* خودتان را معرفي كنيد؟
- محمدحسن پيراسته، مديركل حفاظت محيط زيست استان تهران هستم. تمام عمر كاريم را يعني بيش از ۲۰ سال در استان هاي مختلف در خدمت محيط زيست در سمت مديريت گذراندم. در حال حاضر هم كه در تهران گرفتارم.
* چرا گرفتار؟
- به هرحال معضلات و مشكلات و پيچيدگي هاي زيست محيطي تهران، امكانات و پرسنل بسيار محدود در قبال مسئوليتي بسيار سنگين، انسان را گرفتار مي كند. غيراز اين است؟
* همين طور است، ديگر؟
- ما مي دانيم كه فقط بخشي از وظيفه مان را در تهران انجام مي دهيم. به ويژه در بحث پايش زيست محيطي كه يكي از اصولي ترين مباحث است. اين مقوله در واقع كنترل واحدهاي مختلف صنعتي، خدماتي و... را در برمي گيرد كه ما بايد به طور مستمر بر آنها نظارت و سركشي داشته باشيم. در تهران بيش از ۵۴۰ هزار واحد صنعتي، توليدي، خدماتي و... وجود دارد. مردم از يك نانوايي شكايت دارند تا يك كارخانه بزرگ و از ما هم توقع دارند كه در مورد تمام آنها اقدام كارشناسي صورت بگيرد و با اين همه معضلات و امكانات و تسهيلات موجود، انصافاً محيط زيست استان تهران در تنگناي بسيار بدي است و ما فقط شايد بتوانيم بخشي از مسئوليت سنگيني را كه بر عهده داريم، درست انجام دهيم.
* چرا هميشه تأكيد بيشتر بر مشكلات محيط زيست انساني است. پس محيط زيست طبيعي چه مي شود؟ شايد هيچ مشكلي ندارد!
- اينطور نيست. من محيط زيست طبيعي را هيچ وقت جدا نكردم. محيط زيست طبيعي تهران به دليل همجواري با مناطق شهري، از مرغوبيت خوبي برخوردار است و آز و طمع افراد فرصت طلب و سودجو براي تصرف اراضي تحت مديريت سازمان حفاظت محيط زيست بسيار زياد است و افزايش جمعيت، چه در تهران و چه در شهرستان ها، يكي از دلايل اعمال فشار بر مناطق است. حدود يك پنجم جمعيت، يك سوم صنعت، يك چهارم حمل و نقل عمومي و يك دوم خودروهاي سواري كشور در تهران مستقرند و اين در حالي است كه عرصه تهران يك دوم خاك مملكت را شامل مي شود و اين مسأله خود به خود چالش ها و مشكلات بسيار جدي را پيش روي ما مي گذارد.
* چرا تا واژه محيط زيست به گوش مردم مي رسد، ذهنشان متوجه آلودگي هوا و صنايع آلاينده و... مي شود. چرا هيچ كس نمي داند كه در نزديكي تهران پارك هاي ملي خجير و سرخه حصار و... ورجين وجود دارد؟
- نكته درستي است. شايد به جهت معضلات شهري كه دامنگير مردم است، با توجه به اينكه شهروندان درگذر از مسير زندگي تا كار با مشكلاتي مثل ترافيك، آلودگي هوا، آلودگي صوتي و آلودگي آب، خاك و ابعاد مختلف توسعه شهري درگيرند، بيشتر ديدگاهشان به اين سمت معطوف است. در حالي كه محيط طبيعي اطراف تهران، اكوسيستم هاي بسيار ارزشمندي از نظر طبيعت گردي دارد و بسيار هم شكننده است. زيست بوم هاي اطراف شهر تهران به شدت در حال تقليل ارزش هاي اكولوژيكي است و اين نكته اي است كه بايد پابه پاي محيط انساني مورد توجه قرار بگيرد. چون دست كمي از آلودگي ها ندارد و گاه اهميتش خيلي بيشتر است و متأسفانه با نيروي محدودي كه محيط زيست براي كنترل زيست بوم هاي اطراف تهران دارد. علي رغم تلاش خوب و صميمانه اي كه همكاران گارد محيط زيست دارند، به كرات در مناطق با دستيازي و تجاوز افراد فرصت طلب و سودجو كه در پي منافع شخصي شان هستند مواجه هستيم و لذا اگر اين روند ادامه پيدا كند، بايد براي طبيعت پيراموني تهران بسيار نگران باشيم. شما اگر يك نگاه به شمال شهر تهران بياندازيد با گسترش زايدالوصف و خارج از تحمل شهر و تجاوز به كوه ها و طبيعت مشرف به تهران مواجه مي شويد. كوه ها كه سمبل عظمت، شكوه و صفاي طبيعت يك منطقه هستند، به شدت مورد تعرض قرار گرفته اند. از ديد ما اين اهانت به حقوق حياتي عامه مردم شهر تهران است و حتي دورترين نقاط تهران مثل فيروزكوه و طالقان و... هم از ابعاد ناموزون توسعه در امان نمانده اند.
* فكر نمي كنيد كار فرهنگي و تبليغات برروي محيط زيست طبيعي كم بوده است؟
- من در تمام صحبت هايي كه با جرايد و يا صدا و سيما داشتيم حتماً در مورد محيط طبيعي هم صحبت كرده ام و بارها بازگو كردم كه طبيعت اطراف تهران در حال تخريب است و مخاطرات اين روند را فاجعه آميز تلقي مي كنم و در عين حال ضرورت حفاظت از زيست بوم هاي پيراموني شهر تهران را بسيار حساس و اساسي ارزيابي كرده ام.
