شهر يگانه جهان در خطر فرورفتن در آب
ونيز ، شهر جهانگردان ، آينده مبهم
|
|
افزايش آب در ونيز از سال ۱۹۲۰ تاكنون
اين روزها هر كس قصد سفر به ونيز را دارد خوب مي داند كه بايد حتماً چكمه بلند ضد آب با خود بردارد. از ماه آوريل تاكنون- يعني حدود ۶ ماه - بخش هاي پست و كم ارتفاع شهر به تدريج زير آب فرو مي روند.
ارتفاع آب به صورت مسأله اي معمول و فزاينده درآمده است. به علاوه، اين روند باعث ناراحتي ساكنان ونيز و جهانگردان شده است . آب شوري كه تأسيسات ونيز را احاطه كرده ، ساختارها و كالبدهاي ارزشمند اين شهر تاريخي بي همتا را مي خورد و از بين مي برد.
در چند دهه گذشته بحث هاي جنجالي و تندي درباره اين كه چه اقداماتي واقعاً بايد انجام گيرد و چه تمهيداتي براي نگهداري و بقاي ساختار اين شهر در اولويت قرار دارد، در گرفته است.
بر اين ا ساس، پژوهشگران در ماه جاري در دانشگاه كمبريج گردهم آمدند تا خسارات ناشي از طغيان آب را ارزيابي و بهترين راه كارهاي ممكن را براي مقابله با آن مورد مطالعه قرار دهند.
براي بررسي مسأله، مقصد شلوغ و مشهور توريستي «ميدان سن مارك» محل ممتازي به عنوان شروع كار است. اين ميدان، يكي از پايين ترين و قديمي ترين نقاط شهر است كه حاوي گنجينه هاي تاريخي ارزشمندي چون قصر «سن مارك باسيليكا» و كاخ دوج است. در نخستين دهه قرن بيستم، اين ميدان سالانه كمتر از ده بار دچار طغيان آب مي شد. در دهه ۱۹۸۰، اين تعداد به ۴۰ بار در سال و امروز به ۶۰ بار در سال افزايش يافته است.
در حالي كه بيش از ۹۰ درصد سطح شهر زير آب است، غرقه شدن هاي جدي، بيشتر رو به تزايد گذاشته اند. يك سيل مصيبت بار ديگر، مثل آنچه شهر ونيز در سال ۱۹۶۶ متحمل آن شد، ممكن است موضوع روز باشد.
بازگشت به گذشته
مسأله فقط اين نيست كه ونيز كم كم دارد به گل مي نشيند. واقعيتي است كه استخراج آب هاي زيرزميني در قرن گذشته، ممكن است باعث فرونشستن شهر تا حدود ۱۰ سانتي متر باشد، اما، خوشبختانه اين روند اكنون متوقف شده است. روبرتو فراستو، اقيانوس شناس انستيتو سرويس هاي دريايي در ونيز، مي گويد: برگشت به حال نخست و بهبود هايي اندك، احتمال پذير و ممكن به نظر مي رسد، ليكن اين در صورتي است كه فشارهيدرواستاتيك (تعادل مايعات )در حوضه آبي را بتوان دوباره برقرار ساخت. دليل ديگر فرونشيني، كه بدون توقف ادامه مي يابد، تنزل طبيعي زمين شناسي در حدود نيم يا يك ميلي متر در سال است كه به جنبش سطح قاره اي و فشار خاك بستگي دارد.
ريشه واقعي مسايل ونيز در رابطه با ارتفاع آب، بيشتر به بالا آمدن سريع سطح آب درياها مربوط است. حركت كلي شهر در ارتباط با سطح دريا حدود ۳/۲ ميلي متر در سال است.(به علاوه يا منهاي حدود ۷/۰ ميلي متر به واسطه خطاهاي ممكن محاسباتي علمي)؛ اين مطلب را دكتر فراستو بيان مي كند و مي افزايد كه تركيب اثرات اين مسأله، باعث تغيير در ساختار درياچه و نقاط كم عمق كه حفاظت طبيعي خود را در برابر ارتفاع آب از دست داده اند، شده است.
