از ۶ ميليون تن شير توليدي كشور تنها يك سوم وارد چرخه صنايع لبني مي شود.
به گزارش خبرنگار ما، مهندس عباسعلي پاك نژاد مديركل دفتر امور صنايع تبديلي و تكميلي وزارت جهاد كشاورزي با بيان اين مطلب در جمع خبرنگاران تصريح كرد: اگر چه امروزه در غالب صنايع بزرگ و كوچك اقدامات مؤثري براي جمع آوري شير توليدي كشور صورت گرفته، اما تنها يك سوم آن به صورت صنعتي فرآوري مي شود.
وي در بازديد خبرنگاران از صنايع شير و فرآورده هاي لبني استان همدان افزود: متأسفانه به رغم همه تلاش ها، دو سوم باقي مانده وارد چرخه توليد سنتي مي شود و اين آسيب بزرگي است كه بايد براي آن راه حلي يافت.
پاك نژاد درخصوص وضعيت توليد شير در كشور گفت: در گذشته سياست استفاده از شيرخشك در برنامه كارخانه هاي شير قرار داشت و گاه ميزان مصرف آن به ۶۰ درصد كل توليدات مي رسيد. در حالي كه دامداران خرده پا و روستايي كشور به دليل نداشتن بازار فروش از ظرفيت هاي بالقوه توليد شير استفاده نمي كردند.
وي اضافه كرد: امروزه به منظور استفاده از شير توليدي دامداران كوچك مقياس كه در سطح كشور پراكنده اند با طرحي كه از سوي وزارت جهاد سازندگي سابق ارائه شده بود، نكات فني لازم براي جبران فواصل دامداري هاي كوچك نسبت به كارخانه هاي شير و جلوگيري از فساد آن از طرق مختلف مورد توجه مسؤولان قرار گرفته است.
به گفته وي، در راستاي طرح جمع آوري شيرخام از دامداران روستايي و خرده پا در سه فاز تعيين شده ۹۸۰ مركز جمع آوري شير در نقاط مختلف كشور موردبهره برداري قرار گرفته و در حال حاضر مراكز جمع آوري شير به عنوان يكي از الزامات جمع آوري و حمل شير در همه نقاط، توسط متقاضيان بخش خصوصي، تعاوني و حتي دولتي اجرا مي شود.
مديركل دفتر امور صنايع تبديلي و تكميلي وزارت جهاد كشاورزي اهداف اين طرح را ايجاد بازار مطمئن و دائمي براي توليدكنندگان شير و تشويق براي توليد بيشتر، جلوگيري از شيوع بيماري هاي مشترك انسان و دام از طريق سالم سازي شير، جلوگيري از مهاجرت روستاييان به شهر و درنهايت جلوگيري از فعاليت واسطه هاي شير اعلام كرد.
يكي از فعاليت هاي اساسي كه مورد توجه مسؤولان قرار گرفت، احيا و بازسازي كارگاه هاي موجود روستايي بود. نتايج اوليه آمارگيري تعداد، نوع، نحوه فعاليت و محل كارگاه ها حاكي از اين بود كه در بيشتر روستاهاي كشور كارگاه هاي توليدي و خدماتي وجود دارد كه احتياج به برنامه ريزي جامع در رابطه با احيا، نوسازي، ساماندهي و ارائه خدمات مناسب دارد.
پروژه ساماندهي و ارائه خدمات به كارگاه هاي صنايع روستايي به عنوان يك طرح جامع و بلندمدت از سال ۶۴ در دستور كار كميته صنايع روستايي قرار گرفت كه مجموعه اين عمليات منجر به صدور كارت شناسايي براي اين واحدهاي توليدي شد.
در همين راستا، كارگاه هاي كوچك پنيرسازي كه به صورت سنتي در كنار دامداري هاي روستايي پنير توليد مي كردند، پس از شناسايي و صدور كارت مجوز شناسايي در جهت ارتقاي سطح تكنولوژي قرار گرفتند. به همين منظور نخستين طرح احداث مراكز جمع آوري شير توسط صنايع روستايي و افزايش تعداد اين مراكز توسط ساير دستگاه ها و متعاقب آن افزايش توليد شير ارائه كه با همكاري وزارت جهاد سازندگي سابق، وزارت صنايع، وزارت بهداشت و همچنين وزارت نيرو اجرا شد.
