شيده لا لمي 
كاهش تردد سواره در ميدان حسن آباد به واسطه سنگفرش شدن آن از مهمترين نتايجي است كه پس از اجرا شدن اين طرح و براي رفاه حال شهروندان در اين محدوده ايجاد مي شود

۱۳۱۱ هجري خورشيدي

ميدان حسن آباد امروزي با گنبدهايي كه از لحاظ فرم و مصالح شباهت زيادي به گنبد نمازخانه «سن پيترو» كه در دوران رنسانس در اروپا ساخته شده دارد، قرار است به مركز تاريخي فرهنگي تهران تبديل شود
ميدان تاريخي حسن آباد يكي از قديمي ترين ميادين پايتخت ۲۰۰ ساله كشور با هدف ارتقاي سطح كيفي فضاهاي شهري و به منظور ايجاد مجموعه اي پويا و هويت بخش در مناطق مركزي تهران، به شكل تاريخي خود سنگفرش مي شود.
اين ميدان تاريخي كه در گذشته «هشت گنبد» خوانده مي شد در زماني كه سرتيپ بوذر جمهري  رئيس بلديه تهران بود، ساخته شد. اين چهار راه از چهار  بناي همگون با معماري قاجاري تشكيل شده بود كه هر بخش دو گنبد داشت . اين چهار قسمت در كل يك دايره را تشكيل مي دادند كه در زمان احداث برج و باروي اوليه تهران اطراف آنها با مزارع كشاورزي و باغ هاي قديمي احاطه شده بود. بعدها و در زمان ناصرالدين شاه زمين ها و باغ ها جاي خود را به خانه هاي گلي دادند و محله حسن آباد امروزي در همين زمان ها يعني در سال ۱۳۰۸ هجري شمسي شكل گرفت.
ميدان حسن آباد هم اكنون يكي از ارزنده ترين فضاهاي هويت بخش شهري درمحدوده مركزي تهران است كه به رغم توسعه ناهمگون پايتخت در دو دهه گذشته، همچنان اصالت وهويت خود را حفظ كرده. به گونه اي كه به گفته مسوولان و مشاوران طرح ساماندهي اين ميدان، احياي آن بخشي از هويت تاريخي- فرهنگي تهران را دوباره زنده مي كند.
مهندس«اسكندر مختاري» معاون حفظ و احياي اداره ميراث فرهنگي استان تهران در مورد جزئيات عمليات سنگفرش اين ميدان تاريخي، مي گويد:«ميدان حسن آباد يكي از قديمي ترين فضاهاي هويت بخش شهري در تهران است كه درسال هاي گذشته بخش هاي آسيب ديده آن به شكل تاريخي خود احيا شده و هم اكنون با اجراي عمليات سنگفرش اين ميدان توسط سازمان زيباسازي شهر تهران بر ارزش هاي بصري اين فضا افزوده مي شود به گونه اي كه مي توان از آن براي اجراي برنامه هاي فرهنگي در سطح شهر استفاده كرد.
وي همچنين ميدان حسن آباد را شاخص ترين ميدان شهري تهران مي داند و مي افزايد :«بسياري از ميدان هاي تاريخي تهران كه وجود آنها به عنوان سندي براي احراز هويت شهر مطرح هستند در سال  هاي گذشته از بين رفته و يا با ورود عناصر جديد طراحي شهري تغيير شكل داده اند. ميدان هفت تير، فلكه صادقيه و ميدان هاي محمديه و وحدت اسلامي از نمونه هايي هستند كه نشانه هاي اصالت و هويت چند صد ساله تهران را گم كرده اند اما ميدان حسن آباد از معدود فضاهايي است كه با شيوه  معماري منحصر به فرد، وحدت بصري را در فضاي آشفته مناطق مركزي تهران ايجاد كرده است.»
