تا چندي پيش كه هنوز قيمت نفت به صورت سرسام آور افزايش نيافته بود همه جا صحبت از نفت كشورهاي خارج از اوپك بود. يك روز خبر سبقت گرفتن روسيه از عربستان در زمينه توليد نفت عنوان مي شد. روز بعد، نفت آلاسكا و خزر را جايگزين مناسبي براي نفت عربستان معرفي مي كردند و اخيراً نيز صحبت از اكتشاف ميادين نفتي تازه در آب هاي برزيل و غرب آفريقا به ميان آمده است. اما به اين اظهار نظرات توجه نكنيد. اگر واقعيت هاي بازار را در نظر بگيريم در خواهيم يافت كه عربستان كماكان نقش محوري در نفت جهان ايفا مي كند.
عربستان نه تنها بيش از ساير كشورهاي جهان نفت صادر مي كند بلكه ذخاير اين كشور نيز قابل مقايسه با كشورهاي ديگر نيست. در حقيقت يك چهارم از ذخاير اثبات شده نفت جهان متعلق به عربستان است و چهار كشور همسايه، ايران، عراق، امارات و كويت، يك دهم ذخاير نفتي جهان را در اختيار دارند. به همين دليل مجموع ذخائر نفت روسيه، نيجريه و آلاسكا قابل مقايسه با ذخاير نفت عربستان نمي باشد.
اما از همه مهم تر عربستان نقش تنظيم كننده بازار را ايفا مي كند. برخلاف ساير كشورها همواره چندين ميليون بشكه نفت براي مواقع اضطراري ذخيره دارد. همين ظرفيت ذخيره شده در بازار نفت تعادل ايجاد خواهد كرد. اين كشور با اين حربه در چند مقطع متفاوت از جهش ناگهاني قيمت نفت جلوگيري كرده است. ابتدا در زمان جنگ ايران و عراق، سپس در زمان جنگ اول خليج فارس و اخيراً در آستانه اشغال خاك عراق توسط آمريكا. در گذشته عربستان كشوري امن براي توليد نفت به شمار مي آمد و در حقيقت اين كشور را بانك مركزي نفت معرفي مي كردند.
اما پس از حملات ۱۱ سپتامبر خلاف اين تصور ثابت شد. غربي ها مدعي هستند كه ۱۵ نفر از ۱۹ تروريستي كه حملات ۱۱ سپتابر را انجام دادند اهل عربستان بودند و حتي در ميان گروه هايي كه هم اكنون در عراق مشغول مبارزه با نيروهاي آمريكايي هستند، چند گروه از عربستان به چشم مي خورد. علاوه بر اين حملات تروريست ها در داخل عربستان نيز توسعه يافته و مراكز نفتي را هدف قرارداده اند. اما يكي از مشاوران خانواده سلطنتي عربستان در مورد تهديد تروريست ها مي گويد: در هر لحظه در حدود ۳۰ هزار نيروي امنيتي از زيرساخت هاي نفتي عربستان محافظت مي كنند و همچنين بااستفاده از تكنولوژي مدرن و هواپيما از تأسيسات نفتي مراقبت مي شود.سال گذشته بودجه امنيتي عربستان در حدود ۵/۵ ميليارد دلار بود كه دولت اين كشور طي دو سال اخير ۷۵۰ ميليون دلار اين بودجه را افزايش داده است كه بخش اعظم آن به برقراري امنيت در بخش نفت تعلق گرفت.
به گفته كارشناسان، يك حمله سازمان يافته تروريستي درعربستان براي چند هفته، ۶ تا ۷ ميليون بشكه در روز از توليد نفت عربستان خواهد كاست.
در صورتيكه توليد نفت عربستان ناگهان كاهش يابد به طور حتم ذخاير استراتژيك قادر به جبران كمبود نفت عربستان نخواهد بود و اينگونه قيمت نفت افزايش مي يابد. تبعات افزايش قيمت نفت، كاهش اجباري مصرف و در نتيجه كند شدن رشد اقتصادي خواهد بود. از سوي ديگر در صورتيكه توليد نفت عربستان كاهش يابد، مازاد ظرفيت توليد اين كشور به شدت كاهش مي يابد و ديگر نمي تواند بازار را تحت تأثير قرار بدهد.

