به دنبال هر حادثه اي تمام افكار عمومي متوجه مسائل گوناگوني حول محور آن مي شود. يكي از اين مسائل نحوه برخورد با مصدومين حادثه است كه در مورد اخير يعني زلزله بم از حساسيت بسياري برخوردار است. در اين مقاله به نكاتي اوليه در برخورد با مصدومين و به ويژه از ديدگاه ارتوپدي پرداخته مي شود:
A: اولين كاري كه هنگام مشاهده يك مصدوم بايد انجام شود بررسي باز بودن راه هوايي ياAir Way است براي اين منظور بايستي به سرعت دهان و بيني مصدوم بررسي شود تا در صورت وجود هر گونه جسم خارجي از مسير راه هوايي خارج شود. در صورتي كه بيمار بيهوش باشد بايد دقت كرد تا زبان وي عقب نرفته و راه هوايي را مسدود نكرده باشد براي اين كار با انگشت سبابه مي توان تمام اجسام خارجي و زبان را از راه هوايي (حلق) دور كرد. در صورتي كه به دليل آسيب شديد فك و صورت امكان برقراري راه هوايي مقدور نباشد بايستي توسط فردي كه توانايي لازم را داشته باشد سوراخي در ناي درست زير تيروئيد ايجاد شده و لوله اي پلاستيكي جهت جابه جايي هوا به ناي وارد شود.پس از آن بايد تنفس مصدوم را بررسي كرد. مي توانيد به حركات قفسه سينه نگاه كنيد و يا به طور دقيق تر با قرار دادن قطعه اي آينه يا شيشه جلوي بيني و دهان بيمار تجمع بخار تنفسي را مشاهده كرده و در صورتي كه بيمار نفس نمي كشيد بايد اقدام به تنفس مصنوعي كرد.
:B دومين قدم، بررسي خونريزي(Bleeding) است. در صورت وجود خونريزي به سرعت بايستي جلوي آن گرفته شود. در صورتي كه خونريزي در اندام ها بود مي توان با بستن محكم نوار پهني نظير روسري روي قسمت بالاي خونريزي و هر چه سفت تر كردن آن جلوي خونريزي را بگيريم. بايد دقت شود مدت بسته شدن آن نبايد به هيچ وجه از ۵/۱ ساعت بيشتر شود و در صورت خونريزي مجدد بايد از اقدامات ديگري استفاده كرد در غير اين صورت حداقل ۴۵ دقيقه نوار بسته شده را باز كرده تا عضو تغذيه كند و مجددا حداكثر تا يك ساعت ديگر مي توانيم به اين وسيله جريان خون عضو را مسدود كنيم. لازم به ذكر است در صورت عدم وجود اختلال انعقادي پس از گذشت اين مدت اغلب خونريزي ها متوقف شده يا از شدت آن كاسته مي شود.
Circulation :cيا گردش خون : در صورت داشتن توانايي لازم گرفتن يك رگ مناسب از مصدوم توسط آنژيوكت امري بسيار ضروري و حياتي است، حتي اگر سرم يا خون نيز به آن وصل نباشد. زيرا با گذشت زمان از حجم خون بيمار كاسته شده و عروق روي هم خوابيده و رگ گيري بسيار مشكل مي شود. پس از عبور از مراحل اوليه حياتي فوق بايستي ساير سيستم ها و اعضاي مصدوم نيز مورد معاينه قرار گيرند.
وجود شكل غيرطبيعي و تورم و درد در اندام ها از علائم شكستگي يا در رفتگي ها هستند كه در صورت وجود بايستي با كمترين جابه جايي، بيمار را به مركز درماني منتقل كرد. براي بي حركت كردن عضو مبتلا مي توان از هر جسم سبك و سفتي نظير چوب، پلاستيك، مقوا چند لايه و يا ميله هاي فلزي سبك استفاده كرد. براي اين كار ابتدا بايستي به دور وسيله حركت كننده (آتل) پارچه يا پنبه پيچيده شود تا مستقيما در تماس با پوست نباشد.
