زير ذره بين
دكتر حداد عادل: سنت دايره المعارف نويسي در كشور ما قبل از پيروزي انقلاب پا نگرفت و اين راه را ما بعد از انقلاب آغاز كرديم و امروز در كشور ما ده ها نوع دايره المعارف و دانشنامه در حال تأليف است به طوري كه عده اي از اهل فضل و نظر، زمانه ما را عصر دايره المعارف مي خوانند كه اين سخن گزافي نيست.
همزمان با انتشار جلد هفتم دانشنامه جهان اسلام، مراسم بيستمين سالگرد تأسيس و آغاز به كار دايره المعارف بزرگ اسلامي با حضور آقايان دكتر غلامعلي حداد عادل، دكتر مهدي محقق، دكتر نصر الله پورجوادي و مهندس سيدمصطفي ميرسليم برگزار شد.
به گزارش ايلنا، در اين مراسم كه در تالار فردوسي دانشكده ادبيات دانشگاه تهران برگزار شد، دكتر مهدي محقق، اولين مديرعامل دايره المعارف اسلامي، گفت: سال ۱۳۶۱ دايره المعارف تشيع در مؤسسه مطالعات اسلامي تشكيل شد و سال ۱۳۶۲ طرح تدوين دايره المعارف تشيع را نوشتم كه منتشر شد و براي روشن شدن خط مشي، يك جلد به آيت الله خامنه اي ارائه شد كه ايشان گفتند طرح يك دايره المعارف بزرگ را بريزيد. وي افزود: با منظم كردن طرح دايره المعارف، ۱۲ نفر به عنوان هيأت امنا انتخاب شدند و مهندس سيد مصطفي ميرسليم به عنوان رئيس هيأت امنا انتخاب شد.
اين عضو هيأت امناي دايره المعارف اسلامي گفت: بنايي كه در كنار انجمن حكمت و فلسفه بود براي مكان دايره المعارف انتخاب شد و با كمك آقايان شيرازيان و آذرنگ كارهاي مقدماتي را شروع كرديم.
مؤسس و پايه گذار دايره المعارف اسلامي درباره كساني كه در ابتدا با دايره المعارف اسلامي همكاري مي كردند، اظهار داشت: ما از همكاري فضلاي درجه يك مثل آقايان دكتر گنجي، مجتبايي، صادقي و نوراني استفاده مي كرديم و در ترجمه مقالات آقاي عباس حري و ديگران كمك مي كردند.
اين عضو هيأت امناي دايره المعارف اسلامي با بيان اين كه اين دايره المعارف مورد استقبال اهل فضل و مردم قرار گرفته است، خاطرنشان كرد: اين دايره المعارف اكنون نه تنها در ايران بلكه در خارج از ايران نيز شناخته شده است.
دكتر محقق با تأكيد بر اين نكته كه دايره المعارف اسلامي دو فايده ظاهري و باطني دارد، گفت: فايده باطني آن اين است كه اين دايره المعارف مي تواند كارگاهي باشد كه نسل جوان تحت ارشاد استادان بزرگ علم، روش شناسي و طريق تحقيق و تدوين را بياموزند.
دكتر نصر الله پورجوادي، گفت: ما اكنون ۷ جلد از دانشنامه جهان اسلام و ۱۱ جلد از دايره المعارف بزرگ را داريم. اين عضو هيأت امنا با تأكيد بر اين نكته كه از دايره المعارف اسلام به عنوان الگو استفاده مي كرديم، خاطرنشان كرد: دكتر احمد طاهري عراقي مهم ترين فرد تأثيرگذار در اين دايره المعارف بود كه مي دانست اين دايره المعارف بايد چه حد و اندازه  اي داشته باشد.
دومين مديرعامل دايره المعارف اسلامي درباره سياستي كه براي نوشتن دايره المعارف اسلامي دنبال شده است، اظهار داشت: از نظر ما اين مسأله مهم بود كه مقاله دقيقاً توسط متخصص رشته خودش نوشته و ويرايش شود. وي افزود: ما ۲۰ سال پيش فكر مي كرديم تا الان تمام مجلدات تمام مي شود كه اين تمام نشدن همه مجلدات نشان از مشكلات و عظمت كار است.
در ادامه اين مراسم، مهندس سيد مصطفي ميرسليم، گفت: كاري كه موفق به انجام آن شديم اين بود كه فهميديم دايره  المعارف چيست. سعي كرديم بفهميم چه كاري مي خواهيم بكنيم و در چه سطحي كار كنيم و اين كه كار را چگونه سازماندهي كنيم.
مهندس ميرسليم در بخش ديگري از سخنان خود به تعريف واژه دايره المعارف پرداخت و تصريح كرد: دايره المعارف به معناي جمع آوري معارف است و تعريف بهتر دايره المعارف اين است كه چه چيزي را نبايد بگوييم. اين نكته مهمي است كه به تدريج به آن رسيديم.
