مريم غفاري
گسترش بيماري ايدز در بسياري از كشورهاي جهان به ويژه كشورهاي بسيار فقير و كم درآمد در دو دهه اخير زنگ هاي خطر را براي جامعه بين المللي به صدا درآورده است.
سازمان ملل «تهديد بيماري ايدز»  را مهمترين چالشي قلمداد كرده كه جهان در قرن بيست و يكم با آن روبه رو است.
«ايدز» نه تنها سلامتي انسان را به خطر مي اندازد، بلكه آسيب هاي اجتماعي، اقتصادي و حتي سياسي در پي خواهد داشت، از اين رو جامعه بين المللي نمي تواند نسبت به روند گسترش اين بيماري در سطح جهان بي تفاوت بماند. تأمين منابع مالي مورد نياز براي انجام مطالعه  و پژوهش هاي پزشكي و تهيه وتدارك ابزار و داروهاي مورد نياز براي مداواي بيماران و در همين حال گسترش آموزش عمومي براي پيشگيري از ابتلاي به اين بيماري از راهكارهاي پيشنهادي در سطح بين المللي است. بيماري ايدز در كشورهاي ثروتمند در حال كنترل و شمار مبتلايان روبه كاهش است، اما در كشورهاي فقير و با درآمد متوسط ايدز در حال گسترش است. سازمان ملل در تحقيقات اخير خود ابعاد گوناگون آسيب هاي ناشي از گسترش ايدز درجهان را مطرح كرده است. خلاصه اي از اين گزارش كه توسط دفتر نيويورك خبرگزاري جمهوري اسلامي ترجمه شده در ادامه از نظرتان مي گذرد.
براساس آخرين تحقيقات سازمان ملل، بيماري ايدز از زمان كشف (در سال ۱۹۸۱) تاكنون بيش از ۲۰ ميليون قرباني گرفته است و در حال حاضر ۸/۳۷ ميليون نفر با اچ آي وي (ويروس ايدز) زندگي مي كنند. اين تحقيق نشان مي دهد، ويروس ايدز، در تمامي مناطق جهان در حال گسترش است. براساس اين تحقيق بيماري ايدز از نظر سرعت گسترش، ميزان و عمق آسيب  ها بي سابقه است و تنها در سال گذشته ميلادي نزديك به ۵ ميليون نفر در جهان به آن مبتلا شده اند. «گزارش جهاني ايدز» در سال ۲۰۰۴ مي گويد كه زنان بيش از مردان در معرض ابتلاي به اين بيماري هستند و اطلاعات جمع آوري شده از بررسي هاي مختلف نشان مي دهد كه انتقال ويروس ايدز در جريان مقاربت از سوي مردان به زنان، حدود دو برابر بيشتر از انتقال اين ويروس از زنان به مردان است.
اين تحقيق با اشاره به اينكه زنان و دختران بيش از مردان در معرض خطر ابتلا به ايدز هستند، افزوده است: در سال ۲۰۰۳، زنان حدود ۵۰ درصد افراد مبتلا به ويروس ايدز را تشكيل مي دادند و اين ميزان در كشورهاي جنوب صحراي آفريقا ۵۷ درصد بود. اين در حالي است كه در اوايل دهه ۱۹۸۰، مردان مبتلا به اين بيماري قسمت اعظم مبتلايان به ايدز را تشكيل مي دادند. با اين حال نسبت زنان مبتلا به ايدز به مجموع مبتلايان به طور پيوسته تا سال ۲۰۰۲ روند صعودي خود را طي كرد و تا سال ۲۰۰۲ حدود نيمي از مبتلايان جديد را زنان و دختران تشكيل دادند.
در كشورهاي جنوب صحراي آفريقا كه در آن هر خانواده اي متأثر از بيماري ايدز است، تعداد مبتلايان زن در برخي از گروه هاي سني از دو برابر مردان نيز بيشتر است.
در كشورهاي آفريقايي اگر زنان به مراقبت از ديگر بيماران بپردازند، احتمال زيادي وجود دارد كه شغل، درآمد و تحصيل خود را از دست دهند، زنان همچنين در صورت فوت همسر خود ممكن است كه خانه و يا ديگر اموال خود را از دست بدهند.