از سوي ديگر به گفته مسوولان سازمان زيباسازي شهر تهران، نخستين اقدامات براي احياي اين ميدان تاريخي از سال ۱۳۷۱ آ غاز شده. براساس مطالعات انجام شده در سال هاي گذشته براي ايجاد تعادل، هماهنگي ويكپارچگي فضاي بصري اين ميدان طرحي با پيش بيني دو برنامه پنج و دوازده ساله تدوين شده است كه استقرار كاربري سازگار با فضا و ممانعت از بازسازي و تغيير خودسرانه بدنه هاي ميدان در اين محدوده ازمحورهاي اصلي آن به شمار مي رود. بر اساس گزارش اين سازمان، بخشي از پروژه هاي تعريف شده در اين طرح مانند احداث زيرگذر سواره خيابان حافظ و نورپردازي بدنه هاي ميدان در سال هاي گذشته انجام شده اما تبديل بستر آسفالت اين ميدان و محورهاي اطراف آن به سنگفرش يكي از پروژه هاي اصلي باقيمانده براي ارتقاي كيفيت بصري اين منطقه است؛ پروژه اي كه به اعتقاد «مختاري» اجراي آن نيازمند زمان و اعتبار نسبتا سنگيني است.
وي مي گويد:« اجراي عمليات سنگفرش ميدان حسن آباد پروژه اي مهم و در عين حال پيچيده است كه درسال هاي گذشته به دليل اين پيچيدگي و نيز تغيير مديريت شهري، روند اجرايي شدن آن به كندي پيش رفته و يا متوقف شده است. براساس طرح هاي موجود بايد فضاي ۱۳هزار متري اين ميدان سنگفرش شود كه اين امر به دليل تاسيسات زيربنايي ميدان و نيز كمبود اعتبار در برخي از دوره هاي مديريت شهري با مشكل مواجه شده است اما عمليات سنگفرش اين ميدان تاريخي از سر گرفته شده است.

۱۳۸۲ هجري خورشيدي

به گفته اين مقام مسوول كاهش تردد سواره در ميدان حسن آباد به واسطه سنگفرش شدن آن از مهمترين نتايجي است كه پس از اجرا شدن اين طرح و براي رفاه حال شهروندان در اين محدوده ايجاد مي شود.
به گفته «سادات نيا» مشاور سازمان زيباسازي و ميراث فرهنگي در اين طرح، شهرداري و ميراث فرهنگي احياي مركز تاريخي فرهنگي تهران تنها به اين ميدان محدود نخواهد شد.
سادات نيا در اين مورد مي گويد: «ميدان حسن آباد يكي از زنجيره پياده روهاي مركزي تهران است كه بر اساس طرح جامع احياي مركز تاريخي فرهنگي تهران در سال هاي آينده گسترش مي يابد و اين منطقه به ميدان توپخانه، ميدان مشق و ساير محدوده هاي تاريخي منطقه ۱۲ متصل مي شود. در حقيقت با اجراي اين طرح فضاهاي جديدي در مركز تاريخي شهر تهران ايجاد مي شود. هم اكنون با تعطيل شدن مراكز تجاري اين منطقه در شب بافت هاي اين منطقه از جريان زندگي خالي مي شود اما مي توان با احياي مراكز فرهنگي در اين منطقه كه شب ها از آرامش مناسبي برخوردار است به نوعي جريان زندگي را به آن بازگرداند.»
به گفته سادات نيا بر اساس اين مصوبه بررسي دروازه هاي قديم تهران و نيز احياي برخي از آنها در محدوده حصار قديم شهر تهران نيز در سال هاي آينده در دستور كار مسوولان و مشاوران مديريت شهري و ميراث فرهنگي قرار مي گيرد.
در هر حال ميدان حسن آباد امروزي با گنبدهايي كه از لحاظ فرم و مصالح شباهت زيادي به گنبد نمازخانه «سن پيترو» كه در دوران رنسانس در اروپا ساخته شده دارد، قرار است به مركز تاريخي فرهنگي تهران تبديل شود. جايي كه هويت تهران بتواند دوباره در آن شكل بگيرد و فضاهاي هويت بخش از دست رفته دوباره احيا شود.

