اميد نيايش
ميزگرد «كودك: مدرسه، خانواده، جامعه» هفته گذشته به مناسبت آغاز سال تحصيلي در فرهنگسراي مدرسه برگزار شد. شركت كنندگان در اين ميزگرد، دكتر حسن عشايري (نوروپسيكولوژيست)، خانم دكتر شيوا دولت آبادي (روان شناس) و مهندس مرتضي مجدفر (كارشناس و پژوهشگر آموزشي) بودند.
برگزار كننده ميزگرد، انجمن حمايت از حقوق كودكان بود. اين انجمن سازماني مستقل و غيردولتي است كه از سال ۷۳ فعاليت خود را آغاز كرده است.
با فعاليت هاي انجمن ناآشنا نبودم. بهمن ماه سال گذشته گزارشي تهيه كردم از نخستين سمينار كودك آزاري كه اين انجمن باني آن بود؛ سميناري كه در پي قتل فاجعه بار محمد، دانش آموز كرجي به دست پدر خشمگين اش و با نام بامسماي «قربانيان نمره بيست» در همين فرهنگسرا برگزار شده بود.
مسائل كودكان و بويژه كودك آزاري، دغدغه هميشگي فعالان اين انجمن است. به گونه اي كه در جلسه هفته گذشته نيز به اين موضوع پرداخته شد و يكي از اعضاي انجمن در گزارشي، به نمونه هاي متعدد كودك آزاري كه اخيراً رخ داده است، اشاره كرد و افزود: به رغم اينكه كودك آزاري يك جرم عمومي اعلام شده است، بيمارستان ها و مسئولان نهادهاي آموزشي و پزشكان، عموماً در اين زمينه همكاري نمي كنند و موارد كودك آزاري عملاً پيگيري حقوقي نمي شود.
پس از اين گزارش كوتاه و خوش آمدگويي به حاضران، بحث در مورد موضوع اصلي ميزگرد يعني تعامل خانه، مدرسه و جامعه در آموزش و پرورش كودكان آغاز شد.
دكتر عشايري، با اشاره به نقش تعاملي و سامانه وار مدرسه، خانواده و جامعه در تربيت و پرورش دانش آموز گفت: اگر اختلالي در يك فرد بالغ از نظر رواني بروز كرد، بايد به پيشينه وي و به دوره مهد كودك بازگشت و ديد در اين دوره، چه ارتباطي بين خانه و مهدكودك و البته بعدها مدرسه بوده است. تعامل يا تعارض خانه، مدرسه و جامعه يكي از پارامترهايي است كه در سلامت جامعه ارزيابي مي شوند. روند رشد ابتدا در خانه- اين مدرسه كوچك- آغاز مي شود؛ خانواده اي كه بسته نيست و تلويزيون- اين ميهمان خوانده و گاه ناخوانده، محيط و وراثت در آن رسوخ مي كنند. مدرسه را مي توان به صورت يك اصلاحگر نگريست. دانش آموز تأثيرات مدرسه را نيز بر كوله پشتي خود به خانه مي آورد و هم از اين رو، مدرسه مي تواند بسيار تأثيرگذار باشد.
او سپس به آمارهايي اشاره كرد كه آشكارا تأثير فقدان آموزش را در بروز بزهكاري هاي اجتماعي نشان مي داد: ۵۴ درصد بزهكاران ايراني اخراجي هاي مدرسه هستند، ۸۰ درصد از دختران پايين  تر از ۲۰ سال كه در تهران پيكرفروشي مي كنند نيز، سابقه اخراج از مدرسه را در كارنامه خود دارند.
دكتر عشايري، به جايگاه آموزش و پرورش در القاي جامعه پذيري در دانش آموزان اشاره كرد و با انتقاد از سيستم نمره سالاري حاكم بر آموزش و پرورش كشور گفت: آموزش و پرورش ما، هنوز فردگراست، شاگرد اول، تيزهوشان، مدرسه نمونه و ... هنوز در آموزش و پرورش ما ارزش به شمار مي روند. ما خيلي هم آرمان گرا نيستيم، اما حقيقت اين است كه آينده سازان كشور از همين مدرسه ها سر بر خواهند آورد.
