گفت وگو با دكتر رضا منصوري معاون پژوهشي وزير علوم ،تحقيقات و فناوري
ايران سي امين كشور توليد كننده مقاله هاي علمي
۹۸ درصد مقاله هاي علمي در ۳۰ كشور جهان توليد مي شود
|
|
گفت وگو: شهناز حسني
در يكي از جديدترين مقالات مجله علمي «نيچر» كشورها براساس ضريب تأثير و كيفيت، مورد بررسي قرار گرفته اند كه بر اين اساس و در ميان تعداد كشورهاي دنيا كه بيشترين تعداد مقالات پر استناد را دارند، نام ايران نيز به چشم مي خورد
اگر در ده سال گذشته يك دانشگاه با مراكز صنعتي قرارداد ۱۰ ميليارد ريالي منعقد مي كرد بسيار متعجب مي شديم، اما در حال حاضر دانشگاه هايي چون؛ صنعتي شريف براي كار تحقيقاتي با بخش صنعت بيش از ۱۰۰ ميليارد ريال قرارداد بسته اند.
معاون پژوهشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، سهم اعتبارات اختصاص يافته براي حمايت از فعاليت هاي پژوهشي به اين وزارتخانه ها را تنها ۲ درصد از كل اعتبارات پژوهشي كشور دانست.
«دكتر رضا منصوري» در گفت وگو با خبرنگار ما در عين حال تصريح كرد: سهم دانشگاهها از اعتبارات پژوهشي كشور تنها ۱۰ درصد است و ۸۸ درصد باقي مانده به مراكز، نهادها و وزارتخانه هايي به غير از وزارت علوم اختصاص دارد.
وي گفت: مجموع اعتبارات وزارت علوم در حوزه پژوهش كمتر از ۱۵۰ ميليارد ريال است و اين ميزان با توجه به برنامه هاي بنيادي و اساسي وزارت علوم در حمايت از پژوهش هاي علمي بسيار ناچيز است.
وي حمايت از انجمن هاي علمي پژوهشكده هاي تازه تأسيس كه رديف اعتبار ندارند، پايان نامه هاي دانشگاهي و مقالات توليدي علمي ارائه شده در سطح بين المللي توسط وزارت علوم را مورد توجه قرار داد و افزود: در حال حاضر ۱۳۵ انجمن علمي فعال در كشور داريم كه حدود ۱۰ ميليارد ريال اعتبار بخش پژوهش را به آنها اختصاص مي دهيم. دكتر منصوري افزود: اعتبارات در نظر گرفته شده براي فعاليت هاي پژوهشي اين انجمن ها غالباً رقمي بين ۱ ميليون تا ۱۰ ميليون ريال است.
وي همچنين در خصوص مقالات علمي كه در سطح بين المللي منتشر مي شود گفت: حمايت از اين گونه مقالات بستگي به سطح كيفي مجله اي كه اثر را چاپ مي كند و شاخص هاي تخصصي و شناخته شده بين المللي دارد.
معاون پژوهش وزارت علوم، معتقد است كه حمايت و تشويق از مقالات بين المللي توسط وزارت علوم در سالهاي اخير باعث رشد چشمگير اين مقالات داشته است.
دكتر منصوري درباره نحوه بهره مندي از حمايت وزارت علوم در خصوص مقالات علمي گفت: هيچ محدوديتي براي حمايت از پژوهشگران وجود ندارد و هر محققي كه مقاله علمي او در سطح بين المللي چاپ شود، خواه در حوزه دولتي يا خصوصي باشد و يا از وزارتخانه هاي علوم، بهداشت و كشاورزي مي تواند از اين نوع حمايت ها استفاده كند.
وي با اشاره به اينكه روند توليد مقالات علمي در عرصه بين المللي بسيار افزايش يافته است، افزود: برآورد ما اين است كه در طول سال ۲۰۰۴ ميلادي حدود ۴ هزار مقاله و شايد هم بيشتر توسط محققين كشورمان ارائه شود.
دكتر منصوري در عين حال گفت كه در سال ۲۰۰۳ ميلادي ۴۰ هزار محقق حدود ۳ هزار مقاله علمي را ارائه كردند كه برخي از آنها توسط مؤلفين خارجي ارائه شده بود.
