معصومه صفايي 
در آخرين روزهاي سال ۱۳۸۲، سازمان حفاظت محيط زيست، بيست و چهارمين جلسه شوراي عالي خود را با حضور رئيس جمهوري (رئيس اين شورا) تشكيل داد. در اين جلسه كه همه به نوعي انتظار آن را مي كشيدند علي رغم تصور، مناطق زيست يوزپلنگ آسيايي يكپارچه نشد و در نتيجه بزرگترين پارك ملي پيش بيني شده هم شكل نگرفت، اما سه پارك ملي به جمع مناطق حفاظتي ما اضافه شد.
درپي طرح صيانت از جنگل هاي شمال و جلوگيري از روند تخريب اين منبع منحصربه فرد زيستي در جهان يعني جنگل هاي هيركاني، دو بخش از اين مجموعه بي نظير با تصويب شوراي عالي حفاظت محيط زيست براي حفاظت هرچه بيشتر به پارك ملي تبديل شد. پابند در شهرستان نكا و بهشهر به مساحت ۲۱هزار هكتار و پارك ملي كياسر واقع در شهرستان ساري به مساحت ۶هزار هكتار كه شامل دو حوزه بخشي از عرصه جنگلي واقع در قسمت هاي غرب و شمال منطقه به عنوان ذخيره گاه بيوسفر و بخش ديگر در قسمت هاي شرق و جنوب به عنوان پارك ملي است.
اين دو منطقه به دليل دربرداشتن گونه هاي خاص گياهي ازجمله راش و ليلكي و گونه هاي ارزشمند جانوري مثل مرال، شوكا، پلنگ، شغال و... و همچنين عدم دست اندازي و وجود تعارض و در در نتيجه آن كنترل هرچه بهتر منطقه انتخاب شده اند.
حد و حدود اين دو منطقه به شرح زير است.
پارك ملي كياسر
از شمال، از روستاي سعيدآباد به سمت شرق در امتداد رودخانه لنگ تا روستاي علي كل از شرق علي كل به سمت جنوب در امتداد يال ۲۴۵۵، ۲۳۹۰، ۲۸۰۸، ۲۸۱۵، ۲۳۵۶، ۲۴۴۲، ۲۴۷۰ متر، از جنوب از قله ۲۴۷۰ متر در امتداد خط القعر تا تقاطع روخانه تيلك و سپس در امتداد همين رودخانه به سمت غرب تا روستاي رودبار، از غرب از ادامه رودخانه تيلك - گل خواران در محل روستاي رودبار تا سعيدآباد (ميلا دشت)
پارك ملي پابند
از شمال از روستاي افت لت در امتداد جاده مالرو و به سمت شرق پس از عبور از روستاي استارم و روستاي الارزسپس در امتداد يال به قله ۲۶۳۰ متر از شرق از قله ۲۶۳۰ به سمت جنوب در امتداد خط القعر تا جاده آسفالته دامغان و سپس در امتداد رودخانه ادامه مسير داده تا تلاقي رودخانه گت دره - ارم و از جنوب از محل تلاقي رودخانه گت دره - ارم به سمت جنوب تا قله ۱۵۰۶ متر و سپس به سمت غرب پس از عبور از قلل ۲۴۷۳ متر و ۲۳۱۰ متر تا قله ۲۵۰۳ متر، از غرب از قله ۲۵۰۳ متر به سمت شمال در امتداد يال تا در خوار و سپس از اين روستا در امتداد جاده پس از عبور از روستاي كلا به سمت شمال تا سنگ دره و روستاي افت لت.
و اما پارك ملي سوم كه بزرگترين پارك دريايي ساحلي و اولين پارك ملي منطقه خليج فارس و درياي عمان است. اين پارك با مساحت حدودي ۴۳ هزار هكتار در استان بوشهر قرار گرفته و در اراضي بيش از ۲ هزار و ۵۰۰ كليومتري سواحل كشور واقع شده است. اين ارتقاي سطح حفاظتي از منطقه حفاظت شده به پارك ملي مي تواند بيش از پيش در حفظ چشم اندازهاي بكر و برجسته ساحلي ازجمله مساله جزاير مرجاني كه امروز تهديد روزافزون آنها در سطح جهان مطرح است، موثر باشد.