در ادامه مهندس مجدفر با اشاره به تحول و انقلاب عمده و حركت هاي مثبتي كه در حوزه برنامه ها و كتاب هاي درسي صورت گرفته است، گفت: متأسفانه اين انقلاب، از محدوده ذهن مؤلفان كتابها خيلي فراتر نرفته است و ما وقتي به حوزه مدرسه مي نگريم، تحولات چشمگيري را مشاهده نمي كنيم، يعني معلمان ما با همان شيوه سنتي و به صورت سؤال محور، با كتابهاي جديد برخورد مي كنند.
برخي از آمارهايي كه در اين ميزگرد ارائه  شد، واقعاً تكان دهنده بود. به عنوان نمونه:
- طبق آمار وزارت آموزش و پرورش ۵/۹۷ درصد و طبق آمار يونسكو تنها ۵/۹۱ درصد لازم التعليم ها در ايران از امكان آموزش برخوردارند. حتي اگر ما به آمار وزارت آموزش و پرورش استناد كنيم، ۴۱۰ هزار كودك ايراني از امكانات تحصيل محرومند.
- در دوره راهنمايي تحصيلي آمار مردودي، ۵/۱۱ درصد،  يعني ۵۱۰ هزار نفر است و نكته جالب اينجاست كه در آموزش و پرورش عمومي در عمده كشورهاي دنيا كه دوره راهنمايي تحصيلي ما را نيز شامل مي شود، اصلاً مردودي مطرح نيست و در واقع در ۸ سال آموزش عمومي به دنبال تربيت شهروند هستند و هدف از آموزش عمومي نيز، تربيت شهروند اجتماعي يا جامعه پذير است. اين آموزش ها به صورت عمده مي باشد و چهار محور اساسي دارد:
۱- يادگيري دائمي: همچون خواندن، نوشتن، حساب كردن، آداب معاشرت و بهداشت.
۲- يادگيري تخصصي: آن آموختني هايي كه تنها در صورتي كه دانش آموز ادامه تحصيل دهد، مفيد خواهد بود و به كار او خواهد آمد.
۳- آشنايي با ميراث فرهنگي.
۴- آشنايي با مسائل روز.
حال جالب است كه در دوره راهنمايي تحصيلي مطالب و مباحثي مطرح مي شود كه اساساً ارتباطي با اين هدف اصلي، يعني تربيت شهروند اجتماعي ندارد. اينك بايد پرسيد مسئوليت آن ۵۱۰ هزار دانش آموز مردود در دوره راهنمايي بر دوش چه كسي سنگيني مي كند؟
- از هر ۱۰۰ دانش آموز كه وارد سيستم آموزش و پرورش كشور مي شوند، تنها ۲۱ نفر موفق به عبور از همه دوره ها و گرفتن مدرك ديپلم مي شوند.
در ادامه دكتر شيوا دولت آبادي كه ضمناً مديريت اين ميزگرد را نيز برعهده داشت، با اشاره به اينكه ۸ سال از بازبيني كتابهاي درسي سپري مي شد، بي آنكه تحول محسوسي را در روند آموزش و پرورش شاهد باشيم، گفت: متأسفانه آن تصويري كه از خلاقيت معلمان، در ذهن داشتيم، اينك به تصويري تبديل شده است كه بيشتر يك ماشين يادگيري را تداعي مي كند.
در ادامه نشست، دكتر عشايري به تحليل هدفهاي آموزش و پرورش پرداخت. اين انديشمند انتقادي، اين بخش از سخنان خود را اين گونه آغاز كرد: هدف از آموزش چيست؟ زيستن.
هدف ديگر چيست؟ همزيستي.
هدف نهايي چيست؟ خودشكوفايي.
