گزارش: سام محمودي سرابي
در قسمت نخست گزارش از همايش يكصدمين سالگرد تولد هانري كربن روايت هاي گوناگون از انديشه كربني ارائه شد. از جمله دكتر اعواني رئيس انجمن حكمت و فلسفه ايران بر تفلسف كربن تأكيد كرد. ژان دورينگ رئيس انجمن ايران شناسي فرانسه در ايران به پيچيدگي زبان كربن اشاره كرد، دكتر يگانه شايگان معتقد بود تلاش هاي كربن براي ايجاد ارتباط ميان ايران سنتي و ايران مدرن بود. دكتر داوري به كربن از زاويه معرفي تفكر اسلامي توسط اين فيلسوف به جهان غرب نگاه كرد، دوفوشه كور استاد دانشگاه سوربن تأثيرپذيري كربن از عرفاي ايراني را مورد بررسي قرار داد و... اكنون بخش پاياني اين گزارش از نظرتان مي گذرد.
گروه انديشه
فلسفه هرمنوتيك
«هرمنوتيك معنوي امامان و ديگر متفكرين شيعه، رهيافتي است براي انتقال از معناي عمومي و ظاهري (كه در درجه دوم اهميت است) به معناي باطني و اصلي.»
دكتر ژرژخيرالله استاد دانشگاه سوربن كه شانزدهمين سخنران اين همايش بود در ابتداي سخنان خود با اشاره به اين كه كربن در كتاب «تاريخ فلسفه اسلامي» و نيز در تمام نوشته هايش در مورد اسلام ايراني و متفكرين شيعه بي وقفه تأكيد بسياري بر دو مفهوم فلسفه باطنيه و هرمنوتيك مي كند، گفت: به زعم وي، تعاليم باطني امامان شيعه و نيز فرق بزرگ منشعب از اسماعيليه، مبين اين مسأله است كه هر چيزي ظاهري دارد و باطني.
وي افزود: استفاده دوباره كربن از حكمت باطنيه و هرمنوتيك در چارچوب تحقيقات متفكران و فلاسفه معاصر وي بخصوص ميرچاالياده و پل ريكور صورت گرفت.
به گفته دكتر خيرالله، كربن در شناخت خود از فلسفه باطنيه، با مطالعه تطبيقي فلسفه هاي مختلف، از نقطه نظر مذهبي به ميرچاالياده گرايش دارد. او سعي مي كند تا با استفاده و تأسي از رويكرد الياده، اهميت فهم يك تفكر يا مذهب را نشان داده به اعماق آن نفوذ كند.
به اعتقاد خيرالله، كربن در اغلب نوشته هايش پيرامون هرمنوتيك معنوي به تحقيقات پل ريكور عنايت خاصي داشته و به نوعي به آن پژوهش ها تكيه كرده است. او به كمك همين پژوهش ها سعي مي كند تا اهميت چندگانگي معنايي را در فهم متون بازشناسد.
وي در ادامه سخنان خويش مي افزايد:كربن در حالي كه با تأثير از الياده پديدارشناسي ديني را استحكام مي بخشد، از طريق ريكور در دگرگوني فلسفه هاي درونگرا كه به طور دائم به منبع و اصل عمل و كشف معناي اوليه مي پردازند؛ سهيم مي شود...
در جستجوي فراتاريخ
خواه افكار و آراي او را بپذيريم و بپسنديم يا نه، بايد اقرار كرد كه كربن چهره اي درخشان در تاريخ فلسفه قرن بيستم است ، چرا كه حداقل توانست اهل نظر را به تأمل دعوت كند.
دكتر كريم مجتهدي عضو هيأت علمي دانشگاه تهران و استاد ممتاز فلسفه در سخنراني خود پيرامون نظر كربن در مورد فلسفه هاي ايراني- اسلامي با بيان اين موضوع توجه حاضران را به اين نكته جلب كرد كه دفعتاً  او را نمي توان شاخت و بايد آثار او را مطالعه كرد و تأمل به خرج داد چرا كه شايد سالها طول بكشد تا چهره اصلي او شناخته شود.
وي در ادامه با اشاره به اين كه برخي از ريشه هاي فلسفه هاي ايراني- اسلامي در سنت هاي قبل از اسلام است سهروردي را حافظ همين گرايش هاي معنوي قبل از اسلام و پس از آن ناميد و رويكرد او را نوعي استمرار در فكر، نگاه، تجسم و فهم دانست.