وي افزود: براساس آمارهايي كه پايش شده اند در حوزه توليد مقالات علمي، حتي از كشورهاي مطرح اسلامي در سطح جهان نيز پيشي گرفته ايم.
به گفته وي در ميان كشورهاي اسلامي دو كشور مصر و تركيه بيشترين ميزان توليد مقالات علمي را داشته اند كه ايران در ۴ سال اخير در زمينه رشد و توليد مقالات علمي به اين كشورها رسيده است.
دكتر منصوري افزود: با ارائه ۴ هزار مقاله علمي در سال جاري ميلادي از نظر رشد توليد مقالات علمي از اين دو كشور پيشي مي گيريم و از كشور مصر با توجه به ۸۰۰ مقاله بيشتر جلوتر حركت كرده ايم.
وي ابراز اميدواري كرد تا در چشم انداز ۱۵ سال آينده ايران در زمينه توليد مقالات علمي به عنوان يك قدرت مطرح در منطقه حضور يابد و از نظر توليد مقالات علمي از كشور تركيه نيز پيشي گيرد.
معاون پژوهشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري با اشاره به اين كه كيفيت توليد مقالات علمي ايران براساس شاخص ها و استانداردهاي بين المللي است، گفت: در يكي از جديدترين مقالات مجله علمي «نيچر» كشورها براساس ضريب تأثير و كيفيت، مورد بررسي قرار گرفته اند كه بر اين اساس و در ميان تعداد كشورهاي دنيا كه بيشترين تعداد مقالات پر استناد را دارند، نام ايران نيز به چشم مي خورد.
وي با اشاره به اينكه اين موضوع يك موفقيت بزرگ براي ايران است، گفت: در اين بررسي عنوان شده است كه ۳۰ كشور جهان ۹۸ درصد مقالات علمي پر استناد دنيا را توليد مي كنند و ۱۶۲ كشور ديگر تنها ۲ درصد مقالات را توليد مي كنند.
وي با اشاره به اينكه ايران تنها كشور اسلامي است كه در ليست كشورهاي عمده توليد كننده مقالات علمي آورده شده افزود: هر چند كه ايران بيست و نهمين كشور اين جدول است كه پس از آن لوكزامبورگ قرار دارد، اما كشور تركيه به عنوان يكي از مدعيان توليد مقالات علمي در ليست مورد نظر ديده نمي شود.
معاون پژوهشي وزارت علوم، ارتباط يافتن بخش علمي با صنعت و خدمات را مورد توجه قرار داد و گفت: يكي از دستاوردهاي مثبت رشد توليد مقالات علمي در كشور بهره مندي بخش صنعت از آثار پژوهشي است.
وي انعقاد قراردادهاي متعدد ميان دانشگاهها و بخش صنعت در سالهاي اخير را مورد توجه قرار داد و افزود: اگر در ده سال گذشته يك دانشگاه با مراكز صنعتي قرارداد ۱۰ ميليارد ريالي منعقد مي كرد بسيار متعجب مي شديم، اما در حال حاضر دانشگاه هايي چون؛ صنعتي شريف براي كار تحقيقاتي با بخش صنعت بيش از ۱۰۰ ميليارد ريال قرارداد بسته اند.
به گفته عضو هيأت علمي دانشگاه صنعتي شريف همزمان با رشد توليد مقالات علمي، ارتباط با داخل كشور و صنعت و خدمات نيز رشد كرده به گونه اي كه در حال حاضر بيش از ۱۰ دانشگاه مطرح كشور با بخش صنعت قراردادهايي بيش از ۱۰ ميليارد ريال بسته اند.
وي با اشاره به روند رو به افزايش و كاربردي شدن تحقيقات علمي در كشور گفت: موارد بسياري داريم كه يك كار تحقيقاتي توسط يك دانشگاه موجب افزايش يك ميلياردي سرمايه گذاري و بازده ۱۰۰ ميليارد ريالي در بخش هاي مختلف صنعت مثل وزارت نيرو، جهاد كشاورزي، صنايع و... مي شود.
دكتر منصوري، علم را يك زبان بين المللي دانست و افزود: همان طور كه كاربرد تحقيقات دانشگاهي در سطح بين المللي بسيار مهم است در ايران نيز اين روند رو به رشد توليد علم نقش مهمي در توسعه صنعت دارد.
