عليرضا دادمند
هر گونه اي از پرندگان فوق العاده بي نظير و زيبا هستند بنابراين براي آشنايي بيشتر شما به مواردي از نگهداري پرندگان خانگي مي پردازيم. اول از همه اينكه پرنده شما بايد از سلامتي كامل برخوردار باشد. مسلما يك پرنده بيمار نه ارزش مادي دارد نه قابل نگهداري است. اگر پرنده شما بيمار باشد به تدريج علايم ظاهري بيماري را نشان خواهد داد. او كسل، پژمرده و ضعيف مي شود، سرش را زير بال هايش پنهان مي كند، عطسه مي كند، كف قفس مي نشيند و آبريزش بيني دارد. پرهاي ژوليده و به هم چسبيده داشته و پرهايش شروع به ريزش مي كند، در حين تنفس خس خس داشته و دمش را دايما تكان مي دهد، ولي اگر پرنده شما سالم باشد چشم هاي روشن شفاف، پرهاي براق، اشتهاي خوب وجست وخيز فراوان دارد. در واقع پرنده اي سلامت است كه هم خوب بخورد و هم خوب فعاليت كند.
اين علايم به شما كمك مي كند كه پرنده خود را از فروشگاه  معتبر انتخاب كنيد. پس از انتخاب فورا براي معاينه آن به يك دامپزشك مراجعه كنيد. فايده اين كار اين است كه پرنده شما اگر بيمار باشد آن را به پرنده فروش برمي گردانيد، ولي اگر پرنده معاينه شده شما سالم باشد به توصيه هاي دامپزشك در مورد طرز نگهداري، تغذيه و بهداشت و احيانا داروهاي مورد نياز توجه مي كنيد. اين مساله بسيار مهم است كه پرنده شما تحت كنترل دامپزشك باشد.
اما چطور مي توانيم مكان مناسب از هر لحاظ براي پرنده مهيا كنيم؟
مسلما شما مي خواهيد مكان مورد نظر، راحت و امن باشد. تهيه قفس بزرگ و جادار بسيار مناسب خواهد بود. فاصله نرده هاي قفس از هم بايد طوري باشد كه سر پرنده در ميان آنها گير نكند.
همچنين حيوان راحت به ظرف غذا و آب دسترسي داشته باشد.
تميز كردن قفس حيوان به سهولت انجام پذير باشد.
محل نشستن حيوان در داخل قفس (ميله چوبي داخل قفس) از شاخه درخت «اوكاليپتوس» باشد. اگر تعدادي پرنده داريد بايد مكان پرنده جديد را از پرندگان ديگر جدا كنيد.
اين كار باعث مي شود اگر پرنده اي بيماري داشته باشد به پرنده جديد انتقال پيدا نكند. وعده هاي رژيم غذايي در پرندگان متفاوت است، اما در يك برنامه غذايي مناسب نبايد ميزان دانه ها و ميوه هاي هسته دار بيش از پنجاه درصد باشد.
پنجاه درصد بقيه را از سبزي ها، ميوه و مقدار كمي پنير و يك تكه گوشت لخم، تخم مرغ پخته و غذاهاي روزمره كه مردم استفاده مي كنند، به اضافه پودرهاي ويتامين تامين كنيد. همچنين تعدادي از پرنده ها به ماست علاقه دارند. آب نياز حتمي روزانه پرندگان است. از دادن پوست گردو اجتناب كنيد چون معمولا قارچ آسپيرو ژليوس دارد اما چوب ذرت براي پرندگان ايده آل است.
تغذيه پرندگان: پرنده شما چه چيزهايي احتياج دارد؟
اكنون شما مي دانيد كه دانه ها تنها غذاي پرندگان را تشكيل نمي دهند در حقيقت تغذيه با دانه ها به تنهايي براي سلامتي آنها مضر است.
در واقع پنجاه درصد رژيم غذايي پرندگان را دانه ها و پنجاه درصد بقيه را ميوه ها و سبزي ها تشكيل مي دهند. چون ويتامين ها و مواد معدني از اين طريق تامين مي شوند اگر پرنده شما بي ميل به غذا است سعي كنيد غذاي جديدي به او بدهيد.