* چند درصد از بودجه استان تهران به ساماندهي بخش محيط زيست طبيعي اختصاص داده مي شود؟ البته با توجه به ارقام سنگيني كه براي محيط زيست انساني تخصيص مي يابد.
- امكانات در وهله اول برمي گردد به پرسنل و ساختمان، اما در حال حاضر در بعضي از پاسگاه هاي شبانه روزيمان دو نفر مستقرند. ما بيشتر مشكل پرسنل داريم. متأسفانه محيط بانان ما با آزمون ورودي گزينش مي شوند و كسي كه در امتحان نمره مي آورد ممكن است دغدغه خدمت در كوهستان را داشته باشد و كسي كه علاقه مند است نمره نمي آورد! اين كار، افراد علاقه مندتر را مي خواهد و اصلاً بحث سواد نيست.
من براي محيط باني افرادي را مي خواهم كه عاشق طبيعت و كوهستان باشند و وقتي مأموريتي به آنها محول مي شود، ديگر سنگ و خار و كوه و... برايشان مطرح نباشد. خوب مسلم است يك نفر با مدرك ليسانس كه نمي آيد اين كارها را بكند.
* فرهنگ عمومي چه نقشي مي تواند در پيشبرد اهداف مديريتي داشته باشد؟
- يكي از مشكلات اساسي ما فرهنگ عمومي است كه ديگر ما نمي توانيم متولي اش باشيم. ما به اندازه كافي اطلاعات، اخطاريه و ابلاغيه مي دهيم و به كرات نقاط تحت تخريب را برمي شماريم و ديگر بقيه اش بر عهده رسانه ها است. در جرايد و صدا و سيما بايد اين قدر اين مسايل جدي انگاشته شود كه ملكه ذهن مردم بشود. در كشورهاي ديگر بدون استناد به احاديث و دستورات ديني به اصل حفاظت از طبيعت به خوبي توجه مي شود. ما كه فرهنگ اسلامي بسيار غني و مشحون از توصيه هاي زيست محيطي و تذكرات پيرامون بحث تخريب طبيعت داريم...
متأسفانه رويكرد جامعه به موضوع چندان مثبت نيست و گاهي برخي متجاوزين فقط سود خود را مي بينند و اين ديگر اقبال عمومي را مي طلبد.
* حضور NGOها (سازمان هاي غيردولتي) مطمئناً در اين مورد مي تواند بسيار مؤثر باشد.
- من جداً از NGO ها گله مندم. به هيچ كدام از دعوت هاي ما پاسخ ندادند. من تاكنون چهار بار براي اهداف كلي و عمومي در جهت حفظ طبيعت و يا بسيج عمومي در روز حفظ محيط كوهستان از آنها دعوت كرده ام. از يكصد NGO ثبت شده اي كه در تهران است مگر چند تا آمدند. نهايتاً ۵ تا!
ببينيد همه چيز دست به دست هم داده و در نهايت هم مشكل عدم همكاري قوه قضاييه. ما پرونده هاي زيادي داريم كه آن قدر رسيدگي به آنها طول كشيده كه آثار جرم قديمي شده و از بين رفته است يا ديگر كار از كار گذشته و تصرف انجام گرفته و متخلفين به مقصد خودشان رسيده اند و پرونده هنوز در مراجع در حال گردش است، مثلاً همين مسأله ۲۴۰ هكتار از اراضي سرخه حصار، كه توسط تعاوني مسكن جهاد كشاورزي تصرف شده. ما انتظارمان اين است كه دستگاه هاي ديگر در حد توانشان ما را ياري كنند. ما به مساعدت و حمايت آنها احتياج داريم.
گستردگي عرصه فعاليت و ويژگي هاي خاص در بخش محيط طبيعي كار را بسيار طاقت فرسا كرده و هركسي نمي تواند در اين راه دوام بياورد. گارد محيط زيست طبيعي ما به طور شبانه روز در حال گشت زني و كنترل هستند و به منظور دلگرمي آنها بايد با متجاوزان و متخلفان دستگير شده از سوي مراجع قضايي برخورد شود ولي متأسفانه...
و با وجود تمام تلاش ها، از توفيقمان در حفظ محيط طبيعي استان تهران اصلاً راضي نيستيم. چرا كه با توجه به ارج و منزلت اين مناطق و همجواريشان با تهران و اهميت آنها در استفاده هاي تفرجي و اكوتوريستي و علمي براي محققان و دانشمندان، توجه بسيار زيادي بايد بر مناطق معطوف شود و مسئولين ارگان هاي مختلف بايد عنايت بيشتري به اين صحبت داشته باشند. چون حفظ اين مناطق يك وظيفه عمومي و ملي است و اصل پنجاهم قانون اساسي كليه افراد جامعه را مسئول كرده و همه را در حفظ محيط زيست به گونه اي ذي نفع دانسته است.
ولي علي رغم همه اين تلاش ها متأسفانه تخريب و دست يازي زياد است و علل مختلفي از جمله مشكل فرهنگي، عدم همكاري دستگاه هاي ذي ربط، كمبود امكانات و تسهيلات و... در ايجاد اين مشكل دست به دست هم داده اند.