سمانه بامشاد
اشاره:اغلب، ما در كنار كودكان و نوجوانان خود به تماشاي برنامه هاي تلويزيوني خشونت آميز مي پردازيم. همچنين در طول هفته يا گاهي براي آنان برنامه هاي كامپيوتري خشونت آميز تهيه مي كنيم و آنگاه وقتي فرزندانمان به رفتارهاي خشونت آميز دست مي زنند، از خود مي پرسيم مگر ما چه كرده ايم كه آنها اينگونه پرخاشگر و خشن شده اند.
بايد اين نكته را بپذيريم كه فرزندان ما نه تنها از ما، بلكه از مدرسه، از گروه هاي هم سن و سال و بچه هاي محله و رسانه هاي شنيداري و ديداري نيز نكته هايي را مي آموزند كه بازخورد آن را ما در رفتارهايشان مشاهده مي كنيم. خوشبختانه برخي از فيلم هاي با درجه خشونت بالا در شبكه هاي تلويزيوني داخلي، معمولا در ساعات پاياني شب پخش مي شود، ولي آنچنان اين مسئله فراگير شده كه ما بخش زيادي از خشونت را در كارتون هاي تلويزيوني هم مشاهده مي كنيم. با دكتر سيد وحيد عقيلي- سردبير نشريه رسانه، گفت وگويي شده است كه در پي مي آ يد:
* خشونت در رسانه هاي مكتوب بيشتر تاثيرگذار است يا رسانه هاي ديداري؟
-وقتي صحبت از خشونت و رسانه ها مي شود، اولين رسانه اي كه به ذهن مي رسد تلويزيون است. به دليل اينكه گستره اي از برنامه ها شامل: مجموعه تلويزيوني، فيلم و نمايش، با عوامل مختلف داستاني، نور، صدا و بقيه افكت ها مجموعه نمايشي را بوجود مي آورند كه خشونت را هم مي تواند در خود نهفته داشته باشند. پس اولين رسانه تلويزيون است، اما راديو چندان مصداقي در اين زمينه ندارد.
در بين مطبوعات عامه پسند برخي از آنها كه به نشريات زرد معروفند بيشتر به خشونت مي پردازند. ولي خشونت تلويزيون در بين رسانه ها عمده تر است.
* به مطبوعات عامه پسند اشاره كرديد. نظر شما در اين زمينه چيست؟
-درست است كه برخي از مطبوعات عامه پسند و نيز بعضي نشريات روزانه و هفتگي تا حدي به اين مسئله مي پردازند، ولي چون دو عامل وسيله ارتباطي و مخاطبين در نشر خشونت نقش اساسي دارند، بنابراين تلويزيون بهره بيشتري از آن برده و عمده ترين رسانه در اين زمينه است.
* تأثيرگذاري تلويزيون در كودكان كه موجب بروز رفتار خشونت آميز آنها مي شود تا چه حدي است؟
-تلويزيون به دليل جاذبه زياد و كاربرد رسانه اي آن بر روي كودكان، آماده ترين ابراز ارتباطي براي پذيرفتن هر چيزي در كودكان است و تاثير مناسبي را در پي دارد و حتي مي توان گفت تلويزيون بر روي نونهالان و كودكان پيش دبستاني نيز تاثيرات قابل ملاحظه اي دارد و نوجوانان نيز از اين امر مستثي نيستند.
پس بايد اهرم هايي از قبيل وضع و اعمال قوانين، دسته بندي فيلمها و حتي در بعضي موارد پخش فيلمها در ساعات خواب كودكان مد نظر مديران تلويزيوني باشد. زيرا اين عوامل مي توانند در جهت كاهش خشونت رسانه اي در كودكان موثر باشند.
چون تلويزيون به مثابه يكي از وسايل تفريحي كودكان محسوب مي شود، پس ساعات بيشتري را با تلويزيون دمخور هستند و مي توان اين احتمال را داد كه كودكان بيشتر اعمال خشونت آميز را از تلويزيون مي آموزند.
چند سال پيش در كانادا در اقدامي جنايت آميز با تاثير از برنامه هاي تلويزيوني آمريكايي، يك دختر ۱۳ ساله به قتل رسيد.