تحقيق جامع سازمان ملل با اشاره به كمبود پزشك و پرستار براي درمان مبتلايان به ايدز مي گويد:۷۰ درصد پزشكاني كه در آفريقاي جنوبي تحصيل كرده اند، در خارج زندگي مي كنند و اين روند مهاجرت، كشورهاي كم درآمد آفريقا را در نياز مبرمي نگاه مي دارد.
گزارش جهاني ايدز در سال ۲۰۰۴ مي گويد: انتقال ويروس اچ آي وي يك حادثه تصادفي نيست، بلكه گسترش اين ويروس متأثر از شرايط اجتماعي، اقتصادي و سياسي است.
اين تحقيق با اشاره به اينكه روزانه ۶ هزار نفر به ويروس ايدز مبتلا مي شوند، افزوده است: جوانان در گروه هاي سني ۱۵ تا ۲۴ سال نيمي از مبتلايان جديد به ويروس ايدز را تشكيل مي دهند. اين روند به ويژه از آنجا هشدار دهنده است كه جوانان امروز بزرگترين نسل تاريخ و رهبران، متفكران و تصميم گيرندگان فردا را تشكيل مي دهند.اطلاعات كنوني نشان مي دهد كه موارد به نسبت كم شيوع بيماري در شرق آسيا، شرق اروپا و آسياي مركزي به سرعت در حال گسترش است و اين انديشه كه ايدز در جاي ديگري است، اشتباه است.
ايدز در يك نگاه
در سال ۲۰۰۳، حدود، ۸/۴ ميليون نفر (براساس تخمين ها بين ۲/۴ تا ۳/۶ ميليون نفر) به اچ آي وي مبتلا شدند. اين رقم بيش از هر زمان ديگري درگذشته بوده است. ايدز در سال ۲۰۰۳، جان ۹/۲ ميليون نفر را گرفته و بيش از ۲۰ ميليون نفر را از سال ۱۹۸۱ (زمان كشف اين بيماري) تاكنون از پاي درآورده است. هيچ كشوري در جهان از اين بيماري مصون نمانده است. درصد افراد بالغي كه در كشورهاي جنوب صحراي آفريقا با ويروس ايدز زندگي مي كنند، طي سالهاي اخير ثابت مانده است، اما در مجموع تعداد افراد مبتلا به ويروس ايدز در اين كشورها روبه افزايش است. ميزان شيوع اين بيماري در مناطق مختلف جهان تجانسي با يكديگر ندارد و ساكنان برخي كشورها بيش از كشورهاي ديگر مبتلا شده اند و حتي در سطح يك كشور، به طور معمول در بين استان هاي مختلف تفاوت وجود دارد و با نرخي كه ويروس ايدز در حال گسترش است، اين ويروس صدمه هاي جدي در آينده قابل پيش بيني خواهد داشت و بافت جوامع را خواهد گسيخت. اين تحقيق مي افزايد: در بسياري از كشورهاي پردرآمد، تماس جنسي مردان با يكديگر نقش مهمي را در مورد ابتلاي اين بيماري ايفا مي كند و تزريق مواد مخدر در اروپاي غربي عامل ۱۰ درصد از ابتلاي به اچ آي وي در اروپاي غربي و ۲۵ درصد براي آمريكاي شمالي است. اطلاعات كشوري نشان مي دهد، با وجود آنكه راهبردهاي مؤثري براي جلوگيري و مقابله با بيماري  ايدز وجود دارد، با اين حال شمار افرادي كه با اچ آي وي زندگي مي كنند، افزايش يافته است.
آسيا
اين تحقيق شمار افراد مبتلا به ايدز را در قاره آسيا حدود ۴/۷ ميليون نفر ذكر كرده و افزوده است: اعتقاد بر اين است كه حدود نيم ميليون نفر در سال گذشته به دليل ابتلاي به اين بيماري جان خود را از دست دادند.
اين تحقيق اضافه كرده است بيش از دو برابر اين رقم يعني ۱/۱ ميليون نفر در سال گذشته در قاره آسيا به ويروس ايدز مبتلا شدند.
در ميان مبتلايان جديد به ويروس ايدز سه دهم درصد از زنان در گروه سني ۱۵ تا ۲۴ سال و چهاردهم درصد از مردان در گروه سني ۱۵ تا ۲۴ سال قرار دارند.
