بررسي نظام اطلاع رساني در تركمنستان حاكي از وجود خلاء عميق در امر اطلاع رساني در اين كشور از سوي رسانه هاي جمعي است كه به اعتقاد آگاهان امرناشي از محدود شدن حيطه عمل رسانه هاي جمعي اين كشور به تبليغ و ترويج رئيس جمهوري اين كشور است .
چنانچه آگاهي دهي به جامعه ، تنوير افكار عمومي ، انعكاس مشكلات و كاستيهاو پاسخگو كردن مسئولان در قبال مشكلات را بخشي از كاركردهاي رسانه هاي جمعي بدانيم ، هيچيك ازاين كاركردها در رسانه هاي جمعي تركمنستان اعم از مطبوعات و راديو و تلويزيون به معناي واقعي انجام نمي گيرد.
رسانه هاي جمعي تركمنستان تحت نظارت مستقيم صفرمراد نيازاف رئيس جمهوري اين كشور اداره مي شوند و خود وي موسس و مدير مسئول اكثر روزنامه ها وهفته نامه هاي تركمنستان محسوب مي شود.
تبليغ شخص و ترويج ايده ها، افكار و نظرات وي در زمينه هاي مختلف اصلي ترين رسالتي است كه رسانه هاي جمعي تركمنستان برعهده دارند.در اين مسير تنها نامي كه از راديو شنيده مي شود و يا تصويري كه از تلويزيون مشاهده مي شود و بر صفحات نشريات نقش مي بندد، تركمنباشي است و اقداماتي كه وي با تلاشهاي شبانه روزي و پدرگونه براي سعادت و خوشبختي مردم انجام مي دهد.
پخش ديدگاههاي انتقادي و نيز بيان مشكلات مردم و كاستيها هيچ جايگاهي دررسانه هاي جمعي تركمنستان ندارد.
رسانه هاي جمعي تركمنستان تنها تركمنباشي را مي شناسند و ناچار وي را به مردم معرفي مي كنند و از ساير مسئولان بلندپايه اين كشور اعم از معاونان رئيس جمهوري ، وزرا و ساير شخصيتها هيچ گونه نامي برده نمي شود.
از اينگونه افراد تنها در مواقعي كه مسئوليتي به آنان محول وياازآن معزول مي شوند نام برده مي شود.
در حوزه اطلاع رساني مكتوب در تركمنستان تنها دو روزنامه منتشر مي شود كه يكي به زبان روسي و ديگري به زبان تركمني است .اين دو از نظر محتوي تفاوت چنداني با هم ندارند و مي توان آن را يك روزنامه به دو زبان مختلف محسوب كرد.
به غيراز روزنامه ها، تعدادي نشريات ديگربا زمان انتشار سه بار در هفته ، هفته نامه و يا دوهفته يكبار نيز منتشر مي شوند كه آنها نيز به ويژه دربخشهاي خبري تفاوتي با روزنامه هاي منتشر شده در روزهاي قبل ندارند.
شباهت نشريات روزانه و يا دوروزانه به ويژه در زمانهايي كه اخباري ازبازديد و يا سخنراني رئيس جمهوري در مراسمي وجود دارد به قدري است كه باپوشاندن عناوين نشريات ، تميز دادن آنها از يكديگر مقدور نيست .
نشريات تركمنستان در بخشهاي خبري خود به ويژه در صفحه اول حتي در چينش عكسها و نيز انتخاب تيتر، روتيتر و زيرتيترها به صورت يكسان عمل مي كنندكه به گفته برخي تمامي آنها متعلق به يك نفر است.در تمامي نشريات تركمنستان و در هرشماره آن بدون استثنا عكسي از نيازاف در صفحه اول به چاپ مي رسد و اگر خبر تازه اي در ارتباط با افتتاح يك طرح و يا سخنراني وي در جلسه كابينه وزيران وجود نداشته باشد، بخشي از سخنان نيازاف در قالب كلمات قصار به عنوان زيرنويس عكس وي و خبر اول براي صفحه اول نشريه انتخاب مي شود.
بي توجهي و غفلت از اخبار ورزشي حتي پوشش آن دسته از رويدادهاي ورزشي بين المللي كه تيمهاي ملي تركمنستان در آن حضور دارند از ديگر شاخصه هاي بارز در عرصه اطلاع رساني به ويژه در تلويزيون تركمنستان است .
با توجه به نقشي كه راديو و تلويزيون مي توانند در انتقال همزمان رويدادهاي مهم ورزشي مناطق مختلف جهان برعهده بگيرند و از اين نظر رسانه هايي بي رقيب محسوب مي شوند، راديو و تلويزيون تركمنستان در اين زمينه نيزخنثي هستند و هيچ نقشي در انتقال به موقع موفقيت ها يا شكست تيم هاي ملي كشورشان ندارند.
اصولا بخشهاي خبري راديو وتلويزيون اين كشور فاقد بخش اخبار ورزشي هستند. در تماسهاي مردم اين كشور با بخش خبري تلويزيون ، گردانندگان آن نيز ازنتايج حاصله از تيم ملي فوتبال خود اظهار بي اطلاعي مي كنند.
آگاهان به مسائل اطلاع رساني و رسانه هاي جمعي تركمنستان معتقدند اين رويه و خلاء عميق اطلاع رساني صحيح و به موقع در تركمنستان باعث رواج شايعات مختلف و رونق اخبار غيرموثق و گاه عجيب در بين مردم تركمنستان مي شود كه نمي توان مرزهاي آن را از حقيقت جدا كرد.
در تركمنستان بر خلاف ساير مناطق دنيا انجام مصاحبه با مسئولان و يابرگزاري ميزگردهاي مختلف براي بررسي مسائل سياسي روز، مسائل اجتماعي وفرهنگي و مشكلات مردم با هدف اطلاع رساني و تنوير افكار عمومي رايج نيست .
محدوديت در اطلاع رساني و به تبع آن محدوديت در دستيابي به برخي آمارهادر تركمنستان به قدري شديد است كه گلايه و شكوه بسياري از سازمانهاي جهاني از نبود آمار موثق براي قضاوت در مسئله اي خاص را نيز موجب شده است .
وجود اينگونه محدوديتها و بسته بودن فضاي اطلاع رساني در تركمنستان دركنار عدم جذابيت ساير برنامه هاي تلويزيوني كه به انحاي مختلف و در تمامي مدت پخش برنامه ها تنها به تبليغ تركمنباشي مشغول هستند باعث رويگرداني مردم از اين رسانه شده است .
مردم تركمنستان بااستفاده از تجهيزات دريافت ماهواره اي ، ايستگاههاي تلويزيوني خارجي و عمدتا روسي را جايگزين تلويزيون ملي خود كرده اند وبدون اغراق مي توان گفت : كمتر خانواده اي در تركمنستان وجود دارد كه تجهيزات دريافت ماهواره اي كانالهاي تلويزيوني را نداشته باشد.
وفور آنتن هاي بشقابي ماهواره در پشت پنجره ها و پشت بام منازل مسكوني عشق آباد به حدي چشمگير است كه نظر هر تازه واردي را به خود جلب مي كند.
اگر تا چند سال پيش تنها در عشق آباد و ساير شهرهاي بزرگ تركمنستان وفورآنتن هاي ماهواره اي حكايت از رويگرداني مردم اين كشور از تلويزيون خودداشت ، دريكي دو سال اخير تب استفاده از تجهيزات دريافت ماهواره اي شبكه هاي تلويزيوني ، ساكنين مناطق روستايي را نيز دربرگرفته است .
منبع: ايرنا