يكي از راه حل هاي پيشنهادي، ايجاد مانع (سدي) است كه جلوي مدهاي بلند را بگيرد و در دهه اول نگذارد وارد درياچه ونيز شوند. اين ايده به هيچ وجه تازه نيست. موانع سيل و توفان در برابر دريا، در نقاط متعددي از جهان به كار گرفته مي شده اند. در لندن و سن پترزبورگ چنين سدهايي وجود دارد. سد ماسلانت در هلند نمونه ديگري است.
ايده ايجاد مانع نيز براي ونيز تازه نيست. دكتر فراستو براي اولين بار همين ايده را در سال هاي دهه ۱۹۷۰ پيشنهاد كرد. اما بيش از يك دهه طول كشيد تا اين ايده مورد قبول واقع شود و دو دهه ديگر به طول انجاميد تا اين ايده به عمل انجامد و كار ايجاد آب بند در ماه مه امسال آغاز شود. اين تأسيسات براي كامل شدن به دو دهه زمان نياز دارد، و اين در صورتي است كه مجادلات علمي و سياست هاي پيچيده ايتاليا باعث تأخيرهاي بيشتري نشوند.
دروازه ها، يا سيل گير هاي مورد نظر اغلب به نام «موسي» ناميده مي شوند، يا «آب بندهاي موسي». اين نام از كهن الگويي در رابطه با واقعه حضرت موسي (ع) و رود نيل گرفته شده است. در اين طرح كه مبلغ ۳ ميليارد يورو (۴/۳ ميليارد دلار) هزينه دارد، حدود ۸۰ دروازه گود در بستر دريا در سه خليج كوچك منتهي به درياچه ونيز كار گذاشته مي شوند. وقتي نيازي نباشد، دروازه ها پر از آب در بستر دريا باقي مي مانند، اما وقتي ارتفاع آب، شهر را مورد تهديد قرار دهد، هواي فشرده اي كه به داخل آنها وارد مي شود باعث خروج آب از دروازه ها خواهد شد. اين امر باعث بالا آمدن آنها خواهد شد و همچون سدي در برابر آب كه مي خواهد وارد درياچه شود عمل خواهند كرد.
آيا اين دروازه ها به هزينه شان مي ارزند؟ اين سؤال، با ديدگاه هاي مختلف و تند و تيز ونيزي ها مواجه شده و مورد بحث فراوان قرار گرفته است. آنچه در اين ميان آزار دهنده است، اين واقعيت است كه هنوز هيچ برآورد دقيقي از ميزان خسارات ناشي از طغيان آب و ميزان منافعي كه از ساخت دروازه ها حاصل خواهد آمد، صورت نپذيرفته است و هنوز همه قانع نشده اند كه ساخت دروازه ها ايده خوبي است. از طرفي تخمين زده مي شود كه در صورت كارگذاري دروازه ها، سالانه ۹ ميليون يورو هزينه كاركرد آنهاست- پولي كه مي تواند در زمينه هاي ديگري براي حفاظت شهر از خسارات ناشي از سيل هزينه شود.- از سوي ديگر، از زمان سيل ۱۹۶۶، تغييرات زيادي براي كاهش خسارات ناشي از ارتفاع آب صورت گرفته است. جعبه هاي اتصال الكتريكي، از بالاترين ارتفاع كه ممكن است مد به آن برسد ، بالاتر نصب شده اند و طبقات پايين و همكف بسياري از ساختمان ها تخليه شده است.
همچنين، عمليات حفاظت و نگهداري بيشتر در دست اجراست. در جاهايي كه ممكن است، پياده روها نقش مانع را در برابر ارتفاع آب بازي مي كنند (اين راهكار از قديم به همين منظور به كار گرفته مي شده است) و تأسيسات صدمه ديده در ۴۵ كيلومتر از كانال ونيز و ساختمان هايي كه در اطراف آنها قرار دارد تعمير و ضد آب شده اند.
