اشاره: محمدرضا نعمت زاده مديرعامل شركت ملي صنايع پتروشيمي اخيرا در جمع اعضاي انجمن اقتصاددانان گزارشي از تحولات و روند توسعه اين صنعت ارايه كرد كه بخشي از آن در صفحه چهار روزنامه همشهري به عنوان خبر درج شد.
متن كامل اين اظهارات كه درمورد نقش اين صنعت در اقتصاد كشور است، به مناسبت افتتاح ۵ طرح پتروشيمي در بندر امام و منطقه ويژه اقتصادي پتروشيمي ازنظر خوانندگان مي گذرد.
برنامه ريزي استراتژيك شركت ملي پتروشيمي از سه سال پيش با همكاري دانشگاه صنعتي شريف آغاز شد و نتايج مفيدي داده است كه هدف بنيادي تعيين شده براي اين صنعت، توسعه براي زندگي بهتر است.
در اين رابطه ارزش هاي بنيادي نيز تحت عناوين تلاش، آفرينش و بالندگي تعريف شده است. اهداف كلان نيز، ايفاي نقش عمده در صادرات غيرنفتي است كه چند سال اخير پتروشيمي به طور عملي بزرگترين صادركننده غيرنفتي كشور بوده است، علاوه بر اين توليد مواد اوليه پايين دستي و دست يابي به سهم بيشتر از بازار جهاني.
در اين طرح سياست هاي استراتژيك براي شركت تعريف شده است كه دنبال مي شود. هنوز كاستي هايي وجود دارد. قصد داريم يك شركت خارجي را نيز در اين رابطه بكار بگيريم تا برنامه ريزي اصلاح شود.
توسعه پايدار، خصوصي سازي، تربيت نيروي انساني ماهر و كارآمد، مديريت موثر سرمايه ها، طراحي و استقرار سيستم هاي جامع اطلاعات، بهبود و بهسازي نظام جاري طرح ها، گسترش و تعميق امر تحقيق و توسعه همكاري هاي منطقه اي و ارتقاي كيفي فرايند فروش و خدمات پشتيباني ازجمله سياست هاي اين شركت است.
آذرماه امسال چهلمين سال تاسيس صنعت پتروشيمي به عنوان يكي از چهار شركت بزرگ اصلي وزارت نفت در ايران است و سالگرد تاسيس اين صنعت را جشن خواهيم گرفت.
عمده رشد اين صنعت در كشور بعد از پايان جنگ تحميلي بوده است، توليد از اول سال ۶۸ رشد كرد.
سال گذشته ۱۴ ميليون تن توليد داشتيم و امسال به ۲۰ ميليون تن مي رسيم. صادرات ما از يك رقم ناچيز شروع شد كه در سال ۶۸، ۲۹ ميليون دلار بود اين رقم سال گذشته ۲/۱ ميليارد دلار بود و امسال نزديك به ۲ ميليارد دلار مي رسد.
فروش داخلي سالانه ۱۵ درصد رشد داشته است و امسال جهش خواهد داشت.
ارزش فروش محصولات در داخل نسبت به قيمت صادراتي
به طور متوسط ۳۲ درصد كمتر بوده است .
ارزش توليدات محصولات ما به قيمت صادراتي در سال گذشته ۷/۲ ميليارد دلار است ولي به قيمت واقعي ۴/۲ يعني حدود ۳۲۰ ميليون دلار كمك و يا يارانه به مصرف كنندگان و صنايع داخلي مي دهيم كه البته به دست مصرف كنندگان نمي رسد و در مسير توليد ريزش دارد.
امسال نيز ارزش توليدات ما حدود ۹/۳ ميليارد دلار است اگر همه محصولاتمان را به قيمت صادراتي بفروشيم.
علي رغم افزايش توليد،هزينه هاي ارزي شركت كاهش يافته است و روند ارز مصرفي توليد نسبت به ارزش توليدات كاهش يافته است. اين از دو روش حاصل شده است كه يكي بهره برداري بهتر و صحيح تر از امكانات و تجهيزات است و ديگري به كارگيري منابع داخلي و توليد داخل است.