البته جاي دغدغه هاي سينمايي اينجا نيست، اما وقتي سينما به عنوان يك «فضاي فرهنگي» مورد توجه قرار مي گيرد، قضيه فرق مي كند. جعفر صانعي مقدم، مديركل اداره نظارت و ارزشيابي معاونت امور سينمايي وزارت ارشاد خبر جالبي دارد:
سياست وزارت ارشاد از امسال مبني بر اين قرار گرفته است سالن هايي كه از وضعيت خوبي به لحاظ محل استقرار، ساختمان و تجهيزات فني برخوردار نيستند، به تدريج تغيير كاربري پيدا كرده و تعطيل شده و تمام حمايت هاي ما از جمله حمايت هاي مالي بر ايجاد سينماهاي جديد متمركز شود، البته مدت ها بود كه در وزارت ارشاد سياست، جانمايي دنبال مي شد بدين معنا هر سالني كه تغيير كاربري پيدا مي كند مالك آن بتواند در مكان ديگري سالني را ايجاد كند. اما اين سياست موفقيتي به دنبال نداشت چرا كه مكان سالن هاي سينما مسكوني و قديمي است و زماني كه با تغيير كاربري آنها موافقت مي شود اين زمين ها تبديل به مسكوني مي شوند نه تجاري. لذا عمده عوارضي كه شهرداري از آنها خواهد گرفت امكان ايجاد سالن ديگري را به آنها نخواهد داد.
به همين دليل در برنامه سوم دولت و برنامه چهارم كه از سال آينده به اجرا گذاشته خواهد شد، طبق ماده ۱۶۱ اين امكان را براي بخش خصوصي به وجود آورده ايم كه معادل زيربناي سالن  هاي نمايش از فضاهاي تجاري و خدماتي بدون پرداخت عوارض و هر نوع هزينه استفاده كنند كه كه اين به اداره سالن سينما كمك خواهد كرد. بدين ترتيب مالكان جديد يا بخش خصوصي مي توانند با تسهيلاتي كه دولت در اختيار آنها قرار مي دهد همچون زمين با كاربري فرهنگي، قيمت ارزان تر و شرايط اقتصادي مناسب تر، سالن هايي را در نقاطي كه به لحاظ مكان يابي نيز مناسب تر هستند ايجاد كنند تا با مشكلات تغيير كاربري نيز مواجه نشوند.
نكته ديگر اين است كه هدف اصلي، ايجاد مجموعه هاي سينمايي است كه با ارايه چند فيلم، به مشتري خدمات بيشتري بدهند. اما سوال ديگر اين است: كجا؟ صانعي مي گويد: «اقدامي كه در اين زمينه صورت گرفته، ايجاد بانك زمين است كه كارشناسان معاونت سينمايي به كمك شهرداري و وزارت مسكن و شهرسازي زمين هايي كه در مناطق مختلف شهرداري كاربري فرهنگي دارند را شناسايي كرده و بدين ترتيب يك بانك زمين خواهيم داشت كه در صورت مراجعه بخش خصوصي اين بانك در اختيارش قرار مي گيرد تا در جايي مناسب سالن سينما را ايجاد كند. لذا مكان يابي مراكز فرهنگي موضوعي است كه مورد توجه وزارت مسكن و شهرسازي و شهرداري هاست تا با كمك هم بتوانيم اقدامات مناسبي در اين زمينه انجام دهيم».
اگر به مكان يابي سينماها در قبل از انقلاب توجه كنيم، مي بينيم تقريبا در ده منطقه از مناطق شهري تهران سينمايي وجود نداشته است و عمده سينماها در خيابان هاي انقلاب، جمهوري و طالقاني قرار دارند كه از جمله ويژگي هاي اين مناطق، وجود مراكز تجاري در آنهاست. در واقع در تمام كشورهاي دنيا اينگونه است كه سينماها در مناطق تجاري شهر قرار مي گيرند. لذا سينماهايي كه قرار است در آينده احداث شوند بايد در مناطق تجاري جديد شهر باشند، مناطقي كه در عين رفت و آمد زياد، ترافيك سيال و رواني هم داشته باشند.