سعي كنيد ميوه ها و سبزيجات را به قطعات كوچك به اندازه دانه ها درآورده و آنها را با دانه ها مخلوط كنيد.
مثلا براي تنها يك ساعت در صبح و يك ساعت در شب تغذيه با دانه ها را متوقف كنيد. در دنياي وحش، پرندگان انواع مختلفي از دانه ها را مي خورند گاهي مقدار كمي گوشت و گاهي تخم پرندگان ديگر را نيز مي خورند بنابراين ما مي توانيم رژيم غذايي پرندگان اهلي و دنياي وحش را با هم تلفيق كنيم، اين كار با تنوع غذايي ميسر است.
اگر غذايي براي انسان ها مفيد است، مسلما براي پرندگان نيز مفيد است. مثلا پرندگان از خوردن ماكاروني، گوشت مرغ، تخم مرغ پخته،  بادام،  گردو، يا ديگر دانه هاي مغذي لذت مي برند. تعدادي از پرندگان نيز پنير و ماست دوست دارند. بنابراين از آنها دريغ نكنيد! عصاره مانكي چو(monkey chow) مزه مطلوب داشته و سرشار از پروتئين بوده و براي پرندگان خوب است.
پوسته آهكي نرمتنان يا مواد معدني دريايي منبع خوبي از كلسيم براي پرندگان هستند. براي ايجاد تنوع، اين تنقلات نيز فراموش نشود.
سلامتي پرندگان خانگي: همه مي دانيم تحريك پرندگان خانگي به وسيله بچه گربه ها و توله سگ ها بسيار خطرناك است. چون اين حيوانات فوق العاده موذي اند. به خصوص اگر اين حيوانات اطراف محل زندگي پرندگان خانگي ما زندگي مي كنند به جنب و جوش درمي آيند و در صورت آزار پرنده ها، پرنده ها هيجان زده شده و اگر پرنده هاي خانگي آزاد باشند باعث مي شود به نقاط مختلف برخورد كرده و باعث زخمي شدن آنها مي شود، اما پرهاي پرندگان وسيله خوبي براي محافظت آنها از تصادم با مكان ها يا وسيله هاي اطراف آنها است، اما اگر پرهاي پرندگان چيده شده باشد يا بال هاي آنها طوري باشد كه قادر به پرواز نباشند هنگام پرواز شروع به پرپرزدن كرده و نهايتا تصادم كرده، دراطراف محل زندگي مي افتند يا ممكن است به پره هاي پنكه هاي سقفي برخورد كرده يا ممكن است به وسيله الكتريكي در آشپزخانه برخورد كنند يا ناگهان در آب جوش بيفتند يا به سطوح داغ برخورد كنند، بنابراين بهتر است در قفس باشند.
اگر پرنده شما در قفس باشد بايد احتياط لازم را مبذول داشت چون هر لحظه امكان فرار يا تصادم اتفاقي وجود دارد.
پرندگان به هرگونه سمي حساس هستند به خصوص در فضايي كه زندگي مي كنند تجمع هر نوع گاز يا هواي نامطبوع روي تنفس آنها اثرات نامطلوبي دارد، به خصوص در بعضي پرنده ها مثل قناري ها هرگونه مواد پاك كننده و شوينده كه توليد گازهاي سمي كنند براي پرندگان كشنده است. حتي بوي نامطلوب بعضي از غذاها و دود سيگار براي آنها مضر است. گرماي بيش از حد فضاي آشپزخانه آنها را ناراحت مي كند.
يكي از عادات پرندگان علاقه به جويدن است. بيشتر پرندگان هر شيء را با منقارشان گرفته و شروع به جويدن مي كنند. به خاطر همين بايد چوب هاي سالمي در اختيار آنها گذاشته و اشياي فلزي، شيشه هاي آلوده، سيم هاي الكتريكي و گياهان سمي را از دسترس آنها دور كرد. همچنين از در اختيار گذاشتن و استفاده از قلم هاي خوشبو كننده و سمي، براق كننده هاي ناخن و رنگ برهايي كه حاوي گازهاي سمي اند، جوهرهاي رنگي و اسپرهاي خوشبوكننده جدا خودداري كنيد.