در صورت وجود زخم در اندام ها يكي از اقدامات بسيار مفيد و ضروري در جلوگيري از عفونت، شست وشوي هر چه سريع تر آلودگي هاي آشكار نظير خاك، روغن و ... مي باشد براي اين كار مايع مناسب، سرم نرمال سالين (سرم فيزيولوژيك) است ولي در صورت عدم وجود مي توان از آب جوشيده سرد شده استفاده كرد. اين شست وشو هر چه زودتر و هر چه بيشتر انجام شود احتمال عفونت كمتر مي شود. سپس بايستي زخم را با تميزترين پارچه ممكنه پانسمان كرد در صورت وجود گاز استريل و در صورت عدم وجود، پارچه تميز اطو شده و يا با هر پارچه تميز ديگري روي زخم را بپوشانيد و پس از بستن آتل مناسب مصدوم را به مركز درماني منتقل كنيد. يكي ديگر از مواردي كه در هنگام زلزله و زير آوار ماندن احتمال بروز آن مي رود سندرم كمپارتمان است سندرم كمپارتمان عبارت است از: بالا رفتن فشار در يكي از فضاهاي بسته در بدن. مثلا به دنبال شكستگي بسته به دليل خونريزي ناشي از پاره شدن عروق اطراف استخوان، خون در فضاي عضلات تجمع پيدا كرده، فشار آن محل ها را بالا مي برد. بالا رفتن فشار در فضاي بسته موجب قطع خونرساني به عضلات موجود در آن فضا مي شود و بعد از چندين ساعت به تدريج مرگ عضلات بروز خواهد كرد كه منجر به حالات فلجي دائم خواهد شد. اگر چه بروز سندرم كمپارتمان به دنبال شكستگي شايع تر است ولي به دليل اينكه معمولا فرد به بيمارستان منتقل مي شود توسط متخصصان به موقع تشخيص داده شد و درمان مي شود و گاهي ممكن است به دنبال زير آوار ماندن اندام ها، بدون شكستگي سندرم كمپارتمان بروز كند كه در اين موارد ممكن است فرد به مركز درماني مراجعه نكرده و پس از گذشت چند ساعت عوارض دائمي سندرم كمپارتمان بروز كند. بنابراين در صورت بروز علائم سندرم كمپارتمان درد مداوم، تورم، بي حسي و احساس مور مور شدن انتهاي اندام و ايجاد درد به دنبال حركت دادن انگشتان و عدم وجود نبض بايستي با بي حركت كردن عضو و خوابانيدن فرد و قرار دادن عضو مبتلا در سطح موازي قلب خودش (مثلا يك عدد بالش زير پا گذاشته شود) و گذاشتن كيسه يخ روي اندام مبتلا، فشار كمپارتمان و نياز عضلات را به اكسيژن كم تر كرده و بلافاصله فرد را به مركز درماني اعزام كرد. لازم به توضيح است كه يخ نبايد به صورت مستقيم روي پوست قرار گيرد. چون خود باعث تاول زدن پوست مي شود. يكي ديگر از مسائل بسيار مهم در برخورد با يك مصدوم، احتمال آسيب ديدن ستون فقرات و نخاع است، در خيلي از موارد علي رغم شكستگي مهره ها ممكن است هنوز نخاع دچار قطع شدگي و فلج كامل نشده باشد بنابراين جابه جايي درست فرد مي تواند از بروز اين عارضه خطرناك جلوگيري كند. در صورتي كه پس از كنار زدن آوار با فرد مصدومي مواجه شديد در صورت هوشيار بودن از وي بخواهيد تا سر خود را حركت دهد در صورتي كه احساس درد در گردن داشت يا نمي توانست گردن خود را حركت دهد يا مصدوم بيهوش بود قبل از خارج ساختن وي در صورت موجود بودن گردن بند هاي طبي يا «كلار» به سرعت آن را دور گردن وي ببنديد، در صورت موجود نبودن، از هر وسيله ممكن براي بي حركت كردن گردن وي هنگام جابه جايي استفاده كنيد؛ نظير دو عدد بالش در طرفين گردن و پس از خارج ساختن بيمار از زير آوار در صورت وجود هر يك از شرايط بالا يعني بيهوش بودن بيمار، درد در گردن يا ستون فقرات حتما بيمار را روي صفحه اي تخت و سفت منتقل كنيد نظير يك لنگه درب منزل و در طرفين گردن نيز دو عدد كيسه سفت نظير كيسه نمك، بالش يا حتي آجر پيچيده شده در پارچه قرار دهيد.