وي به كارهايي كه در تأليف دايره المعارف بايد دقت شود، اشاره كرد و «پرهيز از ظن و گمان»، «پرهيز از نوشتن جملات و مطالب غيرمستند و خرافات»، «خودداري از ارائه آمار درباره جوامع غيرآماري»، «عدم ارائه اطلاعات بدون مأخذ معتبر»، «حذف شايعات و مطالب آلوده به شك»، «پرهيز از شتابزدگي»، «راه پيدا نكردن هر آن چه رنگ عوام فريبي دارد» و... را از جمله ويژگيهايي دانست كه يك تحقيق علمي بايد داشته باشد.
در اين مراسم همچنين، مديرعامل بنياد دايره المعارف اسلامي گفت: دايره المعارف ها يكي از شاخص هاي علمي بودن جوامع است. دكتر حداد عادل گفت در كشور ما فكر تأليف كتاب هاي دايره المعارف به دوره قاجار برمي گردد.اما با اين حال سنت دايره المعارف نويسي در كشور ما تا قبل از پيروزي انقلاب پا نگرفت و اين راه را ما بعد از انقلاب آغاز كرديم و امروز در كشور ما ده ها نوع دايره المعارف و دانشنامه در حال تأليف است به طوري كه عده اي از اهل فضل و نظر، زمانه ما را عصر دايره المعارف مي خوانند كه اين سخن گزافي نيست.
دكتر حداد عادل به انگيزه مقام معظم رهبري در تأليف دايره المعارف اشاره كرد و گفت: آيت الله خامنه اي احساس خوبي نداشتند كه مؤلف هاي ما براي اشاره در كتاب هاي خود به دايره المعارف هاي بيگانه اشاره كنند و نظر ايشان اين بود كه ما خودمان كار مستقلي با ضوابط علمي انجام بدهيم و در دوران جنگ با دشواري هزينه هاي اين كار را تأمين كردند.
مديرعامل بنياد دايره المعارف اسلامي با تأكيد بر اين نكته كه دانشنامه باعث پيشرفت چشمگير در فرهنگ و صنعت مي شود، تصريح كرد: مقالات دانشنامه مي تواند از حيث دقت و علمي بودن الگوي مقاله نويسي شود و قطعاً تكميل اين دايره المعارف گام بزرگي در پيشرفت علم است.
وي گفت: امروز در بنياد دايره المعارف اسلامي جمعاَ ۱۶۶ نفر در بخش هاي علمي و پشتبياني علمي و اجرايي با يكديگر همكاري مي كنند.
دكتر حداد عادل به پيكره هيأت علمي بنياد دايره المعارف اسلامي اشاره كرد و خاطرنشان ساخت: از نظر تجهيزات علمي دو استاد، سه دانشيار، ۲۵ پژوهشگر در مقام استاديار، ۵۵ پژوهشيار با درجه كارشناسي ارشد به عنوان مربي و ۱۴ مربي آموزشيار با درجه كارشناسي، پيكره هيأت علمي اين دايره المعارف را تشكيل مي دهند.
اين عضو هيأت امناي دايره المعارف اسلامي گفت: عناوين گروه هاي علمي بنياد عبارتنداز: گروه هاي ادبيات، اسلام معاصر، تاريخ، تاريخ علم، جغرافيا، فرهنگ و تمدن اسلام، عرفان، قرآن و حديث، فقه و حقوق و كلام.
وي افزود: بخش هايي كه كارهاي پشتيباني را برعهده دارند، عبارتنداز: مدخل كتاب شناسي و ويراستاري استنادي، ويرايش، كتابخانه، واحد ترجمه و زبان ها، نمونه خواني، حروف نگاري، صفحه آرايي و دفتر پيگيري فعاليت  هاي علمي.
دكتر حداد عادل درباره مؤلف هايي كه از بيرون با بنياد همكاري كرده اند، گفت: تاكنون ۳۴۷ مؤلف از بيرون با بنياد همكاري كرده اند و در هر جلدي از مجلدات هفتگانه ده ها نفر در تأليف مقالات سهيم بوده اند.
مديرعامل بنياد دايره المعارف اسلامي درباره كتاب هاي كتابخانه بنياد اظهار داشت: كتابخانه بنياد نزديك به ۸۰ هزار جلد كتاب دارد و تعداد عناوين دوره هاي مجلداتي كه به صورت راكد و جاري در كتابخانه مورد استفاده هستند به ۶۶۰ عنوان مي رسد. به عبارتي ۶۶۰ نوع مجله از ۱۰۰ سال پيش تا امروز از اروپا، ايران و جهان اسلام درباره مسائل جهان اسلام در اختيار داريم.
دكتر حداد عادل افزود: تاكنون ۵۱ هزار و ۳۰۰ مقاله از اين مجلدات موجود در كتابخانه بنياد نمايه سازي شده است و تعداد ۲۲ هزار مدخل معين شده است كه براي آنها مقاله نوشته شود.
اين عضو هيأت امناي دايره المعارف اسلامي،  با بيان اين كه مقالات دايره المعارف از حيث كميت و كيفيت متفاوت است، تأكيد كرد: در اين هفت جلد ما حداقل ۱۲۰ مقاله مهم درجه اول داريم كه براي تأليف بعضي از آن ها چند سال كار تحقيقي شده است.