به عقيده دكتر مجتهدي، كربن اين موضوع را به خوبي دريافته بود و از كساني سخن مي گفت كه به نحوي از انحاء به آن شعله اصلي باستاني و اصل روحي وفا دارند و سعي مي كنند آن را دركشاكش و فراز و نشيب تاريخ - كه معمولاً  طغياني است- حفظ نمايند. البته فكر، تاريخي نيست و كربن اين متفكران را در تاريخ قرار نمي داد.
استاد دانشگاه تهران افزود: كربن مي خواهد بگويد كه اين متفكران هر چند در تاريخ قرار داشتند ولي به تاريخ اشراف داشتند و از اين رو دچار روزمرگي نشده بودند و قادر بودند فراتر از تاريخ حركت كنند.
به عقيده مجتهدي در اينجا سخن از تاريخ سياسي يا اجتماعي نيست بلكه صحبت از يك تاريخ ازلي و ابدي است كه نزد غربي ها به ما بعد تاريخ و وراي تاريخ مشهور است. كربن نيز در جست وجوي اين تجربه روحي است نه در پي شرح حوادث خارجي اين تجربه ها.
دكتر مجتهدي در بخش ديگري از سخنان خود با اشاره به اين كه ما ابن سينا را به عنوان يك فيلسوف مشايي و مفسر ارسطو مي شناسيم ولي كربن بدون انكار اين موضوع به جنبه هاي مثال، تأويلي و حكايات تمثيلي فكر ابن سينا مي پردازد، گفت: رساله الطير حي بن يقظان، سلامان و ابسال و ... آثاري هستند كه وي در هر كدام از اينها جلوه اي از جريان روحي كل ايران و گرايش هاي روح قوم ايراني را مي بيند و همين سير را در سهروردي دنبال مي كند. گويا سهروردي در جايي كه گفته آنجا كه ابن سينا باز ايستاده،  من كار و راهش را ادامه دادم. بنابراين كربن چه در كتب نظري سهروردي و چه در تمثيل ها و حكايات عرفاني و اشراقي اش (چون عقل سرخ) همين خط را دنبال مي كند.
به گفته وي، كربن در تفسيرهاي كوتاه ولي بسيار عميق و مؤثر سهروردي، از بعضي حكايت هاي شاهنامه فردوسي چون داستان زال، رستم و سهراب و ... بسيار سخن گفته است و براساس همين حكايات سعي مي كند كه جنبه هاي فلسفه اشراقي سهروردي را بهتر بفهمد.
مجتهدي معتقد است كه حكايات تمثيلي به كربن كمك مي كند تا از روزمرگي و تحقيقاتي كه همه مي پندارند آسان است فراتر رود و با عمق بيشتري به اين مباحث بپردازد. در اين ميان شايد داستان كيخسرو از همه شاخص تر و عميق تر باشد.
وي در بخش ديگري از سخنان خود تأكيد كرد: «آنچه كربن موفق شد آن را بدست آورد خاص ما ايراني ها نيست. به يك معنا آثار كربن سفير فرهنگي ايران و معرف ارزش هاي اصيل، باستاني و عميق ايران در خارج از ايران است. او كسي است كه روح ايراني را در مناطق دور دست جهان؛ در شعور جوان هايي شوريده و جست وجو گران حقيقت به خوبي منعكس مي كند.»
به گفته مجتهدي تنها ايرانيان مخاطب پيام كربن نيستند بلكه اين پيام  ماست كه توسط او به غربي ها منتقل مي شود. او در مقابل كساني كه مي خواهند انسان را اقتصادي بدانند و نه فكور، از انسان سالك سخن مي گويد و اين مفهوم [انسان سالك] كليد ورود به كل تحقيقات كربن است.
وي در پايان گفت: اگر ما بگوييم كه روش فنومنولوژي به سبك هوسرل است، حرف درستي نزده ايم (هر چند خود وي اين مطلب را گفته باشد) چرا كه روش كربن فنومنولوژي به معناي متداول كلمه نيست. روش او سلوك است.