توصيه آخر اينكه انجام كليه مراحل فوق فقط در صورت حفظ خونسردي كافي امكان پذير خواهد بود.
دكتر سيدپيمان ميرشاهولد - متخصص ارتوپدي

هنگام بروز حوادث طبيعي مثل زلزله، مخصوصا در سطح وسيع احتياج مبرم به داروهاي مختلف شكستگي ها و كوفتگي ها و ساير صدمات، به شدت بروز مي كند. داروهايي كه بيش از همه در اين گونه حوادث مصرف مي شوند شامل انواع: آنتي بيوتيك ها (براي جلوگيري از عفونت) انواع مسكن ها (براي كاهش درد) و داروهايي مثل سرم ضد كزاز، هپارين (ضدانعقاد)، سيتي كولين (براي ضربه هاي مغزي)، بتادين (براي ضدعفوني زخم) هستند. در اينجا نمونه هايي از هر دسته دارويي معرفي مي شوند.
مسكن ها
استامينوفن: دارويي است ضددرد و تب كه در فرم هاي دارويي: قرص ۳۲۵ ميلي گرم و ۸۰ ميلي گرم، شربت۰۲۱mg ، قطره ۱۰۰ ميلي گرم و شياف ۱۲۵ ميلي گرمي موجود است.
موارد مصرف: دردهاي خفيف تا متوسط 
مقدار مصرف: براي بزرگسالان ۳۲۵ تا ۶۵۰ ميلي گرم هر ۴ ساعت و يا حداكثر ۱ گرم، ۴ بار در روز و براي كودكان ۳ تا ۶ سال ۱۲۰ تا ۲۰۰ ميلي گرم ۳ تا ۴ بار در روز.
عوارض جانبي: علائم مصرف بيش از حد دارو شامل موارد زير است: استفراغ، خونريزي گوارشي، آسيب كليوي و كبدي.
موارد منع مصرف: حساسيت به دارو، كم خوني و ناراحتي قلبي، كليوي و كبدي.
حاملگي و شيردهي: ممنوع 
ايبوپروفن: داروي ضددرد و التهاب است. فرم هاي دارويي آن قرص ۲۰۰ و ۴۰۰ ميلي گرم است.
موارد مصرف: دردهاي خفيف تا متوسط به خصوص در مواردي كه به اثر ضدالتهابي آن نياز باشد.
مقدار مصرف: ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ ميلي گرم، ۳ بار در روز
عوارض جانبي: تهوع، سوءهاضمه، سوزش قلب، بي اشتهايي و استفراغ 
موارد منع مصرف: حساسيت، اختلال گوارشي، هموفيلي (بيماري اشكال در انعقاد خون)
حاملگي و شيردهي: ممنوع 
آنتي بيوتيك ها
سفالكسين : اين آنتي بيوتيك از دسته سفالوسپورين هاست. فرم هاي دارويي آن كپسول ۲۵۰ و ۵۰۰ ميلي گرم است.
موارد مصرف: عفونت پوست، بافت نرم (عضله) و عفونت استخوان است.
مقدار مصرف: ۲۵۰ تا ۵۰۰ ميلي گرم هر ۶ ساعت.
عوارض جانبي: حساسيت، خارش، كهير، تهوع، استفراغ، اسهال، بي اشتهايي و آسيب كليوي.
موارد منع مصرف: حساسيت به سفالوسپورين ها يا پني سيلين ها.
