اشاره: با وقوع جنگ آمريكا و عراق شبكه جديدي نيز در منطقه شكل گرفت كه توانست در كنار شبكه الجزيره از پس حمايت هاي رسانه اي از مردم مظلوم عراق برآيد. العربيه، الجزيره و شبكه تلويزيوني العالم با پوشش خبري مطلوب خود در منطقه توانستند انحصار رسانه اي، شبكه هاي اطلاع رساني خبري جهان غرب را بشكنند، تصويري كه آنها از معركه بين آمريكايي ها و عراقي ها ارائه كردند توانست حقايق پس پرده اين يورش وحشيانه را افشا كند.
بي گمان شبكه العربيه در اين ميان نقش تأثير گذاري داشته است. چندي قبل با مسئولان دفتر شبكه تلويزيوني الجزيره در تهران گفتگويي داشتيم كه تا حدودي وضعيت پوشش رسانه اي آنها را در منطقه نشان مي داد، شبكه العربيه در عمر كوتاه خود توانسته مقام دوم را از نظر مخاطبان در بين كشورهاي عرب كسب كند، از اين رو گفتگويي را با «محمد محمود نون» رئيس دفتر شبكه تلويزيوني العربيه در تهران انجام داده ايم كه با هم آن را مي خوانيم:
* شبكه تلويزيوني العربيه چه تفاوتي با شبكه الجزيره دارد؟
- موضوع تفاوت برنامه هاي تلويزيوني شبكه العربيه را بايد بينندگان اين شبكه پاسخ دهند، به هر حال هر رسانه اي پيام خاص خود را دارد و اينكه هر دو رسانه رقيب يكديگر هستند امر مثبتي است اما هر شبكه تلويزيوني تلاش مي كند كار خود را به خوبي ارائه كند و تاكنون نيز درارتقاي اعتماد مخاطبان تلاش هاي مضاعفي را انجام داده است. ما اين نوع رقابت هاي رسانه اي را به فال نيك مي گيريم، عليرغم وجود اين نوع مسائل، ما در شبكه تلويزيوني العربيه به رقابت هاي پويا معتقد هستيم و اگر شبكه اي بتواند اعتماد بيشتر مخاطبان را جذب كند، بايد از آن شبكه تلويزيوني استقبال كرد و در فكر راهكار بهتري براي شبكه تلويزيوني خود باشيم.
* در جنگ عراق طرف چه كساني را گرفتيد اشغالگران يا مردم عراق؟
- ما مدعي هستيم كه طرفدار مردم عراق بوده و هستيم و دليل اين ادعاي ما مي تواند نارضايتي آمريكا از ما و شكايت هاي علني آنها در طول اين مدت باشد، اخيراً شاهد بوديد كه در اين راستا، آمريكا نارضايتي خود را در قالب تعطيلي چند هفتگي دفتر العربيه در عراق به خوبي نشان داد. آمريكايي ها به دموكراسي آمريكايي معتقدند بنابراين شعارهاي آزادي بيان و رسانه از ديد آنها، بهانه اي بيش نيست وگرنه نمي توان در عين اعتقاد به دموكراسي، مردم عراق را در جشن عروسي شهر قائم قتل عام كرد. اين چه نوع دموكراسي اهدايي به مردم عراق است؟ اتفاقات زندان ابوغريب هم به خوبي نشان داد كه چه كساني به فكر مردم عراق و دموكراسي آنها هستند. البته در تكاپوي آن هستيم كه به طور احسن كمك هاي واقعي رسانه اي را به مردم عراق ارائه كنيم. براين باور هستيم كه رژيم صدام رژيم ديكتاتوري بود اما با اين حال تغييرات در رژيم عراق بايد توسط مردم عراق صورت مي گرفت نه كشورهاي خارجي.
* چگونه مي توان مدعي يك رسانه مستقل شد ولي سمت يك گروه را گرفت؟
- وقتي تمامي ديدگاه ها از منظر شبكه تلويزيوني براي مخاطبان ارائه مي شود رسانه ها به طور عادلانه نقش خود را در اين ميان ايفا مي كنند، از اين رو در مورد عراق و حقايق آن تمامي ديدگاههاي گروه هاي درگير مطرح مي شود اما ديدگاه هاي موثق تري هم هست كه با شواهد و اسناد و با طرح واقعيت ها به مخاطبان عرضه مي شود.
