحث اقتصادي آن مطرح است.
مجري طرح نيروگاه هاي بخاري در سازمان توسعه برق ايران اظهار داشت: ما به زودي نتايج گزارش ها را به مقامات مسؤول ارائه مي دهيم منتها همان گونه كه اشاره شد نكته مهم جمع بندي ما در ساخت نيروگاه طبس در دست يافتن به آب كافي در نيروگاه است كه اميدواريم به زودي تكليف آن روشن شود تا مراحل بعدي ادامه يابد.
وي افزود: بحث ديگر ما، بحث اقتصادي ساخت نيروگاه است و ناچاريم ساخت نيروگاه زغال سنگي را در كنار گازي، سيكل تركيبي و بخاري قرار داده و آنها را با هم مقايسه كنيم و بايد گفت كه نيروگاه زغال سوز گرانتر از بقيه چه از لحاظ تجهيزات و چه از بعد مصرف سوخت و الگوي آن است و در مورد تأمين سوخت نيروگاه هاي ديگر از سوبسيد دولت استفاده مي شود. معلوم نيست كه در مورد نيروگاه زغال سوز نيز چنين سوبسيدي وجود داشته باشد.
وي در پايان گفت: همه موارد اشاره شده بايد به وسيله مسؤولان مربوطه تعيين تكليف شده و چنانچه در سبد انرژي كشور اين ضرورت وجود داشته باشد كه به رغم فاكتورهايي كه اشاره شد، آيا به صلاح كشور است كه اين نيروگاه به مرحله اجرا برسد يا نه؟ قطعاً با ارائه گزارش اين نيروگاه به دنبال انتخاب پيمانكار و اجراي مفاد قرارداد و ساير موارد مي توان گفت كار احداث اين نيروگاه آغاز خواهد شد.