پديدارشناسي و فلسفه تطبيقي
دكترمحمدرضا ريخته گران سخنران بعدي همايش بزرگداشت يكصدمين سال تولد هانري كربن بود كه به بررسي رويكرد كربن نسبت به فلسفه تطبيقي پرداخت. وي در ابتداي سخنان خود با اشاره به اينكه كربن مبناي تطبيق را پديدارشناسي مي داند، گفت: او در اقدامات تطبيقي خود به فنومنولوژي (پديدارشناسي) هوسرل استناد مي كند. پديدارشناسي گذشتن از ابژكتيويسم (عينيت گرايي) و نجات از هيستوريسيسم(اصالت تاريخ) است. در اين ديدگاه تاريخ در انسان انديشور جاري است نه انسان انديشمند در تاريخ. تاريخ حقيقتي است كه با ما آغاز مي شود و با ما نيز به پايان مي رسد و ما به عنوان آدميان شرط حصول تاريخ هستيم.
ريخته گران افزود: كربن به صراحت گفته است كه وقتي قصد تطبيق متني را مثلاً از شيخ اشراق داريم بايد توجه داشته باشيم كه حكمت اشراق در سال ۵۸۲ هجري شمسي پديد نيامد. آن وعايي كه حكمت اشراق در آن پديد آمد تاريخ دروني و انفسي است و به بيان خاص كربن در ارض ملكوت است.
به اعتقاد ريخته گران، حيثيت ظهور وجود آن است كه در پديدارها نمود پيدا مي كند و در عين ظهور خود مخفي مي شود. پديدار شناسي، مطالعه آن حقيقت باطني در خلال و لابه لاي پديدارهاست.
بنابراين در تطبيق بايد به اين مرتبه رسيد و چنان كه كربن مي گويد، بايد عبارتهاي سهروردي را فنومن تلقي كرد و حقيقتي را در پس اين عبارتها يافت كه در ظاهر عبارات وي به ظهور رسيده است.
اين استاد دانشگاه تصريح كرد: «تطبيق در سطرهاي كتاب صورت نمي گيرد و به عبارتي ديگر مطالب يك نوشته در عالم واقعيت تحقق نمي يابد بلكه تنها كسي تمكن بر تطبيق دارد كه براي او ظهور حقيقت دست داده باشد. يعني در مقام تفكر باشد.» وي افزود: در يك كلام تطبيق به هيچ وجه يك كار عادي، معمولي و مصنوعي نيست.
در ضيافت عالم معنا
چه بسيارند شرق شناساني كه راه شرق را در پيش گرفتند بي آن كه هرگز شرقي را كه پرتو انوار خود را بر كربن افكند، ديده باشند و چه بسيارند محققان علوم ديني و قوم شناساني كه در وصول به هدف خويش توفيق نيافتند چرا كه حقيقتاً  نمي دانستند كجا و چگونه بايد با آن به طور واقعي روبه رو شد.
يحيي بونو ديگر سخنران فرانسوي و شاگرد كربن بود كه نظر حاضران را به اين موضوع جلب كرد كه ميهمان شدن در ضيافت عالم معنوي از ديدگاه كربن آنچنان مهم است كه يادآوري تدارك جايگاهي در ضمير و باطن خويش براي هرگونه احاطه يافتن و فهم كه به كرات در تمامي آثار كربن تأكيد مي شود. وي با نقل گفته كربن كه «ميهماني در عالم معنويت يكسويه نيست و ميهمان الزاماً  در باطن خويش ميزبان است زيرا بدون اين دوسويگي چندان اميدي براي فهم نمي رود گفت: راز موفقيت كربن در همين نكته نهفته است و همين راز است كه بايد در بادي امر مطمح نظر هر كسي باشد كه مي خواهد پويشي را كه او آغاز كرده،  ادامه دهد.
بونو سخنان خود را پيرامون تشيع چنين ادامه داد: راه يافتن به عالم معنويت شيعي كار سهل و آساني نيست. تشيع «حرم معرفت باطني اسلام»  است و از ويژگي هاي آن احساس شرمي وافر در قبال تمامي مسائل ديني، متانت و وزانتي است كه زماني بند از نقاب مي گشايد كه مخاطب يقين حاصل كرده باشد. بنابراين هر محققي كه بدون فراهم آوردن مقدمات لازم به اين امر خطير دست يازد تلاشش به چيزي جز روبه رو شدن با درهاي بسته و دست به سر شدن مشتي «پنداشت هاي ساده» نمي انجامد.
وي سپس از تشيع به منزله حرم معرفت باطني اسلام و اثبات تداوم حكمت در فراخناي اسلام در ايران ياد كرد و بر تبيين پيوند ميان تفكر فلسفي و تجربه عرفاني كه خصيصه بارز اين حكمت است شناساندن اين اهميت فلسفه اشراق و تجديد حيات معنوي در عصر معنوي تأكيد كرد.