حاملگي و شيردهي: ممنوع 
سفازولين: اين آنتي بيوتيك نيز از دسته سفالوسپورين ها است. به صورت آمپول هاي ۲۵۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ ميلي گرم موجود است.
موارد مصرف: عفونت هاي پوست، بافت نرم (عضله)، عفونت استخوان و عفونت هاي منتقل شده به خون (سپتي سمي)
مقدار مصرف: ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ ميلي گرم هر ۶ ساعت 
عوارض جانبي: مشابه سفالكسين است.
جنتامايسين: از دسته آنتي بيوتيك هاي آمينوگليكوزيد است. به صورت پماد چشمي ۳ ميلي گرم، پمادوكرم موضعي ۱/۰ درصد، آمپول ۱۰، ۲۰، ۴۰ و ۸۰ ميلي گرم و قطره چشمي ۳ميلي گرم وجود دارد.
موارد مصرف: عفونت پوست، بافت نرم (عضله)، عفونت استخوان، التهاب پلك و ملتحمه چشم التهاب و ترشح گوش خارجي و عفونت اطراف ناخن.
مقدار مصرف: ۱ تا ۷/۱ ميلي گرم به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن، هر ۸ ساعت به مدت ۷ تا ۱۰ روز
عوارض جانبي: گوشي (صداي گوش، سر گيجه، ناشنوايي) و كليوي 
موارد منع مصرف: حساسيت، مصرف طولاني، عفونت هاي عادي ادراري 
حاملگي و شيردهي: ممنوع 
تتراسايكلين: آنتي بيوتيك از دسته تتراسايكلين هاست كه به صورت كپسول هاي ۲۵۰ ميلي گرم، آمپول ۲۵۰ ميلي گرم و پماد چشمي ۱ درصد و پماد جلدي ۳ درصد موجود است.
موارد مصرف: عفونت هاي سطحي چشم و پوست و درمان آكنه، اسهال هاي آميبي، عفونت هاي پوست و بافت نرم (عضله).
مقدار مصرف: خوراكي: ۲۵۰تا ۵۰۰ ميلي گرم، هر ۶ ساعت.
تزريقي عضلاني: ۱۰۰ ميلي گرم، هر ۸ ساعت 
تزريق وريدي: ۲۵۰ تا ۵۰۰ ميلي گرم هر ۱۲ ساعت.
عوارض جانبي: تهوع، استفراغ، اسهال، ديابت بيمزه، تغيير رنگ دندان، سرگيجه و منگي 
موارد منع مصرف: اختلال كليوي و حساسيت مفرط 
حاملگي و شيردهي: ممنوع 
هپارين: يك داروي ضد انعقاد است و به صورت آمپول هاي ۵۰۰۰ و ۱۰۰۰۰ واحدي وجود دارد.
موارد مصرف: جلوگيري از بروز انقعاد خون و در نتيجه ترومبوز (گرفتگي عروق) شريان و وريد است كه هنگام شكستگي هاي حاد زياد ديده مي شود. اين لخته ها ممكن است منجر به سكته مغزي يا قلبي شوند.
مقدار مصرف: ۵۰ واحد براي هر كيلوگرم وزن بدن، هر ۴ ساعت بر اساس تست هاي انعقادي.
عوارض جانبي: خونريزي از مناطق مختلف بدن 
منع مصرف: بيماري هموفيلي (اشكال در انعقاد خون) تهديد به سقط و يا خونريزي مغزي 
حاملگي و شيردهي: مجاز است.
سرم ضدكزاز: اين سرم، آمپول هايي حاوي آنتي بادي هاي مقاومت كننده در مقابل باكتري كزاز است كه حتما بايستي هنگام ايجاد زخم هاي كثيف و آلوده كه احتمال آلودگي به اين باكتري وجود دارد، استفاده شود. براي هر بيمار تزريق يك آمپول يا ويال ضروري است.
حداكثر مهلت تزريق اين دارو ۲۴ ساعت پس از آلودگي است.