البته اين به صفر نخواهيد رسيد ولي تلاش ما اين است كه به حداقل كاهش يابد.
ارزش سرمايه گذاري پتروشيمي به قيمت هاي جاري سال گذشته ۳۰ هزار ميليارد ريال بوده است، به قيمت ثابت سال ۶۸ يك رشد زياد داشتيم. در سرمايه گذاري ولي در ميان راه سياست كاهش سرمايه گذاري پي گرفته شد و حركت اشتباهي بود اما از سال ۷۶ اين حركت بار ديگر شتاب گرفت و از ۷۸ روند رشد يابنده داشته و امسال نيز نسبت به سال گذشته سرمايه گذاري افزايش خواهد يافت.
ارزش افزوده صنعت پتروشيمي در كشور بالا است. كه اين رشد با نگاهي به سهم پتروشيمي در توليد ناخالص ملي به قيمت ثابت در كل كشور از ۲۵/۰ درصد در سال ۶۸ به ۷/۱ درصد در سال گذشته رسيد و اميدواريم كه در پايان سال جاري به دو درصد برسد.
مقايسه رشد توليد ناخالص داخلي كشور از سال ۶۸ تا ۸۲ را اگر متوسط حدود ۵ درصد درنظر بگيريم بخش صنعت ۴/۸ درصد نقش داشته ولي پتروشيمي ۲۰ درصد آن را به خود اختصاص داده است.علاوه بر اين سهم پتروشيمي در ارزش افزوده صنعت به قيمت ثابت متوسط ۵۸ درصد است البته گفته مي شود كه اين سهم ۲۰۰ درصد يا ۳۰۰ درصد است كه ۵۸ درصد رقمي است كه ما به دست آورده ايم. طرح هاي جديد كه راه بيافتد اين رقم در سال جاري به ۶۵ درصد مي رسد.
در صادرات غيرنفتي كشور سهم پتروشيمي از ۷/۲ درصد در سال ۶۸ به ۲۲ درصد رسيده است و امسال به ۲۵ درصد خواهد رسيد. در صادرات بخش صنعت نيز سهم رو به افزايش داشته ايم كه از ۳۸ درصد سال گذشته امسال به بالاتر از ۴۰ درصد مي رسيم.
متوسط رشد صادرات غيرنفتي كشور ۱۳ درصد بوده است، بخش صنعت ۲۵ درصد و پتروشيمي حدود ۳۱ درصد بوده است.
در طرح صنعت پتروشيمي براي اينكه از حركت هاي ناهماهنگ پرهيز كنيم و دقيق تر كار كنيم در طرح برنامه ريزي استراتژيك زمينه فعاليت خود را تعريف كرديم تا همسو با فعاليت هاي ديگر بخش ها مثل بازرگاني، سرمايه گذاري و تحقيق فعاليت كنيم.
محور فعاليت ها را در زمينه الكل ها (متانول...)، اولفين ها (اتيلن...)، پلي اولفين ها (پلي اتيلن)، آروماتيك (يارازايلين...)، انواع كودها (اوره و آمونياك)، پلي استر (الياف - وينيل...)، استايلين ها (پلي استايلين ها و غيره) تدوين كرديم . اين جهت داده است به حركت ما تا توانمند شويم در زمينه هاي تخصصي ازجمله مطالعه بازار تربيت نيروي انساني و غيره. اين توليدات بالادستي است و چون ما يك شركت دولتي هستيم سعي مي كنيم مستقيم به پتروشيمي وارد شويم و محصولات ما را مي توان دهها نوبت به فرآورده هاي ديگر تبديل كرد كه آن را به بخش خصوصي واگذار كرده ايم.
از سال ۷۵ به بعد برنامه ها را در قالب ۵ فاز تعريف كرديم كه خوشبختانه با برنامه چهارم و پنجم نيز هماهنگ شده. اين الهام بخش از برنامه ايران ۱۴۰۰ بود كه برنامه اي ۲۵ ساله بود.