چه زماني پرنده شما بيمار است؟
پرندگان كه به طور ناگهاني و بدون هيچ گونه دليلي افتاده و مي ميرند، بيماراند. بنابراين گاه دلايل روشني براي بيماري و مرگ پرنده وجود ندارد. تنها زماني كه پرنده تحت مراقبت صاحب آن بوده ونشانه هاي بيماري سريعا آشكار شود، براي درمان آن مي توان به دامپزشك مراجعه كرده. يكي از شاخص هاي سلامتي پرنده ترشحات پرنده است. مثلا ترشحاتي مثل مدفوع پرنده كه به طور طبيعي سياه يا سبز تيره است كه مي تواند با ادرار همراه باشد. گاه مدفوع سالم، روشن همراه با مواد زايد سفيد و شيري است.
اگر ترشحات، مايع زرد خردلي يا خوني يا قهوه اي تيره باشد غيرطبيعي است. يكي از علايم سلامتي پرنده اشتهاي خوب است در نتيجه ترشحات زيادي نيز دارد. در حالي كه در پرنده بيمار ترشحات كم و بدون هيچ مدفوعي است كه رنگ آن سفيد و مايع مانند است. تغيير در عادات غذايي علامت ناخوشايندي در پرنده ها است، مثلا نوشيدن بيش از حد آب يا پرهيز از خوردن غذا.
يكي ديگر از علايم بيماري تغيير در عادات و رفتار است. مثلا خودداري از راه رفتن وظاهري خواب آلود داشتن يا عدم تمايل در راه رفتن يا پنهان كردن سر زير بال ها.
شاخص ديگر وضعيت ظاهري آن است. (ظاهر پرهاي آن چگونه است؟)
آيا ظاهر آن ژوليده، تيره و به هم چسبيده است؟
كاهش وزن دارد يا نه؟
ديگر علايم بيماري را مي توان در دستگاه تنفسي پرنده جست وجو كرد. باز كردن دهان پرنده و تنفس آن چگونه است؟ آيا صداي تنفس آن رسا و شنيدني است يا نه؟ آيا نفس، نفس مي زند يا نه؟دم خود را تكان مي دهد يا نه؟
استفراغ يك علامت غيرطبيعي براي پرنده است، آبريزش از چشم ها يا سوراخ هاي بيني از علايم بيماري است كه با تورم اطراف چشم نمايان مي شود. توجه كنيد هر جراحت يا خونريزي احتياج به مراقبت دامپزشكي دارد، اگر پرنده شما هر يك از اين علايم را دارد بايد فورا به دامپزشك مراجعه كرد.

دانشمندان اعلام كردند، وضع اسفناكي كه در مورد يك ماده خرس قطبي و دو توله اش در نقطه اي دور افتاده در قطب شمال پيش آمده ممكن است هشدارهاي اوليه درباره اثرات احتمالي تغييرات آب وهوا باشد.
خرس مادر و توله هايش در جزيره خرس ها، در ميانه راه بين نرو ژ شمالي و مجمع الجزاير سوالبارد گرفتار شده اند. خرس مادر خيلي دير از لانه زمستاني اش بيرون آمد تا جزيره كوچك را از طريق درياي يخ  كه در فصل زمستان آن را احاطه كرده بود، ترك كند. به سبب بالا رفتن دما، درياي يخ به سمت شمال ذوب شده و خرس ها را محبوس و با تابستان سخت و توام با گرسنگي مواجه ساخته است.
دانشمندان مي گويند: در حال حاضر بهترين راه، رها كردن خانواده خرس ها در همين مكان است. انتقال خرس ها از مكان فعلي به آن سوي درياي يخ با هليكوپتر يا كشتي زندگي آنها را به مخاطره خواهد افكند. اين خرس ها مي توانند بخش عمده اي از تابستان را با تغذيه از گوشت پرندگان دريايي و تخم هاي آنها و نيز شكارگهگاهي فك ها بگذرانند. اما وقتي جوجه هاي پرندگان بزرگتر شده و جمعيت آنها پراكنده شود يعني در اواخر فصل، خانواده دچار مشكل خواهد شد.
از سال ۱۹۱۲ تاكنون، هيچگاه فصل بهار به گرمي سال جاري نبوده و اگر با جلوگيري از آلودگي ها و كاهش آن، روند رو به افزايش گرم شدن كره زمين تقليل پيدا نكند، در سال هاي آينده حوادثي از اين قبيل در سطح وسيع تري ادامه خواهد يافت.

