Hamshahri Newspaper

بابك فروزنده
درآمد: گروه فاخته از جمله گروههاي فعال چندسال اخير موسيقي ايراني است كه با اجراهاي منسجم و هماهنگي خوب و هدايت رضا موسوي زاده توانسته نگاههاي فراواني را به خود جلب كند.گروه فاخته اواخر اين ماه (۲۵ و ۲۶ دي ) در تالار وحدت اجراي برنامه دارد.به همين مناسبت با سرپرست اين گروه درباره پيشينه كارهاي خودش و نيز گروه فاخته گفت وگويي انجام داده ايم كه مي خوانيد:
* ابتدا پيشينه اي از شروع به كار خود در موسيقي بگوييد و اينكه تاكنون چه كارهاي صحنه اي و استوديويي را انجام داده ايد؟
- متولد بهمن ماه ۱۳۴۸ تهران هستم. از اواخر سال ۱۳۶۱ با تشويق خانواده و به دليل علاقه به موسيقي اصيل ايران به محضر آقاي محمدرضا لطفي راه پيدا كردم. بعد از مدتي از محضر آقاي داريوش طلايي بهره هاي فراوان بردم.همچنين مدت هفت سال در كلاسهاي استاد علي اصغر بهاري در زمينه موسيقي قديم و ضربيها و كار عمل ها و پيش درآمدهاي مختلف به سبك ايشان آموزش ديدم. آشنايي و هم نشيني با استاد صديف رامبد شوق و كنجكاوي مرا در زمينه آواز و آوازخواني اصيل ايراني بيشتر كردو توانستم همراه با كمك و راهنمايي هاي دوست هنرمندم آقاي مهدي فلاح به محضر آقايان دكتر عمومي و احمد ابراهيمي براي آشنايي با تلفيق صحيح شعر و موسيقي و آشنايي با مكاتب مختلف آوازي راه پيدا كنم كه اين ارتباطات ،انقلاب روحي و فكري وسيعي در من ايجاد كرد و همچنان برقرار مي باشد. از سال ۱۳۶۸ تدريس موسيقي در زمينه تار و سه تار را آغاز كردم و همواره با گروههاي مختلف از جمله: اقبال، داروك، درويش و اركستر جوانان مركز موسيقي همكاري داشتم كه حاصل آن اجراهاي مختلف صحنه اي از سال ۶۸ بوده است.در سالهاي مختلف فعاليتم با مراكز مختلف با دانشگاه سوره و همچنين چند برنامه راديويي همكاري داشته ام (برنامه شور زندگي) كه اين برنامه ها به صورت بداهه در استوديوي راديو ضبط مي شد. همچنين در توليد چند برنامه برون مرزمي براي شبكه جام جم سيما برنامه هاي موسيقي و شعر و ادبيات فارسي را در بخش توليد موسيقي به عهده داشتم.
* گروه فاخته از چه زماني شكل گرفت و چه برنامه هايي را تا به امروز اجرا كرده ايد؟
- گروه فاخته را در سال ۱۳۷۳ با سرپرستي و آهنگ سازي و نوازندگي خودم تشكيل دادم. در سال ۱۳۷۴ اولين برنامه رسمي اين گروه با حضور احمد ابراهيمي به عنوان خواننده به روي صحنه رفت، كه اين فعاليت تا سال ۱۳۷۷ ادامه داشت. در اين سال با تشكيل گروه بزرگتري به صورت مدون و اجراي قطعات مختلف نوشته خودم توانستم كار موفقي را به روي صحنه تالار وحدت اجرا نمايم كه به گفته بعضي از اهل فن براي اولين بار گروه جواني بدون سابقه اي طولاني به سرپرستي و آهنگسازي و نوازندگي فردي جوان توانست تداعي كننده بعضي از كارهاي موفق توليد شده در موسيقي باشد. اين فعاليت تا هم اكنون نيز ادامه دارد و اين نقطه عطفي براي ارتباط درست با مردم و علاقه مندان موسيقي سنتي بود. فعاليتهاي گروه فاخته علاوه بر اجراي برنامه هاي مختلف كنسرتي در داخل كشور و حضور در جشنواره هاي مختلف در كشورهاي ديگر نيز از جمله كشورهاي آسيايي و اروپايي ادامه داشته و دارد.