ما اين سال هاي طولاني را خواهش كرديم كه كاهش دهند و برنامه ۱۵ ساله شد و از سال ۷۵ تا ۹۰اجرا مي شود.
فاز يك و دو درحال انجام و تكميل است امسال همه راه اندازي مي شود. فاز سه امسال و سال آينده تكميل و راه اندازي مي شود.
مقدمات فاز چهارم را نيز شروع كرده ايم و سال جاري و آينده شروع مي شود همه اين طرح ها بايد تا سال ۸۸ تمام شود.
فاز پنجم نيز بايد به موقع شروع شود كه بيش از ۳۰ ميليارد دلار ارزش كل سرمايه گذاري ها خواهد بود كه ارزش فروش محصولات اين سرمايه گذاري به ۲۵ ميليارد دلار در سال مي رسد.عمده فعاليت هاي ما در دو منطقه ويژه اقتصادي پتروشيمي در بندر امام و منطقه ويژه اقتصادي پارس در عسلويه متمركز شده است. علت اين امر هم دسترسي به خوراك و مواد اوليه و دسترسي به آبراه هاي بين المللي است. اين دو دليلي اصلي است كه هزينه حمل و نقل چه براي مواد اوليه چه براي محصول نهايي در چنين حجم بالا بسيار تعيين كننده است. البته در جاهاي ديگر سرمايه گذاري مي كنيم ولي عمده كار ما در اين دو منطقه متمركز شده.
البته يك كار عمده براي غرب كشور بنا به تصويب هيأت دولت در دست اجرا داريم كه يك خط لوله از خليج فارس در منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس تا آذربايجان غربي احداث مي كنيم براي رفع محروميت ها و ايجاد تعادل منطقه اي در غرب كشور. هزار و پانصد كيلومتر مواد اوليه توليد محصولات پتروشيمي را انتقال مي دهيم و در ۵ نقطه اين منطقه ۵ مجتمع پتروشيمي با مشاركت بخش خصوصي ايجاد خواهد شد كه كار آن با دعوت از بخش خصوصي آغاز شده است. اين امر علاوه بر تغيير در منطقه پس از بهره برداري در مرحله احداث نيز موجب تحول مي شود چراكه آغاز عمليات ساخت به تغييراتي منجر مي شود و از هم اكنون حدود ده واحد از صنايع موردنياز براي احداث طرح هاي پتروشيمي در اين منطقه فعال شده اند و يكي از آن ها يك شركت توليد تابلوهاي برق است كه فعاليت خود را از يزد به كرمانشاه منتقل كرده است.
در رابطه با عسلويه يكي از استراتژي هاي ما استفاده از مواد اوليه گاز است. به عنوان مزيت عمده منابع هيدروكربور كشور براي توسعه صنعت پتروشيمي. در مقايسه با مايعات اين بهره برداري چندين برابر مزيت نسبي دارد. ما كه گاز طبيعي در كشور داريم بايد پتروشيمي را بر مبناي گاز بسازيم كه به آن توجه نمي شد ولي خوشبختانه تفكر عوض شده است و روي آن كار شروع شده است.گازي كه در اين منطقه از صد كيلومتري ساحل خليج فارس استخراج مي شود و در ساحل بايد پالايش شود. دوتا محصول اصلي دارد.
يكي ميعانات گازي است كه براي هر فاز حدود چهل هزار بشكه در روز است يكي هم گاز طبيعي كه متشكل از گاز متان، گاز اتان و گاز مايع (پروپان و بوتان) و مقداري هيدروكربورهاي سنگين.
ما براي اولين بار در كشور اين ايده را داديم كه به جاي اينكه گاز طبيعي را در خط لوله ها براي سوخت مصرف كنيم آن را مانند ديگر كشورهاي صنعتي، پالايش و تفكيك كنيم.
متان را كه گاز طبيعي خالص است براي سوخت مصرف كنيم و اتان كه بهترين ماده اوليه براي پتروشيمي است به اين صنعت اختصاص دهيم . و گاز مايع نيز هم مي تواند ماده اوليه براي پتروشيمي باشد و هم مي تواند به راحتي صادر شود.