اينها را كه نمي شود از كتاب، درس داد. مسائل ميراث فرهنگي را نيز همين طور . كودكان بايد اين ها را در محل ببينند. بايد زندان را ببينند، از بيمارستان ها بازديد كنند، با مسائل كودكان سرطاني آشنا شوند. چرا كه اينها، مسائل جامعه ماست.
هيجانات سرگردان جوانان نه در مدرسه، نه در خانواده و نه در جامعه مورد توجه قرار نمي گيرد و سركوب مي شود. اين هيجانات بايد هدايت شود.
برايم جالب بود كه ناخواسته، اين ميزگرد به مسيري هدايت شده بود كه بيشتر به مسائل آموزش و پرورش و اصلاح كيفيت در درون سامانه آن مي پرداخت. حضور منتقد انديشمندي چون دكتر عشايري و كارشناس با سابقه مديريت آموزشي چون مجدفر در اين ميزگرد كه هر دو ارتباط تنگاتنگي با نهادهاي مختلف وزارت آموزش و پرورش دارند، در اين مسئله بي تأثير نبود.
مجدفر در ادامه، به معضلات آموزش و پرورش پرداخت و تمركز سيستم آموزش و پرورش را مورد انتقاد قرار داد.
او گفت:همه بچه هاي ما در سرتاسر ايران بايد تنها يك نوع كتاب بخوانند. چه بچه شمال شهر تهران باشند،  چه فرزند روستاهاي دور افتاده سيستان و بلوچستان. علاوه بر اين تفاوت فرهنگي و اقليمي، مسئله دو زبانگي نيز خود معضل بزرگي است. بچه فارس زبان در سال اول تنها الفبا را ياد مي گيرد، در حالي كه بچه ترك يا كرد زبان، هم الفبا مي آموزد و هم بايد زبان را بياموزد. اين يكي از مشكلات ماست. آموزش و پرورش ما متمركز است. از بين رفتن اين تمركز را بايد نهادهاي مدني ما به عنوان يك حق مطرح كنند. حتي در مناطق مختلف تهران، چرا بايد فقط يك نوع كتاب تدريس شود؟ تجارب كشورهاي ديگر مي تواند براي ما مفيد باشد. در ژاپن ۷ نوع كتاب درسي وجود دارد: كتاب هاي درسي مناطق ساحلي، مناطق شهري، مناطق روستايي و ...
آموزش و پرورش ما بايد به مؤلفان ديگر، گروه هاي محلي، NGO ها و ويژگي هاي منطقه اي و بومي بها دهد.
با مسائل مطرح شده، ادامه جلسه بيشتر به ارائه راهكار و پيشنهاد اختصاص يافت.
دكتر عشايري گفت: در كتابهاي درسي مناطق مختلف كشور، فصل هايي اضافه شود كه اسطوره ها، داستان ها، مشخصات بومي- فرهنگي آن منطقه را در برگيرد و بايد به NGO ها بها داده شود. او با نقل جمله اي از يك سياستمدار پيشين اروپايي گفت: آموزش و پرورش بسيار مهم تر از آن است كه اداره آن تنها به عهده يك وزير گذارده شود.
NGO ها مي توانند بخشي از وظايف آموزش و پرورش را بر عهده گيرند و خلأهاي آن را جبران كنند.
دكتر دولت آبادي نيز گفت: اگر NGO ها روي يك مسئله خاص تخصصي شوند، بسيار تأثيرگذار خواهند بود و مي توانند ذهنيت هاي جامعه و مسئولان را تغيير دهند و اصلاح كنند.
او همچنين پيشنهاد كرد كه برنامه ريزان در آموزش و پرورش دو محور توجه به تنوع قومي و بومي ايران و آموزش مهارت هاي اجتماعي و زندگي را مد نظر قرار دهند و افزود كه توجه به اين گونه مباحث، به مثابه پيشگيري از معضلاتي است كه بعدها مي تواند گريبانگير جامعه شود.
پايان بخش ميزگرد، برگزاري پرسش و پاسخ بود. پاياني كه به دليل اتمام وقت ميزگرد و اصرار مسئولان فرهنگسراي مدرسه به تخليه سالن همايش،  در خارج از سالن و به صورت نشست سرپايي- و البته در فضايي صميمي تر- برگزار شد!
