اشاره: درباره گازهاي گلخانه اي و اثرات آن بر افزايش درجه حرارت كره زمين مطالبي شنيده و يا خوانده ايد. مقاله اي كه پيش رو داريد، شناخت گازهاي گلخانه اي و اثرات زيست محيطي آنها به زباني ساده و بسيار شفاف است. كه گرماي شديد و بي سابقه هواي اروپا در تابستان امسال كه علاوه بر تلفات انساني، خسارات بسيار سنگين اقتصادي نيز به همراه داشته است، از ديد برخي كارشناسان حاصل دگرگوني آب و هواي كره زمين است كه تحت تأثير گازهاي گلخانه اي رخ داده است.
همچنان كه مي دانيم بعضي وقتها دماي كره زمين بالا مي رود و به نظر مي رسد كه اين افزايش دما خيلي هم خوب باشد. اگر كره زمين پديده گرما و سرما را در خود نداشت انسانها به هيچ وجه نمي توانستند به حيات خود ادامه دهند. مي دانيم كه زمين در طي روز توسط خورشيد گرم شده و شب هنگام گرماي خود را از دست مي دهد و به اين ترتيب تعادل حفظ شده و درجه حرارت زمين ثابت مي ماند.
اما دي اكسيد كربن و متان كه ما به آنها اصطلاحاً گازهاي گلخانه اي مي گوييم باعث افزايش درجه حرارت در روي زمين مي شوند ولي وجود آنها در حد مجاز ضروري به نظر مي آيد زيرا بدون وجود چنين گازهايي زمين ما خيلي سرد مي شد. اما گازهاي گلخانه اي چگونه به وجود مي آيند و در چه موادي يافت مي شوند؟
اين گازها از سوختن سوختهاي فسيلي نظير نفت و زغال سنگ در نيروگاه ها توليد مي شوند ولي در افزايش اين گازها عناصر ديگري نيز نقش دارند:
۱) (CFC)كلرو فلوئوروكربن
۲) صنايع بسته بندي و مايعات خنك كننده يخچالها
۳) متان حاصل از پوسيدگي مواد
۴) گاز باتلاقها
۵) زباله هاي زايد و زباله هاي مزارع كشاورزي
۶) اكسيدهاي نيتروژن حاصل از حركت خودروها
۷) فعاليت نيروگاه ها
۸) كودهاي كشاورزي
اثرات افزايش دماي كره زمين
اگر دماي كره زمين افزايش ناگهاني داشته باشد اثرات مخرب و غيرقابل جبران براي جانوران- گياهان- محصولات كشاورزي و غذايي و... در پي خواهد داشت. به اين صورت كه در بعضي از مناطق زمان برداشت محصولات، كوتاه و كوتاهتر مي شود. اگر به خاطر همين تغييرات آب و هوايي، بيابانها هم گسترش يابند با كاهش چشمگير زمين ها و دشت هاي حاصلخيز ديگر جايي براي كشت محصولات باقي نخواهد ماند.
اگر درجه حرارت افزايش يابد،كوههاي يخ شناور ذوب خواهند شد و در آن صورت سطح آب درياها بالا مي رود و زندگي و حيات انسانهاي نزديك دريا به مخاطره مي افتد. اما افزايش دماي كره زمين فقط انسانها را تهديد نمي كند بلكه منابع آبي هم در معرض خطر قرار مي گيرند. اگر ما نتوانيم از منابع آب موجود، به خوبي و به درستي استفاده نمائيم در نهايت آب تمام خواهد شد و ما با كمبود شديد آب مواجه مي شويم.
از ديگر اثرات مضر گرم شدن كره زمين، تأثير آن بر روي جنگلها مي باشد. زماني كه درجه حرارت كره زمين بيش از اندازه بالا رود، بسياري از جنگلها طاقت اين گرما را نخواهند داشت و رشد درختان به سختي ممكن خواهد شد و چه بسا كه اتفاق ناخوشايند «مرگ درختان» رخ دهد. مي دانيم كه درختان دي اكسيد كربن هوا را گرفته و آن را به اكسيژن تبديل مي كنند، در صورت افزايش درجه حرارت ديگر درختي زنده نمي ماند كه اكسيژن مورد نياز را تأمين كند، خاك نيز دچار فرسايش مي شود و حيات گونه هاي مختلف انساني، جانوري و گياهي به خطر مي افتد.