از آنجا كه صنايع غذايي بيشترين ميزان ارزش توليدات صنايع روستايي را به خود اختصاص داده و در اين ميان فرآورده هاي لبني به ويژه توليد پنير سفيد از اولويت خاصي در برنامه ريزي هاي كوتاه و بلندمدت صنايع روستايي برخوردار بوده است، احداث كارگاه هاي پنيرسازي در روستاها و مناطق محروم باتوجه به اين كه بيش از ۶۸ درصد توليد شير كشور در روستاها و واحدهاي دامداري خرده پا صورت مي گيرد، مدنظر قرار گرفت.
شير توليدي اين واحدها به دليل ميزان پايين توليد و فاصله زياد با بازارهاي مصرف عمده، به صنايع لبني راه  نمي يافت. به همين دليل واسطه هاي محلي و ماست بندي هاي حاشيه شهرها، شير را با قيمت پايين خريداري مي كردند و پس از پايين آوردن كيفيت غذايي (گرفتن چربي) و كيفيت بهداشتي شير (نبود تجربه براي زدودن آلودگي ها) فرصت تبديل شير به فرآورده هاي لبني غيربهداشتي در محل را فراهم مي كردند.
خوشبختانه با ايجاد مراكز جمع آوري شير، قابليت جذب حدود ۷۰۰ هزار تن شير خام توليدي دامداران مهيا شده و اميد است از لحاظ كيفي نيز مورد توجه خاص قرار گيرد.
وي با اشاره به نتايج طرح جمع آوري و حمل شير در كشور يادآور شد: با اجراي اين طرح كشور از ورود شيرخشك بي نياز و هم اكنون به يكي از صادركنندگان شيرخشك تبديل شده است.
اين مسؤول متذكر شد: با همه تلاش هايي كه در راستاي افزايش كمي توليد شير صورت گرفته، هنوز يك مشكل قابل توجه باقي مانده كه آن كيفيت شيرخام است.
وي اضافه كرد: با توجه به اين كه شير دامداران مختلف در مراكز جمع آوري شير مخلوط مي شود به همين دليل آلودگي شير خام افزايش مي يابد.
پاك نژاد از طرح جامع بهبود كيفيت شير خام از سوي شركت صنايع شير ايران به عنوان طرحي كه مشكلات كيفي شيرخام مراكز جمع آوري شير را برطرف مي كند، ياد كرد و افزود: درحال حاضر مهمترين دغدغه مراكز جمع آوري شير مسائل مالي و پرداخت هزينه مراكز است كه به دامداران خرده پا تحميل مي شود، ضمن اين كه آموزش مستمر و بهبود روش ها در مراكز با متولي خاص بايد تداوم يابد.
وي در زمينه شكل گيري صنايع لبني كشور اظهار داشت: تا سال گذشته ۵۷۴ فقره مجوز با ظرفيت ۲۲۰ هزار تن فرآورده لبني (معادل ۹۸۰ هزار تن شيرخام) و سرمايه جاري ۷۲ ميليارد تومان صادر شده كه از اين ميزان ۳۳۲ واحد با ظرفيت ۱۳۰ هزار تن محصول (معادل ۷۰۰ هزار تن شير خام) و ۴۲ ميليارد تومان سرمايه گذاري به بهره برداري رسيده است.
اين مسؤول تصريح كرد: براساس برآورد وزارت جهاد كشاورزي حدود ۶ ميليون تن شير در كشور توليد مي شود كه با احتساب ظرفيت اسمي واحدهاي بزرگ (۱۷۲۹۰۰۰ تن)، واحدهاي كوچك صنايع روستايي (۹۰۰ هزار تن) و واحدهاي در دست احداث (۱/۱ ميليون تن) و اجراي طرح هاي در دست احداث، ظرفيت اسمي جذب شيرخام توسط صنعت حدود ۴ ميليون تن است، در حالي كه جمع آوري ظرفيت عملي اين واحدها ۶/۱ ميليون تن در سال است.