تحقيق جامع سازمان ملل حاكي از آن است كه كشورهاي پرجمعيت جهان (چين و هند) با جمعيتي معادل ۲ ميليارد و ۲۵۰ ميليون نفر در اين قاره واقع شده است.
ميزان ابتلاي به ويروس ايدز در اين دو كشور بسيار كم است: در چين يك دهم درصد و در هند بين ۴ دهم درصد تا ۳/۱ درصد. اما نگاهي دقيق تر فاش مي سازد كه در هر دو كشور به طور جدي در تعدادي از ايالت ها و مناطق مشكلات جدي وجود دارد. در چين در صورتي كه اقدام مؤثري اتخاذ نشود، ممكن است تا سال ۲۰۱۰ ده ميليون نفر به بيماري ايدز مبتلا شوند. اين ويروس هم اكنون به تمامي ۳۱ ايالت اين كشور، مناطق خودگردان و شهرداري اين كشور سرايت كرده است، با اين حال هر منطقه اي الگوي متمايز شيوع اين بيماري را دارد. در برخي از ايالت ها تزريق مواد مخدر از سوي استفاده كنندگان، ويروس ايدز را گسترش مي دهد. در ميان استفاده كنندگان از مواد مخدر تزريقي شيوع اچ آي وي بين ۳۵ تا ۸۰ درصد در شين جيانگ و۲۰ درصد در گوانگ دونگ است.اين تحقيق اضافه كرده است: هند بزرگترين ميزان مبتلايان به ويروس ايدز را در جهان (پس از آفريقاي جنوبي) دارد و در اين كشور ۶/۴ ميليون نفر در سال ۲۰۰۲ به بيماري ايدز مبتلا بودند. ميزان ابتلاي به ويروس ايدز در ميان معتاداني كه از ابزار تزريق سترون (استريل) نشده استفاده مي كنند، ۶۰ تا ۷۵ درصد است.
كشورهاي پردرآمد
حدود ۶/۱ ميليون نفر از مردم ساكن در كشورهاي ثروتمند جهان در حال حاضر با ويروس ايدز زندگي مي كنند و حدود ۶۴ هزار نفر از آنان در سال گذشته به ويروس ايدز مبتلا شدند.
بر اساس اين تحقيق در آمريكا تعداد افرادي كه جان خود را بر اثر اين بيماري از دست مي دهند، به شدت در حال كاهش است و در سال ۲۰۰۲، در اين كشور ۱۶ هزار و ۳۷۱ فقره مرگ بر اثر بيماري ايدز گزارش شد كه اين در مقايسه با ۱۹۰۰۵ مورد مرگ در سال ۱۹۹۸ كاهش نشان مي دهد.همچنين در اروپاي غربي ميزان مرگ و مير در ميان مبتلايان به ايدز رو به كاهش گذاشته و اين رقم از ۳۳۷۱ مورد در سال ۲۰۰۱ به ۳۱۳۰ مورد در سال ۲۰۰۲ رسيد.
در آمريكا نيمي از مبتلايان جديد را آمريكاييان آفريقايي تبار تشكيل مي دهند. جمعيت آنها ۱۲ درصد جمعيت اين كشور است، اما شيوع اچ آي وي در ميان آنان ۱۱ برابر بيشتر از افراد سفيدپوست است.
در شهر نيويورك يك نظام جديد ردگيري اين بيماري مسري در ژوئن ۲۰۰۰ آغاز شد و موارد جديد ابتلاي به ويروس را به موارد گزارش شده قبلي افزود. گزارشي كه در سال ۲۰۰۱ منتشر شد، فاش مي سازد كه بيش از يك درصد جمعيت بالغ شهر و يا تقريباً  ۲ درصد از ساكنان منطقه منهتن (معروفترين و گرانترين بخش شهر نيويورك) داراي ويروس ايدز هستند. در بسياري از كشورهاي ثروتمند مقاربت مردان با مردان نقش مهمي را در ابتلاي به بيماري ايدز ايفا مي كند. براي مثال متداول ترين علت اين بيماري در استراليا، كانادا، زلاندنو، آمريكا، يونان، آلمان و دانمارك همين امر است.