اما چرا اين محدوده خاص، نياز به حفاظت جدي تر يعني در حد پارك ملي، بالاترين سطح حفاظتي در كشور ما، دارد؟ در پيشنهاد اين طرح چنين آمده: اولين پارك ملي ساحلي در اراضي بيش از ۲ هزار و ۵۰۰ كيلومتري سواحل جنوبي كشور خواهد بود و مي تواند در حفظ چشم اندازهاي بكر و برجسته ساحلي (وجود تركيبي از دشت هاي ساحلي، تپه ماهورها و كوه هاي خشك) كه معرف تنوع زيستي بومي كشور است، نقشي حياتي ايفا كند. منطقه نايبند به ويژه بخش هاي كوهستاني آن از سنگ هاي آهكي با گنبدهاي نمكي مربوط به دوره كامبرين تشكيل شده و اراضي ساحلي به وسيله بريدگي هاي شيبدار و دره  مانندي كه اغلب صخره اي و خشك هستند از بخش هاي دروني جدا شده اند، ايجاد سپر حفاظتي لازم در برابر توسعه روزافزون صنعتي - اقتصادي منطقه پارس جنوبي باتوجه به گرايش مستمر شهرنشيني در اين منطقه و نيز نياز به موقعيت هاي تفرجگاهي و گردشگري، وجود تنوع زيستي گسترده شامل آخرين حد نواحي پراكنش اجتماعات درختي جنگل هاي حرا و ميزان قابل توجهي از گونه هاي گياهي و جانوري (اجتماعات نباتي جنوب ايران از عناصر نوبو - سندي تشكيل شده اند كه منطقه نايبند از اين عناصر رويشي و بخش هاي فرعي آن سود مي برد)، وجود محل هاي تخم ريزي، تغذيه و پرورش انواع آبزيان بومي نواحي ساحلي خليج فارس در اين منطقه به خصوص لاك پشت هاي دريايي و انواع دلفين ها، خطر آلودگي، تخريب و نابودي اراضي ساحلي و دريايي و منابع آبزي اين منطقه.
البته نبايد ازنظر دور داشت كه اعمال تمام و كمال قوانين پارك ملي در اين محدوده بسيار مشكل و تا حدودي دور از ذهن است، چراكه قسمت اعظم درآمد مردم بومي اين مناطق از راه صيد و صيادي است اولين و مهمترين قانون پارك ملي هم كه ممنوعيت صيد و شكار است. حتي بسياري از شركت ها و موسسات وابسته به شيلات در اين محدوده مشغول به كارند، بنابراين بايد فكري به حال اين مساله بشود. دكتر فرهنگ قصرياني مدير كل دفتر زيستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محيط زيست در اين باره مي گويد: «بهره برداري در پارك هاي ملي ازجمله پارك ملي نايبند براي كليه موسسات و شركت ها و ... چه خصوصي و چه دولتي ممنوع است، اما بهره برداري هاي مردم محلي آن هم با ادوات سنتي براي منطقه مشكل ساز نيست و كماكان با نظارت سازمان ادامه خواهد داشت.»
از اين مساله هم كه بگذريم مشكل ديگري كه برسر راه وجود دارد پادگان نظامي و سايت موشكي در محدوده اي به وسعت ۱۵۰۳۶ هكتار يعني حدود يك سوم منطقه است كه حتي در برخي موارد خبر از برگزاري مانور نظامي در اين محدوده به گوش مي رسد. البته بر كسي پوشيده نيست كه حفظ امنيت ملي بر همه چيز مقدم است.