وي متذكر شد: مقايسه نسبت ظرفيت اسمي و عملي كارخانه هاي صنايع لبني كشور نشان مي دهد كه اين واحدها ۶۴ درصد ظرفيت خود شير جذب مي كنند و بقيه ظرفيت واحدها خالي مي ماند.
پاك نژاد با اشاره به مسائل و مشكلات اين واحدها تصريح كرد: فقدان يك سازمان منسجم با امكان مشاركت همه دست اندركاران توليد و صنعت در برنامه ريزي و سياستگذاري ها براي افزايش توليد و فرآوري، نبود برخورد قاطع و ضعف قوانين در برخورد با توليدكنندگان غيرمجاز و بدون مجوز، ضعف سياست هاي هدفمند يارانه ها، محدوديت منابع مالي و مشكل نقدينگي و كمبود مراكز صنعتي جمع آوري شير نسبت به ميزان توليد شير كشور، از مشكلات اين واحدهاست.
وي همچنين چندگانگي و نبود هماهنگي در سياستگذاري ها، عدم نظارت در مورد اجراي سيستم هاي مميزي كيفيت، پايين بودن كيفيت شير خام در مقايسه با استانداردهاي بين المللي، نبود مراجع آزمايشگاهي براي كنترل و اندازه گيري باقي مانده سموم دفع آفات نباتي در علوفه و داروهاي دامي در شير براساس مقررات سازمان بهداشت جهاني و نبود سياست منسجم در بخش توليد شير عشايري، پرورش دام بومي و... را از ديگر مسائل اين واحدها اعلام كرده است.
مديركل دفتر امور صنايع تبديلي و تكميلي جهاد كشاورزي همچنين در راستاي توليد پنير سفيد خاطرنشان كرد: هم اكنون براي توليد پنير سفيد به طور اختصاصي ۱۵۹ پروانه بهره برداري از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي اخذ شده كه موجب به وجود آمدن ۸ هزار شغل مي شود.
وي در اين زمينه اشاره كرد: توليد پنير در كشور از روش هاي نيمه صنعتي آغاز شد كه امروزه به توليد پنير UF مبدل شده است.
پاك نژاد تصريح كرد: در اين راستا ۲۰ واحد قديمي نيز با ظرفيت ۵۴ هزار تن به توليد پنير UF اختصاص يافته، ضمن اين كه ۴ واحد با ظرفيت ۱۰ هزار تن به بهره برداري رسيده است.
وي در خصوص تشكل هاي بخش صنايع لبني (صنايع كوچك)نيز خاطرنشان ساخت: اتحاديه تعاوني هاي فرآورده هاي لبني پاستوريزه ايران با عضويت ۱۴ تعاوني از سال ۷۶ تأسيس شد و هم اكنون حدود ۲۰۰ واحد را زير پوشش دارد و در راستاي خودكفايي پنير كشور و جلوگيري از واردات پنير حدود ۶۰ درصد پنير كالابرگي كشور را تأمين مي كند و در تهيه شير يارانه اي و شير رايگان مدارس نيز نقش مؤثري دارد.
وي از زمينه سازي اصلاح ساختار بسته بندي لبنيات كشور خبر داد و گفت: با سياست اصلاح ساختار بسته بندي لبنيات، بسته بندي بزرگ و يا حلبي به بسته بندي كوچك تغيير خواهد كرد.
مديركل دفتر امور صنايع تبديلي و تكميلي جهاد كشاورزي بيشترين رقم توليدات كارخانه هاي فرآوري مواد لبني را شير پاستوريزه، پنير، شير استريليزه، ماست و بستني عنوان كرد.
