سمانه بامشاد
اشاره: اگر به تارنماهاي خبري فارسي زبان سري بزنيد، بي گمان با خبرگزاري مهر آشنا خواهيد شد. خبرگزاري جواني كه در طول مدت راه اندازي رسمي ، توانسته با خبرنگاران جوان خود، در حوزه هاي گوناگون خبري مانند خبرگزاري هاي سالخورده از خود رفتار حرفه اي بروز دهد.
بازكاوي شكل گيري خبرگزاري مهر و سمت و سوي سياسي و فرهنگي آن و نيز كسب عنوان برتر در يازدهمين نمايشگاه سراسري مطبوعات، بهانه اي شد كه با پرويز اسماعيلي، مدير مسئول اين خبرگزاري گفت وگويي انجام دهيم كه حاصل آن را مي خوانيد:
* اين خبرگزاري با چه اهدافي شكل گرفت؟
- با توجه به اين كه كشور ايران يكي از شاداب ترين و جوان ترين كشورهاي جهان است و از تنوع حوزه خبري و بين المللي برخوردار است، از اين رو يك يا چند رسانه محدود، قادر به پوشش تمامي اين حوزه هاي خبري فراگير نيستند. بنابر اين خبرگزاري مهر با انديشه متفاوتي در عرصه اطلاع رساني كشور شكل گرفت تا با زاويه خاص رسانه اي مسائل مختلف جامعه را پوشش دهد.
در دوره اخير، وقتي رسانه اي پا به عرصه وجود مي گذارد، اغلب به سراغ انگيزه هاي سياسي مي رود و خود را به نوعي به هدف اصلي سياسي و يا منابع قدرت سياسي نزديك مي كند. اما عملكرد خبرگزاري مهر اين گونه نيست. به تعبيري، اين خبرگزاري كمترين ضريب توجه به منابع قدرت را در جامعه داراست. معتقدم كه در جامعه ما، منزه بودن كامل رسانه ها از سياست و قدرت كاري بس دشوار است. از اين رو ما در خبرگزاري مهر در تكاپوي آن هستيم كه از جنبه ارشادي ، يك نوع سازگاري را در بين سليقه هاي موجود سياسي جامعه پديد آوريم. البته گفتني است كه مهر تنها خبرگزاري است كه به صورت دوزبانه راه اندازي شد و در عرض كمتر از يك سال توانست با سه زبان فارسي، عربي و انگليسي به ارائه خدمات اطلاع رساني بپردازد.
* معمولاً به چه نوع اخباري بيش از ساير اخبار مي پردازيد؟
- بيشترين رويكرد خبرگزاري مهر،توجه به حوزه هاي فرهنگي و اجتماعي است، چون در اين حوزه هاي خبري، امكان براي كار كردن و چالش خبري وجود دارد، البته عمده فعاليت هاي خبري در حوزه اجتماعي، بيشتر در حوزه مسائل جوانان دور مي زند. گروه فرهنگي اجتماعي، شامل زيرمجموعه هايي است كه عبارتند از: فرهنگ و هنر، فرهنگ و انديشه، فرهنگ و ادب و مفاخر ملي، دين و انديشه و دفاع مقدس. البته علاوه بر اين حوزه ها به مسائل اقتصادي، سياسي و ورزش نيز مي پردازيم. در حال حاضر، در جامعه ما مسائل اجتماعي فراواني وجود دارد و بايد اعتراف كنيم كه جامعه با چالش هاي زيادي روبه رو است، به گونه اي كه بر اثر بي توجهي برخي از مسئولان مسائل گاهي اوج مي گيرد، در حالي كه اين چالش ها به سادگي قابل درمان است. پس مواجه شدن با مسائل اجتماعي در حوزه خبري، نيازمند دقت فراوان است.
* چرا سازمان تبليغات اسلامي با توجه به وظايف سازماني خود، در حوزه ترويج مسائل ديني اطلاع رساني نمي كند؟
- تنها كار سازمان تبليغات اسلامي، صرفاً راه اندازي خبرگزاري مهر نيست. اين خبرگزاري كاملاً مستقل است و بنا نيست كه صرفاً در حوزه دين و شريعت به اطلاع رساني بپردازيم، ما به عنوان متولي يك شبكه اطلاع رساني ديني و اسلامي، توجه خود را در زمينه هاي ديني به ساير عرصه ها گسترش مي دهيم.