اين در فازهاي يك و دو ديده نشده بود، اجازه را از وزارت نفت گرفتيم خودمان سرمايه گذاري كرديم ولي در فازهاي چهار به بعد شركت ملي نفت اين امر را درنظر گرفته و اين تفكيك صورت مي گيرد.
در اين صورت هر فاز براي ما ۲۵ ميليون مترمكعب گاز متان مي دهد و وارد شبكه مي شود، ۴۰ هزار بشكه ميعانات گازي مي دهد كه فعلا صادر مي شود. اتان نيم ميليون تن در سال ماده اوليه صنايع پتروشيمي است و نيم ميليون تن گاز مايع نيز به دست مي آيد كه هم امكان صادرات آن وجود دارد و هم مي تواند مصرف صنايع پتروشيمي باشد. ولي تا زماني كه ما اتان داريم اقتصادي است كه اتان را به عنوان مواد اوليه مصرف كنيم ولي درصورت تمام شدن و ناكافي بودن مي توانيم به گاز مايع روي بياوريم. گاز مايع ماده اوليه گرانتري است و قابل صدور است.اتان چون گاز است سرمايه زيادي براي لوله كشي و صادرات مي خواهد.
ماده اوليه در عسلويه، ميعانات گازي، متان، اتان و گاز مايع نيز مي باشد كه همه در دسترس است.
منطقه پارس جنوبي نيز به ۲۴ تا ۲۸ فاز تقسيم شده كه نشان دهنده حجم عظيمي از توليد اين منطقه و مواد اوليه فراوان در عسلويه است.اما در مطالعات اوليه هيچ جايگاهي براي پتروشيمي ديده نشده بود و با تفكيك گاز ،پتروشيمي جايگاهي در اين منطقه پيدا كرد.
در بندر امام درحال حاضر ۱۲ طرح درحال اجرا است كه سه تا از آن ها راه اندازي شده است و بقيه امسال و دوتا از آن ها سال آينده به بهره برداري مي رسد.
در عسلويه نيز طرح ها درحال احداث است و حدود شش طرح است و يك طرح بندري كه عمليات ساختماني آن از بندر شهيد رجايي كه بزرگترين بندر كشور است. بيشتر است. ظرفيت آن ۳۰ ميليون تن است كه براي صادرات مواد پتروشيمي اختصاص دارد.اميدواريم كه قبل از پايان برنامه چهارم همه اين طرح ها به بهره برداري برسد.
ازكل سرمايه گذاري صنعت پتروشيمي از سال ۶۷ تاكنون ۴۳ درصد از منابع داخلي بوده است، ۵۳ درصد تسهيلات خارجي است يك درصد اوراق مشاركت و سه درصد از بانك هاي داخلي. كمك كم بانك هاي داخلي به دليل بالابودن حجم كار ما و دشواربودن دريافت منابع از بوروكراسي دولتي است.
در بخش ريالي سرمايه گذاري ۸۳ درصد منابع داخلي صنعت است، ۱۴ درصد از بانك هاي داخلي و ۳ درصد بقيه از اوراق مشاركت تأمين مي شود.اما در بخش ارزي ۶۹ درصد تسهيلات خارجي و ۳۱ درصد نيز از ارز صادرات پتروشيمي تأمين مي شود.
اگر بخواهيم بر درآمد ارزي خودمان اتكا كنيم بايد يك سوم سرمايه گذاري هاي جاري را انجام دهيم كه درحال حاضر ۷۰ درصد آن از خارج تأمين مي شود.
آنچه مسلم است، ارزش افزوده طرح هاي ما هر روز بيشتر مي شود، باتوجه به اينكه سعي مي شود از آخرين تكنولوژي ها استفاده شود و با ديد صادراتي.
براي نمونه درصد ارزش افزوده به سرمايه گذاري ها در طرح هاي فاز سوم پتروشيمي ۴۵/۰ درصد بوده است كه اين ميزان در طرح هاي فاز دوم ۲۳/۰ درصد بوده است.