مديريت دفتر زيستگاه ها و امور مناطق ،وجود مانور نظامي در منطقه را رد كرده و وجود قايق هاي نظامي را تنها درحد گشت زني در منطقه مي داند. علاوه بر اين مي گويد: «تا ۵ كيلومتري ساحل كه جزو پارك ملي است هيچگونه مانوري وجود ندارد. در مورد اراضي دردست نيروي نظامي هم بايد بگويم كه در برخي موارد قرق نظامي مناطق به نفع ماست چراكه تعرض و آمد و شد در منطقه به حداقل مي رسد و از همه مهمتر هيچ دامي به آن راه ندارد».
اين محدوده حدودا۱۵هزارهكتاري در سال ۱۳۶۶ توسط اداره كل منابع طبيعي و كشاورزي، به طور موقت و به دليل موقعيت استراتژيكي منطقه و بحران جنگ به نيروي دريايي واگذار شده است كه البته بعد از جنگ، سازمان حفاظت محيط زيست درجهت حفظ اين منطقه، از آنجا كه «منطقه حفاظت شده» بوده و تحت حفاظت اين سازمان بوده است به منظور ايجاد شرايط امن زيستي، اقدام كرده است و وزير جهاد كشاورزي نيز ضمن قبول موضوع يعني تداخل منطقه حفاظتي و نظامي، تاكيد كرده كه ده سال است كه ديگر هيچگونه فعاليتي در اين منطقه صورت نمي گيرد. درضمن تاكيد شده كه امور املاك وزارت دفاع و پشتيباني كشور نيز موظف است كليه طرح ها و تامينات اعتبار تصويبي را با كسب مجوز از سازمان حفاظت محيط زيست انجام دهد.
همچنين در اين جلسه نظر به ارزش هاي زيست محيطي، دارويي وآ كواريومي مرجان ها و قاچاق وسيع آنها و نيز گونه هاي باارزش و درخطر انقراض «كوسه كولي كر» و پرنده «باكلان مارگردن» جريمه هايي براي صيد آنها درنظر گرفته شد و سه پديده باارزش «سرو ابركوه» در استان يزد، «سر و سيرج» در استان كرمان و «گنبدهاي نمكي خرسين» در استان هرمزگان به عنوان اثر طبيعي ملي شناخته شدند. در بيست و چهارمين جلسه شوراي عالي حفاظت محيط زيست باتوجه به خطرات استفاده از آزبست، گزارشي از روند اقدامات انجام شده براي حذف آن ارايه و مقرر شد توليد و مصرف آن در كشور به تدريج كاهش يابد.
در ضمن در اين جلسه، سواحل كه يكي از زيستگاه هاي مهم و شكننده اما مهجورند موردتوجه قرار گرفته و مقرر شد تمام طرح ها و پروژه هاي توسعه اي و ملي در سواحل شمال و جنوب كشور مورد ارزيابي قرار بگيرند. البته فعاليت هاي معدني هم مشمول اين قانون مي شود اما قبل از اجرا.
درهمين راستا طرح هاي مشمول تهيه گزارش «ارزيابي اثرات زيست محيطي » در كشور، مستقل از مقياس و اندازه آنها در محدوده ارزيابي زيست محيطي، ساحلي ملزم به تهيه گزارش اثرات زيست محيطي هستند. پايانه هاي بار و مسافر بيش از ۲ هزار مترمربع، كارگاه ها و مجتمع هاي صنعتي و خدمات مربوطه، انبارهاي مواد شيميايي و كالاي خطرناك با بيش از ۵ هزار متر مربع، مراكز نظامي و آموزشي و شهرك هاي سينمايي با بيش از ۵ هزار مترمربع زيربنا و نمايشگاه هاي دايمي صنعتي و خدماتي، كارگاه هاي فعاليت هاي عمراني و راهسازي، واحدهاي پرورش ماهي و ساير آبزيان، پارك ها و يا اردوگاه هاي تفريحي، آموزشي و پژوهشي و ورزشي و شهرك هاي توريستي با بيش از ۱۰ هزار مترمربع مشمول ارزيابي زيست محيطي قرار گرفتند.