بر اساس تحقيقي كه توسط خبرگزاري رويترز انجام شده، اقتصاد جهاني در سال جاري ميلادي بهترين شرايط خود را پس از سال ۲۰۰۰ تجربه خواهد كرد كه عامل اصلي اين رشد، بهبود وضعيت اشتغالزايي در آمريكا و همچنين عملكرد مطلوب اقتصاد ژاپن فراتر از پيش بيني هاي صورت گرفته مي باشد.
همچنين پيش بيني مي شود كه رشد اقتصاد جهاني در سال ۲۰۰۵ نيز بيش از رقم پيش بيني شده توسط كارشناسان باشد.
در اين تحقيق گسترده از ۲۷ اقتصاددان و برنامه ريز ماهر در بانك هاي بزرگ جهان نظرسنجي به عمل آمده كه در نهايت مشخص شده رشد اقتصاد جهاني در سال جاري حدود ۶/۴ درصد خواهد بود كه بر اساس آمار و ارقام صندوق بين المللي پول، بهترين نرخ رشد از سال ۲۰۰۰ تاكنون مي باشد. در سال ۲۰۰۰، اقتصاد جهاني رشدي معادل ۷/۴ درصد را تجربه كرد.
مايكل ولفولك، اقتصاددان شاغل در بانك نيويورك مي گويد: نرخ رشد در سال جاري با توجه به رشد اقتصادهاي كشورهاي آمريكا و ژاپن، قوي خواهد بود. همچنين نبايد فراموش كرد كه روند رشد اقتصاد چين نيز تداوم دارد. البته در سال ۲۰۰۵، نرخ رشد اقتصاد جهاني به ۹/۳ درصد كاهش خواهد يافت كه علت آن متعادل تر شدن رشد اقتصاد چين، آمريكا و ژاپن خواهد بود.
در خردادماه سال جاري، نظرسنجي مشابهي در جهان صورت گرفت كه در آن زمان، اقتصاددانان نرخ رشد اقتصاد جهاني در سال جاري را ۲/۴ درصد و در سال آينده ۸/۳ پيش بيني مي كردند كه پس از بهبود شرايط اقتصادي آمريكا و ژاپن، پيش بيني خود را تصحيح نمودند.
نتايج اين نظرسنجي در حالي منتشر مي شود كه پيش از آن صندوق بين الملل پول، حداقل رشد اقتصاد جهاني در سال جاري را ۱/۴ درصد اعلام كرده و معتقد است كه اين رقم در ماه سپتامبر سال جاري ميلادي، مجدداً افزايش خواهد يافت.
در نظرسنجي انجام شده توسط رويترز، تقريباً همه كارشناسان پيش بيني كردند، رشد اقتصاد جهان در سال ۲۰۰۵ كند بشود. اين كارشناسان پيش بيني مي كنند، سياست هاي پولي محدودتر باعث كند شدن رشد شود و همچنين تلاش دولت چين براي متعادل كردن رشد اقتصادي در نهايت منجر به كاهش رشد اقتصاد جهان در سال آينده ميلادي گردد.
يكي از اقتصاددانان در مؤسسه لويدز مي گويد: كاهش نرخ رشد توليد ناخالص داخلي چين نه  تنها باعث كاهش صادرات آمريكا بلكه باعث كند شدن رشد اقتصاد ژاپن مي شود.
البته اين كارشناسان معتقدند كه اقدامات پيشگيرانه دولت چين، مانع از سقوط ناگهاني اقتصاد اين كشور خواهد شد سال گذشته رشد اقتصاد چين ۱/۹ درصد بود كه براي امسال رقم۸ درصد و براي سال آينده ۷ درصد پيش بيني مي شود.

با آنكه بسياري از مردم آمريكا از عملكرد جورج بوش ناراضي هستند اما همين مردم اطلاعات و شناخت اندكي از جان كري، نامزد دمكراتها در انتخابات آينده رياست جمهوري آمريكا دارند و به همين دليل آنها نمي توانند جان كري را گزينه  مناسبي براي جايگزيني جورج بوش در نظر بگيرند. به عنوان مثال، با آنكه جان كري همواره در تبليغات انتخاباتي خود قول داده، دريافت ماليات را محدود به افراد ثروتمند جامعه نمايد اما ۶۰درصد از مردم آمريكا معتقدند، در صورت پيروزي كري در انتخابات رياست جمهوري، آنها بايد ماليات بيشتري بپردازند.