آسيب هاي ايدز بر جمعيت جهان
تحقيق جامع سازمان ملل با اشاره به آسيب هاي ويرانگر ايدز بر روي توسعه انساني تأكيد كرده است: در كشورهاي آفريقايي جنوب صحرا اين بيماري صدمه اي جدي به درآمد خانوارها و جوامع زده است. اغلب تحقيق ها بيانگر آن است كه اين كشورها به طور متوسط بين يك تا دو درصد از رشد اقتصادي سالانه خود را از دست مي دهند، اما اين بيماري همچنين زيان هايي را بر درآمد بخش دولتي زده و به طور متوسط قابليت آن را براي پاسخگويي مؤثر به پيشرفت مورد نظر اجلاس سران گروه هشت (اهداف توسعه- كاهش فقر در جهان به نصف تا سال ۲۰۱۵) كاهش مي دهد.
اين تحقيق با اشاره به بحران نيروي انساني كارآمد در كشورهاي آفريقايي جنوب صحرا تأكيد كرده است: اين كشورها هم اكنون كاركنان ماهر مورد نياز دولت هاي خود را براي ارائه خدمات حساس عمومي از دست داده اند. ايدز اين بحران را تشديد كرده است و اين كشورها به طور فزاينده اي قادر به پاسخگويي به تعهدهاي خدمات اجتماعي خود نيستند و نمي  توانند افراد و منابع لازم را براي پاسخگويي مؤثر به آن بسيج كنند.كشورهاي آفريقايي حنوب صحرا، كه بيشترين ميزان شيوع ويروس ايدز را دارند، با بزرگترين آسيب هاي جمعيتي روبه رو هستند.
مرگ و مير بزرگسالان به دليل ابتلاي به بيماري ايدز در دهه هاي دوم و سوم عمر آنان بيشتر است و براي زنان بيش از مردان است. در كشورهاي كم درآمد و با درآمد متوسط، احتمال مرگ فردي كه در گروه سني ۱۵ تا ۴۹ سال با ويروس ايدز زندگي مي كند ۲۰ برابر بيشتر از فردي است كه در كشورهاي صنعتي با همين ويروس زندگي مي كند. اين امر بيانگر تفاوت قابل ملاحظه در دسترسي به درمان اين بيماري است. در كشورهاي كم درآمد و با درآمد متوسط ميزان مرگ و مير بين دو و پنج مورد مرگ براي هر هزار نفر جمعيت در افراد نوجوان و كساني است كه در دهه دوم عمر خود زندگي مي كنند. اين تحقيق مي افزايد: تا همين اواخر كشورهاي كم درآمد و با درآمد متوسط طول عمر قابل ملاحظه اي داشتند. به هر حال از سال ۱۹۹۹ در نتيجه ابتلاي به اين بيماري، ميانگين طول عمر در ۳۸ كشور كاهش يافته است. در هفت كشور آفريقايي كه در آن ميزان شيوع ابتلاي به ويروس ايدز بيش از ۲۰ درصد است، اميد به زندگي هم اكنون به ۴۹ سال كاهش يافته است كه اين رقم در مقايسه با سالهايي كه ايدز شناخته نشده بود ۱۳ سال كمتر است. پيش بيني مي شود كه در غياب داروهاي درمان ايدز در سوازيلند، زامبيا و زيمبابوه، ميانگين طول عمر افرادي كه در دهه آينده متولد مي شوند، كمتر از ۳۵ سال باشد.
آسيب هاي ايدز بر زنان
آسيب هاي اين بيماري بويژه بر روي زنان و دختران قابل ملاحظه است. اغلب زنان در كشورهايي كه اين بيماري در آن شايع است با اوضاع نامساعد اقتصادي، حقوقي، فرهنگي و اجتماعي روبه رو هستند كه اين امر ضربه پذيري آنان را در قبال اين بيماري افزايش مي دهد. در بسياري از كشورها زنان مراقب، توليد كننده و سرپرست زندگي خانوار هستند. اين به مفهوم آن است كه آنان بيشترين سنگيني بار بيماي ايدز را تحمل مي كنند. خانواده ها ممكن است دختران جوان را از مدارس براي مراقبت از اعضاي بيمار خانوار خارج سازند. زنان مسن تري كه از كودكان بالغ مبتلا به بيماري ايدز مراقبت مي كنند، خود بيمار مي شوند. زنان جواني كه همسرانشان را بر اثر ابتلاي به ايدز از دست مي دهند، ممكن است اراضي كشاورزي آنها و اموال آنها را پس از مرگ (اعم از اين كه موروثي باشد يا نباشد) از دست بدهند.