طرح هاي سازه اي دريايي، بنا در صيادي، پايانه هاي نفت و گاز و عمليات لايروبي در هر مقياس، واحدهاي پرورش طيور، دام و ساير حيوانات اهلي و وحشي بيش از ۵ هكتار، ذخيره گاه هاي مواد سوختي بيش از يك ميليون ليتر، شبكه جمع آوري و واحدهاي تصفيه و دفع فاضلاب در مقياس شهري، تصفيه خانه بزرگ آب در مقياس شهري و طرح هاي دفع و دفن پسماند در مقياس شهري نيز از ارزيابي زيست محيطي برخوردار خواهندشد.

دكتر ريموند ديتمارس 
خانمي را مي شناسم كه طي سفري به آمازون، با قايق از رودخانه عبور مي كرد و علي رغم اينكه احتمالاً قايقران محلي به او اخطار كرده بود، دستش را در رودخانه فرو برد تا از خنكاي آب لذت ببرد و احتمالاً مشتي آب به صورتش بپاشد. ناگهان حس كرد ضربه اي، مثل ضربه يك چماق، به دستش وارد شد.
به سرعت دستش را از آب بيرون كشيد و با وحشت مشاهده كرد كه يك ماهي پيرانا از آن آويزان است. لحظه اي بعد ماهي دستش را ول كرد و به آب افتاد، اما دو بند از انگشت وسطي خانم را نيز با خود برد! اين ماهي ها دسته جمعي زندگي مي كنند و آنقدر درنده اند كه گاه وقتي گله داران مجبور مي شوند از رودخانه محل زندگي آنها عبور كنند، ابتدا يكي دو گاو را به آب مي اندازند و چون ماهي ها به آنها هجوم مي برند به سرعت از نقطه ديگري از رودخانه رد مي شوند. چيزي نمي گذرد كه جز اسكلت، چيزي از گاوها باقي نمي ماند.
زيرك تر از ماهي تيرانداز و كم خطرتر و ظريف تر از پيرانا، گونه اي است كه بومي اروپا است و «قورباغه ماهيگير» نام دارد. برخلاف بيشتر ماهي ها، سرعت اين ماهي كمتر از آن است كه بتواند شكار خود را به سرعت تعقيب كند و به چنگ آورد. او به يكي از عجيب ترين روش ها براي تهيه غذا در دريا متوسل مي شود.
بدن او طوري است كه كاملاً همرنگ كف اقيانوس درمي آيد و زايده هايي دارد كه كاملاً شبيه گياهان دريايي است. دهان بسيار بزرگي دارد كه مي تواند به سرعت برق باز و بسته شود. بالاي دهان ماهي بازوي ساقه مانند بلندي است كه در انتهاي آن تكه اي غضروف غيرعادي مي رويد. اين بازو چيزي جز يك چوب ماهيگيري نيست و غضروف انتهاي آن نيز طعمه است.
آنچه اتفاق مي افتد بدين گونه است كه وقتي ماهي گرسنه مي شود كف دريا مي نشيند و دهانش را باز نگه مي دارد و شروع به تكان دادن طعمه در جلوي دهانش مي كند. يك ماهي كوچك گذرنده از مقابل او تنها چيزي كه مي بيند يك سوراخ در شن و ماسه است و طعمه اي جنبان در نزديكي حفره كه بسيار اغواگر و لذيذ به نظر مي آيد.
ماهي كوچك زرنگ (!) خود را به طعمه نزديك مي كند و ناگهان مثل تيري كه از چله كمان بجهد به طرف لقمه چرب و نرم هجوم مي برد، اما هنوز به طعمه نوك نزده حفره بسته مي شود و قورباغه ماهيگير لقمه چرب و نرمش را مي بلعد.
قورباغه اي كه پيش از اين گفتم آنقدر بزرگ است كه مي تواند يك موش را ببلعد، قورباغه اي واقعي است كه در كامرون در امتداد كمربند استوايي آفريقاي غربي زندگي مي كند.بعضي از آنها آنقدر بزرگ مي شوند كه وزنشان به بيش از پنج پاوند (۵/۲ كيلو) مي رسد و وقتي به سبك اهالي محلي پخته مي شوند غذايي خوشمزه براي همه افراد خانواده فراهم مي سازند.