وي سرانه مصرف سالانه فرآورده هاي لبني در كشور را معادل ۸۰ ليتر شير خام ذكر كرد. اين درحالي است كه متوسط سرانه مصرف جهاني اين فرآورده ها معادل ۱۶۰ ليتر و در كشورهاي پيشرفته بيش از ۳۶۰ ليتر شير خام است.

سالانه بيش از ۹۰ هزار تن شير توليدي استان همدان جذب واحدهاي توليد فرآورده هاي لبني اين استان مي شود.
به گزارش خبرنگار ما، مهندس محمد سعيد بابازاده، معاون صنايع عمران و توسعه روستايي استان همدان با اعلام اين مطلب در جمع خبرنگاران اظهار داشت: براساس آمار، روزانه بيش از ۱۲۰۰ تن شير در اين استان توليد شده كه با وجود ۳۶ ايستگاه جمع آوري شير و ۳۰ واحد توليد فرآورده هاي لبني فقط ۳۰ درصد آن جذب مي شود.
وي با اشاره به پتانسيل مطلوب همدان در توليد شير خاطرنشان كرد: پتانسيل قوي اين استان زمينه ايجاد واحدهاي فرآوري كننده شير از جمله كارگاه ها، كارخانه هاي توليد پنير و خامه را فراهم كرده است.
بابازاده گفت: از ۳۰ واحد توليدي اين استان ۲۴ واحد با ظرفيت توليد ۹۹۰۰ تن پنير و خامه با توان جذب ۷۰ هزار تن شير از سازمان جهاد كشاورزي مجوز دريافت كرده و فعاليت مي كنند.
وي با بيان اين كه توجه به كيفيت توليد و تنوع بخشيدن به توليدات براي كسب بازارهاي مصرف داخلي و خارجي از اهداف اساسي توليد است، اضافه كرد: با ايجاد مراكز جمع آوري شير، دامداران استان همدان براي فروش شير به قيمت اعلام شده رقابت مطلوبي را آغاز كرده اند و روزانه ۷۵۰۰ تن شير توليد مي كنند.
قيمت شير در سال گذشته ۱۳۰ تومان بود كه اين نرخ در سال جاري به ۲۲۰ تومان رسيده است.
معاون صنايع عمران و توسعه روستايي به شتاب توليد فرآورده هاي لبني در كشور با فعاليت واحدهاي كوچك و متوسط اشاره كرد و افزود: اين حركت در استان همدان نيز با شتاب زياد آغاز و ادامه يافت، به طوري كه تعداد واحدهاي توليد فرآورده هاي لبني از يك واحد كارخانه شير پاستوريزه به ۲۴ واحد افزايش يافته است.
به گفته وي، هم اكنون واحدهاي پنيرسازي اين استان با بيش از ۵۶ هزار تن توليد در پي بازارهاي جديد هستند و توجه خود را به استفاده از روش ها و تكنولوژي نوين توليد فرآورده هاي لبني معطوف كرده اند.
وي درخصوص بهره برداري واحدهاي توليد پنير به روشUF يادآور شد: تاكنون ۹ واحد مجوز توليد پنير به روش UF دريافت كرده اند كه از اين تعداد يك واحد در حال بهره برداري، يك واحد در مرحله راه اندازي و بقيه واحدها نيز در حال وارد كردن ماشين آلات و احداث كارخانه هستند.
بابازاده پيش بيني كرد تا پايان سال ۸۳ تعداد واحدهاي فعال پنيرسازي استان همدان به روش UF (با احتساب كارخانه شير پگاه) به ۹ واحد برسد و به اين ترتيب جايگاه استان در توليد اين محصول چشمگير خواهد شد.
وي در زمينه تأمين پنير يارانه اي نيز اضافه كرد: اين استان به عنوان يكي از منابع اصلي تأمين پنير يارانه اي فعاليت دارد به نحوي كه در سال هاي گذشته به طور ميانگين حدود ۳ هزار تن از پنير اين سيستم از طريق واحدهاي پنيرسازي صنايع روستايي آن تأمين شده است.