از ديگر اثرات زيان بار گرم شدن كره زمين، تأثير مخرب آن بر روي جانوران مي باشد. اين گرماي زياد بسياري از گونه هاي جانوري را كه توان انطباق با دگرگوني سريع آب و هوايي را ندارند، نابود مي كند. اگر گرماي كره زمين به طور ناگهاني افزايش يابد زيستگاه حيوانات نيز تهديد خواهد شد، بدين سان كه وقتي كوههاي يخ شناور ذوب شوند پناهگاه حيوانات در ساحل دريا وجزاير پر از آب خواهد شد و حيات آنها به مخاطره مي افتد.
از طرفي گرماي كره زمين باعث مرگ درختان مي شود و حيواناتي كه پناهگاه آنها بر روي درختان است ديگر زيستگاهي براي خود نخواهند داشت. از ديگر اثرات مضر گرم شدن كره زمين، آتش سوزي بوته زارها، درختچه ها و جنگلهاست كه در نهايت منجر به انقراض نسل گياهان و جانوران مي شود. در اين ميان، مقصر اصلي انسانهايي هستند كه بي رويه از انرژي هاي موجود استفاده مي كنند و باعث افزايش گازهاي گلخانه اي مي شوند و حيات خود و ديگر جانداران را به خطر مي اندازند.
ما مي توانيم و بايد در مصرف سوخت صرفه  جويي كنيم. جانوران را تحت الحمايه خود قرار دهيم، از افزايش گازهاي گلخانه اي جلوگيري كنيم تا دماي كره زمين بيش از اين افزايش نيابد.
منبع: گرين پيس (نشريه صلح سبز)
ترجمه: فريبا يدايي

رهبران آفريقا و جزاير كارائيب، بر سر تامين مالي اجراي طرح هايي كه براي توقف گسترش بيابانها و از دست رفتن زمينهاي حاصلخيز آماده شده است، توافق كردند.
به گزارش خبرگزاري رويتر از هاوانا، پايتخت كوبا، سران دولتهاي ۱۰ كشور در كنوانسيون سازمان ملل متحد پس از ديدار در اين شهر براي مبارزه با بيابان زايي تصميمات جدي گرفتند. بر همين اساس قرار شد اين قبيل كشورها از سازمان مالي محيط زيست جهاني وابسته به سازمان ملل متحد براي تامين اعتبارات مورد نياز طرحهاي جلوگيري از گسترش بيابانها كمك دريافت كنند.
سازمان مالي محيط زيست جهان، كه در سال ۱۹۹۱ براي حفظ تنوع زيستي، كاهش خطرات تغييرات اقليمي و پاكسازي آبهاي بين المللي تاسيس شد ۵۰۰ ميليون دلار براي ۳ سال آينده در اختيار دارد كه مي تواند براي اجراي طرحهاي مقابله با بيابانزايي اختصاص دهد. پول مورد نياز اين سازمان توسط ۳۴ كشور كمك دهنده كه بيشتر از كشورهاي صنعتي هستند تامين مي شود. كليه طرحهايي كه با دريافت كمك مالي از اين سازمان براي اجرا آماده مي شود، ابتدا بايد از سوي بانك جهاني، برنامه توسعه سازمان ملل و سازمان فائو (مواد غذايي و كشاورزي) تاييد شود.
برپايه تازه ترين گزارشهاي منابع سازمان ملل متحد بر اثر خشكسالي، گسترش بيابانها، از ميان رفتن جنگل ها، امنيت غذايي يك ميليارد نفر در جهان كه براي معيشت خود به زمين وابسته هستند در معرض تهديد جدي قرار گرفته است. بر اثر اين قبيل ضايعات زيست محيطي مردم فقير و كم درآمد در يكصد كشور جهان به ويژه درمنطقه زيرصحراي آفريقا با خطرگرسنگي و قحطي روبرو شده اند.