* در گروه نوازي از چه كارهايي تأثير گرفته ايد و فكر مي كنيد در اين مسير چگونه بايد حركت كرد؟
- از آنجايي كه زمان شكل گيري ذهن و افكار من همزمان با اوج حركت گروههاي موفقي چون عارف و شيدا بود ، به صورت خود آگاه و يا ناخودآگاه حركت ذهني من بي تأثير از اين گروهها نبوده و بخصوص كه اساتيد من خودشان جزو بنيانگذاران اين گروهها محسوب مي شدند، بنابراين هر نسلي به قول آن جمله معروف مي تواند گذشته را چراغ راه آينده خود نمايد.
* فكر مي كنيد چرا گروههاي ايراني چندان پايدار نمي مانند؟
- عمده ترين مشكل گروههاي ايراني مي تواند اين نكته باشد كه اين گروهها هيچ كدام شخصيت حقوقي مستقل ندارند و صرفاً افراد اين گروهها به صورت اشخاص حقيقي فعاليت مي كنند.
از نكات ديگر اينكه در ايران برحسب سفارش براي توليد موسيقي و اجراي برنامه گروه تشكيل مي گردد، بنابراين پس از اتمام و اجراي آن سفارش گروه كار خود را خاتمه مي دهد. البته نقش نكات اخلاقي و حاشيه اي نيز در اين ميان وجود دارد، كه مربوط به رفتارها و منش هاي شخصيتي هنرمندان است كه متأسفانه به دليل مشكلات زندگي امروزه كه حول محور اقتصاد مي گردد، اخلاقيات و روحيات افراد نيز تحت تأثير اين گرفتاري هاست و بهتر است بگوييم كه صبر و شكيبايي هنرمندان كم شده و كمتر هنرمندان يكديگر را تحمل مي كنند. شاهد اين مطلب اين كه در سالهاي دهه ۳۰ و ۴۰ و ۵۰ هنرمندان با يكديگر زندگي مي كردند و از يكديگر تأثير متعالي مي گرفتند. نمونه بي نظير اين هم نشيني را مي توان در همنوايي اساتيد مرتضي محجوبي و اشعار رهي معيري و آواز بنان ديد و بعد از آن نيز با نگاهي به آثار همنوايي استاد جليل شهناز و استاد حسن كسايي همراه آواز مرحوم استاد تاج اصفهاني مي توان به عنوان يكدست ترين آثار موسيقي نام برد كه به سختي اميد تكرار اين وقايع مي رود. البته در نسلهاي بعد از اين دهه ها مي توان به بعضي از كارهاي استاد شجريان همراه تار استاد محمدرضا لطفي اشاره كرد كه به طور كلي فرم آن متفاوت تر از بقيه شكل گرفته بود.
* آيا در سازبندي و اركستراسيون موسيقي ايراني به دنبال مسير ويژه و تازه اي هستيد؟
- سعي من بر اين است كه علاوه بر تنوع در حالتهاي موسيقي بخصوص در حالتهاي موسيقي ريتميك راههاي جديد را با بكارگيري بعضي از ادوات كه شايد كمتر به كار گرفته شده در رنگ آميزي هاي جديد تجربه كنيم كه اين كار مستلزم زمان و وجود امكان براي برقراري ارتباط مناسب با شنوندگان است.