مارهاي پرنده در بعضي از جزاير مالزي يافت مي شوند. بگذاريد از ديد يك پرنده كوچك شهدخوار(Humming bird) آنرا برايتان توصيف كنم.
ترجمه : حميد ذاكري

گونهOvis orientalis isphahanica :
خانواده:گاوسانانBOVIDAE
راسته: زوج سمانARTIODACTYLA
رده : پستاندارانMammalia
در اين قوچ شاخ ها به طرف گردن خميدگي دارند. قسمت جلويي شاخ ها گرد و لبه پشتي تيز است. ميش ها اغلب بدون شاخ هستند.
در زمستان موهاي زير گردن و سينه سياه رنگ و در مقايسه با قوچ ارمني بسيار بلند اند. لكه سفيد زيني شكل در ناحيه كمر مشاهده مي شود.
رنگ بدن تيره تر از ساير قوچ ها است ولي دست و پا و پوزه سفيد است. اين قوچ فقط در مناطق جنوب غربي و جنوب شرقي اصفهان و قسمتي از استان چهارمحال زندگي مي كند.
محدوده پراكندگي آن كاملا مشخص نيست، مناطق حفاظت شده كلاه قاضي و تنگ صياد از زيستگاه هاي اين قوچ است.

در آينده اي نزديك مي توانيد با تله باس به چالوس برويد. چرا كه به زودي كلنگ طرح تله باس تهران - چالوس زده خواهد شد. طرح اجراي اين تله باس بعد از گذشت ۱۵ سال بالاخره پس از بازديد هياتي از كشور چين و سپس هياتي از كشورهاي اتريش، فرانسه و... آغاز خواهد شد. اين مسير ۸ ايستگاه دارد كه تمام ايستگاه ها داراي تمامي امكانات رفاهي، بهداشتي و... خواهد بود و به صورتي است كه امكان تغيير مقصد در ميانه راه از چالوس به تهران نيز وجود دارد.
ظرفيت هر كابين ۱۵۰ تا ۲۰۰ نفر بوده و در كنار كابين هاي مسافربري، كابين هاي باربري هم در نظر گرفته شده كه معادل ۶۰ ماشين گنجايش دارد. با يك ديد خوشبينانه اين طرح تا ۴ سال ديگر به بهره برداري خواهد رسيد.

يكي از خوانندگان روزنامه خبري به نقل از اينترنت براي ما فرستاده اند كه حاوي نكات بسياري جالبي درباره سيگار و سيگاري هاست:
جمعيت كره زمين حدود ۵/۶ ميليارد نفر است كه از اين تعداد حدود ۲ ميليارد نفر مسلمان هستند. در دنيا يك ميليارد و ۱۵ ميليون سيگاري وجود دارد كه ۴۰۰ ميليون آن را مسلمانان سيگاري، يا سيگاري هاي مسلمان، تشكيل مي دهد. كمپاني فيليپ موريس بزرگترين شركت سيگارسازي دنياست. اين كمپاني ۱۲ درصد منافع خود را به اسرائيل كمك مي كند و بدين ترتيب يكي از بزرگترين حاميان مالي اسرائيل به شمار مي رود. مسلمانان سيگاري روزانه ۸۰۰ ميليون دلار جهت خريد سيگار و توتون به اين كمپاني مي پردازند كه ۱۰ درصد آن، يعني ۸۰ ميليون دلار، سود خالص كمپاني است. حال با احتساب اينكه فيليپ موريس ۱۲ درصد منافع خود را به اسرائيل مي پردازد، روزانه ۵/۹ ميليون دلار توسط مسلمانان (از طريق خريد سيگار) به جيب اسرائيل سرازير مي شود!