سيتي كولين: داروي افزايش دهنده جريان خون مغز است. به صورت آمپول ۲۵۰ ميلي گرم موجود است.
موارد مصرف: ضربه مغزي و عوارض فوري ناشي از آن.
مقدار مصرف: در مرحله حاد ۵۰۰ تا ۷۵۰ ميلي گرم در چند نوبت و طي ۲۴ ساعت تزريق عضلاني. در عواقب ناشي از ضربه، ۲۵۰ ميلي گرم در عرض ۲۴ ساعت.
عوارض جانبي: نادر است 
حاملگي و شيردهي: مجاز
بتادين: ضدعفوني كننده موضعي است. اين محلول ضدعفوني كننده در حجم هاي مختلف در دسترس است. پماد آن هم موجود است.
موارد مصرف: ضدعفوني پوست، دست جراح، پيشگيري عفونت از زخم، بريدگي، سوختگي و هر گونه بيماري چركي پوست.
عوارض جانبي: تحريك موضعي 
موارد منع مصرف: حساسيت به «يد»
حاملگي و شيردهي: مجاز است.
دكتر لا له مير اسكندري

عليرضا آشوري 
افرادي كه نجات مي يابند اغلب نيازمند رسيدگي فوري پزشكي هستند. اولين نكته  اين است كه پزشكان احتمال آسيب ديدگي سر و صدمه به ساير ارگانهاي بدن را بررسي كنند. اين مسأله با آزمايش رفلكس هاي خاص، اندازه گيري فشارخون و تعيين سطح هوشياري با پرسيدن سوالات ساده تعيين مي شود. در اين مرحله، پوشاندن زخمهاي كوچك اهميت فراواني دارد چرا كه اگر بدون پوشش بمانند عفوني مي شوند.
اغلب افرادي كه زير آوار به دام افتاده اند نياز دارند تا مايعات از دسته رفته بدنشان تا سطحي بيشتر از حد عادي جبران شود. اين جبران مايعات مي تواند به وسيله سرمهاي قندي يا نمكي بنا بر مورد صورت گيرد. يكي از شايعترين مشكلات ايجاد شده، وضعيتي است كه از آن به نام سندرم له شدگيCrush Syndrom ياد مي شود. اين متغير  بايد ظرف ۴۸ ساعت درمان شود وگرنه مرگبار خواهد بود. وقتي عضلات در اثر آسيب  دچار له شدگي مي شوند، پروتئين از آنها آزاد مي شود كه در شرايط عادي بي نهايت آسيب رسان است. زماني كه پروتئين به داخل خون آزاد مي شود، راهي كليه شده و به محض استقرار در كليه عملكرد آن را مختل مي كند. در نتيجه هر دو كليه از كار افتاده و بيمار به سرعت مي ميرد. افرادي كه دچار سندرم له شدگي اند  بايد در كوتاهترين زمان ممكن دياليزشوند تا اين پروتئين سمي از خونشان پاك شود. بنابراين مي بايست حتما چند متخصص كليه جزو تيم پزشكي اعزامي به محل باشند.
همچنين زماني كه بيمار در موقعيت تثبيت شده اي قرار گرفت، در عين مراقبتهاي پزشكي مي بايست به سرعت تحت مراقبتهاي رواني نيز قرار گيرد. اين اقدامات روانپزشكي بايد حداكثر در مدت يك هفته آغاز شود.

صفحه اي كه پيش رو داريد درباره راه هاي كاهش هزينه هاي مادي و معنوي اي است كه در پي يك فاجعه، بر مردم تحميل مي شود. كار درست، البته اين است كه قبل از بروز و ظهور چنين مصايبي، آموزش هاي لازم درباره نحوه برخورد با آنها و چگونگي مديريت امكانات و منابع و نيروي انساني به افراد (چه مسوولان و چه مردم عادي) داده شود تا بتوانند قدري از مشكلات بكاهند.