متأسفانه رسانه هاي مكتوب توجه كمي به امر اطلاع رساني در اين حوزه ها دارند و اغلب مضامين ديني را ناديده مي گيرند. ما عادت كرده ايم كه هرچه در روزنامه ها انعكاس پيدا مي كند، آن را به ذهن بسپاريم. چندي قبل دومين دوره مسابقات بين المللي قرآن در تهران برگزار شد. در طول اين مدت خبرگزاري مهر به صورت OnLine براي مخاطبان علاقه مند در مورد مسابقه بين المللي قرآن اطلاع رساني كرد و حدود ۲۰۰ خبر و مصاحبه در طول برگزاري مسابقه توليد كرد. عليرغم اين تلاش گسترده در طول برگزاري مسابقه بين المللي قرآن ، متأسفانه در مطبوعات ما، آنچنان اين اخبار و مطالب مورد توجه واقع نشد.
در حوزه هاي فرهنگي تنها به اين مقوله توجه نكرده ايم، بلكه جنبه هايي مثل موسيقي، تئاتر، سينما و... نيز از جمله توليدات خبري همكاران فرهنگي ما بوده است. به طور مثال در حوزه سينما در طول اين مدت، قريب ۲۸۰ خبر، گزارش، تحليل و نقد را عرضه كرده ايم. اخيراً وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي وقتي عملكرد خبرگزاري مهر را ارزيابي كردند، سابقه درخشان آن را در حوزه رسانه اي يادآور شده و كارهمكاران خبرگزاري مهر را ستودند. بنابراين نبايد تمامي كارهاي ديني را در حوزه هاي خبري خود منحصر كنيم و لازم است كه وظيفه خود را از نگاه ديني ونه سازماني انجام دهيم.
* ويژگي خاص خبرگزاري مهر نسبت به ساير حوزه هاي اطلاع رساني در چيست؟
- خبرگزاري مهر از جهات مختلف با ساير خبرگزاري هاي موجود در ايران متمايز است. اين بدان معنا نيست كه خبرگزاريهاي ديگر، داراي ارزش حرفه اي نيستند، بلكه هر يك از آنها در حوزه رسانه اي نيز از جايگاه ويژه اي برخوردار هستند.
اغلب حوزه هاي اطلاع رساني، دچار دو آسيب جدي هستند.يعني يا ابزاري براي قدرتند و يا دامي براي تبليغات. با تمامي وسوسه هاي موجود در حوزه هاي رسانه اي، سعي كرده ايم خبرگزاري مهر را از اين دو پديده منزه كنيم. تلاش كرده ايم با ارائه كار مطلوب در زمينه اطلاع رساني، به نوعي به تبليغ خود بپردازيم. اين اولين باري است كه اين گونه كار رسانه اي انجام مي شود، به تعبيري براي راه اندازي سايت عربي خبرگزاري مهر، كه كار دشواري بود، هيچ نوع تبليغات رسانه اي انجام نداديم.
ويژگي ديگر اين رسانه، به كارگيري نيروهاي جوان در خبرگزاري مهر است. ما بيشتر به نيروهاي جوان خود متكي هستيم، بنابراين سعي مي كنيم از رانت هاي خبري حوزه ها نيز پرهيز كنيم، به عبارت ديگر رسانه هاي بي شماري هستند كه وابسته به كانون هاي قدرت بوده و از طريق اين كانونهاي قدرت، اخبار خود را به دست مي آورند و به راحتي در اختيار مخاطبان قرار مي دهند و در غير اين صورت آنها از نظر اطلاع رساني فلج خواهند شد. بنابراين، قبل از آن كه ما به كانونهاي قدرت خبري وابسته باشيم، در تكاپوي آن هستيم كه با بهره گيري از نيروهاي جوان و پرتوان خود، اين اخبار را در حوزه هاي مختلف خبري توليد كنيم. متأسفانه كشور ما از لابي هاي رسانه اي هنوز در عرصه هاي داخلي و بين المللي با ظرفيت كامل استفاده نكرده است.
* در برخي از موضع گيريهاي سياسي، شباهت زيادي با خبرگزاري فارس داريد؟
- انتقاد ما از عملكرد دولت و ساير بخش هاي حاكميت خيلي اندك است، شايد چون هم اينك دولت درصدر توجه گروه هاي سياسي قرار گرفته است، از اين رو اين گونه مسائل به وضوح در حوزه هاي رسانه اي مشاهده مي شود. شايد برخي از اين نقدها به دولت برگردد، اما در كنار آن، ما از ساير نهادها و دستگاههايي كه به نوعي خبرگزاري مهر را منسوب بدان مي كنند، انتقاداتي را به عمل آورده ايم و البته در قبال آن هم بهاي سنگيني پرداخته ايم.