به گفته وي پنير توليدي استان همدان در بين استان هاي مختلف كشور از جمله خوزستان، كرمانشاه، قم، اردبيل، ايلام، كردستان، فارس و... توزيع شده است.
معاون صنايع عمران و توسعه روستايي با تأكيد بر اين كه استان همدان در راستاي توليد پنير به نقطه اشباع رسيده است، فعاليت هاي آتي صنايع لبني استان را توليد كشك، ماست و بستني پاستوريزه اعلام كرد.
وي در زمينه اشتغال به كار دانش آموختگان نيز خاطرنشان ساخت: طي چند سال اخير كارشناسان بسياري وارد اين بخش شده اند و با برنامه ريزي هاي انجام شده، قرار است تمامي دانش آموختگان بخش در امور مختلف به ويژه صنايع توليدات لبني مشغول به كار شوند.
بابازاده در اين زمينه به طرح مشاور مزرعه اشاره كرد و گفت: در راستاي سياست هاي دولت، واگذاري فعاليت هاي دولتي به بخش خصوصي مدنظر قرار گرفته به طوري كه در سطح استان همدان علاوه بر مشاوران مزرعه، كلينيك هاي دامپزشكي بخش خصوصي (دانش آموختگان) با نظارت عاليه سازمان دامپزشكي فعاليت خود را آغاز كرده اند.
گفتني است در ۸ شهرستان استان همدان ۲۴ واحد پنيرسازي با اشتغال ۲۸۵ نفر مشغول به كار است، ۲۱ واحد ديگر نيز در ساير صنايع تبديلي با ظرفيت توليد ۶۴ هزار تن و اشتغال زايي براي ۲۷۰ نفر در حال فعاليت هستند.
خبرنگاران اعزامي از واحدهاي توليدكننده فرآورده هاي لبني احسان و سپيده، جميل، پنير و خامه ملاير، كارخانه دانه هاي غرب نهاوند و همچنين ايستگاه جمع آوري شير ملاير ديدن كردند.

مهندس مصطفي نوري  كارشناس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخيزداري 
۱ به ياد بياوريم كه از گذر زمان و انديشه و عمل افراد و گروه ها، ماندگارهاي تاريخ حاصل مي شود و آيندگان درخصوص ماندگارها و سازندگان ماندني هاي تاريخي قضاوت خواهند كرد. صادق است كه مسؤوليت آنچه از انديشه و عمل اشخاص حقيقي حاصل مي شود متوجه فرد و قضاوت آينده درخصوص همان فرد است، اما آيا مسؤوليت آنچه از انديشه و عمل اشخاص حقوقي و تفكر و عمل جمع حاصل مي شود نيز اين گونه است؟ آيا آينده درخصوص جامعه مسؤول آن دوره قضاوت نخواهد كرد؟
۲ آنچه تاكنون در تاريخ به ثبت رسيده اين گونه بوده است كه هر گاه سطح مديريتي براي هدف خاصي تغيير كرده، يكي از دو مقصود حاصل شده است: اگر سطح مديريتي تنزل داده شده، حاصل سياستگذاري ايجاد سير نزولي جهت تحقق هدف بوده و در واقع هدف تضعيف شده است و اگر سطح مديريتي ارتقا يافته، حاصل سياستگذاري ارتقاي جايگاه و اهميت هدف بوده و جهت تحقق هدف توان و قدرت بيشتري متمركز شده است. آيا تغيير در سطح مديريتي براي اهداف خاص در حال حاضر نتيجه اي به غير از آنچه گواه تاريخ است، در پي خواهد داشت؟ چگونه؟