معاون پژوهشي وزارت علوم، وضعيت تحقيقات علمي در حوزه علوم انساني را نامتناقض دانست و افزود: براساس برخي برآوردها حوزه علوم انساني در سالهاي اخير بسيار رشد كرده و بر مبناي ديگر آمارها كاهش يافته است.
وي در عين حال گفت كه در زمينه توليد مقالات علمي در حوزه علوم انساني در سطح بين المللي هنوز به سال ۱۳۵۷ نرسيده ايم.
دكتر منصوري افزود: ما هنوز نتوانسته ايم در سالهاي پس از انقلاب به كساني كه متفكر هستند امكان رشد بدهيم و آنها را در سطح بين الملل مطرح كنيم.
معاون پژوهشي وزارت علوم، با اشاره بر اينكه افرادي كه بخواهند در حوزه علوم انساني تحقيق كنند، بسيار كم هستند، افزود: در حال حاضر استناد جامعه جهاني به مقالات ايران در حوزه علوم انساني به سال ۱۳۵۷ برمي گردد.
دكتر منصوري اظهار داشت: وزارت علوم همچنان كه پيش از اين نيز بارها اعلام كرده از مقالات ارزشمند در حوزه علوم انساني در حد بضاعت خود حمايت مي كند تا در جهت رفع كمبودهاي اين حوزه مهم گام بردارد.
وي بروز مسائلي چون- خلط مباحث علوم انساني با سياست، برخورد جناحي با اظهارات علمي در اين خصوص و وارد نشدن آن به وادي گفتمان بين المللي را از جمله مسائل فراسوي اين حوزه دانست كه باعث شده تا علوم انساني نتواند به جايگاه شايسته خود دست يابد.
معاون پژوهشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در عين حال معتقد است كه حوزه هايي چون «ادبيات فارسي» و «فلسفه» به دليل نبود فرصت طرح آن در سطح بين الملل باعث شده تا برخي افراد را با طرح عنوان هايي چون «استاد فرزانه»، «فيلسوف محترم» به عنوان يك انديشمند مطرح كنيم در حالي اگر به مانند رشته هايي چون فيزيك بايد در عرصه بين الملل با همطرازان خود رقابت مي كردند تا جوهر علمي آنها مشخص شود آنگاه نمي توانستيم براي برخي افراد بدون استنادات علمي صرفاً عناوين علمي را مطرح كنيم.
وي افزود: در حوزه فلسفه مانند بسياري از رشته هاي علوم انساني متفكر برجسته نداريم و اين وضعيت پيش آمده بيانگر آن است كه هنوز به دوران آل بويه دوران رنسانس روشنفكري اسلامي نرسيده ايم.
به گفته دكتر منصوري، علي رغم برنامه هاي سالهاي اول انقلاب كه انقلاب فرهنگي كرده ايم هنوز اين موضوع جدي گرفته نشده به گونه اي كه متفكراني همچون «وحيد دستجردي» كه مقالات علمي او در سطح دنيا از جايگاه خاصي برخوردار است و براساس افكار علمي او بسياري از محققين در سطح دنيا مقاله مي نويسند، در دانشگاه اجازه تدريس نمي يابند.
وي افزود: وحيد دستجردي در حال حاضر در پژوهشگاه دانشهاي بنيادي كه پيش از اين به عنوان مركز تحقيقات فيزيك نظري بنياد شناخته مي شد، مشغول كارهاي علمي است. معاون پژوهشي وزارت علوم- حمايت از تحقيقات پژوهشي در حوزه علوم پزشكي به دليل مسئوليت خاص وزارت بهداشت در اين بخش محدود به برخي تحقيقات پژوهشگاهي عنوان كرد.
معاون پژوهشي وزارت علوم- راه اندازي «رصد خانه ملي» با اعتباري نزديك به ۱۵۰ ميليارد ريال يكي از پژوهشهاي مصوب هيأت دولت دانست كه وزارت علوم در حال را ه اندازي آن است.
وي همچنين راه اندازي «شتابگر خطي» را به عنوان يك اولويت مهم پژوهشي نام برد كه از ۲ سال پيش مراحل اين طرح آغاز شده است و تا اواخر سال آينده ساخت آن به اتمام مي رسد.