به گفته بونو گرچه هنوز جا دارد كه آثار سهروردي از بسياري جهات مورد مطالعه و بررسي قرار گيرد اما مي توان مدعي شد كه پژوهش هاي كربن در اين زمينه به چنان پايگاهي رسيده اند كه مداقه در آثار ديگر حكماي بلند پايه شيعي راه درازي در پيش دارد تا بدان دست يابد.
وي سخنان خود را چنين پايان داد: قصد ما بايد ادامه راه او و مشاركت با او، «با اينان و براي اينان» در حيات خود شهسواران عرصه جان باشد.

سمينار آسيب شناسي فرهنگي ايران در دانشگاه تربيت معلم برگزار شد.پروفسور باهر در اين سمينار گفت: گفت وگوي فرهنگ ها بايد جايگزين گفت وگوي تمدن ها شود . به گزارش ايسنا- پروفسور باهر در سمينار آسيب شناسي فرهنگي در ايران با بيان اين مطلب گفت: تزي كه رئيس جمهور با عنوان گفت و گوي تمدنها دادند، جاي تأمل دارد؛ چون تمدن چيزي نيست كه بتواند گفت وگو كند، تمدن از مدنيت مي آيد؛ يعني مظاهر شهري، شايد بهترين چيزي كه بتوان جايگزين اين مقوله فرهنگ باشد، «فر» يعني بالندگي و «هنگ» يعني جمع و «فرهنگ» يعني بالندگي جمعي، يك جمع وقتي به بالندگي برسد آن بالندگي را فرهنگ مي گويند كه اين بالندگي در آداب و سنن تحكيم پيدا مي كند.فرهنگ مثل تار و پود قالي است كه زير نقش و نگار است؛ بنابر اين آن چيزي كه مي تواند گفت وگو كند فرهنگ است و نه تمدن.
باهر در خصوص آگاهي و معرفت گفت: ما نوعاً ۴ نوع آگاهي و معرفت داريم كه شامل علم، ادب، اخلاق و عرفان مي شود كه همه اينها براي خود قانونمند هستند؛ ولي قانونمندي علم با قانونمندي ادب فرق مي كند؛ قانونمندي علم از نوع عليت و قانونمندي ادب از نوع سلبيت است.
اين حقوقدان با تأكيد بر ۳ مقوله پيشين گفت: اگر ما اين ۳ مرحله را پشت سر بگذاريم به معرفت چهارم مي رسيم كه عرفان بينش روشنفكرانه از اين مقولات است. اجراي احكام انواع و اقسام دارد و تشخيص موضوع با كارشناسان است كه بهترين اسلام شناسان عارفان بودند؛ زيرا كه حكمت احكام را خوب مي فهميدند.وي در مورد عوامل مؤثر در فرهنگ سازي و فرهنگ سوزي گفت: ما در علم رفتاري چيزي داريم به عنوان سيستم؛ سيستم يعني مجموعه اجزايي كه با همديگر هدف خاصي را تعقيب مي كنند؛ سازمان مجموعه چند سيستم است كه هر سيستم جدا جدا يك هدف دارد. ما در كل، چهار تا سيستم داريم؛ سيستم جمادي مثل سنگ كه نه چيزي مي گيرد و نه چيزي مي دهد، سيستم نباتي يك مقداري مي گيرد يك مقدار هم مي دهد، يك سيستم پيشرفته تر از قبلي كه حيوان است و سيستم چهارم كه پيشرفته ترين هست، انسان است كه ايجاد تحول مي كند. اين سيستم علاوه بر جسم،  نحوه حركت و تحول هم بوجود مي آورد. پس عوامل مؤثر در فرهنگ  سازي همان عوامل سيستم هاي انسان را باز و بازتر مي كنند. ما در قرآن صريحاً  داريم كه بعضي از انسانها قلبشان سنگ است؛ يعني نه مي گيرند و نه مي دهند؛ منظور از قلب، سمبل روح است. تمام كساني كه ۴ درجه دارند، آنهايي هستند كه دادوستد و تبادلات فرهنگي شان بالاست. باهر در مورد تحولات اخير ايران گفت: ما دو چيز داريم؛ يكي تحولات فكري كه عمدتاً  براساس base ژنتيك و وراثت آي كيو شماست كه از پدر و مادر مي گيريد و دوم اين كه آي كيو را از محيط مي گيريد؛ يعني تجربيات و غيره كه اولي با زمان و دومي با مكان تغيير مي كند. در ايران متأسفانه در دو سه دهه گذشته چون نتوانسته ايم با تحولات علمي جهاني خود را همگام كنيم و همسو با آنها حركت كنيم، دچار مشكل شده ايم. وي راه حل اين مشكل را همگامي با تحولات جهاني دانست و گفت: در صورتي مي توانيم آينده خود را بشناسيم و آن را به درستي رقم بزنيم كه يك ديد كلي در مورد آينده داشته باشيم؛ ولي اين همگامي بايد يك حركت متعادل باشد.