اينها كارهايي دشوار و پرهزينه است. اگرچه، بسياري از مردم بر اين باورند كه اين روش ها براي آينده شهر، اصولي تر از دروازه ها است.
به هر صورت بحث پيرامون كارآيي دروازه ها زياد است. اما آنچه پژوهشگران بر آن اتفاق نظر دارند اين است كه دروازه ها به تنهايي راه حل كار نيستند. پير پائولو كمپوستريني، مدير كنسرسيوم تحقيقاتي سيستم درياچه اي ونيز، مي گويد كه درياچه ونيز در حال انتقال از حالت باتلاقي به يك محيط زيست كاملاً دريايي است.
رودخانه هاي حامل رسوب تغيير مسير داده اند، سطح دريا بالا آمده و باعث افزايش حجم آب درياچه شده است، يك كانال عميق براي كشتيراني لايروبي شده و آب هاي گل آلود، علف مارماهي (نوعي گياه اقيانوسي كه علف لاك پشت هم ناميده مي شود- م) را كه سطوح گلين را متعادل مي سازد، از ميان مي برند.
در مجموع، ميزان خسارات و فرسايش در ونيز به طرز فزاينده اي بالا مي رود. دكتر سكوني در اين رابطه مي گويد: بين سالهاي ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، نسبت فرسايش در درياچه به بيست برابر افزايش يافت.
احياسازي ، از قبيل دوباره سازي مرداب هاي نمكي در نزديك جزيره بورانو و توده هاي شني در كاوالينو، ونيز كاشت علف مارماهي در همه جا، بخشي از راه حل نجات ونيز است. اما ته نشين شدن مواد و رسوبات، سالانه در حدود ۷۰ هزار متر مكعب كاهش مي يابد. اين مهم چنان جدي است كه مسئولان درصددند مسير يك رودخانه را به درون درياچه برگردانند.
يك راه حل ديگر، استفاده از رسوبات حاصل از لايروبي كانال هاي دريانوردي در بخش ديگري از درياچه براي ساخت سواحل و جزاير جديد يا تقويت و گسترش بخش هايي از سواحل و جزاير قديمي است. اما در بعضي نواحي، رسوبات چنان آلوده به مواد سمي شيميايي، مثل جيوه، هستند كه اين گل ها بايد در آشغال داني هاي ويژه اي انبار شود. يكي ديگر از راه حل هاي انتقال گل ها به پشت يك سد هيدروالكتريكي است.
به هر حال هنوز بحث ايجاد دروازه ها، به عنوان يك راه حل مقطعي كه بتواند براي يافتن و انجام راه حل هاي قطعي زمان بخرد، مطرح است.
يك مشكل اساسي ديگر ونيز، كمبود جمعيت است. جمعيت ونيز از چند دهه پيش تاكنون از ۶۰ هزار نفر به نصف تقليل يافته است. اگر دروازه ها بتوانند روند زير آب روي مداوم شهر را متوقف سازند، به لحاظ رواني تغييرات زيادي پديد خواهد آمد. آنگاه ونيز تبديل به شهري خواهد شد كه مردم بيشتري علاقه مند به زندگي در آن خواهند بود و علاوه بر توريست هايي كه صرفاً براي ديدار از اين شهر يگانه جهان به ونيز مي روند، افراد زيادي به سرمايه گذاري و انجام كسب و كار نيز علاقه نشان خواهند داد.
امروزه، توريسم كه يكي از اساسي ترين صنايع درآمدزاي ونيز است، نياز به انجام راهكارهاي دانشمندان براي حل معضل بالا آمدن آب دارد. آينده همه چيز را روشن خواهد ساخت و هنوز براي پيش بيني اين كه آيا باز هم ونيزي ها خشك و در ارتفاع خواهند زيست يا نه، بسيار زود است.
منبع: اكونوميست
|