وجود كروكوديل هاي آدمخوار خطرناك نزديك روستاي دورافتاده ماهيگيري به نام لوبانگو در اوگاندا، دولت اين كشور را وادار ساخت كه يك كارشناس كروكوديل به نام «بردي بار» را براي زنده گيري و انتقال كروكوديل هاي سرگردان خطرناك به كار گيرد.
در طول بخش هايي از درياچه ويكتوريا، كروكوديل هاي نيل مرتبا به انسان ها حمله مي كنند، مي كشند و مي خورند. يكي از دلايل اين حملات آن است كه افزايش جمعيت انساني، منابع طبيعي غذايي كروكوديل ها را از ميان برده و اين جانوران مجبور مي  شوند به خوردن انسان روي آورند. از آنجا كه روستاييان به شدت به رودخانه ها و درياچه هاي پر از كروكوديل وابسته اندو غذا و آب لازم خود را از آن تهيه مي كنند، گاه ناخواسته قدم به قلمرو تمساح هاي گرسنه مي گذارند و فاجعه اتفاق مي افتد. در سال هاي اخير، دولت اوگاندا به كشتن كروكوديل هايي كه خطر حمله به انسان را دارند روي آورده است اما بردي بار راه حل بهتري ارايه كرده است: تربيت ماموران حيات وحش براي گرفتن كروكوديل هاي مشكل ساز و انتقال آنها به جايي كه نتوانند صدمه اي وارد آورند.
البته همانطور كه ماموران و بار به خوبي مي دانند، گفتن هميشه آسان تر از عمل كردن است. كروكوديل  رود نيل يكي از خطرناك ترين و هول انگيزترين شكارچيان جهان است. قد و قواره ترسناك، دندان هاي عظيم، دهان گشاده و پوزه و چهره اين حيوان، هر نگرنده اي را به وحشت مي اندازد. قد اين كروكوديل به بيش از ۶ متر و وزن آن به بيش از ۱۵۰۰ پاوند (۷۰۰ كيلوگرم) مي رسد. آرام و شكيبا به شكار خود نزديك مي شود و ناگهان با حركتي انفجاري آن را فرو مي كشد؛ آرواره دندان هاي قوي او مي تواند حتي حيوان هاي بزرگ را به آساني تسليم سازد. دستگيري جانوري با آن اندازه و نيرو، احتياج به دقت، مهارت، هماهنگي و مقدار بسيار زيادي جرات دارد!

سازمان هاي طرفدار حفاظت محيط زيست در اروپا نسبت به مواد آلوده كننده «دكا» BDE هشدار دادند و خواستار آن شدند كه اين مواد به تدريج از محصولات مختلف حذف شود. اين ماده كه «دكا» نيز ناميده مي شود (دكابرومينات دي فنيل اتر)، آلودگي گسترده زيست محيطي و احتمال تاثيرات ناگوار نوروتوكسيك روي جنين دارد، نوعي ماده ضدآتش برومينات است كه در بافت منسوجات خانگي و نيز پلاستيك هاي محكم مورد استفاده در اتومبيل و لوازم الكتريكي به كار مي رود.
يك پژوهش كه اخيرا در اروپا انجام گرفته حاكي از آن است كه دكا بخش عظيمي از گونه هاي مختلف پرندگاني را كه در انگلستان، سوئد، هلند و نرو ژ (از جمله مناطق قطبي) مورد آزمايش قرار گرفتند آلوده كرده است. بعضي از گونه هاي آلوده شده مورد مطالعه عبارتند از: جغد طويله، حواصيل، باشه (شاهين گنجشك خوار)، دليجه، عقاب ماهيگير، عقاب دم سفيد، كاكايي گلاكوس، بحري (نوعي پرنده كمياب شكاري از جنس قوش ها).
صندوق جهاني حفاظت از طبيعت هشدار داد كه در صورت عدم انجام عمل سريع براي حذف تدريجي اين مواد شيميايي، خسارت هاي جبران ناپذيري به حيات وحش - به ويژه پرندگان شكاري - و انسان وارد خواهد آمد.