* وقتي به بخشي از كارهاي شما نگاه مي كنيم، ضرب آهنگ تند و تيز استفاده از ريتمهاي لنگ برجستگي هاي بيشتري دارد، اين ويژگي در گروههايي چون دستان و نيز چند گروه ديگر كه در سالهاي دهه ۷۰ شكل گيري داشته اند و عمده ويژگيهاي آنها نيز همين ا تكيه بر ضرب آهنگ سريع و بهره گيري از ريتمهاي لنگ است، فكر مي كنيد چرا چنين رويكردي در گروههاي فاخته و دستان و... مورد توجه قرار گرفته است؟
-لازم به ذكر است كه موسيقي صرف سنتي و اصيل كه داراي چهارچوب بسيار قوي و پايدار است،قابل درك براي همه افراد در همه اقشار مختلف جامعه با هر تفكر نمي باشد اما اين دليل بر اين نيست كه موسيقي ايراني قابل شنيدن براي افراد خاص مي شود بلكه بكارگيري راهكارهايي از جمله بكارگيري ريتمهايي كه كمتر فرم آن در گروه نوازي ها ديده مي شود مانند ريتمهاي لنگ يا مختلط و يا ايجاد ضرب آهنگهاي تند همراه رنگ آميزي متنوع را در ايجاد صداي گروه با بكارگيري ادوات مختلف مي توان ذهن شنونده غيرفني را كه كنجكاوتر و پيگيرانه تر به دنبال موسيقي كشاند و اين راهي بود كه من در كل اجراهاي كنسرتي گروه فاخته بكار گرفتم و اصولاً چون اعتقاد من در موسيقي ايراني همان بداهه نوازي و بداهه خواني بود، علاوه بر قرار دادن مقدار زيادي ساز سلو و خوانندگي و جواب آواز در برنامه ها با بكارگيري قطعاتي كه ويژ گي آن اشاره شد يعني همان به كارگيري ريتمهاي غيرمتعارف و قطع و وصلهاي مطلوب در ريتم كه كمتر در آهنگسازي ايراني بكار مي رود، سعي بر راضي نگهداشتن مخاطبين خود كه از همه اقشار هستند، كرده ام و متأسفانه بايد بگويم كه آهنگسازان و نوازندگان و بخصوص خوانندگان ما در دوران معاصر دست به توليد موسيقي هاي تكراري با فرمهاي محدود و اغلب متأثر از يكديگر زدند كه اين چيزي جز ايجاد بي اعتمادي و نااميدي در شنوندگان و علاقمندان موسيقي در پي نداشته است.
* شما در يك ماه اخير به اتفاق گروه فاخته سفري به كره جنوبي داشته و در جشنواره راه ابريشم حضور پيدا كرده و چندين اجرا داشته ايد ،از دستاوردهاي اين سفر و ويژگيهاي جشنواره راه ابريشم (سوري فستيوال) بگوييد؟
- بله اين چندمين حضور گروه فاخته در كشورهاي خارجي بود كه اين بار اين برنامه در جشنواره اي به نام راه ابريشم (Sori Journey On the Silk Road) در كشور كره جنوبي برگزار گرديد، كه در اين جشنواره چندين گروه از كشورهاي مختلف آسيايي و دو كشور اروپايي حضور داشتند. از نكات قابل توجه اين جشنواره ملاقات هنري گروهها و بازديد از كار يكديگر بود كه شايد كمتر اين شانس براي هر موسيقيدان پيش بيايد كه بتواند به راحتي با موسيقيدانان و موسيقي كشورهاي هم قاره خود آشنا شود و ديگر اين كه به دليل حضور اولين مرتبه ايران در اين جشنواره همه نگاهها منعطف به كار گروه ما بود كه اين افتخاري بود كه نصيب اعضاي گروه فاخته شده بود و اكثر گروههاي شركت كننده تمايل به حضور گروه فاخته در كشورشان را داشتند، چرا كه ما علي رغم تعداد اجراي زياد ( ۱۲ برنامه در ۱۴ روز ) توانستيم با برنامه ريزي دقيق قبلي در ايران توليد برنامه هاي متنوع و بدون تكرار داشته باشيم بخصوص افراد نوازنده و خواننده گروه در قالبي انتخاب شده بودند كه هر يك تخصص نوازندگي چند ساز را دارا بودند و بخش همخواني خود بنده نيز كه خواننده را همراهي مي كردم. اما از تأثيرات حضور در اين فضا براي من نوشتن قطعه اي بود كه پس از بازگشت به ايران آن را تنظيم نموده و در برنامه هاي آينده با نام قطعه از دوردستها اجرا خواهد شد.در پايان گروه موفق به دريافت ديپلم حضور موفق و تشويق نامه رسمي از طرف دبير محترم جشنواره و دعوت براي حضور مجدد در فعاليتهاي فرهنگي در اين كشور شد.
* از برنامه هاي آينده گروه فاخته بگوييد؟
- برنامه هاي آتي گروه طبق هر ساله با انجام تمرينات مداوم و منسجم گروه ادامه دارد و درفصل كاري چند برنامه در تالار وحدت و همچنين حضور در جشنواره موسيقي فجر را داريم و البته براي سال آينده برنامه ريزي خاصي براي حضور در چند جشنواره در خارج از كشوررا در حال اقدام داريم.