اين اقتصاددان در پايان با تأكيد بر اين كه تندروها و كندروها در جامعه هم براي خود و هم براي سيستم جامعه مشكل آفرين هستند، تعادل را بهترين عمل دانست و گفت: هميشه حد وسط خيرالامور است.

به دعوت رايزني فرهنگي ايران در بيروت، يك گردهمايي ادبي با عنوان «حافظ از نگاه اديبان عرب» در بيروت برگزار گرديد.
اداره اين گردهمايي كه با حضور موسوي گرمارودي شاعر ايراني و محمدعلي شمس الدين شاعر لبناني برگزار شد به عهده ويكتور الكك، اديب لبناني بود.
محل گردهمايي ادبي ياد شده، تالار كنفرانس ها در رايزني  فرهنگي ايران بود.
انستيتو فرهنگي عرب در آلمان
آلمان به اتحاديه عرب و كشورهاي عضو آن اطلاع داده است كه تصميم دارد انستيتو فرهنگي عرب در آلمان را همانند همتايش در فرانسه، ايجاد كند. هدف اين انستيتو، تحكيم روابط فرهنگي و فكري ميان آلمان و كشورهاي عربي و گفت وگوي تمدني بين آنهاست.
اين امر را اخيراً گونترمولاك- كميسر دولت  آلمان براي گفت وگوي تمدن ها و گفت وگو با اسلام- در واشنگتن و هنگام ديدار با سفيران كشورهاي عربي اعلام كرد. دولت آلمان، گونترمولاك را از مارس ۲۰۰۳ به اين مأموريت گماشته است.
به گزارش روزنامه قطري الشرق، گونتر در اين ديدار بر آمادگي آلمان براي كمك به كشورهاي عربي در عرصه آموزش و تأسيس دانشگاه هاي آلماني در اين كشورها تأكيد كرده است. اينها همانند دانشگاه آلماني در مصر خواهند بود كه اخيراً افتتاح شده است.
هيأت اتحاديه عرب در واشنگتن كه حسين حسونه رياست آن را به عهده دارد در چارچوب فعاليتش براي تحكيم گفت وگوي تمدن ها، ديدار ميان سفيران عرب و مسئول آلماني را به انجام رسانده است.
گونترمولاك در اين ديدار تأكيد كرد گرايش نيرومندي در آمريكا وجود دارد كه مي خواهد اسلام را با تروريسم پيوند دهد. وي بررسي ريشه هاي اين امر و بازتاب هايش بر روابط عربي- آمريكايي و غربي را خواستار گرديد. وي اظهار داشت گفت وگوي ميان شماري از كشورهاي عربي و غربي كه هم اكنون در چارچوب فراگرد «بارسلون» جاري است بايد گسترش يابد تا همه كشورهاي عضو اتحاديه عرب- و نه فقط كشورهاي ساحلي مديترانه- را دربر گيرد.
وي درخواست كرد گفت و گوهاي ميان جهان عرب و غرب محدود به مسايل سياسي نباشد بلكه مسايل انديشه و فرهنگ و فولكلور و همكاري اقتصادي را در بر گيرد.

نقش عقل از ديدگاه ملاصدرا و كانت
براساس نتايج يك پايان نامه كارشناسي ارشد الهيات گرايش فلسفه و حكمت، صدرالمتالهين به پيوند عقل نظري و عقل عملي قايل است، اما كانت به چنين پيوندي قايل نبوده و روي همين اصل به برهان اخلاقي متوسل شده است.