***
محل برگزاري ميزگرد را ترك مي كنم. هوا كاملاً تاريك شده است. يك شب خنك پاييزي، مي شود در هر نفس، خزان حزن انگيز را با تمام وجود حس كرد. كودكان اما، به دور از اين دغدغه ها، سرشار از اميد، بهار تحصيلي را تجربه مي كنند. خزان طبيعت و بهار آموزش. طبيعت سرشار از تضادهاست.

در لبنان سطح آموزش در مدارس دولتي به طور پايين تر از مدارس خصوصي است كه ۵۵ درصد دانش آموزان كشور را تعليم مي دهد. علت اصلي اين امر اوضاع نامساعد اقتصادي است. بحران اقتصادي آثار عميقي بر دانش آموزان، والدين، آموزگاران و مدارس گذاشته است. آموزش در مدارس به زبان عربي است و انگليسي و فرانسوي به عنوان زبان خارجي تدريس مي شوند.
به گزارش خبرگزاري فرانسه، اصولاً نظام آموزشي لبنان جزو بهترين ها در خاورميانه است. دولت مي كوشد دبستانهاي دولتي را رايگان كند. شهريه ساليانه در مدارس دولتي، ساليانه حدود ۱۰۰ دلار است و پدر مادران مبلغ مختصر ديگري را بابت مخارج ديگر از جمله كتب درسي و نوشت افزار مي پردازند.
در مدارس خصوصي حداقل شهريه ساليانه حدود ۱۰۰۰ دلار، به طور متوسط ۲۳۰۰ دلار و حداكثر (در مدرسه شبانه روزي آمريكايي) ۹۰۰۰ دلار است. هزينه هاي اضافه شامل سرويس، كتاب و نوشت افزار به طور متوسط به ۷۰۰ دلار بالغ مي شود.
حتي كتابهاي درسي دست دوم نيز گران است. مدارس خصوصي هر سال كتابهاي درسي وارداتي جديدي را مطالبه مي كنند. اين مدارس انواع كمكها را به والدين نيازمند اعطا مي كنند، از قبيل بورس، تخفيف و پرداخت با تأخير. اما در كشوري كه والدين اغلب ناچارند براي پذيرش فرزندانشان در مدارس خصوصي به پارتي بازي متوسل شوند، در ماههاي اخير روزنامه ها پر از آگهي وجود جاي خالي در مدارس خصوصي بود. آگهي هاي بزرگ در ديوارهاي بزرگراههاي پايتخت و تابلوهاي تبليغاتي را در كنار جاده هاي داخل و خارج بيروت پوشانده است.
حتي بانكها هم با انتشار آگهي پرداخت وام ويژه مدارس وارد اين عرصه شده اند. حبيب لحود از بانك بيروت گفت: «با توجه به اوضاع دشوار اقتصادي و با بررسي بازار به اين نتيجه رسيديم نياز به برنامه اعطاي وام مدرسه وجود دارد كه از دو هفته پيش آغاز كرديم. برنامه جديد با استقبال غيرمنتظره اي روبرو شده است. وام ياد شده اين امكان را به والدين مي دهد كه شهريه مدرسه را در اقساط ۱۲ ماهه بپردازند. به علاوه مدارس همه شهريه را دريافت مي كنند بي آنكه مقروض شوند يا به والدين و دانش آموزان فشار آورند.»
بسياري از مدارس خصوصي ناچار شده اند كه مدارك فارغ التحصيل دانش آموزان را نگه دارند يا آنان را از امتحان نهايي محروم كنند تا والدين آنان را به پرداخت شهريه مجبور كنند كه در برخي موارد سالها عقب افتاده است. بسياري از دانش آموزان مستعد به اين شكل دچار مشكل شدند.
برخي كارشناسان معتقدند لبنان به نظام آموزش ملي خوبي نياز دارد كه فرصت برابر را براي همگان فراهم آورد و سطح مدارس دولتي را بهبود بخشد تا شمار دانش آموزان آنها بيشتر شود.