دكتر حداد عادل درباره تعداد صفحات توليد شده دايره المعارف خاطرنشان كرد: در حدود شش هزار صفحه توليد شده است و سرعت ما سالانه ۱۰۰۰ صفحه است.
وي در پايان سخنان خود گفت: بنياد در حال حاضر با تجهيزاتي كه دارد به عنوان مؤسسه اي است كه مي تواند تجربيات خود را منتقل كند. در محيط بنياد از كم كاري خبري نيست و ما با دايره المعارف هاي ديگر همكاري و رقابت داريم.
لازم به ذكر است، در پايان اين مراسم از جلد هفتم دايره المعارف اسلامي رونمايي شد و همچنين از نويسندگان ممتاز مقالات دايره المعارف قدرداني شد.

سومين نشست از سلسله نشست هاي «هفت اقليم نيچه شناسي» با حضور دكتر عزت الله فولادوند، حامد فولادوند و محمد بقايي ماكان، روز دوشنبه (۲۰ بهمن ماه) در مركز فرهنگي ورزآهنگ برگزار شد.
دكتر حامد فولادوند منتقد و مترجم، در بحث در باب «تأثير نيچه بر انديشه و ادبيات قرن بيستم»، با اشاره به اينكه فرانسيس بيكن مي گويد، «من تحت تأثير پيكاسو قرار گرفتم و او بود كه به من كمك كرد تا بهتر ببينم» گفت: مفهوم تأثير در اين چارچوب، عاملي است كه باعث مي شود احساس ها، نگرش ها و برداشت هاي ما تغيير يابد و هر تأثير بستگي به خود فردي دارد كه تأثير مي گيرد. دكتر فولادوند به مسئله تأثير ادبيات از نظر «ژيل دولوز» (متفكر پست مدرن فرانسوي) پرداخت و گفت:  از نظر دولوز، كتاب، يك ماشين ادبي است، بينش او تكيه بر كاركرد و جفت و جور شدن دو دستگاه كتاب و خواننده دارد كه اين دو دستگاه بدون داشتن قرابت هاي سيستمي، تأثير يا پيام رساني ندارند. وي با بيان اينكه نيچه با گوته و حافظ احساس خويشاوندي معنوي مي كند، تصريح كرد: تأثير اين افراد بر روي نيچه، او را خلاق تر كرده است.اين منتقد خاطرنشان كرد:  از لحاظ معرفت شناسي، تأثير، هم مي تواند جنبه فعال و هم جنبه غيرفعال داشته باشد.دكتر حامد فولادوند افزود: تأثير نيچه بسيار وسيع بوده است و بايد اذعان داشت كه بزرگاني چون ماكس وبر، فرويد، هايدگر، يونگ، موزي و اقبال از او تأثير گرفته اند.
دكتر محمد بقايي ماكان، مؤلف و پژوهشگر نيز در سنجش آثار نيچه با انديشمندان قرن بيستم به اقبال لاهوري اشاره كرد و گفت: اقبال لاهوري ده شخصيت دارد كه اگر هر كدام از اين شخصيت ها در يك فرد تجلي پيدا كند مي تواند در تاريخ مشهور شود. وي افزود: اقبال، شاعر، بنيانگذار يك كشور مستقل، ايران شناس، حقوقدان، اسلام شناس، سياست مدار، مصلح اجتماعي و ديني، زبان شناس و منتقد فرهنگي است.
مؤلف «بازنگري آثار و افكار اقبال»  تأكيد كرد:  بسياري از مسائلي كه امروز در ذهن انديشمندان غرب وجود دارد، از مدتها قبل در فرهنگ ما وجود داشته است ،اما ما خودمان را دست كم مي گيريم.
دكتر بقايي در بيان تشابهات ميان نيچه و اقبال، گفت: هر دو فيلسوف، شاعر، زبان شناس، مخالف با افلاطون، طالب شادي براي انسان هستند و غم حاصل از عشق را دلپذير مي دانند.به گفته وي، نيچه و اقبال، هر دو منتقد تفكرات ديني زمان خود هستند، به فرهنگ ايران توجه دارند و در موضوعاتي نظير دين، جامعه، اخلاق، زن، خدا، قدرت، جسم، روح و... نظراتي دقيق و انتقاداتي ارائه داده اند، هر دو از موضع قدرت سخن مي گويند، عقل و عشق را مكمل مي دانند، فيلسوف تراژيك هستند و قلمروهاي خير و شر را كنار هم بررسي مي كنند.
مؤلف «قلندر شهر عشق» افزود: اقبال و نيچه مورد بدفهمي و بي مهري قرار گرفته اند. هر دو مبلغ و ستاينده تلاش و پويايي هستند، جنگ را در شرايط خاص توصيه مي كنند، با دموكراسي يا جمهوريت افلاطون مخالفند، براي عقل اصلاحات خاص خود را وضع كرده اند، علاقه مند به موسيقي، رويگردان از كار دولتي و رسمي، مشوق ستيز با محيط بوده و هر دو متفكري غوغايي هستند.