به گزارش ايسنا، محمدرضا كاظمي در پايان نامه خود با عنوان «نقش عقل از ديدگاه ملاصدرا و كانت» خاطرنشان كرده است: بدون ترديد صدرالمتالهين يكي از ژرف انديش ترين فلاسفه مسلمان است كه توانسته در جهت تاييد و تحكيم مكتب فلسفي خويش از تفكرات انديشمندان بزرگ بشري به نحوي شايسته بهره برداري كند. در واقع حكمت متعاليه صدرايي، تبلور اخير در فلسفه است. در مقابل كانت كه يك فيلسوف آلماني اواخر قرن هجدهم است هم عالم روشنفكر بود و هم اصول شريعت و اعتقادات ديني را محترم مي شمرد.
فصل آخر اين رساله كه تابستان امسال با راهنمايي دكتر سيد حسن افتخارزاده و مشاوره دكتر علي مرادخاني در دانشكده الهيات و ادبيات عرب دانشگاه آزاد اسلامي واحد كرج ارايه شده، شامل مطالعه تطبيقي و مختصر در باب عقل، نوع صدرايي و نوع غربي است.
نگارنده با استناد به اقوال صاحبنظران، به ويژه صدرالمتالهين و ذكر شواهدي از روايات به مقايسه مي پردازد.همچنين نظريه (سئوالات و پاسخ هاي) مطروحه درباره موضوع فوق از جانب نگارنده ذكر شده است.
نتيجه بحث اين كه صدرالمتالهين به پيوند عقل نظري و عقل عملي قايل است اما «كانت» به چنين پيوندي قايل نيست و روي همين اصل به برهان اخلاقي متوسل شده است و در واقع به عدم كاربرد عقل نظري در خداشناسي قائل است. لكن ملاصدرا منشاء عقل نظري و عقل عملي را نفس مي داند و به واسطه امكان فقري (فقر وجودي) اين مساله را حل مي كند.
انتشار كتاب «تكنولوژي اعتقادي»
«تكنولوژي اعتقادي» حاصل تأملات نويسنده(علي اكبر مهرابي) درباره نسبت ميان تكنولوژي و ارزشهاي الهي است كه چاپ اول آن در سال ۸۲ توسط انتشارات صنم منتشر شده است.
به گزارش خبرگزاري مهر، نويسنده در مقدمه كتاب آورده است: «مقاله ها و نوشته هايي كه امروزه ارزش هايي الهي و معنوي را مورد تعرض قرار مي دهند كم نيستند. زمزمه هايي مانند: در عصر اتم و در قرن ارتباطات و مخابرات، ديگر اعتقادات ماوراءطبيعي جايگاهي ندارد و حتي به عصمت و عفت كه اندوخته بشري است بدون دليل موجه حمله مي برند و آن را انكار مي كنند. متأسفانه تسليم شدن بي چون و چرا در برابر اين چالش ها، به ويژه در ميان تحصيل كرده ها بيش از عوام است.»

فرهنگ نامه فقهي
«فرهنگ  لغات و اصطلاحات فقهي»، تأليف دكتر سيد محمد حسيني، توسط انتشارات سروش در سال ۱۳۸۲ به چاپ رسيد.
به گزارش ايلنا، اين كتاب مجموعه اي از كلمات، اصطلاحات و عبارات فقهي رايج در ميان اهل تشيع و تسنن است.
اين فرهنگ عربي به فارسي، مجموعه اي فراتر از ترجمه لغت به لغت الفاظ است و در عين حال به دليل رعايت اختصار در ارائه توضيحات، فاصله خود را با يك دايره المعارف گسترده و جامع حفظ كرده است.
اين كتاب، تفهيم بعضي از آيات قرآن، روايات و احكام فقهي، فهم معاني و كاربردي واژه هاي مورد استفاده در كتاب هاي فقهي را بر دانش پژوهان فقه و حقوق و ديگر رشته هاي الهيات و معارف اسلامي سهل و هموار مي كند.
محور اين فرهنگ نامه، كتاب «معجم لغت الفقها» است كه با اضافات گوناگون از جمله صدها واژه جديد و در مواردي تطبيق و مقارنه تعاريف و كاربرد كلمات از ديدگاه فقه اهل سنت و شيعه،  به اثري كامل تر تبديل شده است.