كارولين گيبي، خبرنگار گاردين كه خود ساكن واشنگتن است در رابطه با پديده ادواري هجوم جيرجيرك ها مي نويسد: يك روز صبح در اوايل ماه ژوئن، يعني همين دو هفته پيش، بچه ها با جيغ و داد خود را به داخل خانه انداختند و داد زدند: «مامان، بدو بيا، زود باش، چمن داره راه مي ره.» وقتي توي حياط رفتم، ديدم واقعا علف ها موج مي  زنند و تكان مي  خورند. وقتي از نزديك نگاه كردم، ديدم سرتاسر چمن را قشر ضخيمي از حشرات چشم قرمز با بال هاي نارنجي رنگ پوشانده است،ما در ناحيه اي آرام در خارج واشنگتن دي سي، زندگي مي  كنيم و حال ناگهان اين آرامش با حضور ميليون ها حشره پرجنب و جوش به هم ريخته بود. چندان شگفت زده نشدم، چون چند هفته بود رسانه هاي محلي مرتبا اعلام مي  كردند كه هجوم ادواري جيرجيرك ها نزديك است - اين پديده طبيعي هر ۱۷ سال يكبار اتفاق مي  افتد. با اين همه، ديدن هزاران حشره كه ناگهان از نهانگاه خويش بيرون مي آيند و تمام سطح چمن ها و باغچه ها را مي پوشانند شگفت آور است.
لارو اين جيرجيرك (Cicada) وقتي از دل زمين بيرون مي آيد از درخت بالا مي رود، به شاخه اي آويزان مي شود، پوسته آن مي تركد و حشره بال دار بالغ از آن خارج مي شود. اگر به اين پروسه نگاه كنيد ممكن است دچار حال به هم خوردگي شويد.
۲۰ مجموعه جيرجيرك (اين نوع جيرجيرك بسيار شبيه ملخ است) در بخش هاي شرقي ايالات متحده زيست مي كنند كه به صورت ادواري فراگير مي شوند. اگرچه همه آنها بين ۱۳ تا ۱۷ روز را زيرزمين مي گذرانند، هرمجموعه متولد شده در زمان هاي مختلفي بيرون مي آيد و تعداد آنها به شرايط بيرون آمدنشان بستگي دارد. در مجموع اين حشرات يك ماه عمر مي كنند و غذاي مناسبي براي تقريبا همه پرندگان شكارچي و حشره خوار به شمار مي روند. با اين وجود نسل اين حشره همچنان باقي مي ماند.
صداي اين حشرات در باغچه ها، به گفته يكي از نوجوانان دانش آموز، شبيه صداي يك سفينه فضايي است كه درجا كار كند! صداي يكنواخت وعجيب.
جالب اينكه خيلي از آمريكايي ها نه تنها از هجوم اين حشرات ناراحت نيستند، بلكه به فكر افتاده اند آنها را بخورند. يك دانش آموز اهل مريلند به خبرنگار گاردين گفت: «اين حشرات اصلا بد نيستند. مردم نقاط مختلف دنيا اينها را مي خورند، تنها در اروپا و آمريكاي شمالي مردم از حشرات بدشان مي آيد و حتي از فكر خوردن آن دچار تهوع مي شوند. اين جيرجيرك ها منبع پروتئين هستند، درست مثل ميگوي بال دار!»
ماده هاي اين حشرات حدود ۴۰۰ تخم مي گذارند و كم كم همه آنها محو مي شوند تا ۱۷ سال ديگر باز از دل زمين سر برآورند.