دوستي دانش آموزان ايراني و خارجي در جشن روز جهاني كودك
كودكان خارجي با برپايي نمايشگاه «دوستانه» در جشن بزرگ كودك ايراني شركت مي كنند.
به گزارش خبرنگار ما، دانش آموزان مدارس آلمان، فرانسه، هند و كره در ايران با مدارس تطبيقي و تعدادي از اعضاي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان همراه شده و نقاشي ها و كارهاي دستي خود را به نمايش مي گذارند.
اجراي سرودهاي ويژه كودكان از ديگر بخش هاي اين جشن است كه در مركز آفرينش هاي فرهنگي و هنري واقع در خيابان حجاب برگزار مي شود.
جشن هاي ويژه روز جهاني كودك همزمان با تهران، در كليه مراكز فرهنگي هنري كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان تا ۱۷ مهرماه برگزار مي شود.
بزرگداشت راوي تصاوير كودكانه در موزه كانون
مجموعه اي از ۲۵۰ اثر تصويرگري «بهرام خائف» همزمان با روز جهاني كودك و به منظور بزرگداشت ياد و خاطره اين هنرمند در موزه كانون برگزار مي شود.
در اين نمايشگاه آثاري از نخستين كتاب خائف با نام «توكا» تا آخرين اثر او با نام «ما چند نفريم؟» كه هم اكنون در دست انتشار است به نمايش گذاشته شده است.
اين مجموعه آثار از ميان ۳۵۰ قطعه اثر موجود در آرشيو موزه كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان انتخاب شده و به مدت ۲۰ روز در معرض ديد علاقه مندان خواهد بود.
همچنين در كنار آثار خائف، چند اثر از دختر ۱۶ ساله او، «رودابه خائف» كه براي كتاب «بازي هاي محلي» خلق شدند نيز به نمايش گذاشته شده است.
نمايشگاه آثار خائف از روز ۱۴ مهر آغاز شده و در مدت برگزاري برنامه هاي ويژه روز جهاني كودك، دانش آموزان تهراني مي توانند رايگان از نمايشگاه بازديد كنند.
كودكان ركورددار بازي هاي رايانه اي جايزه مي گيرند
كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، همزمان با برگزاري جشن هاي روز جهاني كودك، بچه ها را دعوت كرده است تا با شركت در بازي هاي رايانه اي، شانس خود را امتحان كنند.
بنا بر اين گزارش، كودكان شركت كننده در چهار بازي رايانه اي ارايه شده در اين جشن با كسب بالاترين ركورد، جوايز ويژه اين جشن را دريافت خواهند كرد.
بازي هاي رايانه اي در نظر گرفته شده از سوي مركز سرگرمي هاي سازنده كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، براساس نيازهاي فكري و روحي اين كودكان طراحي و به صورت رايگان در اختيار آنها قرار مي گيرد.
اين مسابقه تا فردا ۱۷ مهرماه از ساعت ۳۰/۸ تا ۱۲ و ۱۴ تا ۱۸ در مركز آفرينش هاي فرهنگي و هنري واقع در خيابان حجاب تهران برپا خواهدبود.
امروز، بازديد كودكان از موزه ها رايگان است
ميراث  فرهنگي  كشور، همزمان  با روز جهاني  كودك  بازديد از موزه ها و اماكن  تاريخي - فرهنگي  را براي  كودكان  و خانواده هاي  آنان  در سراسر كشور رايگان  اعلام  كرد.
مراسم  بزرگداشت  روز جهاني  كودك  ۱۶ مهرماه  (هشتم  اكتبر) همه  ساله در سراسر كشور برگزار مي شود.
اين  برنامه  به  همت  سازمان  ميراث  فرهنگي  كشور، با شعار «كودكان ، دوستي ، ميراث  فرهنگي» اجرا خواهد شد.