بيابان زايي حاصل گسترش طبيعي بيابانهاي موجود نبوده بلكه ناشي از زوال رفتن تدريجي زمين در مناطق خشك نيز مي باشد.
اين زوال رفتن تدريجي نتيجه نازك شدن لايه بالايي خاك و از دست رفتن خاك حاصلخيز به خاطر استفاده بي رويه، تغييرات اقليمي، خشكسالي و سيل است. كارشناسان در نشست هاوانا هشدار دادند كه با توجه به دو ميليارد جمعيت اضافي كه بايد تا يك ربع قرن ديگر غذايشان از منابع موجود زمين تامين شود ميزان توليد مواد غذايي در زمينهاي كمتر و با آب كمتر نيز بايد دو برابر شود،كه يك چشم انداز مأيوس كننده است.
در حالي كه ميليونها هكتار زمين حاصلخيز سالانه بر اثر از بين رفتن پوشش گياهي، توسعه بي رويه شهرها و نابودي جنگلها و فرسايش خاك از دست مي رود، بحران كمبود آب نيز به سرعت گسترش مي يابد .

جنگل هاي شمال ايران يكي از باارزش ترين ميراث هاي طبيعي جهان محسوب مي شوند به اين دليل كه آخرين بازمانده هاي مربوط به گونه هاي درختي و گياهي دوران سوم زمين شناسي تنها در اين جنگل ها يافت مي گردد. اما متأسفانه توجه چنداني به اين وجه ارزشمند گونه هاي كمياب و باارزش درختان جنگل هاي شمال كشور نمي شود و همانطور كه بارها از زبان كارشناسان شنيده يا خوانده ايم،  جنگل هاي شمال كشور ما به دليل بهره برداري غلط، عدم مراقبت سير قهقهرايي يافته اند.
عليرغم اين سيماي نگران كننده از وضعيت جنگل هاي كشورمان، هرگاه خبري درباره مراقبت از اين گنجينه هاي بي جانشين مي شنويم و يا مي خوانيم، اميد تاز ه اي در ما جوانه مي زند، از جمله خبرهايي كه هفته گذشته در مطبوعات درج شد، توجه جدي تر دولت به حفظ و صيانت جنگل ها بود. بنابه اين اخبار دولت طبق مصوبه اي وزارت جهادكشاورزي را موظف به تدوين ضوابط جدي براي صيانت جنگل ها نموده است.
خوشبينانه بايد بگويم مهم نحوه اجراي اين مصوبه مي باشد و آينده نشان خواهد داد كه تا چه اندازه وزارت جهاد كشاورزي از اين بوته جديد آزمايش سربلند بيرون مي آيد . اما نكته اي را كه به عنوان يك دوستدار جدي جنگل اين موهبت بزرگ پروردگار خواستم ياد آوري كنم. وضعيت غم انگيز درختان كمياب و بسيار با ارزش «راش» در منطقه نور و لاويج مي باشد، همان جايي كه به دليل وجود انبوهي از درختان راش به راشستان معروف است.
اخيرا كه نگارنده از اين جنگل ديداري داشتم، متوجه شدم كه راش هاي باارزش، كه نقش موثري در حاصلخيزي خاك دارند به علت كم آبي رنجور شده و بعضي از آنها در آستانه پژمردگي قرار دارند، وقتي علت را جويا شدم، شنيدم كه در بالادست جنگل، گويا بعضي افراد آب چشمه ها را براي فراوري و يا احتمالاً فروش به منابع ذخيره اي منتقل كرده اند و به اين دليل آب به درختان راش نمي رسد. اگر اين خبر درست باشد، مايه تأسف است، چرا كه نبايد به ازاي استفاده بخش خصوصي از آب چشمه جنگل كه حيات درختان از جمله راش هاي كمياب و گرانبها وابسته به  آن مي باشد، زندگي اين منبع مهم ملي، در معرض خطر قرار بگيرد.
اميدوارم وزارت جهاد كشاورزي در اولين گام براي صيانت از جنگلها، راش هاي منطقه نور را دريابد. توجه سازمان حفاظت محيط زيست را نيز به اين مسئله جلب مي كنم.
كاميار حصاري