به هر حال كري بايد ذهنيت مردم را نسبت به خود تغيير بدهد. او خوب مي داند كه نارضايتي مردم از جورج بوش به دليل حمله به عراق متضمن پيروزي وي در انتخابات نخواهد بود و براي اينكه از جورج بوش سبقت بگيرد بايد تمام توان خود را روي مسائل اقتصادي متمركز نمايد.
يكي از برنامه هاي اقتصادي جان كري در صورت پيروزي در انتخابات رياست جمهوري، كمك كردن به كارگران براي تحمل افزايش هزينه هاي بهداشت و درمان و همچنين تحصيل فرزندانشان مي باشد. البته تحقق چنين هدفي آسان نخواهد بود چون واقعيت هاي بودجه آمريكا و همچنين كنگره اي كه به احتمال بسيار زياد مخالف سياست هاي رئيس جمهور دمكرات خواهد بود، وي را تحت فشار قرار خواهد داد.
كري قول داده در صورت پيروزي در انتخابات، ۶۵۰ ميليارد دلار بودجه درحوزه بهداشت و درمان و ۲۰۰ ميليارد دلار در زمينه آموزش و پرورش هزينه بكند.
البته اين پول از محل لغو معافيت هاي مالياتي كه بوش براي افرادي كه بيش از ۲۰۰ هزار دلار درآمد داشتند (در حدود ۳ درصد ماليات دهندگان در نظر گرفته بود) تامين خواهد شد.
حتي در صورت تحقق چنين هدفي، كري، پولي مازاد براي جبران كسري هاي موجود در بودجه نخواهد داشت.
همچنين اگر كنگره با لغو معافيت هاي مالياتي ثروتمندان مخالفت كند آنگاه كري قادر به اجراي قول و قرارهاي خود نخواهد بود.
جان كري معتقد است كه دريافت ماليات بيشتر از ثروتمندان كه پس انداز بسيار بيشتري در مقايسه با كارگران و كارمندان دارند باعث رشد اقتصاد كشور خواهد شد. به اعتقاد وي براي مطرح بودن در اقتصاد جهان بايد ماليات دريافت شده از ثروتمند را براي بهبود وضعيت آموزش و پرورش و همچنين بهداشت و درمان هزينه كرد.
به عبارتي ديگر جان كري معتقد است كه دريافت ماليات هاي كلان جهت بهبود طبقه متوسط جامعه كاري بسيار ارزشمند است اما بسياري از اقتصاددانان بيم آنرا دارند كه اين اقدام جان كري در درازمدت منجر به كاهش رشد اقتصاد بشود.
گروهي ديگر از اقتصاددانان كه تقريباً موافق با سياست هاي اقتصادي جان كري هستند، مي گويند: واريزكردن ماليات پرداختي ثروتمندان به بخش بهداشت و درمان جامعه باعث رشد ۲۵/۰ درصد اقتصاد در ۴ سال اول خواهد شد اما از سال ۲۰۰۹ به بعد ، جان كري در زمينه كاهش كسري هاي موجود در بودجه كشور و همچنين نرخ بهره ها با مشكل مواجه مي گردد.
نكته جالب اينكه هرچه بر تعداد طرفداران جان كري در مبارزه انتخاباتي با بوش افزوده مي شود به موازات آن نگراني تاجران نيز افزايش مي يابد.
يكي از صاحبان كارخانه هاي بزرگ آمريكا مي گويد: جان كري از شانس خوبي براي پيروزي در انتخابات رياست جمهوري برخوردار است اما تاجران ذهنيت منفي نسبت به او دارند. به هرحال، كري براي اينكه ذهنيت جامعه را نسبت به خود تغيير بدهد بايد سياست هاي خود را به صورت شفاف براي مردم تشريح نمايد.
بهداشت و درمان
اولويت اول كري، گسترش خدمات بهداشتي و درماني در جامعه و همچنين گسترش چتر حمايتي بيمه براي كودكان و كارگران كم درآمد است. به عنوان مثال، دولت هزينه درمان بيماريهاي حاد كارگران واحدهاي توليدي و خدماتي كم درآمد را تقبل خواهد كرد.
