با ارزش ترين تمبر ايران، يكي از ۵ قطعه تمبر بازمانده شير و خورشيد است كه در معامله اي با قيمت ۵۰۰ ميليون ريال نصيب يك كلكسيون دار ايراني شده است
عكس: هادي مختاريان
سعيده امين
پني بلك ۱۱۶۰ سال عمر دارد. او قديمي ترين تمبر دنياست كه در ۶ مي ۱۸۴۰ در انگلستان متولد شده است و حالا نيز در باارزش ترين كلكسيون هاي اروپا زندگي مي كند. او كه توسط رونالد هيل رئيس وزارت پست وقت انگلستان خلق شده بود تصويري است از نيم رخ ملكه ويكتوريا با زمينه سياه كه به نقطه اي در بي نهايت براي ابد خيره شده است .
پس از انتشار اولين تمبر دنيا و كاربرد آن روي پاكت به تدريج چاپ تمبر در تمام كشورهاي اروپايي رايج شد. ۲۰ سال بعد ناصرالدين شاه نيز در سال ۱۲۴۷ شمسي به چاپ اولين سري تمبر ايران در ۴ قطعه مبادرت كرد.
شير و خورشيد به رنگ هاي بنفش، سبز ، آبي و قرمز اولين سري تمبرهاي ايراني هستند كه فقط ۵ قطعه از آنها در دنيا باقي مانده است و تنها قطعه موجود آن در ايران اخيرا به مبلغ ۵۰۰ ميليون ريال به يك مجموعه دار ايراني فروخته شده است.
مرد مطلاي تمبر
او يكي از قديمي ترين مجموعه داران تمبر ايران است. فريدون نوين فرحبخش تاكنون صاحب چندين مدال طلاي مجموعه داران تمبر در نمايشگاه هاي بين المللي دنيا شده است.
او در سال ۱۳۰۹ به قول خودش در «خانواده تمبر» متولد شد. پدرش نيز از سال ها قبل تمبرهاي زيبا جمع آوري مي كرد. وقتي براي او لين بار در سال ۱۳۳۹ عازم آلمان شد از ديدن مجموعه هاي نفيس متعدد در دنيا به وجد آمده و آرزو مي كند كه روزي بتواند به عنوان يك مجموعه دار در اين نمايشگاه ها شركت كند.
او در سال ۱۹۷۷ به آرزوي خود، با حضور در نمايشگاه منطقه اي شهر بانگالور هندوستان رسيد، در اين نمايشگاه او جايزه برنز را نصيب خود كرد. بعد هم دروازه پيروزي هاي طلايي بعدي به رويش باز شد. پراگ در چكسلواكي، فرانسه، برزيل، انگلستان، اسپانيا، استراليا، ايتاليا، كره جنوبي، سوئد و كانادا براي وي خاطره سال هاي درخشان زندگي اش را تداعي مي كند. در اين نمايشگاه ها فريدون نوين فرحبخش موفق به كسب جايزه مدال طلا مي شود.
او در سال ۱۳۸۱ توسط وزارت دادگستري رسما به عنوان كارشناس رسمي در قيمت گذاري تمبر انتخاب مي شود.
بعد از آن هم در سال ۲۰۰۳ در چين و سپس در سال ۲۰۰۴ در هنگ كنگ صاحب ۳و ۴ مدال طلا شده است.
فرحبخش از سال ۱۳۳۴ به طور مستقل و مستمر فعاليت تمبر را آغاز كرده حتي چندين كتاب راهنماي تمبر و اسكناس از وي به چاپ رسيده است.
يك مغازه قديمي
اولين بار كه پا به درون مغازه قديمي فرحبخش مي گذارم با خود مي گويم اين همه تمبرهاي گوناگون و زيبا؟ تمبرها به شكل مرتب و جذابي با دقت و سليقه درون آلبوم هاي بزرگي چيده شده است. در هر صفحه كه از مقواي قطوري تشكيل شده، ۴ يا ۵ تمبر به طرز متفاوتي چيده شده است. گاهي براي آنكه بتواني يك تمبر را به دقت نگاه كني مجبوري سر را كمي خم كني. شكل هاي مختلف به ترتيب تاريخ چاپ و دوره چاپ، كنار هم چيده شده است. روي ويترين مغازه هم پر از تمبر بوده و در گوشه اي نيز اسكناس چيده شده است.
در گوشه سمت راست مغازه كتابخانه كوچكي قرار دارد كه حدود ۲۰ الي ۳۰ كتاب مصور در مورد تمبر در آن به صورت منظم چيده شده است.
آقاي فرحبخش براي اينكه عكس تمبر پني بلك و شير و خورشيد را به من نشان بدهد يكي از اين كتاب ها رااز قفسه برداشته و پس از گذاشتن عينك بر چشم با يك حركت صفحه مورد نظر را برايم باز كرده و نشان مي دهد.
«تمبر، تاريخ مصور ماست». اين را نوين فرحبخش مي گويد وقتي آلبومي از تمبرهاي دوره پهلوي را نشانم مي دهد. سوژه تصاوير روي تمبر همه مطابق با شرايط اقتصادي، سياسي، اجتماعي و فرهنگي زمان خود طراحي شده است. فرحبخش مي گويد: «تمبرها به سه دوره قاجار، پهلوي و جمهوري اسلامي تقسيم بندي مي شوند. تمبرهاي قديمي تر از ارزش بالاتري برخوردار هستند. با نگاهي كلي به تصاوير روي تمبر كاملاً مي توان شرايط حاكم بر آن دوره ها را درك كرد.»
