دست درازي به طبيعت
خواستيم تا از طبيعت بهره ببريم. اما اسيرش كرديم و از آن بهره كشيديم. هشدار دادند كه« اسير دست ما تلف نشود؟» حالا براي نجاتش مي كوشيم، ولي مي پرسيم« در اين ميان معماران چقدر مسوول اند؟» در حاليكه مي دانيم آنها جزء «مقصران» اند
|
|
برديا افشين
آدمي به گستره تاريخ حضورش بر طبيعت، با آن ستيز داشت تا آن را رام كند و از آن به عنوان تنها منبع بهره وري بهره ببرد. اما امروز برخلاف نيايش كه كمتر توانمند به بهره وري از طبيعت بود، جسورانه به لطف اسلحه اي به نام «فن آوري» طبيعت را به اسارت در آورده است و بهره وري را به بهره كشي تبديل كرده است
هايدگر مي گويد: «انكشافي كه بر سراسر فن آوري جديد حاكم است، خصلت در افتادن به معناي تعرض را دارد...»
اين تعرض و دست درازي طفيلي به طبيعت، فرجامي جز زوال طبيعت ندارد و امروز آدمي آنقدر هوشيار است كه چه زود، چه دير دريافته، راه را اشتباه رفته است و آنقدر خودخواه است كه زوال خود را كه در گروي زوال مهدش - طبيعت - است، نخواهد. چه بايد كرد؟ پرسشي است كه در دهه هاي اخير پس از رشد بسيار فن آوري و پي آمد بزرگتر آن، آسيب جدي محيط زيستي مطرح شد.
به اندازه كافي همگان، با مثال هايي از اين آسيب جدي آشنا هستند كه با يك نگاه به دور و بر دوباره با آن مثل ها برخورد خواهند كرد تا شايد پس از اين پرسش، اين اهميت پيدا كند كه نقش «همگان» در پاسخ «چه بايد كرد؟» چيست.
خيلي وقت است كه راهكارهايي براي نجات طبيعت مطرح مي شود، خيلي از اين راهكارها كاوش هاي فلسفي بود كه اعتقاد داشت مي توان، «فن آوري» را كنار گذاشت و به نجات طبيعت رفت، اما به نظر مي رسد انسان مي تواند هوشمندانه تر راهكارهايي پايدارتر را بيابد و اينبار با همان ابزاري كه به ستيز طبيعت رفت، با همان به كمكش برود.
تلاش هاي علمي و عملي و فن آورانه را براي نجات طبيعت كه اثر بخش تر از هر راهكاري خواهد بود را «راهكارهاي سبز» ناميده اند كه ميلر مي گويد «اين فن آوري سبز... توان بالقوه بيشتري را براي دستيابي به اين هدف در بر دارد.»
معماري سبز
اما مي خواهيم يك اصطلاح را تعريف كنيم: «معماري سبز».
معماري سبز، اين راهكارهاي سبز در حوزه ساخت و ساز است كه در دو دهه اخير توسط معماران در اروپاي غربي و به خصوص آمريكاي شمالي مطرح شده است.
وقتي كه با مطرح شدن مثال هايي در گردهمايي هاي مختلف زيست محيطي بين المللي، با اشاره به گستردگي صنعت ساخت و ساز و اثراتش بر محيط، به جرات ادعا مي شود «كليد نجات محيط زيست در دست معماران» است، فعاليت معماران سبز اهميت بيشتري پيدا مي كند.
نگاه معماران سبز به مسايل زيست محيطي به چند حوزه، چون حوزه انرژي. آلودگي آب، هوا، محيط زيست و منابع طبيعي معطوف مي شود و راهكارهايي كه ارايه داده اند و مطرح شده اند و خيلي وقت ها به مرحله عملي درآمده است، نشان داده اند كه چقدر مي توانند در حفظ محيط زيست نسبت به معماري پيشين موفق تر باشد.
و البته آنها از مردم اين سوال را مي پرسند كه «آيا شما به معماراني كه مسوول و دلسوزند اعتماد مي كنيد يا به آنان كه به سودآوري فكر مي كنند؟»
مسلما به معماران سبز كه مسوول و دلسوزند. فعاليت هاي اينگونه، از جامعه توسعه يافته خيلي سريع به جوامع ديگر كشيده شده است چون لازمه نجات محيط زيست، فعاليت سبز همه ساكنان بر كره خاكي است.
و امروز شاهديم كه در ايران، اين فعاليت ها، نه همه گيرانه و نه سوي جامعه، مستقيم درگير با صنعت ساختمان ادامه دارد، فعاليت هايي در حوزه تحقيق، پژوهش و آگاه سازي و فقط در حوزه انرژي.
سازمان بهينه سازي مصرف سوخت
در سال ۱۳۷۹ به دستوز وزير نفت وقت، وزارتخانه نفت، سازمان بهينه سازي مصرف سوخت تشكيل شد. اين سازمان به اهميت صنعت ساختمان در جهت بهينه سازي مصرف سوخت كاملا واقف است و در اين بخش تحقيق و پژوهش بسياري انجام داده است و در جهت آگاه سازي عمومي تلاش بسياري كرده است. از جمله چاپ بروشورهاي اطلاعاتي، ساخت تيزرهاي تلويزيوني.
گرچه، وقتي تلاش هاي سبز در صنعت ساخت و ساز موثر واقع خواهد شد كه دولت و سرمايه داران، كه اعم ساخت و سازها در اختيار آنان اند، استانداردهاي سبز را رعايت كنند و نه فقط مردم كه به لحاظ اقتصادي، توانمند در عوض كردن ساختارهاي ساخت و ساز نيستند و آنان تنها خريدار كالاهايي اند كه توسط عده اي محدود و قدرتمند از لحاظ اقتصادي توليد مي شود، حال اين كالاها مي تواند غيرمسوولانه ساخته شود و براي عرضه چشمگيرتر ساختارهاي آگاهانه و تخصصانه را فراموش كند و تنها چهره اي جذاب براي عوام به خود بگيرد، اتفاقي كه امروز گريبان معماري ايراني را گرفته است.معماري اي كه پيشتر به اقليم و محيط احترام مي گذاشت، امروز به هيچ چيز بها نمي دهد، مثال ما اكثر ساختمان هاي پايتخت ماست.
مثلا مقاله راست مي تواند، مقاله اي باشد كه فقط مردم را راهنمايي كند كه چگونه با حربه اي معمارانه و به دست خودشان در مصرف انرژي صرفه جويي بسيار كنند.
دانشجوي معماري - دانشكده هنر و معماري
(دانشگاه آزاد واحد مركز)
|