سيگاري ها، به خصوص آنهايي كه خواننده «سفروطبيعت» هستيد؛ آيا بهتر نيست هم اكنون سيگار را ترك كنيد؟

در كانادا، آلاسكا و بعضي ديگر از نقاط آمريكاي شمالي، خرس يكي از گرفتاري هاي گردشگران و تپه نوردان به شمار مي رود كه با مزاحمت ها و ورود بي اجازه به كمپ (!)، دردسرهايي را برايشان ايجاد مي كند. به همين سبب، اغلب كساني كه براي گردش و پيك نيك به مناطق طبيعي مي روند، افشانه فلفل قرمز براي مقابله با خرس به همراه مي برند. چنانچه خرس حمله كند، مي توان با پاشيدن فلفل قرمز روي بيني و چشم هاي او، حمله اش را دفع كرد. اما تام اسميت، بيولوژيست و زمين شناس آمريكايي، كشف تكان دهنده اي كرده است. او ثابت كرده كه چنانچه از اين اسپري ها به درستي استفاده نشود، خود به وسيله اي براي جلب خرس ها تبديل خواهد شد. ماندن بقاياي اسپري روي لباس، چادر و ديگر وسايل، خرس ها را كه شامه اي قوي دارند به محل هدايت خواهد كرد. تام اسميت مقداري اسپري روي ساحل رودخانه پاشيد و به زودي مشاهده كرد كه سر و كله يك خوك ماده و بچه اش پيدا شد كه حريصانه ريگ و سنگ هاي ساحل رودخانه را بو مي كشيدند.
اسميت مي گويد خرس ها داراي شامه اي هستند كه قادرند بوي اسپري را از بيش از يك چهارم مايل (حدود ۴۰۰ متر) بفهمند. در واقع اسپري زدن محل چادر، خطري جدي براي كساني كه بعدا - تا چند هفته بعد- در آن محل چادر مي زنند به حساب مي آيد.

طبق عقيده حشره شناسان، مورچه از جانوراني است كه قدمت حضورش در كره زمين به ميليون ها سال مي رسد. دانشمندان علوم حشره شناسي معتقدند اگر بخواهيم مبدا پيدايش مورچه ها را در روي زمين پيدا كنيم بايد هزار ميليون سال بلكه، دو هزار ميليون سال به عقب برگرديم و تازه معلوم نيست كه بتوانيم مبدا اين جانور را پيدا كنيم. در كاوش هاي زمين شناسي صورت گرفته از دوره سوم حيات كره زمين باقي مانده لاشه اين جانوران به شكل فسيل به مقدار زياد يافت مي شود. تنها در منطقه درياي بالتيك واقع در شمال اروپا ۱۱ هزار و ۷۱۱ نوع فسيل مورچه به دست آمده است. اين فسيل ها به طوري كه علايم و آثار گواهي مي دهد از ميليون ها سال به اينطرف باقي مانده است. نكته قابل توجه درمورد مورچه ها عدم تغيير در نحوه زندگي و همين طور در شكل ظاهري (مورفولوژي) اين جانوران است كه به نوبه خود اصل تكامل دارويني را زيرسوال مي برد. به راستي چرا؟

شبكه اطلاعاتي مديريت زيست محيطي صنايع بالاخره تكميل شد. اين شبكه اطلاعاتي كهEMIS نام دارد يك سال است كه فعاليت خود را آغاز كرده و در حال حاضر حدود ۲۰۰ واحد صنعتي در آن عضو هستند كه بر اساس اقدامات انجام شده پيش بيني مي شود كه در سال جاري تعداد واحدهاي عضو به هزار واحد برسد. كار ويژه اين شبكه اطلاع رساني جامع در امر پسماندهاي ويژه است. دكتر عبادي مديركل دفتر بررسي آلودگيآب و خاك سازمان حفاظت محيط زيست گفت: جمع آوري اطلاعات مربوط به پسماندهاي ويژه، كمك بزرگي در تجزيه و تحليل و بررسي وضعيت موجود اين واحدها و پسماندهاي آنها خواهد بود.