دولت همچنين قصد دارد با استفاده از تكنولوژي پيشرفته آلودگي هاي زميني و هوايي موجود در محيط زيست را از بين ببرد.
با آنكه اقدام جان كري در حمايت از كارگران و كارمندان، تحسين برانگيز است اما كارشناسان معتقدند كه وي با اين اقدام خود، تعهدات دولت را افزايش مي دهد.
حمايت از كودكان و نوجوانان
كري قصد دارد با هزينه كردن ۲۰۰ ميليارد دلار طي ۱۰ سال، وضعيت مدارس دولتي و زندگي معلمان را بهبود ببخشد. البته در برنامه جان كري، توجه چنداني به آموزش عالي نشده است.
به همين دليل سياست جان كري در زمينه آموزش و پرورش، هم مورد انتقاد راستگرايان و هم مورد انتقاد چپگرايان قرار گرفته است.
اشتغالزايي
وضعيت اشتغالزايي در دوران رياست جمهوري جورج بوش اسفبار بوده است به همين دليل جان كري اعلام كرده براي واحدهايي كه شغل جديد ايجاد كنند، معافيت هاي مالياتي ويژه اي در نظر خواهد گرفت ديگر هدف جان كري، جلوگيري از صدور مشاغل آمريكا به كشورهايي كه دستمزد كارگر در آنها پايين است مي باشد. او قصد دارد، واحدهاي توليدي را تشويق به فعاليت در آمريكا نمايد. همچنين كارخانه هاي آمريكايي كه سود توليد خود را در خارج به كشور باز گردانند از معافيت مالياتي ۵ درصدي بهره مند خواهند شد.
البته اين سياست جان كري مورد انتقاد شركت هايي چندمليتي حاضر در آمريكا قرار گرفته است.
تجارت
در گذشته جان كري، اعتقاد به تجارت آزاد داشت اما هم اكنون قصد مبارزه با رقيبان خارجي را دارد كه در نظر وي، رقابتي نابرابر با تاجران آمريكايي دارند. يكي از اهداف وي مبارزه با دخالت دولت چين در كنترل واحد پول اين كشور مي باشد.
اقتصاددانان پيش بيني مي كنند در صورت پيروزي كري در انتخابات رياست جمهوري، آمريكا نسبت به تمام نيروهاي تاثير گذار در تجارت جهاني بي توجه خواهد شد و در اين حوزه تنها باقي خواهد ماند.
جبران كسري ها
كري معتقد است كه در صورت اجراي يك برنامه مدون جهت كاهش كسري هاي موجود در بودجه، به صورت خودكار، نرخ بهره ها و فشار بر بازارهاي پولي كاهش خواهد يافت. در حقيقت، كري قصد دارد تا سال ۲۰۰۸، كسري   بودجه آمريكا را نصف كند اما برنامه او مانند برنامه جورج بوش مبهم است.
تنها راهي كه مي تواند بوش و كري را از مخمصه كسري بودجه نجات بدهد، رونق يافتن ناگهاني بازارها است تا اينكه درآمد كلاني نصيب كشور شود. به اعتقاد كارشناسان، چنين رونقي در بخش تكنولوژي بوجود خواهد آمد.
برخي از كارشناسان، جان كري را به شفاف نبودن برنامه هايش براي كاهش كسري ها متهم مي كنند اما نامزد دمكراتها در انتخابات رياست جمهوري در پاسخ به اين اتهام مي گويد: هيچ انسان عاقلي در ميانه رقابت انتخاباتي، جزئيات برنامه خود براي كاهش كسري  بودجه را اعلام نمي كند تا مورد بهره برداري رقيب قرار بگيرد.
به هر حال جان كري وعده داده كه اگر رئيس جمهور آمريكا بشود، تمام قدرت خود را روي دريافت ماليات از ثروتمندان و خرج اين پول در زمينه بهداشت و درمان خواهد كرد. البته با توجه به اينكه احتمالاً كنگره با سياست هاي وي مخالفت خواهد ورزيد، او قادر به تحقق ساير اهداف خود نخواهد بود. به هر حال كري به اين پيش بيني ها اهميت نمي دهد و قصد دارد به شيوه آرنولد در انتخابات به پيروزي دست يابد.
بيزنس ويك
ترجمه : امير بهادري نژاد