۳ تاريخ چند دهه گذشته گواهي مي دهد كه سياستگذاران بخش منابع طبيعي تجديد شونده و آب و خاك، ديدگاه هاي بسيار متغيري نسبت به هدف داشته و دارند، روزي به درستي وزارت منابع طبيعي ايجاد مي شود و بعد از چند سالي سطح مديريتي آن به سازمان تنزل داده مي شود. روزي سطح مديريتي دفتر حفاظت آب و خاك به معاونت آبخيزداري در مجموعه وزارت جهاد سازندگي (سابق) ارتقا مي يابد و بعد از گذشت يك دهه و دستاوردهاي بسيار موفقي كه حاصل شد، يكباره به سطح مديريتي آبخيزداري تنزل مي يابد!  اين همه تغيير حاصل چگونه تفكري است؟ حاصل آن چه خواهد بود، سياستگذاران بخش منابع طبيعي تجديدشونده هدف را چگونه مي بينند؟
۴ حوادث سال هاي گذشته كه در تاريخ چهره بسيار ماندگاري از خود بر جاي گذاشته است (خشكسالي، سيل هاي حادث شده در نقاط مختلف كشور و محدوديت هاي حاصل از عدم مديريت بهينه بر منابع آب و خاك كشور) بهترين گواه براي بيان واقعيت اهميت آب و خاك است. سياستگذاران بخش منابع طبيعي تجديدشونده به گواهي تاريخ به چه ميزان توجه دارند؟
۵عملكرد آبخيزداري در حوزه هاي آبخيز و تعديل و تأثير سيل و خشكسالي و مرتفع كردن محدوديت هاي بخش كشاورزي كه نمود عيني دارد و خود بهترين و صادق ترين سند است از سويي و از سوي ديگر گواهي آبخيزنشينان و مسؤولان رده هاي مختلف كه در جايگاه ها و محافل گوناگون بيان مي شود، نشان از ضرورت توجه شايسته تر به آبخيزداري در كشور دارد و شايد مصداق بارز اين موضوع توجه بحق مسؤولان كشور با تخصيص اعتبار قابل توجه به آبخيزداري جهت انجام فعاليت حوزه آبخيز سد گلستان كه سال هاي گذشته مصائبي را براي كشور ايجاد كرده است، باشد.
۶ صاحب نظران و متخصصان امر حفاظت آب و خاك، آبخيزداري و منابع تجديدشونده بر آن اتفاق نظر دارند كه براي تحقق اهداف درخصوص حفاظت آب و خاك و منابع تجديدشونده، ارتقاي سطح مديريتي اين هدف به وزارت ضرورت دارد، اما آنچه حاصل شد تنزل سطح مديريتي بود.
پرسش اين است كه اين سياستگذاري حاصل چگونه تفكري است؟ نقش اين تفكر و عمل در تاريخ چگونه خواهد بود؟ صاحب نظران و متخصصان چگونه بايد پاسخگوي آيندگان باشند؟
به اميد آن كه آيندگان از نقش هاي بر جاي مانده از سياستگذاران آب و خاك و آبخيزداري و منابع طبيعي تجديدشونده در تاريخ به نيكي ياد كنند.

پيش بيني مي شود در سال جاري ۸۵۰ هزار تن خرما توليد شود.
محمدعلي طهماسبي، معاون امور باغباني وزارت جهاد كشاورزي گفت: ميزان توليد خرما در سال جاري حدود ۸۵۰ هزار تن و سطح زيركشت آن ۲۳۰ هزار هكتار است كه ۴۵ هزار نهال و ۱۸۵ هزار درخت بارور پيش بيني شده است.
وي افزود: ميزان توليد خرما از سال ۷۰ تا ۷۷ روند صعودي داشته و تنها طي سال هاي ۷۷ تا ۷۹ اين روند حدود ۵ درصد كاهش يافته است. اين كاهش توليد عمدتاً به دليل خشكسالي در سال هاي اخير به ويژه در سيستان و بلوچستان كه باعث خشك شدن حدود ۵ هزار هكتار نخلستان شد و همچنين بروز عارضه خشكيدگي خوشه هاي خرما خصوصاً در مناطق جيرفت، كهنوج، كرمان، بوشهر و هرمزگان بوده است.
وي گفت: كاشت خرما و توسعه آن از ديرزمان سرسبزي خاصي را به مناطق خشك داده و همين امر باعث سكونت اهالي اين مناطق شده است.