* سخن آخر؟
- از جمله تقسيمات گروه توليد يك يا دو كار از آثار اجرا شده در كنسرتهاي موفق كه نظر علاقمندان را بيشتر به خود جلب كرده بود مي باشد كه در سالهاي گذشته اجرا كرده ايم. البته اين كار تاكنون كمي به تأخير افتاده كه علت اصلي اين ديركرد و ارائه كار به بازار حساسيت بيش از حد من بخصوص بر روي خوانندگان گروه بوده كه تاكنون در بين كساني كه با ايشان همكاري داشتيم خواننده اي با صداي مستقل و به دور از كپي كاري و ايجاد فضاي تصنعي و غيرخلاق مشاهده نشد و نكته مهم تر اين كه اكثر خوانندگان در هر سطحي متأسفانه موفقيت گروه و آهنگسازان را كه مورد تشويق مردم قرار مي گيرد به جهت موفقيت خود تلقي مي نمايند البته شكي در بزرگي سهم خوانندگان در كار توليدنيست، اما يك نكته قابل تأمل اين است كه امروزه هيچ خواننده اي به تنهايي نمي تواند در صحنه حضور يابد يا كاري را ضبط نمايد مگر به كمك نوازندگان و آهنگسازان كه اين براي نوازندگان امري شدني است. كمااينكه در تاريخ موسيقي ايران نوازندگان سوليست سراغ داريم كه خود به تنهايي برنامه هاي موفق و بدون كلام ارائه داده اند كه در تاريخ موسيقي كشور ثبت و ملاك كار شده و شاهد اين ماجرا اين كه هيچ كدام از جواناني كه با ما همكاري داشته اند بعد از گروه فاخته قادر به انجام توليد كارهاي اصيل و سنتي موفق و با هويت موسيقي صرف نشدند و غالباً جذب كارهاي بازاري و غيرهدفمند و در بعضي مواقع صرفاً ضربي خواني شدند كه شايد اين امر از جهاتي در راستاي اهداف ديگر ايشان قرار گرفت!كه بي شك تغيير در اهداف هنري و اعتقادي خلقيات و روحيات اين جوانان را تحت تأثير منفي قرار مي دهد. اين امر موجب ايجاد اختلال در همكاريهايمان مي شد. بنابراين پيدا كردن خواننده اي با غير اين ويژگيها كه يكي از اركان اصلي مجموعه گروه باشد، كاري بس دشوار بوده كه خوشبختانه توانستيم با چند تن از اساتيد مذاكرات مثبتي را در زمينه ضبط و ثبت اين آثار كه غالباً نوشته هاي خودم است،داشته باشم. لازم به يادآوري است كه حضور يك شخص در چند پست مسئوليت، كاري بسيار بسيار دشوار مي باشد به عنوان مثال من بايد در گروه به عنوان آهنگساز و سرپرست و نوازنده فعال بوده و دست به توليد و اجرا و يافتن افراد فعال داشته باشم و از سمتي ديگر كار تدريس خود مسئوليتي سنگين تر را برعهده مي گذارد. اما شوق و اشتياق و اعتقاد به فرهنگ غني اين مرز و بوم سنگيني اين بار را قابل تحمل و راه را براي فرداي بهتر هموار مي نمايد.در پايان پربي راه نيست كه پيشنهادي براي افرادي كه پا به عرصه موسيقي و بخصوص بعد حرفه اي آن مي گذارند داشته باشم كه مطمئن هستم بيشترين مخاطب جوانان قرار مي گيرند و آن اين نكته است كه موسيقي را با مطالعه بيشتر و عميق تر پيگيري نموده و همواره با حفظ ادب و رعايت مسائل اخلاقي و حفظ حرمتهاي واجب به اساتيد و پيشكسوتان اين حرفه كه تعدادشان بسيار محدود و اندك است، سعي نمايند از تجربيات گرانبهاي اين افراد مستفيض شوند و ديگر اين كه با مطالعه بر روي تاريخ كشور بخصوص موسيقي آن و جامعه شناسي و بخصوص مقوله ادبيات كه ركن اصلي موسيقي است، بتوانند عمق تفكر و احساس خود را وسيع تر نمايند. در اين صورت رشد فكري افراد بيشتر شده و قوه خلاقه ذهن فعال مي شود و كمتر شاهد فرم گرايي خاص و كپي برداري و بازسازي هاي مكرر و بي د ليل در نوازندگي و بخصوص خوانندگي خواهيم بود.