علاقه به جمع آوري تمبر اگرچه ازنظر فرحبخش يك امر سليقه اي است اما يك كار فرهنگي و بعضاً در مواقعي نيز اقتصادي است. به اعتقاد وي ايران نيز براي برگزاري نمايشگاه هاي بين المللي تمبر بايد گام هاي اوليه را بر دارد. مجموعه داران ايراني از قابليت ويژه اي براي شركت در اين نمايشگاه ها برخوردار هستند
. به اعتقاد وي باتوجه به اينكه وضعيت انتشار تمبر در ايران بسيار نسبت به گذشته بهتر شده و سوژه هاي تصويري آن مورد علاقه مجموعه داران ايران و دنيا است بهتر است ايران در اين زمينه خود را را نشان بدهد.
تمبردار خوش شانس
با ارزش ترين تمبر ايران يكي از ۵ قطعه تمبر بازمانده شير و خورشيد است كه در معامله اي با قيمت ۵۰ ميليون ريال نصيب يك كلكسيون دار ايراني شده است.اين تمبر بدون مهر و قدمت آن مربوط به بيش از ۱۰۰ سال پيش است. ۴ قطعه بدون مهر، بازمانده در اروپاست و خبري از آنها نيز در دست نيست. تمبرهاي شير و خورشيد مهردار هم اكنون در بازار تمبر به قيمت ۳۰ ميليون ريال معامله شده است كه هنوز هم در زمره با ارزش ترين تمبر ايران است.
تمبر شير و خورشيد در دهه ۴۰سده ۱۳ هجري شمسي به رنگ بنفش (يك شاهي)، سبز (۲ شاهي)، آبي (۴ شاهي) و قرمز (۸ شاهي) فروخته مي شد، اما حالا مهر نخورده آن، ۵ ميليون تومان ارزش دارد.
به گفته فرحبخش، قيمت تمبر از آنجايي كه توليد نمي شود همواره رو به افزايش است. با گذشت تمبر ارزش آن بالا مي رود و گردش آن در بين مجموعه داران نيز از طريق خريد و فروش صورت مي گيرد.
يك بازار نامحسوس براي صدها مجموعه دار تمبر ايراني چنان فعال است كه شايد بازارهاي كالاهاي فرهنگي محسوس چنان فعال نباشد.
مكان و محل خاصي براي خريد و فروش تمبر وجود ندارد. وقتي يك مجموعه دار به دلايل مختلف تصميم به فروش آلبوم خود مي گيرد با تماس با چند مجموعه دار آشنا و مطمئن و ارسال آلبوم، بر سر قيمت نهايي توافق كرده و نهايتا معامله صورت مي گيرد.
در ارتباط با قيمت تمبرها نيز به صورت فصلي، كاتالوگي به چاپ مي رسد كه تعيين قيمت كارشناسي بر روي تمبرها و نيز معرفي تمبرها در آن نوشته شده است. به گفته فرحبخش، در ايران تمبرهاي گران قيمت خارجي وجود ندارد و بيشتر مجموعه داران تمبر داخلي مايل به جمع آوري تمبرهاي داخلي هستند. ويژگي يك تمبر هنگام فروش، قدمت، كيفيت و بعضا تصوير تمبر است. خريداران از اقشار مختلف جامعه هستند و حتي برخي از آنان هنگام خريد، فرزندان خود را تشويق به خريد تمبر مي كنند. بسياري از فروشندگان نيز يا به دلايل مسايل مالي و يا مهاجرت به خارج از كشور و غيره، اقدام به فروش مجموعه تمبر خود مي كنند.
هنگام فروش نيز تمبرها دانه به دانه قيمت گذاري شده و طبق نرخ بازار به فروش مي رسد.
انجمن دوستداران تمبر اصيل
انجمن دوستداران تمبر اصيل، محل تجمع طرفداران گردآوري تمبر است. اين انجمن در سال ۱۳۷۲ به ثبت رسيد و داراي ۱۵ نفر عضو ثابت و دو نفر ميهمان كه غالبا از جمع خريداران هستند، است.اين انجمن طي جلسات ماهيانه با هدف بررسي تمبر، نحوه جمع آوري و تغيير قيمت تمبرها براي سال آتي است.در اين رابطه فصل نامه اي منتشر مي شود كه اطلاعات تمبري و مجموعه داران را به علاقه مندان مي دهد. علاوه بر آن فروشندگان و خريداران تمبر طي جلسات ماهيانه اي به تبادل اطلاعات در مورد تمبر مي پردازند.
آلبوم هاي در انتظار
هنوز انتهاي مغازه، آلبوم هايي خالي از تمبر وجود دارد كه فريدون فرحبخش مترصد پر كردن آن است. حاج حسين مشهدي باقر ۶۶ ساله نيز ۳۰ سال از عمرش را پا به پاي فرحبخش به فعاليت تمبر پرداخته است. به قول خودش موهايم را در آلبوم تمبر سفيد كرده ام.
مردي درون مغازه مي آيد تا چند مجموعه آلبوم را به فرحبخش برساند. صاحب آن پزشكي است كه قصد مهاجرت به اروپا را دارد.
۱۰ آلبوم مملو از تمبرهاي دوره قجر، پهلوي و جمهوري اسلامي، لبخند بر لبان فرحبخش نقش مي بندد.
تاريخ مصورش كامل و كامل تر مي شود.