توسعه به مثابه آزادي
آمار تياسن/ ترجمه: دكتر سيد احمد موثقي/ ناشر: انتشارات دانشكده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران/ چاپ اول: پاييز ۱۳۸۱/ قيمت: ۱۸۰۰۰ ريال
كتاب فوق دربرگيرنده مباحث متنوع و مختلفي است نظير: چشم انداز آزادي، اهداف و وسايل توسعه، فقر، بازارها، اهميت دموكراسي، عامليت زنان، جمعيت، غذا، فرهنگ و ...
آمار تياسن نويسنده كتاب فوق رئيس كالج ترينيتي در كمبريج و برنده جايزه نوبل ۱۹۹۸ در علم اقتصاد است. همچنين وي رئيس انجمن اقتصاد هند، انجمن اقتصاد آمريكا و انجمن اقتصاد و جامعه اقتصادسنجي بين المللي بوده و در كلكته، دهلي، آكسفورد، كمبريج، مدرسه اقتصاد لندن و هاروارد تدريس كرده است.
شرح و بررسي تاريخي «ايلياد هومر»
پس از نزديك به نيم قرن كه از ترجمه فارسي ايلياد هومر توسط سعيد نفيسي مي گذرد، براي نخستين بار يك محقق ايراني شرح و بررسي آن اثر جهاني را به زبان فارسي منتشر كرد.
محمد بقايي مترجم كتاب «شرح و بررسي تاريخي ايلياد هومر» در گفت وگو با «مهر» اظهار داشت: اين كتاب فراهم آمده از مقالاتي است كه استادان و منتقدان صاحب نام غربي در مورد اين اثر حماسي معروف نگاشته اند. وي افزود: در مورد ايلياد كه او را آبشخور فرهنگ غرب دانسته اند، تاكنون مقالاتي كوتاه و پراكنده به فارسي تحرير شده كه يا در قياس با شاهنامه فردوسي، نقدهايي متعصبانه بوده و يا چندان مختصر كه پاسخگوي پرسش هاي هزاران خواننده فارسي زبان كه در طول نزديك به نيم قرن آن را خوانده اند نبوده است.
در اين كتاب، مترجم سعي كرده است تا بسياري از نامها، تعابير، مفاهيم پيچيده و نكات قابل توضيح را با مراجعه به منابع موثق شرح دهد.
«شناخت از ديدگاه فطرت»
آيت الله شهيد دكتر بهشتي/ بنياد نشر آثار و انديشه  هاي شهيد آيت الله دكتر بهشتي/ انتشارات بقعه/ چاپ اول/ ۱۳۷۸/ ۸۵۰ تومان.
رهيافت برگزيده در اين كتاب شيوه بحث فلسفي است به دور از پيچيدگي هايي كه تنها اهل فن به آن آگاهي دارند. موضوع بحثهاي مطرح شده معطوف به يكي از گونه هاي ارتباط انسان با محيط زندگي اش، يعني رابطه آگاهي و شناخت است.اين رابطه آگاهانه ميان انسان و خويشتن او نيز برقرار است كه آن را خودآگاهي مي ناميم. از ديدگاه شهيد بهشتي، وجه تمايز انسان از ديگر موجودات آزادي اوست و اين آزادي در انتخابگري وي تبلور مي يابد. از همين رو، شناخت و آگاهي انسان مقدمه اي لازم براي انتخاب آگاهانه اش است و بحث درباره شناخت، كه اساساً موضوعي است مربوط به حوزه معرفت شناسي، ضرورتي انكار ناپذير مي يابد.
حقوق جزاي اختصاصي
مؤلف: بهمن حسينجاني/ انتشارات: نسل نيكان/ چاپ اول: تابستان ۸۲/ قيمت: ۲۵۰۰۰ ريال.
حقوق جزا يكي از عرصه هاي خاص و متفاوت با ساير رشته هاي حقوق است كه با جان، ناموس،  مالكيت، حيثيت، امنيت شهروندان و عقوبت مرتكب سروكار دارد. كتاب حاضر مشتمل بر دو بخش است، بخش نخست،  با عنوان جرايم عليه تماميت جسماني اشخاص، جرم قتل را كه همواره از بارزترين جرايم عليه اشخاص در طول تاريخ بشريت بوده، در برمي گيرد و در بخش دوم با عنوان جرايم عليه شخصيت معنوي اشخاص و آزادي تن، جرايمي نظير توهين،  افتراء، نشر اكاذيب، افتراء عملي، قذف، هجو، آدم ربايي، اخفاء فرد حبس و توقيف غيرقانوني را شامل مي شود.