امروز و فردا، همچنين  جشنواره اي  با برپايي  ايستگاههاي  سفال ، خوشنويسي ، طراحي ، نقاشي  وگريم  در مجموعه  فرهنگي  ـ تاريخي  سعدآباد براي  كودكان  و نوجوانان  برگزار مي شود.
برگزاري  نمايشگاهي  از آثار طراحي  و نقاشي  هنرجويان  كودك  و نوجوان شامل  ۷۰ اثر با موضوعات  گل ، منظره ، نقاشي  ذهني ، طبيعت  بيجان  و فيگور در موزه  رضا عباسي ، از ديگر برنامه هاي  ميراث  فرهنگي  در روز جهاني  كودك  است .
براساس  اين  گزارش ، نمايشگاههايي  از آثار خوشنويسي  كودكان  و نوجوانان  در موزه  ميرعماد و آثار سفال ، تراش  روي  شيشه  و نقاشي  در موزه  آبگينه  و سفالينه هاي  ايران ، نقاشي  و آثار حجمي  در نگارخانه  شيث  نيز برگزار مي شود.
اجراي موسيقي توسط كودكان ايراني و سوداني در روز كودك
گروه هاي موسيقي كودكان ايراني و سوداني در روزهاي برپايي جشنواره روز جهاني كودك به اجراي برنامه مي پردازند.
يك گروه موسيقي كودكان آذري از ايران و يك گروه موسيقي سنتي كودكان سوداني، موسيقي سنتي آذربايجان و سودان را اجرا مي كنند.
برنامه اجراي موسيقي توسط اين دو گروه، هر روز در مركز آفرينش هاي فرهنگي و هنري برگزار مي شود.

برنامه هاي انجمن حمايت از كودكان در روز جهاني كودك
از سوي انجمن حمايت از حقوق كودكان به مناسبت روز جهاني كودك، در تهران و برخي شهرستانها برنامه هايي اجرا خواهد شد.
به گفته خانم ارشد، از اعضاي انجمن، در روز ۱۷ مهر با همكاري يونيسف و استانداري سيستان و بلوچستان كارگاه آموزشي يك روزه براي آموزش دختران، در زاهدان برگزار مي شود.
همچنين برنامه هاي انجمن براي روز جهاني كودك، در شهر تهران به شرح زير خواهد بود:
۱- حضور و اطلاع رساني در مركز كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان و اجراي موسيقي خياباني كودكان پروژه كار در خيابان دروازه غار.
۲- جشن روز جهاني كودك در دروازه غار،جمعه از ساعت ۹ صبح تا يك بعدازظهر، شامل برنامه هايي از قبيل جشن بادبادك ها، ايستگاه نقاشي، گريم، نمايشگاه عكس و موسيقي خياباني .
۳- جشن كودكان در روز پنجشنبه در ناصر خسرو، صبح و بعدازظهر.
سينماي كودك و مسعود كرامتي
«مسعود كرامتي» كارگردان  سينما گفت : سينماي  كودك  و نوجوان  جايگاه  مشخص  و تعريف شده اي  ندارد و وضعيت  توليد و نمايش  اين  گونه  آثار، براي  گروههاي  سني  مبهم  است . وي  افزود: سينماي  كودك  و نوجوان  با داشتن  مخاطبان  وسيع ، از اهميت  زيادي  برخوردار است  و مسئولان  بايد براي  ساماندهي  و برنامه ريزي  مناسب  آن  اقدام  كنند. به  گفته  كرامتي ، با تقويت  موضوعي  و ساختاري ، سينماي  كودك  و نوجوان  در مسير واقعي  خود قرار خواهد گرفت .
كارگردان  فيلمهاي  روز كارنامه  و كودكانه ، وضع  سينماي  كودك  را نامناسب  ارزيابي  كرد و گفت : اين  سينما شروع  خوبي  داشت  اما در سالهاي  اخير دچار سير نزولي  شد. وي  افزود: تشكيل  گروه  سينماي  كودك  و هسته  مركزي  حمايت  از آثار موضوعي در صورتي  موثر است  كه  فعاليت  آن  مستمر باشد.