* هزينه هاي راه اندازي اين شبكه تلويزيوني چگونه تأمين مي شود؟
- اين شبكه تلويزيوني يك رسانه خصوصي است كه تعدادي از سرمايه داران عرب در آن مشاركت دارند ولي منابع مالي آن از طريق تبليغات و آگهي هاي تجاري تأمين مي شود، همچنين ما خدمات تلويزيوني نيز به ديگر شبكه ها از جمله الاخباريه، شبكه تلويزيوني عربستان ارائه مي كنيم، البته ما سخنگوي هيچ دولتي نيستيم و مي توانيم آزادانه نقش خود را در حوزه هاي رسانه اي ايفا كنيم. بعضي دولت ها از رفتار رسانه اي ما شكايت مي كنند اما به آنها اطمينان مي دهيم كه در اين زمينه ما هيچ سوء نيتي نداريم، انتقاد از دولت ها را به صورت صريح و شفاف بيان مي كنيم ولي هيچ گاه به خود اجازه نمي دهيم كه به كسي توهين كنيم.
* در مواجهه با مردم خاورميانه بيشتر طرف دولت ها هستيد يا مردم آنها؟
- به رويارويي بين ملت ها قايل نيستم براي حل مشكلات بايد از راه گفت وگو وارد شد و در چارچوب گفت وگو حقوق دولت ها و ملت ها نيز محفوظ است.
* سرمايه گذاران شبكه تلويزيوني العربيه را چه كساني تشكيل مي دهند؟
- اين شبكه تلويزيوني از شبكه ديگري به نام c.b. M تأسيس شد كه به طور مستمر طي ۱۲ سال گذشته فعاليت رسانه اي داشته است. علاوه بر آن يك شبكه تلويزيوني ديگري به نام۲ c.b. M وجود دارد كه اداره كننده دو شبكه راديويي FM و c.b. Mنيز هست كه سرمايه گذار اصلي آن از اتباع عربستان سعودي است، علاوه بر آن، نخست وزير لبنان نيز سهمي درc.b. M، يعني كل مجموعه رسانه اي ياد شده دارد.
* در رقابت با شبكه الجزيره، آيا از خبرنگاران حرفه اي عرب هم بهره مي گيريد؟
- مسئله مهم اين است كه راه اندازي يك شبكه تلويزيوني صرفاً براي رقابت كردن نيست از اين رو هر شبكه تلويزيوني پيام خاص خود را دارد و اگر جايگاه مطلوبي در بين مخاطبان داشته باشد مي تواند به خوبي پيام خود را منتقل كند، در كشورهاي عربي اغلب از نمايندگان حرفه اي عرب بهره مي گيريم و در ساير كارهاي فني از افراد بومي و غيرعرب استفاده مي كنيم، بنابراين تمام خبرنگاران حرفه اي شاغل در شبكه تلويزيوني العربيه همگي عرب هستند.
* تنوع گروه خبرنگاران شما از نظر قوميت و مذهب در شبكه العربيه چگونه است؟
- در بين همكاران شبكه تلويزيوني العربيه دوستان مسيحي، سني و شيعي وجود دارد. براي ما اصلاً مطرح نيست كه از چه قوميت يا مذهبي باشند، بنابراين موقعيت و تنوع جغرافيايي نيز در انتخاب همكاران آنچنان مؤثر نبوده است، در عرصه كار رسانه اي حرفه اي بودن و شايستگي افراد براي ما يك عامل مهم محسوب مي شود حتي در دفتر اصلي ما مسجدي داريم كه هر كس مي تواند فرايض ديني خود را در آن انجام دهد.
* در ارائه اخبار، سانسور را هم اعمال مي كنيد؟
- به نظر شما در چه موردي آزادي بيان مطلق وجود دارد؟ حتي طرح واژه، آزادي مطلق نيز خلاف عقل است، چون تعريف هاي مختلفي از آزادي وجود دارد با اين حال تأكيد مي كنم كه ما سانسور خبري نداريم و از گفتن واقعيت ها دريغ نمي كنيم.
* چگونه مي توان يك رسانه خبري اسلامي را در منطقه راه اندازي كرد؟
- در كشورهاي اسلامي يك سري خلاقيت هاي خاص وجود دارد كه مي توان با تكيه بر خلاقيت خبرنگاران، سردبيران و نويسندگان حرفه اي جهان اسلام، باب گفتگوي سازنده اي را بين اسلام و جهان غرب ارائه كرد كه تأثيرمطلوبي را در پي داشته باشد. قبلاً طرحي در كنفرانس سران اسلامي با عنوان ايجاد شبكه اطلاع رساني واحد در بين كشورهاي اسلامي مطرح شد كه متأسفانه در طول اين سال ها به فراموشي سپرده شد، ولي نبايد نااميد شد.
اسلام دين حجت و دليل است. اگر قصوري است از مسلماني ماست، بنابراين معتقدم اگر هر كس خودش را بشناسد و از توانايي هاي خود اطلاع داشته باشد مي تواند در اين ميان نقش مؤثري را ايفا كند.
سمانه بامشاد