چون اعتقاد داريم كه رسانه بايد انتقادپذير باشد. در مورد خبرگزاري فارس، اين اعتقاد را ندارم كه مواضع خبري ما مشابهت چنداني با خبرگزاري ياد شده داشته باشد. بايد چشم ها را شست و به گونه اي ديگر به حوزه رسانه اي نگاه كرد. چند انتقاد كوچك و بزرگ نمي تواند نتيجه اين چنيني را رقم بزند. تصورم اين است كه بهتر است در حوزه هاي اطلاع رساني فضاي محبت آميزي را ايجاد كرد.
ما در طول فعاليت رسمي خود، تاكنون حدود ۸۰ هزار خبر فارسي توليد كرده ايم ولي حتي يك شكايت از طرف مخاطبان نداشته ايم آيا اين صحت اخبار را نمي رساند؟
ما به عنوان يك رسانه در حاكميت كار مي كنيم بنابراين وظيفه داريم كه پاكي و قداست آن دستگاه را از برخي منظرها حفظ كنيم.
* انتظار مي رفت با توجه به نزديكي به حوزه هنري، فضايي هم به آن اختصاص مي داديد؟
- در حوزه هنري، دولايه وجود دارد كه اغلب رسانه ها در مسائل روزمره بيشتر به گزينش و انتخاب لايه ظاهري آن مي پردازند، به عبارتي جنجال سازي در حوزه فرهنگ و هنر را مشي خود قرار مي دهند، اما اشتهاي اين خبرگزاري كه عطش فعلي مطبوعات را برآورده مي كند، اخبار هنري روزمره است. از اين رو، ما كمتر سراغ اخبار هنري جنجال برانگيز رفتيم و سعي كرديم در زمينه اطلاع رساني كاملاً فعال عمل كنيم، ولي در عين حال از جنجال سازي پرهيز كنيم. اما قبول دارم كه مي توان از اين شيوه هاي فعال در عرصه رسانه اي استفاده كرد.
بنابراين خبرگزاري مهر، ابزاري براي چهره سازي نيست، رسالت اصلي ما در عرصه هنري، توجه به ارزش ها و معنويت هاست. تا به حال هيچ حوزه اي را از نظر اطلاع رساني بايكوت نكرده ايم.
در عرصه رويداد هنري جشنواره فيلم فجر سعي كرديم اخبار آن را به زبانهاي مختلف در اختيار افكار عمومي قرار دهيم. در برخي موارد، نشريات خارجي در زمينه هاي فرهنگي، اخبار خود را از طريق خبرگزاري مهر كسب مي كنند.
* چرا امروزه هر سازمان يا مؤسسه در تكاپوي راه اندازي سايت اينترنتي يا خبرگزاري است؟
- از منظر رسانه اي، چون اينگونه مراكز و سازمانها داراي سليقه هاي فكري متفاوتي هستند. از اين رو رسانه هاي اينترنتي در ايران فرصت لازم را براي افراد با نگرش هاي مختلف فراهم كرده است. همان طور كه اطلاع داريد ايران از نظر كميت وبلاگ نويسي در جهان، در رده بالايي قرار دارد. متأسفانه برخي از افراد و جريان هاي سياسي كه به نوعي ميل به كسب منابع قدرت سياسي دارند، همچنين تمايل دارند كه رسانه ها را به شكل انحصاري در اختيار بگيرند و در اين حالي است كه رسانه هاي اطلاع رساني تمايلي به آن نشان نمي دهند.
بديهي است اين نگرش آنها موجب مي شود كه به سوي ايجاد رسانه هاي انحصاري كشيده شوند. از يك منظر ديگر چون توان ايجاد رسانه رسمي را ندارند، به خودي خود رسانه هاي غيررسمي را شكل مي دهند. اين رويه از نظر ارتباطات رسانه اي شيوه مناسبي نيست و شايد هم از نظر افكار عمومي مورد استقبال قرار نگيرد، ما در حوزه هاي اطلاع رساني نمي توانيم سليقه هاي مختلف مردم را ناديده بگيريم، الان جامعه ما از نظر انتشار اخبار درك بالايي دارد. اين تنوع و تكثر نگاه ها باعث شده كه حوزه رسانه ها هم مثل اقتصاد تك محصولي نفت، نباشد. اين مسأله در ميان صاحب نظران سياسي و منتقدان نيز مطرح است و از اين رو آنها تحت تأثير جريانهاي يك سويه سياسي قرار نمي گيرند. بنابراين در رقابت سالم رسانه اي با رعايت موازين قانوني و بدون تخريب ديگران، مي توانند به انتشار اطلاعات و اخبار بپردازند.