اما تاكنون كه چنين نشده است. هر چند سال يك بار هم مرتب شاهديم كه چنين مصائبي رخ مي دهد. مردم، زلزله رودبار و منجيل و ناگواري هاي زلزله هاي طبس و بويين زهرا را فراموش نكرده اند. به همت دكتر شهرام صادقي متخصص طب فيزيكي و توانبخشي عضو هيات علمي جهاد دانشگاهي شهيد بهشتي، دكترسيد پيمان ميرشاهولد متخصص ارتوپدي، دكتر لاله ميراسكندري و دكتر پيام مومني، صفحه اي به هدف آشنايي مردم با بحران هاي متصور و چگونگي برخورد با آنها، آماده شد. طبيعتا بهتر و بهنجارتر است كه نكات مطروحه در اين نوشته ها به دقت و توسط آموزش دهندگان حرفه اي، به مردم آموخته شود و قسمت هايي مهم از درمان فقط توسط متخصصان انجام پذيرد، اما اول يادداشت ذكر كرديم كه در اينجا، از اين خبرها نيست. پس بهتر است فقط در صورت وجود بلايايي كه موجب مي شود به متخصصان دسترسي نداشته باشيد، به خوددرماني بپردازيد.

در صورت وجود امكان براي پرواز، تيم ارزيابي بهداشتي سريع، امشب( جمعه شب) به همراه نماينده سازمان بهداشت جهاني به بم مي روند.
دكتر اكبري معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در گفت وگو با خبرنگار سرويس درمانگاه روزنامه همشهري با اعلام اين خبر افزود: «اكنون اتاق هاي عمل در استان هاي سيستان و بلوچستان، يزد و هرمزگان آماده شده و چند هزار تخت بيمارستاني در سراسر كشور آماده پذيرش بيماران شده است. در صورتي كه امكان ارسال بيماران به مراكز درماني در استان هاي مجاور وجود داشته باشد، امكان درمان كليه مجروحان و مصدومان حادثه زلزله وجود دارد.»
دكتر اكبري ضمن اعلام تامين كليه نيازهاي دارويي در منطقه توسط نظام دارويي كشور به عدم امكان انتقال داروهاي بسته بندي شده به منطقه زلزله زده اشاره كرد و افزود:«۵۰  نفر در قالب تيم هاي بهداشتي تاكنون به منطقه اعزام شده اند و مشكل عمده، اين است كه در منطقه بم و جيرفت فقط ۲۰ اتاق عمل وجود دارد.»

انجمن پروستودونتيست هاي ايران (متخصصين پروتزهاي دندان) در مراسم اختتاميه سومين كنگره اين انجمن به طور رسمي آمادگي خود را براي هر گونه همكاري براي كمك به زلزله زدگان كرمان اعلام كردند.
در مراسم اختتاميه اين انجمن، دكتر مجيد ناصر خاكي متخصص پروتزهاي دنداني و استاديار دانشكده دندانپزشكي دانشگاه شهيد بهشتي به عنوان رياست كميته اجرايي كنگره ضمن ابراز همدردي با آسيب ديدگان اين حادثه اعلام كرد: «انجمن پروستودونتيست هاي ايران بدين وسيله رسما آمادگي كامل و فوري خود را براي هر گونه همكاري مادي و معنوي در جهت كمك رساني به هموطنان آسيب ديده به زلزله اعلام مي دارد.» دكتر غلامرضا غزنوي متخصص پروتزهاي دنداني، استاديار دانشگاه تهران به عنوان رئيس انجمن پروستودونتيست هاي ايران و رياست كنگره سوم ضمن تاييد سخنان دكتر ناصر خاكي از اين حادثه به عنوان يك فاجعه انساني ياد كرده و بر لزوم مشاركت همگاني مردم بخصوص دندانپزشكان براي كمك به زلزله زدگان تاكيد كردند.
قطعا اين اقدام زيباي انجمن پروستودونتيست هاي ايران از سوي ساير انجمن هاي پزشكي و دندانپزشكي نيز ادامه خواهد يافت.