تأثير ايدز بر فقر و گرسنگي
در سطوح ملي، آسيب هاي اقتصادي و جمعيتي بيماري ايدز توجه رسانه هاي جمعي و محافل دانشگاهي را به خود جلب كرده است. به هر حال تأثيرات اغلب فاجعه آميز بيماري ايدز بر روي خانوارها مستلزم تحليل هاي بيشتر و تلاش هاي سياسي است.
اين تحقيق در اين زمينه مي افزايد: در زامبيا ارزش توليد ناخالص داخلي سرانه در فواصل سالهاي ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۹ بيش از ۲۰ درصد كاهش يافته و از ۵۰۵ دلار به ۳۷۰ دلار رسيده است. در همين دوره ميزان كالري هايي كه مردم اين كشور دريافت كرده اند از ۲۲۷۳ كالري به ۱۹۳۴ كالري كاهش يافته است. بر اساس اين تحقيق:
* ايدز عامل از دست دادن درآمد و توليد يك عضو خانوار است و اگر فرد مبتلا تنها عضو نان آور خانوار باشد، اين آسيب بيشتر است.
* ايدز پرستاري هاي فوق العاده اي را ايجاب مي كند كه به طور معمول با بيرون آوردن ديگر اعضاي خانوار از مدرسه و يا محل كار براي مراقبت از فرد بيمار انجام مي شود.
*خانوارهاي فقير بويژه در معرض خطر از دست دادن منافع اقتصادي و اجتماعي هستند و سرانجام زندگي شان از هم مي پاشد و كودكان آنها به مناطق مختلف مهاجرت مي كنند.
آسيب هاي ايدز بر كشاورزي و توسعه روستايي
اين تحقيق با اشاره به اين كه بخش كشاورزي سالم براي خودكفايي و رفاه كشورهاي كم درآمد و با درآمد متوسط امري حياتي است،  مي افزايد: كشاورزي امنيت غذايي را تحت تأثير قرار مي دهد و سرنوشت اقتصاد ملي و دارايي ها را تعيين مي كند. كشاورزي ۲۴ درصد از توليد ناخالص داخلي آفريقا و ۴۰ درصد از مبادلات خارجي آن و ۷۰ درصد از ميزان اشتغال آن را تشكيل مي دهد. در سال ۲۰۰۰، حدود ۵۶ درصد از مردم آفريقا (بيش از ۵۶ ميليون نفر در بخش كشاورزي شاغل بودند.) متأسفانه در كشورهايي كه به شدت از بيماري ايدز صدمه ديدند، اين بيماري اساس كشاورزي را مورد حمله قرار داده و بسياري از كارگران بخش كشاورزي را از پاي در آورد. بر اساس يك تحقيق سازمان خواروبار كشاورزي سازمان ملل (فائو) يك پنجم از كارگران بخش كشاورزي آفريقا در سال ۲۰۲۰ بر اثر بيماري ايدز جان خود را از دست خواهند داد. در جوامع روستايي، نابرابري جنسيتي، آسيب هاي ايدز را در بخش كشاورزي افزايش مي دهد. در تانزانيا كمتر از ۵۰ درصد زناني كه همسرانشان به شدت مبتلا به ايدز هستند، در مزرعه كار مي كنند.
تأثير ايدز بر كيفيت آموزش
اين تحقيق با اشاره به تأثير اين بيماري بر آموزش و پرورش و توسعه بلندمدت آن تأكيد كرده است كه بر اساس گزارش صندوق حمايت از كودكان سازمان ملل (يونيسف) ۵۵ كشور قادر نخواهند بود كه تحصيل اجباري دوران دبستان را در سال ۲۰۱۵ محقق سازند كه در بين آنها ۲۸ كشور صدمه ديده از بيماري ايدز هستند. بر اساس اين تحقيق سالانه يك ميليارد دلار براي جبران هزينه هاي ناشي از ايدز بر بخش آموزش، مورد نياز است.اين بيماري مسري، كيفيت تربيت و آموزش را ضعيف مي سازد و به مفهوم آن است كه افراد كمتري از استانداردهاي خوب مدارس و دانشگاهها برخوردار مي شوند و اين امر فرار مغزها را تشديد مي كند.