دكتر ريموند ديتمارس
قسمت چهل وهفتم 
ميمون ها كه از جعبه بيرون آمده و خود را در جايي پرزرق و برق و سرشار از شكستني ديده بودند. به طرف پيشخوان و رديف هاي گيلاس هاي جورواجور پشت آن هجوم بردند. ظرف چند لحظه همه چيز حال و روزي ديگر پيدا كرد و رستوران به صحنه پرتحركي، چون يك كمدي كلاسيك پرشر و شور، تبديل شد. سر، سرشده بود و پا، پا! همه از جا برخاسته بودند و تلاش مي كردند دو شيطانك را بگيرند و ميمون ها كه موقع را براي عمليات خرابكارانه مناسب يافته بودند، هرچه ظرف و بطري و ليوان و شكستني بود از طبقات متعدد به زمين ريختند و با جديتي ديدني و پيشتكاري بي نظير همه را - لااقل آنچه كه در معرض ديد بود - شكستند و نابود كردند. بعد كه نگاهي به اطراف انداختند و ديدند ديگر چيزي براي شكستن در آن دور و حوالي نيست ظاهرا كمي آرام گرفتند و آن وقت بود كه بالاخره جماعت داخل رستوران موفق شدند آنها را بگيرند و به دوست ما تحويل دهند. البته اين تجربه پرهيجان كمي بيشتر از ۴۰۰ دلار براي او آب خورد و از همان لحظه او را به يك محافظه گر تمام عيار و طرفدار ممنوعيت هرگونه مشروب، به ويژه هنگام حمل ميمون، تبديل كرد.
ما هر ازگاه ميمون هاي دست آموز در خانه نگه مي داريم و با وجوداينكه من از گرايش و استعداد آنها به عمليات شيطاني(!) به خوبي آگاهم، يك بار غفلت كردم و وقتي همه از خانه بيرون رفته بوديم محل نگهداري شان را بازرسي نكردم. همين باعث شد كه دوتاي آنها فرار كردند. وقتي به خانه برگشتيم و در را باز كرديم با منظره عجيبي مواجه شديم؛ انگار گردبادي عظيم، از آن گردبادهايي كه كاميون را از جاده بلند مي كند و درخت را از ريشه در مي آورد، از يك پنجره وارد شده و از پنجره ديگر بيرون رفته بود. دو ميمون هم مات و متحير ايستاده بودند و خانه به هم ريخته را نگاه مي كردند، درست مثل اينكه كسي از حالت جنون ناشي از ميگساري به خود آمده و متوجه شده باشد كه چه اعمال نادرستي انجام داده است - نوعي آرامش توام با حيرت و ترس از كاري كه كرده بودند، در قيافه شان مشهود بود.
يك هفته طول كشيد تا خانه را به حال اول برگردانيم. عكس ها همه از ديوارها كنده و پرده ها تكه پاره شده، رويه مبل ها دريده و چراغ هاي ديواري از جاي خود بيرون آمده و لوسترهاشان گوشه و كنار شكسته افتاده بود. غم انگيزترين قسمت ماجرا مربوط به بوفه ظرف ها بود، جايي كه هرچه شكستني قيمتي و ظروف نقره  اي و چيني هاي تزئيني داشتيم آنجا نگهداري مي كرديم. ميمون هاي بدجنس حتي خاكسترهاي توي بخاري ديواري را بيرون كشيده و سرتاسرخانه پاشيده بودند؛ حتي كتاب هاي نازنين مرا ورق ورق كرده و تكه تكه كرده بودند؛ از گلدان هاي محبوب، گلدان هايي كه با آن همه دقت و زحمت فراهم و نگهداري كرده بودم كه نپرسيد - همه گل ها از ريشه درآمده، گلدان ها شكسته و خاك آنها همه جا ريخته بود. يادداشت مترجم: خاطره اي كه دكتر ديتمارس نقل كرده براي من كاملا محسوس و آشناست.
برگردان: حميد ذاكري

موهاي بلند و انبوه به رنگ خاكستري نقره اي متمايل به قهوه اي دارد. وجه تمايزش با ساير ول ها وجود دم بلند زرد رنگ است كه طول آن حدود نصف طول سر و تنه است.
طول سر و تنه بين ۱۱ تا۱۴ سانتيمتر است.
بيشتر در چمنزارهاي مناطق كوهستاني مرتفع بالاي خط جنگل، ارس زارها و دامنه هاي صخره اي ديده مي شود. در ايران وجود آن تاكنون از ارتفاعات البرز و احتمالا دولاب هردرود واقع در ارتفاعات ديزين و زرد كوه بختياري گزارش شده است.
حيوان ترسويي نيست، به خوبي مي پرد و از صخره ها بالا مي رود. در موقع دويدن روي پاها بلند مي شود و به دمش حالت خاصي مي دهد. علف خوار است و غالبا از ريشه، شاخه و علوفه هاي مختلف تغذيه مي كند.