«شتابگرهاي خطي» كاربردهاي بسياري در وسايل تحقيقي صنعتي و پزشكي دارند كه كشورهاي جهان سوم در زمينه ساخت آنها نسبت به كشورهاي پيشرفته در جايگاه بسيار پاييني قراردارند و در حال حاضر فقط كشورهاي چين، هند و برزيل شتابگرهاي خود را ساخته اند.
دكتر منصوري گفت: پاكستاني ها براي ساخت اين شتابگرها ۵ سال پيش فعاليت خود را آغاز كردند كه به دليل عدم حمايت آمريكا فعاليت خود را متوقف كردند.
به گفته اين مسئول وزارت علوم، ايران نيز با مشكلاتي كه فراروي پاكستان بود مواجه شد، اما توانست آنها را پشت سر بگذارد و در آينده اي نزديك به اهداف خود در اين حوزه علمي خواهد رسيد.
وي تصريح كرد: در صورت راه اندازي اين شتابگر، ايران پس از كشورهاي چين، هند، برزيل در مقام چهارم توليد شتابگرهاي خطي در ميان كشورهاي در حال توسعه قرار مي گيرد. دكتر منصوري معتقد است كه ساخت اين شتابگر بزرگ كه كار بسيار پيچيده و مهم است مقدمه براي ايجاد زمينه ساخت شتابگرهاي خطي كوچكتر در سالهاي آينده است.
معاون پژوهشي وزارت علوم، هزينه ساير پروژه هاي تحقيقاتي اين وزارتخانه را بين ۱۰ تا ۱۰۰ ميليون دانست. وي، فاصله تصويب اعتبارات پژوهشي تا ارائه آن به پژوهشگر را زياد دانست و افزود: پژوهشهايي كه به عنوان مثال سال گذشته به تصويب رسيد يك سال و نيم بعد به پژوهشگر تعلق مي گيرد.
دكتر منصوري در خصوص ارائه تسهيلات اعتباري به پژوهشگران گفت: سياست ما به گونه اي است كه پژوهشگران را بي جهت اميدوار نمي كنيم در عين حال كه اگر طرح او به تصويب برسد حمايت هاي لازم را از او خواهيم داشت.
وي درباره حمايت از طرح هاي دانشجويي گفت: رديف خاصي براي حمايت از طرح هاي دانشجويي نداريم و در مجموع در قالب انجمن هاي علمي از آنها حمايت مي كنيم در عين حال كه پول كمي با موافقت سازمان مديريت و برنامه ريزي براي طرح هاي دانشجويي دوره ليسانس كنار گذاشته ايم كه با اعتباري نزديك به ۲۰۰ ميليون ريال از دانشجوياني كه در كنفرانس هاي بين المللي با مقالات علمي حضور مي يابند، حمايت مي كنيم كه حمايت از دانشجويان در مسابقات روبوكاپ نيز از اين گونه برنامه ها ست.
دكتر منصوري در عين حال تصريح كرد: حضور دانشجويان دوره ليسانس در مسابقات روبوكاپ بسيار زياد شده و تلاش داريم تا اين مسابقات را ابتدا در سطح ملي برگزار كنيم و پس از آن برگزيدگان را به عرصه مسابقات بين المللي اعزام كنيم.
وي حمايت از مقالات ويژه دوره ليسانس براي ارائه در عرصه بين الملل را مهم ارزيابي كرد و افزود: تاكنون بيش از ۱۰ مورد از دانشجويان دوره ليسانس براي حضور در كنفرانس بين المللي حمايت كرده ايم.
وي كمبود اعتبار پژوهشي را مهمترين مشكل فراسوي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري دانست و افزود: اگر سال آينده بتوانيم از دولت اعتبار بيشتري دريافت كنيم قطعاً حمايت ها از آثار علمي و پروژه هاي تحقيقي بسيار مي شود و همزمان با اين حمايت ها نيز سطح كيفي آثار رشد چشمگيري پيدا مي كنند.
دكتر منصوري تصريح كرد: حمايت از دانشجويان پژوهشگر براي اعزام به كنفرانس هاي بين المللي در همه كشورها دنيا در جهت رشد سطح علم كشورها وجود دارد و ايران نيز از اين امر مستثني نيست.
|