اين موضوع در كانادا باعث شد كه دولت اين كشور اقداماتي انجام دهد و براساس آن براي جلوگيري از خشونت تلويزيوني، زمينه را براي تدوين آيين نامه هاي مربوطه مهيا و خشونت رسانه اي را محدود كند.
* رسانه هاي الكترونيكي چه سهمي در خشونت رسانه اي دارند؟
اگر منظور از رسانه هاي الكترونيكي تلويزيون باشد كه در مورد آن توضيح د اده شد، ولي اگر منظور از شبكه هاي تلويزيوني، ماهواره ها باشند، فرقي نمي كند و بايد گفت شبكه هاي ماهواره اي نيز به همين ميزان و به خاطر جذابيت بيشتري كه در برنامه هاي خود براي جذب مخاطب بيشتر دارند، در ترويج خشونت موثرند.
* بازيهاي كامپيوتري چه سهمي در توليد خشونت دارند؟
-متاسفانه يك سلسله از نرم افزارهاي كامپيوتري كه دنبال سود بيشتر هستند، به توليد فيلمهاي خشونت آميز همچون تيراندازي، كشتن حريف و ... روي مي آورند.
اين برنامه ها نيز نوعي آموزش خشونت به كودكان است كه البته احتياج به بررسي هاي بيشتري دارد.
* مي گويند افرادي هستند كه از پناه بردن به خشونت احساس لذت مي كنند در اين مورد چه نظري داريد؟
-اين گروه، از همان دسته افرادي هستند كه خشونت را به معناي قدرت معنا كرده اند چون با ديدن مكرر اين فيلم هاي خشن تبديل به افرادي مي شوند كه ذاتا خشونت را دوست دارند. خشونت زياد در مراحل بعدي باعث مي شود كه آنان دست به اقدامات خشن بزنند.
* رسانه هاي كشور ما چه سهمي در ترويج خشونت دارند؟
-اين مستلزم تحقيق و پژوهش خاص خود است. اما آنچه بنده به عنوان بيننده شاهد آن بوده ام، در مراسم خاص مثل جشن ها و اعياد، فيلمهايي نشان داده مي شود كه عنصر خشونت در آنها زياد است. بدين نحو تلويزيون برخي مواقع خشونت را آموزش مي دهد كه شايد با گزينش برخي فيلم ها مي توان از بروز اين كار جلوگيري كرد.
* برخي افراد معتقدند نشان دادن اعمال مجرمانه باعث عبرت ديگران مي شود. شما با اين نظر موافقيد؟
-در اين زمينه دو نظريه وجود دارد:
۱-اينكه نشان دادن شگردهاي خشونت و اعمال ناهنجار، نوعي بدآموزي دارد. ۲-و ديگر اين كه نشان دادن اين اعمال باعث مي شود كه افراد آموزشهايي را ببينند.
مثلا در يكي از مجموعه هاي تلويزيوني خانم پليسي را نشان مي دهد كه قصد از آن آموزش نقش مثبت پليس است و اين كه بايد به پليس اعتماد كرد.
مخاطبين مي توانند مرز بين واقعيت و غيرواقعيت برنامه هاي خشن، آموزش رسانه اي، جنبه هاي منفي و مثبت رسانه را محدود كنند.
مخاطبين تلويزيون بايد متوجه اين نكته باشند كه تا چه حد يك فيلم واقعي است از اين رو آموزش رسانه اي نشان مي دهد كه فقط برخي از فيلمها مي توانند مرز بين واقعيت و رؤيا را نشان دهند.
نگرش جديد به تلويزيون و خشونت در مجموعه هاي تلويزيوني و انتخاب ساعات مناسب پخش برنامه ها از جمله اقداماتي است كه برخي از كشورها براي كاهش خشونت رسانه اي در بين اقشار آسيب پذير انجام مي دهند.
معمولا در بعضي از كشورها فيلمهاي با درجه خشونت بالا در ساعات آخر شب پخش مي شود و از اين رو بينندگان جوان و نوجوان كمتر آنرا مي بينند و اقدامات پيشگيرانه در جهت پخش برنامه هاي خشونت آميز اعمال مي شود.