در حال حاضر شرايطي كه لاله زار يا خيابان جمهوري در قبل از انقلاب داشته به خيابان وليعصر منتقل شده است، به همين دليل هم نبود سينما آزادي در اين منطقه بسيار محسوس است. اما سينماهايي مثل قدس و استقلال در ميدان وليعصر به طور مشخص داراي اين ويژگي مكان يابي هستند. طبيعتا بخش خصوصي هم كه براي ساخت سالن مراجعه مي كند به خوبي مي داند چه مناطقي در شهر اين قابليت را دارند. در حال حاضر نيز رقم بسيار خوبي از ساخت و ساز سينما در تهران و ساير نقاط كشور داريم، البته تهران از جايگاه ويژه اي برخوردار است.گفته مي شود در برنامه چهارم توسعه، با استفاده از تعرفه هاي فرهنگي هزينه هاي آب و برق سالن ها به حداقل خواهد رسيد. در حالي كه وزارت مسكن و شهرسازي و شهرداري ها براي حضور در اين عرصه از خود اشتياق نشان داده اند، به نظر مي رسد كمبود سالن هاي سينما آرام آرام از فرهنگ لغات شفاهي كنار خواهد رفت و اين رويايي است كه براي تعبيرش مي ميريم!

عناصر ناهمگون و ناهنجار گوناگوني در كنار هم به اغتشاشات محيط دامن مي زنند. يكي از مهم ترين اين عناصر كه به ندرت به آن توجه مي شود، رنگ است. رنگ برخلاف فرم، حجم، نما در لايه اي پنهان تر قرار دارد و بسياري از ما هنگام طراحي يك فضا، شهر يا حتي بنا، كمتر به تاثيرات رواني آن مي انديشيم.
دردستورالعمل ها و ضوابط طراحي هم كمتر به مقوله رنگ پرداخته مي شود. انتخاب رنگ بناها و عناصر فضاهاي شهري اغلب به سليقه پيمانكار، صاحب ملك، مامور خريد و يا اجناس موجود در بازار و حتي تصادف يا اتفاق واگذار مي شود. اين موضوع به تازگي حتي عناصري از شهر را نيز كه قاعدتاً داراي شناسه هاي رنگي خاص و استاندارد هستند، در بر مي گيرد. ازجمله اينها، شيرهاي قرمز آتش نشاني كه هر قطعه آنها را به رنگي درآورده اند و يا جداول خيابان و صندوق هاي پست كه هر روز رنگ جديدي به خود مي گيرند، است. از سوي ديگر، برخلاف گذشته كه افراد سعي در فروتني و درون گرايي داشتند و اين موضوع در سادگي و بي پيرايه بودن نماي بناهايشان (چه از ديد طرح و انتخاب مصالح و چه رنگ آميزي) ديده مي شد، امروزه همه به دنبال تشخص و تفاخر بيشتر هستند. استفاده فراوان از رنگ هاي تند و متفاوت در پروفيل در و پنجره تا شيشه هاي رفلكس با رنگ هاي تند و خيره كننده براي تك تك ما ملموس و آشنايند. اين رنگ ها بر سردرگمي فرد در فضا مي افزايند. چراكه هر رنگ داراي پيام و بار معنايي خاصي است. زماني كه بدون توجه به معاني نهفته در رنگ ها از آنها استفاده شود، محيط به مكاني ناراحت كننده و ناخوشايند براي فرد بدل مي شود. رنگ كه خود عنصري هويتي و عاملي براي تقويت خوانايي است، امروزه چنان در تمام شهرها و محله ها به صورت تصادفي و سليقه اي به كار گرفته مي شود كه بخش هاي تازه ساخت شهري كويري يا شهري در حاشيه درياي خزر، تفاوت چنداني با شهر تهران ندارد. اين اغتشاش و بي نظمي و بي هويتي در همه جا يكسان است و تنها از همين جهت مي توان ميان شهرهايمان تجانس و تشابه يافت!
اين درحالي است كه در هر شهر، بسته به اقليم، مصالح بومي، فناوري و منابع تامين مصالح و سليقه و فرهنگ افراد، رنگ نماها، در و پنجره ها، مبلمان شهري، كف سازي، سقف و بام بناها و اصولاً تمامي عناصر شهري به رنگ هاي خاصي محدود مي شود كه به نوعي شناسنامه رنگي آن شهر به شمار مي آيد.
حفظ و تقويت خوانايي و هويت در شهر و در تك تك فضاهاي آن همواره از مهم ترين اهدافي است كه مستقل از نوع فضا يا محل شهر يا فضا، مي بايست موردنظر طراح و مدير شهري قرار گيرد.

در آغاز سال ۱۳۸۳ افتخار بسيار بزرگي براي مردم عراق و همچنين اين كشور به وقوع پيوست.
زها حديد معمار، محقق و استاد معماري عراقي، ساكن لندن برنده بزرگترين جايزه معماري جهان شد.
اين معمار ۵۴ ساله عراقي سال ۱۹۷۷ از انجمن معماري در لندن فارغ التحصيل شد، به تيم رم كولهاس و اليا زنگليس برجسته ترين معماران جهان پيوست و آموخت.
از كارهاي مهم زها حديد، ساختمان مركز هنرهاي معاصر روزنتال شهر سين سيناتي آمريكاست. اين بنا نمودار برخورد پيشرو حديد با معماري است كه در كار خود از حركت، ايجاد فضاهاي خالي و فرم هاي كشيده افقي استفاده مي كند.
ساختمان مركزي بي.ام.و و ساختمان مركز تحقيقات علمي فينو در آلمان، مركز ملي هنرهاي معاصر در رم و ايستگاه قطار سريع السير شهر ناپل در ايتاليا، نيز از طرح هاي ديگر او به شمار مي آيند.
در طول ۲۵ سال گذشته كارهاي اين معمار عراقي به صورت نقاشي ارايه مي شده است. اين آثار در موزه ها و گالري هاي معروف جهان ازجمله موزه گوگنهايم و موزه هنرهاي مدرن به عنوان بخشي از كلكسيون دايمي آن به شمار مي آيند.
طرح دفتر معماري حديد براي بناي دهكده المپيك سال ۲۰۱۲ در كوينز نيويورك يكي از ۵ طرحي است كه به مرحله نهايي اين مسابقه راه يافته اند.
جايزه يكصد هزار دلاري پرتيز كه قرار است طي مراسمي در ۳۱ ماه مي در موزه هرميتاژ در شهر سن پيترزبورگ روسيه به او اعطا شود مهمترين جايزه جهان در زمينه معماري به شمار مي آيد.

«باغ هاي معلق بابل يكي از عجايب هفتگانه جهان، ديوار چين تنها بناي قابل رويت از كره ماه مسجد اياصوفيه از زيباترين بناهاي مذهبي، تاج محل، قلعه قرون وسطايي مالبورگ در لهستان، ۲۰۰۰ معبد در پاكن برمه كه بيش از نهصد سال دست نخورده باقي مانده اند، گنبد كليساي فلورانس، ۸۰۰ كيلومتر سيستم فاضلابي شهر لندن، در يك نكته مشتركند. همه اين بناها از خشت پخته، آجر ساخته شده اند.»
اين جملات قسمتي از كتاب جيمز كمپل است با عنوان «تاريخ جهاني آجر». اين كتاب بسياري از بناهاي تاريخي و همچنين ساختمان هاي مدرن را با جزئيات و در ۷ بخش مختلف به صورت مقالات مستقل منتشر شده است.
در بخش اول كتاب كه به تمدن هاي بين النهرين و ايران اختصاص دارد به اين نكته اشاره شده است كه تاريخ استفاده بشر از خشت براي ساختمان سازي به ۱۰ هزار سال قبل از ميلاد مسيح باز مي گردد اما اولين بناهاي آجري در حدود ۳۵۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح در بين النهرين ساخته شده اند.
ناشر، بخش كوتاهي از اين كتاب را روي سايتBBC فرستاده است.